Werken. Deel 2
(1929)–Michiel de Swaen–
Auteursrecht onbekend
[pagina 73]
| |
1en Uytgangh
| |
[pagina 74]
| |
En stram door schrik, aensagh syn broers vermoorde leden,
Terwyl den wreeden hem de strot heeft afgesneden,
En 't kloppend herte dee versmooren in syn bloet.
Een derden tyger springt naer Verus, als verwoet:
Hy vat het trillend kint al bulderen, en tieren,
En drukt den moortpriem ongenadigh door de spieren
En adren van den hals, die achter over gaet,
't Wyl met het purper zap de ziel het lyf verlaet.
Maer ach! Justine! hoe sal ik uw end beschryven!
't Gedacht alleen daervan doet myne tong verstyven;
Myn hert gevoelt een wee, gelyk aen d'hoogste noot,
Wanneer ik my verbeelde uw schroomelyke doot.
Och Moeder! Moeder och! laet myne stem verstommen,
Eer, door soo wreet verhael, uw hert wort toegeklommen.
Dat bloedigh schouspel praemt myn ziel met eenen gruw
En, eer ik 't u vertel, ik schrik alree voor u.
constantina
Myn hert becomt syn wit als ik u hoor ontvouwen
't Gen myne levens kracht allenxkens doet verflauwen.
rufus
'k Sagh dien onnooslen, in de klaeuwen van een gier
Benepen, met een flauw en stammelend getier,
Syn vader manen, tot beschermingh van syn leven
Vergeefs. Den wreden beul, door helsche nyt gedreven,
Ontbloot de teere borst soo wit als elpebeen,
En, spalckende met 't vliem de ribben dwers van een,
Rukt met een woeste hant al schueren en al wroeten,
't Hert uyt de borst, en werpt het voor den vaders voeten,
| |
[pagina 75]
| |
Waer 't in syn stollend bloet, en 't drabbigh slyk verstyft.
constantina
O tyger! O barbaer! O bloethont!... Wat bedryft,
Wat seght den vader dit aensiende met syn oogen?
rufus
Mevrou, men sagh hem van 't beginsel ingetogen
Door schroom, soo roerloos als een beelt van marmer staen.
Alleen syn oogen, door den rouw ontluystert, gaen
Nu aerd nu hemelwaers: daer kan men 't herte kennen
Daer telt men al de ween, die d'ingewanden schennen
Des vaders; daer in siet men al de rampen weer
Der kinderen... Daer kapt men 't hooft weer aen Tibeer;
Daer snyt men Probus strot; daer wort den hals doorsteken
Des derden broeders, twyl den vader ombesweken
Al desen noot verduert, met een stantvasten moedt.
Maer endelyck begint syn edel helden-bloet
't Ontroeren, als hy siet Justinus borst doorsyden.
Syn aengesicht versterft; de vraek en 't medelyden
Versamen in syn hert, en deelen syne plicht.
De teerheyt overwint, en lydt geen tegenwicht;
Syn moedigheyt geraekt aen 't wagg'len en 't beswyken;
Hy yselt, schudt, en beeft, al syne crachten wyken.
Ten lesten roept hy, uyt het diepste, van syn borst
Met een gebroken stem: ontfangt, o hemel-vorst,
Al dit onschuldigh bloet, tot soen van uwen tooren.
constantina
Godtsvruchten helt! wie can al dese ween aenhooren
| |
[pagina 76]
| |
En niet betreuren?... 't hert des droeve moeders moet
Versmooren, in een zee van soo veel kinder-bloet!
O alderliefste soons! O keyserlyke vruchten!
Uw blyden opgang comt op duysent ongenuchten,
En ween, en rampen uyt. Hebt gy tot sulk een end
U van uw kints gebeent de grootheyt aangewendt,
Om een soo schandelyke en wreede doot te sterven?
Tiberi! reeds bequaem om grootvaers ryken t' erven,
En gy, o Probus? aen uw vader soo gelyk!
Met Verus yder een soo lief, soo minnelyk!
