|
| |
| |
| |
Vierde bedrijf
1en Uytgangh
Rufus, Arcas
Och! Arcas! in wat ramp vervalt dien grooten vorst!
Syn ongeluk benaut myn hert en sluyt myn borst
Door angst en droefheyt. Soo hy t' scheepe was getreden
Met syne Keyserin en kinderen, besteden
Wy onse sorgh en cracht, om hem met alle spoet
Te brengen uyt 't gevaer. Het weder en den vloet
Geleeken ons besluyt eendrachtigh toe te stemmen,
Wanneer wy met een galm van jammerlyke stemmen
Van 't land afstaken vol verslagentheyt en schroom.
Men trekt het zeyl in top: de kabbelende stroom
Door twintigh riemen, van weersyden doorgesneden,
Wykt voor de kiel, terwyl de landen en de steden
Van ons afschuyven met geboomten en geberght.
Den schrik verslapte dan een weynigh: yder bergt
Syn voorraet, soo best can, voor 't storten van de baeren.
Des vorstens onrust schynt allenxkens te bedaeren,
Door d'hope van syn huys haest uyt den noot te sien.
In dese stilte ryst een fel en onvoorsien
Ontweder t' effens op. Een swerf van duystre wolcken
Beswalkt den dagh: den stroom der watervloen, in kolcken
| |
| |
Verdeelt, weerstaet de drift der roeyers, en den vaert
Der holle kiel. Den wint keert tegen ons, en baert
Onstuymigh in 't gedruys der opgeheven watren:
Terwyl het vreet gedreun der dondervlaegh, al schat'ren
Gehoor en hert ontschudt. Het zeyl wort van de ree
Gescheurt en sliddert langs den mast, tot in de zee.
De riemen tegen een gebroken, 't roer van 't steven
Gesmeten, laten 't jacht onstierbaer hene sweven
En slingeren, ter gena van 't schuymend element.
Het scheepshol, door den vloet en storm half omgewendt,
Begint het bracke nat, al sincken, in te swelgen.
Dan rysen jammeren, wanhopen, en verbelgen
En treuren hemelwaert; ons hert wort toegeklemt
Door schrik en angst. Het bloet trekt innewaerts en stremt
In d'adren der vorstin, die tusschen doot en leven
In 's vorsten armen swymt: hy, sonder eens te beven
Of t' harselen, verwacht kloekmoedigh het beschik
Des hemels, twyl den wint, op eenen oogenblik,
't Schip met een swaren golf doet rysen uyt de stroomen
En stooten tegen 't strant. Dit wiert terstont vernomen
Door Conon, die den vorst en 't vorstelyk gesin,
Met syn verraedsen hoop omvingh. De keyserin
Door't versch gevaer, nogh in haer hert, met schroom benepen,
Siet sigh, met haeren heer, en kroost, ter slachtbank slepen,
En, van een minder noot, naer meerder overgaen.
Ik ben, als met de doot, om hunnent wil bevâen,
O vrient! wie sal 't geheym des hemels doorgrondeeren?
Een deugtsaem keyser van syn eygen volk en heeren
| |
| |
Verlaten, en verraen door synen ondersaet,
Terwyl een snooden wulp, een eereloosen wraet,
Bloetdorstigh, woest en wreet, wort op den troon verheven!
Wat reedlyk mensch can dit bemercken sonder beven?
'k Sagh dien geweldenaer, in 't Hebdomum, omvâen
Door al de standen van het ryk, in synen waen
Verydelt, op 't gejuych der dwase borgeryen,
Tot keyser, heer en vorst uytroepen en inwyen.
Het raedshuys, Edeldom, gemeente en geestlykheyt
Toeeygent een verraer den glans der Majesteyt,
En ciert een vloek-romp, die den beul moest vierendeelen,
Met Constantinus kroon en edle ryk-juweelen.
O tyt! o eeuwen! o beklagelyk geval!
Maer vrient, bedencken wy wat ons behoeden sal
In desen ommekeer: ik heb voor my genomen
Te veynsen, om den haet des dwingelants t' ontcomen,
En mynen vorst, can 't syn, te dienen in den noot.
'k Ben met u eens gesint: geen onheyl, geene doot
Sal my den keyser en myn trou-plicht doen vergeten...
