Werken. Deel 2

3^e Hoofstuk

Van de seden
Het tweede wesentlijke deel der tragedie

De seden, der persoonaedjen die ten tooneele verschijnen, sijn uijtwendige teekenen van hunne inwendige genegent-

[p. 251]

heden, en hoedanigheden; gelijk in Achilles d'uijtwendige blyken van toornigheyd, en overloopentheijd; in Eneas die van sachtmoedigheijd, en godtvruchtigheijd.

De seden sijn vierderhande.

1^o	goede: dat is eijgene seden; en sijn dese, die de genegentheden, en voornemingen des herten naer den aert uijtdrukken; te weten quade, syn sy quaet: en goede, syn sy goet: soo syn eerbare seden in Hipolitus, ontuchtige in Phedra. Goed dat is te seggen eijgene.
2^o	gevoegelyke seden naer t'seggen van Horatius, convenientia finge. De seden gevoegelijk maken, dat is de redeningen en werkingen naer de bedaegtheyd, staet en gelegentheijt van ieder persoon. Soo syn statige seden gevoegelijk den ouderling: lichtveerdige den jongeling.
3^o	gelijke seden: dat is, overeenkomende met de faem, en d'achtbaerheijt der persoonaedjen. Hierom segt Horatius: famam sequere; dese vertoonen Achilles overloopende, en onvermoeijt: Medea, onbewegelijk. Juo weenende &a om dat sy alle voor sulckx bekent sijn.
4^o	gestadige seden, dat is te seggen van den beginne tot den eijnde eenvormig.

...... Servetur ad unum
qualis ab incepto processerit, et sibi constet.

Indien het onderwerp, t'gene men nabootsen wilt ongestadig is in seden, men moet het over al ongestadig voorstellen. Soo vertoont men kinderen en jonge lieden &a.

Voorders moet men in de séden soo wel, als in de stelling van het onderwerp, altijt betrachten het noodsakelijk ofte het waerschijnelyk: de noodsakelykheijd moet voorgaen: eenen jongeling moet spreken, als een jongeling, eenen ouder-

[p. 252]

ling als een ouderling; doch mits het gebeurt dat somwijlen ouderlingen jonge genegentheden hebben, en jongelingen oude; dan moet men volgen de waerschijnelijkheyd.