En gy onnoosel lam! Justinus! jongste broeder!
Het leste en soetste pant van uw bedrukte moeder!
Had my den hemel nogh gejont in desen noot,
Dat ik uw leden mocht versamlen naer uw doot,
Besproeyen met myn traen, omvangen in myn armen!
rufus
Myn weerde keyserin, ey staekt dit bitter karmen.
constantina
Och Rufus! ghebt gelyk: 't is nu geen kermens tyt.
Wegh kermen! tranen wegh! maekt plaets voor felle spyt
Voor wraeksucht, raserny, onduldigheyt, en tooren.
'k Heb niet te swichten; man en kind'ren syn verlooren:
Myn dulden is vergeefs; den wreeden dwingelant
Vernoegt sigh in myn leet. Brengt vier, ik wil den brant
Met eygen handen in dees woeste wooningh steken.
Geen noot ontstelt my: 'k wil myn man en kinders wreken;
Begeert het nootlot, dat ik mede nederstort,
Ik storte: 't is genoegh als ik gewroken wort.
| |
[pagina 77]
| |
rufus
Mevrou, gy weet wat last my Conon heeft gegeven.
constantina
Hoe? als ik 't myne waegh, vreest gy nogh voor uw leven?
rufus
Men wage 't niet vergeefs, mevrou, op dat de wraek
Ons diene, niet tot spyt en druk, maer tot vermaek.
constantina
Waer is de Voester? sou ik haer niet connen spreken?
rufus
Sy dacht sigh t' uwer troost en bystant te versteken,
Maer wiert door Leos last geworpen in een kot.
constantina
O pynelyken dwangh! O ongenadigh lot!
rufus
Hier comt den dwingelant, 't is tyt dat wy vertrecken.
constantina
Och! mocht ik mynen vorst nogh eens myn hert ontdecken!
| |
[pagina 78]
| |
2en Uytgangh
| |
3en Uytgangh
| |
[pagina 79]
| |
Die tegen u een heir in Asien oprucken.
phocas
Ik sorgh in tyts, om dit besluyt te doen mislucken;
Niceyens lantvoogt sal daer op myn last ontfaen.
En soo dat schendigh wyf iet vorder derft bestaen,
'k Sal haer, eer sy my deirt, doen endlyk neder maken.
leo
Grootmogend vorst, ik sie Mauritius genaken.
| |
4en Uytgangh
| |
[pagina 80]
| |
Naer syn oneyndige voorsienigheyt erstelt,
't Vernederde verheft, 't verheven nedervelt,
En in syn hant draegt al de Mogentheen der aerde,
Liet toe dat ik, vol smaet, uyt myn voorsatens waerde,
En Rykstoel wiert geschopt, en gy daer in geset.
Het voegt my synen wil t'ontfangen als een wet,
En al uw dwing'landy en wreetheyt te verdragen,
Om, voor u wykende, te volgen syn behagen.
Daer siet gy myn besluyt. Verwacht niet dat ik laf,
Of ongeduldigh kreune, en klage van de straf,
Die hy, door uw bedryf, myn huys wil oversenden.
Gy strekt tot geessel aen Godts hant, om my te schenden;
Ik eer syn deerenis in uwe onmenschlykheyt,
En syn rechtveerd'gen wil in uw onrechtigh feyt.
phocas
En ik verheuge my in syn gerechtigheden,
Om eenen vorst te syn, en om u te vertreden:
Nu ik Godts geessel ben ik pas op syn besluyt,
't Gen hy rechtveerdigh wil, voer ik rechtveerdigh uyt.
Men heeft my wettelyk op eenen troon verheven,
Waeruyt gy door den staet syt wettelyk gedreven;
En als de wet u doet voor my te rechte staen,
'k Sie u niet meer als vorst, maer als misdadigh aen.
Gy wort voor mynen stoel van moordery betegen;
Nadien ik Rechter ben het past my recht te plegen;
Soo siet men, in de straf, die gy hier onderstaet
d'Uytwerckingh van 't gerecht, en niet van mynen haet.