Com, laet ons gaen ik ben begeerigh om te weten,
Wat end Mauritius en syne stam verbeyt.
Ik volgh, en blyv' met u tot alle ramp bereyt.
| |
| |
| |
2en Uytgangh
Phocas, Conon, Leo
Uw trou verplicht my, en uw diensten overstreven
O Conon, wat ik u can tot vergeldingh geven.
'k Dien uyt genegentheyt, maer niet, uyt eygenbaet,
Heer keyser: sie my aen als uwen ondersaet,
En onderworpen slaef, die nimmer sal gedoogen,
Al wat in t'minste can vercleenen uw vermogen.
Geheel de stat verheugt, in uw verheven lot,
O vorst! Mauritius dient yder een, tot spot;
't Moet u een ongemeen, en groot vernoegen wesen,
Op een soo corten tyt soo hoogh te syn geresen.
Gy mist, daer faelt tot myn vernoegingh nogh veelmeer
'k Beken recht uyt, myn heer,
Dat uwe meyningh my seer moeylyk is om vatten.
In een besittinge van grootheyt, eer en schatten
| |
| |
Die uw voorsaten soo veel sorgen, sweet, en bloet
En aerbeyt heeft gekost, wat is 't dat uw gemoet
Misnoegt? wat can 'er nogh aen uw begeert ontbreken?
Bemerk den luyster van uw vorstlykheden; reken
Hoe menigh rycken, en lantschappen uwe kroon
Ten dienste staen; weegt op 't gesach van eenen troon
Aensienelyk by al de koningen der aerde;
Verbeelt u gheel den glans en ongemeene waerde
Van 't keyserlyk gebiet, het gen in uwen schoot
Vreedsamigh nedersakt, en sonder slagh of stoot
U jont op eenen dagh, al, wat na menigh jaeren
Vorst Constantinus heeft door duysenden gevaeren
Te nauwernoot versaemt; gy vindt u in 't genot
Van soo veel heerlykheyt, en goederen, als tot
Vernoegen van uw hert, en wenschen can verstrecken.
Gy siet uw haters voor uw voeten nederstrecken,
Mauritius met gheel syn huys in uwe macht.
Syn syne kinderen, of hy, by u verdacht,
Gebied, gy wort van hen en uwe vrees ontslagen.
Geen keyserlyk gesach, geen kroon can my behagen
Soo langh Mauritius soo edelmoedigh blyft:
Syn ramp verheft hem; syn groothertigheyt verdryft
De schandvlek van syn val. Syn schrickige ongelucken
Vermeerdren synen moedt in plaets van t'onderdrucken.
Begeert gy, dat ik my verheuge, in syn ellend,
Maekt dat in hem niet sy dan synen naem bekent;
Dat hy uyt lastigheyt, en vreese voor syn leven
Versoeke myn gena, al schudden ende beven.
| |
| |
't Is weynigh dat syn lyf is onder myn gewelt,
'k Wens, dat syn achtbaerheyt daer nevens sy gestelt:
Soo langh hy die behoudt, 'k verwensch al mynen zegen;
Syn leven quelt my 't minst; syn eere steekt my tegen.
Denkt gy, heer keyser, hem te spaeren?
Maer 'k wil, dat syne doot syn grooten naem beswaer,
En yder hem, in 't end, van synen roem geweken,
Sie, niet als eenen vorst, maer als een slaef besweken.
Syn doot alleen is my een al te cleyne wraek;
Soo langh syn eernaem leeft, sy doet my geen vermaek.
Gheel myn begeiren is, dat eerst in hem begeven
Syn achtingh voor syn hert, syn glory voor syn leven;
Op dat wie hem hier na soo schandigh siet verplet
Op syn cleynhertigheyt niet op myn aenslagh let,
En oordeel, dat my 't lot dee tot den troon verkiesen,
Om dat hy weerdigh was den selven te verliesen.
Hoe wilt gy, mogend vorst, dat winnen op syn moedt!
Het leven van syn vrou' en kind'ren is hem soet;
En maekt het syne hem voor geenen noot verlegen,
Misschien sal hun gevaer syn ziel daertoe bewegen.
Daer valt my tot dien end iet dienstigh in 't gedacht.