Indien u swaere ween en smerten syn te dragen,
Gy hebt dies over u, niet over my te klagen;
| |
[pagina 81]
| |
't Is 't bloet van uw gemeent, 't is 't overtreden recht,
Dat wraek ten hemel roept, en u die straf opleght.
Dogh, nu my 't recht gebiet uw vonnis voorts te dryven,
En denk niet dat myn hant hierin te cort sal blyven;
Het oordeel is gevelt, de straffen syn bereyt,
Verwacht de volle maet van d'hoogste strengigheyt.
mauritius
Ik ben daertoe gereet, en can van nu af seggen,
Hoe mensch'lyk Phocas is om straffen op te leggen:
Ik heb alree gevoelt 't gewicht van syne hant.
'k Verbey ook anders niet van eenen dwingelant
Die met gewelt en list, in mynen troon gedrongen,
Tot syn verkentenis, heeft kerk en raet gedwongen.
Soo eygent Phocas sigh vorst Constantinus macht,
Soo trapt hy met den voet het vorstelyk geslacht,
En naer hy op den troon, door oproer is gestegen,
Hy acht het wettelyk, en roemt op 's Hoogstens zegen.
O schendigh lasterstuk! O grouwelyke daet!
Wort dan een keysers keur gewettigt door verraet?
En was er oyt een volk dat spreken durf van wetten,
Om synen eygen vorst en keyser af te setten?
Gemeente en keyser syn in onderlingen echt,
't Gemeent is onderdaen, den keyser heer van 't recht,
Misbruykt hy syne macht, 't misbruyk is tegen reden,
Maer daerom magh 't gemeent den keyser niet vertreden.
Hy sy een dwingelant, en goet slechts in den schyn,
't Gemeent moet niettemin hem onderworpen syn,
En is hem schuldigh dienst, eerbiet, en trou te gader
Gelyk de kindren syn aen hunnen echten vader.
| |
[pagina 82]
| |
'k Beken ik heb gefaelt uyt onvoorsichtigheyt,
En menigh onderdaen naer syne doot geleyt:
Myn misslagh is te groot, ik can niet tegenspreken,
Sy heeft in 't openbaer voor gheel het Ryk gebleken;
Maer, heb ik straf verdient, van wie verwacht ik die?
Is 't van myn leger, raet of borgery? door wie?
Door Phocas? uyt wiens macht, bevelen of vermogen?
De werelt-vorsten syn alleen voor Godt gebogen,
Hun troon verkent geen troon dan synen: syn gebiet
Is boven myn gesach; al 't ander ken ik niet.
phocas
Gy sult noghtans 't gesach van Phocas moeten kennen.
mauritius
Schoon gy, naer uw begeert my moorden kont en schennen,
Schoon gy myn leven, stamme en kroon hebt in uw hant,
'k Ben altyt uwen heer gy mynen dwingelant:
En doet gy, door gewelt, myn lichaem nederbuygen,
Noyt sal u myne ziel de minste plicht betuygen;
'k Blyv' altyt die ik ben, spyt d'alderhoogste noot,
'k Blyv' altyt uwen vorst in leven en in doot.
phocas
'k Weet middel om dien trots en hoogmoet te verdrucken,
Die u alleenlyk dient tot meerder ongelucken.
Trouwanten, haelt my hier de dochter van Tibeer.
mauritius, stil
Myn Godt! stort over my gheel uwen bystant neer!
| |
[pagina 83]
| |
Myn zielens rouw, en wee en syn niet af te meten.
phocas
Gy laedt Mauritius met desen ysren keten.
Rukt hem 't merkteken af van 't vorstelyk gebiet,
Opdat hem in dien smaet syn Constantina siet.
| |
5en Uytgangh
| |
[pagina 84]
| |
Nu toont gy wie gy syt, nu kent men uwen aert.
Uw slaefsche wreetheyt, haet, en bloetdorst openbaert
Sigh aen de werelt, met al uwe ondankbaerheden.
Troulose! erkent gy soo al de goetjonstigheden
Die u Tiberius soo milt bewesen heeft!