Segh Constantina, dat ik haer alleen verwacht
Om alle middelen tot eendracht t' overleggen.
| |
| |
| |
3en Uytgangh
Phocas, Leo
Mynheer, wat sal sy u, wat hebt gy haer te seggen?
Gy weet hoedanigh gy by haer in afkeer syt;
Gy kent haer vinnigheyt. Wilt gy aen haer verwyt
En bitter schelden u vrywilligh uyt gaen setten?
Geen schelden, Leo, geen verwyt sal my beletten;
'k Wil 't alles uytstaen tot vernoegingh van myn haet.
Hoe meerder ondult en misbaer sy blyken laet,
Hoe meer voldoeningh en genucht my sal bevallen.
Hoe 't uytvalt 't moet altyt tot haer verdriet uytvallen,
't Sy dat zy toestemt, of hoogmoedigh wederstreeft.
Wie weet of haeren trots en fierheyt niet begeeft
Wanneer sy van verdrach en vree sal hooren spreken?
Wie weet of hy dan self my niet sal comen smeken,
En kennen voor syn staets-gesel en ryx-genoot?
Och! cost ik hem daertoe eens brengen voor syn doot,
Ick sou in eenen slagh een dubble wraek verwerven,
Hem siende synen roem en leven t' samen derven.
Hier comt Mauritius hoveerde gemalin.
| |
| |
| |
4en Uytgangh
Phocas, Constantina, Leo, Conon, lyfwacht
Geef stoelen lyftrouwant... Sit neder Keyserin...
Gy hebt waerschynlyk met verwonderingh vernomen,
Mevrou, dat ik met u tot t' samenspraek wou comen;
En dat ik, t' wyl gij mij uw meesten vyant acht,
Naer vredehandelingh en uwe vrientschap tracht:
Dogh 'k hoop, indien gy my vreedsamigh wilt aenhooren,
Dat gy, uyt uw gemoet alle achterdocht sult stooren;
En 't gene nu, door my, schijnt tegen u gepleegt
Ontschulden, als gy siet waer door ik wiert beweegt.
Den eersten oirsprongh, der beroerten, is geresen
Uyt Priscus gierigheyt en hoogmoet, lang bewesen,
Maer al te laet geweirt. Mevrou, 't was u verclaert,
Hoe weynigh ik myn rust en leven heb gespaert
Om desen tweedracht in syn wortel te verpletten;
Gy weet hoe vierigh ik my tegen hem durf setten,
En uyt den naem van 't heir vervord'ren syne straf,
Als dien Patricius my eenen kaeksmeet gaf
In 't aensien van den vorst, die scheen door dit gedoogen,
Den veltheer toe te staen syn wetteloos vermoogen.
In dese stooringh heb ik stadigh aengeleyt
Ten dienste van den staet, en syne Majesteyt,
Om Priscus dwinglandy en hoogmoet te vermind'ren;
En dus den oproer van het leger te verhindren,
Dat tegen syn gesach eendrachtigh was gekant.
Wat myn verkiesingh raekt, ik moest die, overmant
| |
| |
En tegen mynen dank gedogen, om de schaeren,
Te houden in hun trou, in t' bysyn der Avaren,
Die voordeel sochten uyt ons onderlinge twist.
Indien' er iet in dees uytvoeringh is gemist
Mevrou, dit sy 't geval maer niet aen my geweten.
'k Bekenne dat gy u getrouwigh hebt gequeten,
In myn heer vaders dienst, en heb nogh in 't gedacht
Hoedaenigh gy van hem bemint waert en geacht.
Maer, als ik van syn jonst en goetheyt u magh spreken,
Gy weet in uw gemoet hoe dese u syn gebleken,
En hebt gy aen Tibeer uw trouwigheyt betoont,
Hy heeft met overvloet daer tegen u beloont.
Dit heeft my t' allen tyt met sekerheyt doen gissen,
Dat gy gedencken soudt al uw verbintenissen;
En dat de dochter sou te beter syn gedient,
Om dat soo veel van u den vader had verdient.
'k Beken het u rechtuyt, wanneer men d'eerste maeren
Der wederspannigheyt in 't hof quam openbaeren
Ik heb met twyffelingh en moeyten nauw gelooft,
Dat Phocas sou daervan geworden syn het hooft.
Schoon of men, soo gy seght, u daertoe heeft gedwongen,
Waerom soo onvoorsiens de keyser vest besprongen
En raet en geestlykheyt genootsaekt door het swaert
Tot 't gen, waertoe gy segt dat g' ongewilligh waert.
Moest gy, om dat het heir in syne trou sou blyven,
Uyt Constantinus wal uw heer en keyser dryven,
Syn trouwe dienaers self bedreygen met de doot,
En jagen syne vrou en stam in sulk een noot?
| |
| |
Waer in dit noodigh was en can ik niet beseffen:
Dogh om geen klachten meer daer tegen te verheffen
Laet al 't voorleden daer en leght uw voorstel uyt.
Waer over vraegt gy my? wat is 't dat gy besluyt
Tot welstant van het ryk, tot ruste van de landen?
Mevrou, dees alle bey syn in des keysers handen;
Den oorloogh, of de vree, de stooringh of de rust
Verbeyden synen last, en hangen van syn lust.
Hy heeft syn vryen wil geheel en ongeschonden:
Heb ik my tegen hem, soo 't schynt, iet onderwonden,
Dit is om beters wil, en slechts uyt dwangh geschiet.
Men kent geen overheyt, geen orden, nogh gebiet
In oproer, oirsprongh van verwerringh en mistrouwen.
Den wederspannigen en is niet weer te houwen.
't Gesach is uyt, hy volgt syn toornigheyt of baet.
Hoe was 't my mogelyk te sorgen voor den staet
En vorst, wanneer ik self, als met gewelt, gedreven
En weghgesleypt, my moest aen muyters overgeven,
Men roept my toe, men heet my wellecom, men wydt,
Men huldt en kroont my, eer my vryigheyt en tydt
Van spreken, wort gejont. Ik sie voor my gebogen
Den raet en adel, gheel de stat kent myn vermogen,
Sy sweeren my, al t' saem, hun trou, als uyt een mont,
Den keyser wort verjaegt al op den selven stont,
In eenen ommekeer, die gheel het ryk dee wagen,
Wat kon ik anders doen, dan dulden en verdragen?
Dogh ik en vraegh, Mevrou, geen voordeel uyt myn macht,
Ik neem den welstant van het Ryk alleen in acht:
| |
| |
En om, al wat u can verdacht syn, af te breken,
Ik vraegh u selve hier om van verdrach te spreken.
Van wat verdrach? Wie is den oirsprong van 't geschil?
Wie heeft den twist begost? Indien men eendracht wil,
En tot de vreedsaemheyt rechtsinnigh sy genegen,
Men sta d'oproerige muytmakers dapper tegen,
Men suyvere de stat en 't hof van oorloogslien,
Men schicke 't leger, om den vyant 't hooft te bien,
Men doe den keyser in syn roem en troon erstellen:
Soo sal men hem, in 't end, sien naer versoeningh hellen,
Soo wort oneenigheyt en tweedracht bygeleyt.
Wat meer believen sal aen syne Majesteyt,
Is redelyk van hem eerbiedigh af te vragen.
Dogh, Phocas, om dat u dit voorstel sou behagen,
Stilt wederspannigheyt, en legh de wapen af,
'k Verseker, op myn woort, u van den veltheer-staf;
Soo vindt gy 't wettelyk vermogen voor u open,
't Gen gy niet anders kont, dan tegen recht verhopen.
Mevrou, myn keur en doet aen 't recht geen ongelyk;
Men heeft dit nogh voor heen gesien in 't Roomsche Ryk.
De krooningh van een helt can geene wetten stooren,
Als hy door kercke, volk en Adel is gekooren;
Dit is een onderlingh, en wettelyk verbont.
'k Bekenne dat my 't self, in d'aenvangh tegenstont,
En had ik op dien tydt myn vryen wil behouwen,
Gy soude heden niet, om myn verkiesingh, rouwen.
| |
| |
Maer dit's te laet beclaegt, het werk is nu volbracht,
En 't weygeren en hangt voortaen niet van myn macht.
't En staet my niet meer vry de kroone neer te leggen,
Gemeent en Raedshuys magh, met recht, daer tegen seggen;
De staten syn aen my, ik aen de staten vast,
De kroon wort my een plicht te samen met een last.