Verdiende vader dat gy met syn dochter leeft
Soo wreet, soo eerloos, soo onmenschelyk? Verdiende
Myn goetheyt, dat gy my met sulk een ontrou diende,
Myn bloet, myn stam en troon vertrapte met den voet?
O hatigh monster tot verwoetheyt uytgebroet!
O schroom! o laster van voorgaende en nakende eeuwen!
phocas
Mevrou 'k vernoege my in u te hooren schreeuwen.
Trouwanten slaet dat wyf de boey aen yder hant.
constantina
Meyneedige! derft gy my aendoen dese schand?
Hebt gy tot sulk een feyt soo langh myn jonst beseten?
Hebt gy met uwen vorst ook uw vorstin vergeten?
Comt trouweloose! comt weerspannige! siet daer
Uw wettelyken heer, by een geweldenaer.
Hier staet Mauritius, daer Phocas: hier een vader
Des vaderlants; daer een oproerder, en verrader.
Hier eenen vorst die eyscht; daer een tiran die dreygt.
Is 't mooglyk dat uw hert nogh naer den lesten neygt,
En dat gy, om syn haet en wreetheyt te behagen,
Uw heer en keyser doet de boey en ketens dragen!
phocas
Hier lyfwacht; voegt daer by nogh dese kroon van look.
| |
[pagina 85]
| |
mauritius
Soo eyndigt 's werelts roem en pracht, in stank, en rook.
phocas
Vereert hem met gejuych en maetklank van trompetten.
Uytbauwingh en geschal
constantina, stil
O spyt! o smaet! hoe comt gy mynen moedt verpletten!
mauritius
Mevrou, vergeet u niet in sulk een ongeval;
Behouden wy den moedt, wy overwinnen 't al:
Geen Phocas, geenen noot can onsen roem verdrucken.
En gy, verleyder! die nu met myn ongelucken
Den schim houdt en uw hert met mynen smaet voldoet,
Twyl ik dit alles ly, tot myner misslags boet,
Gedenkt wat straffen u nadesen staen te lyden.
Een schroomelyken ramp hangt, met verloop van tyden,
U over 't hooft: hy leeft, hy comt, hy is naer by,
Die wreken sal op u al wat gy pleegt op my.
phocas
Hoogmoedigen! derft gy my dreygen in de banden?
Weergadeloose spyt! uw lot is in myn handen,
En gy trotseert my?... O onlydelyke smaet!...
'k Wil dat Bysanssens vest, dat Keyserryk en staet
Van myn rechtveerde wraek en uw verwaentheyt wagen.
Hier priemen, vliemen hier! hier pynen, smerten, plagen,
| |
[pagina 86]
| |
Quetsueren? 'k Wil myn haet voldoen met mynen spyt.
Syn hoogmoet, synen trots belet niet dat hy lydt,
Dat hy d'uytwerckingh voel van myn getergden tooren.
constantina
Bloetdorstige! al uw woen en wraeksucht is verlooren.
Gy cont Mauritius doen lyden allen leet,
Gewelt, en ramp: gy kont wat schandigh is, en wreet
Versamen om syn roem en leven t' onderdrucken,
Maer uwen aenslagh sal u nimmermeer gelucken.
Spyt al de wreetheyt die gy t' syner noot bereyt,
Sal syn godtvruchten naem en edelmoedigheyt,
Door allen eeuwen syn vercondigt en gepresen;
Terwyl gy sult verwenscht, vervloekt, gelastert wesen
Om uw onmenschlykheyt, rechtschennis, en verraet.
phocas
Sleypt wegh dat monster; spoeyt; doorboort dien onverlaet
En doet syn snooden kop op eene spiesse planten.
mauritius
O Constantina!...
constantina
O Mauritius!...
| |
6en Uytgangh
| |
[pagina 87]
| |
Geen uytstel meer; voldoet myn wraeksucht en 't gerecht.
mauritius
Gy syt rechtveerdigh Heer, en oordeelt altijt recht.
TOT MEERDER EERE GODTS |
|