Dogh, is Mauritius tot vrede soo genegen,
Waerom misgunt hy my een deel van synen zegen?
Hy neme my, met bey syn soons tot Ryxgenoot,
Soo vindt hy nogh in my een steunsel in den noot:
Den last van 't keyserryck is swaer om t'onderschraghen,
Vier helden vinden daer soo veel sy connen dragen.
Indien dit voorstel niet aen synen wensch voldoet,
Hy denk niet wat hy wilt, maer wat hy volgen moet;
Nogh 't leger nogh den Raet sal immer onderschryven,
Dat Phocas heden sou' uyt staets bestiering blyven;
Het ryk heeft synen raet, en deegen wel van doen.
Daer siet gy 't eenigste besprek tot vrede en soen,
't Gen ik Mauritius met eeren voor can leggen;
't Hangt nu van synen wil of ja of neen te seggen.
Hy hope nimmermeer dat ik de kroon aflegh,
Sy baent tot eer en roem my al te schoonen wegh;
Een helt die immer wort tot haer genot verheven
Verlaet het noyt, dan met den lesten snik van 't leven.
Hoveerde dwingelant, vol loosheyt en verraet!
Is 't soo, dat gy den vorst syn vryen wille laet?
Te weten 't is hem vry van weygren en verkiesen,
Wanneer gy hem syn kroon en achtingh doet verliesen,
| |
| |
Het leger en den staet van synen dienst afleydt,
En hem, soo schandelyk, door stat gevangen leydt.
Maer spyt den wreeden last van uwe dwinglandyen,
Syn edelmoedigh hert sal noyt geen perssingh lyen,
Syn vryen wil alleen trotseert al uw gewelt,
't Is vrucht'loos gheel uw macht en list in 't werk gestelt;
Gy sult togh nimmermeer syn ziel soo ver bewegen,
Dat hy, uyt laffigheyt, een schandigh werk sou plegen.
Geen noot, geen rampspoet drukt rechtschapen hoogmoet neer:
En denk niet snooden, dat de dochter van Tibeer
Haer man onweerdige gevoelens sal instorten;
Sy siet haer leven liefst dan haeren roem vercorten.
Trouloose! myn gedult wort uwe boosheyt moe:
Legh af die kroon, dien staf, sy comt myn keyser toe...
En gy afvallige, waer is uw trou gebleven?
Sult gy vor een tiran uw Keyser tegenstreven?
Verdient dit syne jonst? gedoogt dat uwen eedt?...
Gaet, pesten van den staet en vorsten, uytgereet,
Om eendracht, recht, en wet, en trouheyt te versmachten,
Gy moogt uw weerde straf op synen tydt verwachten.
| |
5en Uytgangh
Phocas, Leo, Conon, lyfwacht
't Is veel te vroegh gedreygt: ik sal daer in voorsien,
Verwaende, en maek het soo dat uwe trotsheyt dien,
| |
| |
Om u met meerder smaet en smerten te verdrucken.
Hebt gy myn wraeksucht doen in 't eerste deel mislucken,
Ik neem het tweede waer; u naekt een ongeval,
Dat allen eeuwen, volk, en stam verbasen sal...
Ga Leo, doet de soons in 's vaders bysyn dooden...
U, Conon, is de wacht van 't vinnigh wyf geboden,
Sorgh dat haer geenen mensch in 't heymlyck spreek, of sie.
| |
6en Uytgangh
Ik geev' met lust den toom aen myne rasernie:
Geen opsicht sal myn haet in syn besluyt beletten,
Ik moet Mauritius met gheel syn huys verpletten.
| |
7en Uytgangh
Mauritius, Tiberius, Probus, Verus, Leo, lyfwacht, voester, haer soontie
Rampsaligh teelsel van soo edelmoedigh bloet!
Uw ramp versmacht my 't hert, uw droevigh nootlot doet
Het margh in myn gebeent' het bloet in d'aders stijven.
Nu sie ik d'hemelwraek door Phocas hant bedryven,
't Gen my voorseyt wiert, door de letters van syn naem.
Myn Godt! uw orden is my altyd aengenaem,
| |
| |
Ik blyve aen uwen last vrywilligh onderworpen.
'k Sie niet de hant waer door myn huys wort omgeworpen,
Maer uwen eeuw'gen wil die dese hant gebruykt.
Terwyl my Phocas treft myn rouwigh hert ontluykt
Myn oogh, om uw besluyt in syn bedryf te mercken:
Wil my, genade godt! in desen noot verstercken.
Myn vader! mynen vorst! waer gaen sy met ons heen?
Waer 't Godt belieft, myn soon.
Och! och! sy hebben ons de deegens afgenomen!
Onnoos'le! 't is nu ver met uw gesach gecomen!
Wat voor een kint is dit!
't Is 't jongste van de vier.
Dit is een valsche vrou... Hael strax Justinus hier,
En neemt dit wicht met u, of 'k sal 't u doen berouwen.
| |
| |
Wat doet gy Voester? Laet geheel den last van rouwen
En ongelucken, voor myn druckigh huys alleen.
Die bystant is voor myn verlaten stam te cleen:
Sult gy uw eygen soon voor mynen overgeven?
O cost ik, vorst, met myn en al myn kinders leven
Versek'ren uw geslacht, behoeden voor dien noot!
Ik liep met hen al 't saem blymoedigh naer de doot.
Den hemel wil u voor soo trouwe liefde loonen!
Ik segh u, hael terstont den jongsten van de soonen.
Ga heen, brengh hier myn liefste kint.
Ey, laet my doen, myn heer!...
| |
| |
Dreygt of stoot gy sult niet op my winnen
Com lyfwacht, trekt dat wyf strax met gewelt na binnen
En keert niet voor sy u Justinus overgeeft.
Is 't daerom dat den vorst u soo verheven heeft
Troulosen, om dat gy syn stamme soudt verdrucken!
Moet ik dat hatigh wyf dan self van hier weghrucken?
Sa, niet te tieren, voort...
Barbaer, comt g' aen myn lyf?...
Och Voester! hael myn soon.
Dat 's een hartneckigh wyf.
Ga Voester, wil niet meer den hemel wederstreven;
Hy vraegt my gheel myn huys ik wil 't hem overgeven.
| |
| |
Myn alderliefste vorst...
'k Gebiede 't u, ga heen,
Hael myn Justinus hier, weest met myn lot tevreen.
| |
8en Uytgangh
Mauritius, Tiberius, Probus, Verus, Leo, lyfwacht
Wat praemt de Voester om Justinus te versteken,
Och! gy doet myn herte breken!...
Och! waerom soo bedroeft?
Comt, druk u aen myn borst,
| |
| |
Myn kindren! Verus com! com Probus! valt te gader
My om den hals!... omhelst uw jammerlyken vader.
Heer Keyser! moet gy dan van ons gescheyden syn!
Dit waer voor u en ons te groote pyn;
Neen, myn heer vader, neen; wy willen by u blyven.
'k Sal my, door geen gewelt, oyt laten van u dryven.
't Behaegt den hemel niet myn alderliefste kroost!
Myn soons! myn eygen bloet! ik hadde my getroost
In mynen ouderdom, uyt u, veel ed'le neven
't Aenschouwen, in myn huys vol heerlykheyt verheven,
Maer ach! hoe vals heeft my die ydle hoop gevleyt.
O Vorst! hoe pynigt my dees uw mistroostigheyt.
Veel meer benauwen my d' ellenden die u naken.
Hier comt het wyf... Mynheer 't is tyt uw clacht te staken.
| |
| |
| |
9en Uytgangh
Mauritius, Tiberius, Verus, Probus, Justinus, Leo, voester, lyfwacht
O kint! dat ik nogh eens u aen myn herte druk,
Eer my dien noot van u, en uwe broers afruk!
Myn soon! myn hertelief! gy schuert myn boesem open!
Moet gy soo jongh, soo teer, voor vaders schult bekoopen?
Onnoosel lam! o wee! o hopelose pyn!
't Is dan met u gedaen rampsaligste Justyn!
Och och! wat mensche can dit onberoert aenhooren?
O soon! syt gy daer toe uyt eenen vorst geboren?
Myn vaders hert, voor u, op desen oogenblik,
Met ingewant en bloet en margh ten besten geven!
| |
| |
Bevryden van dien noot!...
Myn heer 't is meer dan tyt.
|
|
Auteursrecht onbekend