Werken. Deel 1
(1928)–Michiel de Swaen–
Auteursrecht onbekend
[pagina 235]
| |
1en Uytgangh
| |
[pagina 236]
| |
En doet my, tegen dank, uytvoeren eene wet
Die myne min bedroeft, en mynen wensch belet.
Door dese dolheyt was myn yver aengedreven
Wanneer ik tegen haer dat vonnis heb gegeven;
Blint voor haer schoon gelaet en siende voor het Recht
Wiert ik van haer vervreemt, en aen myn plicht gehecht.
En t schilde weynigh of d'onteering van de goden
Had uyt myn mont geperst 't besluyt van haer te dooden.
Maer desen wreeden dwang was dadelyk vergaen;
Soo ras de wrake sweeg de liefde sprak my aen:
De liefde stelde my de schoone weer voor oogen
Met gheel haer minsaemheyt en goddelyk vermogen;
De Liefde deede my vergeten godt Jupyn,
En Rome met haer wet besweek voor Cataryn.
Myn ziel, die voor een stont had' haere doot geswooren
Verstak dien droeven eedt, en voelde geenen tooren,
Verbolgen tegen my, medogend over haer,
'k Verwees myn eygen self, myn vonnis viel mij swaer.
porphier
Con sulk een swackigheyt een grooten vorst beswaren?
maximijn
De liefde sal geen vorst, om syne grootheyt sparen.
porphier
O Cesar, waer verleyt u die verblinde min?
Vergeet gy dat gy lieft der goden vijandin?
maximijn
Houd op van myne min met Reden te weerleggen,
De liefd' heeft d'overhant en lydt geen tegenseggen.
| |
[pagina 237]
| |
Ga, stel voor haer in 't werk al uwe Redenkonst,
Denkt hoe u desen dagh vervordert in myn jonst
Indien gy Catarijn cont t'mijner wil bewegen.
porphier
'k Neem u bevelen aen, dogh vreese voor den zegen.
'k Beken het minnepant van een soo grooten heer
Is seer bekoorelijk en maekt de herten teer.
Maer Catarinaes hert, dat gy hier soekt te vangen,
Is vrij van eygenbaet, en tydelyk belangen:
Sy trapt voor haeren Godt de werelt met den voet,
En haekt om t'syner min te geven al haer bloet.
Twijl in haer jeugdigh lyf de peesen en de sweepen
Door 't ongeduldigh slaen 't vleys morselden en kneepen,
Stont sy onroerelyk met een ontsteken oogh
Vol liefde en vierigheyt getrocken naer om hoogh.
't Scheen dat het lyden haer verstreckte tot vermaken;
Haer hert gevoelde niet der beulen wreet aenraken
En haer begaefde tongh in 't loven noyt gerust
Ontdekte met haer vreugt haer yverige lust.
De knechten die op haer de geessels moesten smyten
En konden haere spraek niet hooren sonder kryten:
Dus sagh men wedersyds uytstorten onder een,
De maegt haer vierigh bloet, de beulen hun geween.
maximijn
Dees edelmoedigheyt in d'eerste smert gebleken
Sal door de Duersaemheyt ten deele syn geweken.
Ga, stry voor uwen vorst met die manhafte maegt
Denk dat gy myn geluk in uwe handen draegt.
| |
[pagina 238]
| |
Ten sy gy my vertroost myn lyden sal vermeeren,
Of myne liefde weer in eenen haet verkeeren.
| |
2en Uytgangh
| |
[pagina 239]
| |
Soo suchtte syne borst, soo bloosden syne wangen,
Soo vlamde syn gesicht, vol liefde en vol verlangen
Wanneer hy op Calvaer de galghe sagh gerecht,
Waer aen hy moeste syn tot Vaders soen gehecht.
Den selven geest die hem quam op dien tyt vervoeren
Comt heden uw gemoet ontsteken en ontroeren,
Verwekt u, drijft u voort, en laet u niet gerust,
Voor in uw suyver bloet uw liefde sy gebluscht.
Och! Och! ik can dien brant en yver niet aenmercken,
Of voele myne ziel in haere plicht versterken,
Myn herte brant en blaekt, myn killigh bloet ontsteekt,
Myn aders spannen op, als Catarina spreekt.
Hoe seer den ouderdom myn leden comt verkelten
De vlammen van uw oogh doen my door liefde smelten,
Ik wensch te syn verteert, verslonden, en vernielt
Door 't Serafijne vier, dat uwe borst bezielt.
Och! waer is Maximyn? waer syn de wreede beulen
Die soo erbarmeloos bestonden u te feulen?
Waer syn sy? Comen sy met al hun raserny,
'k Wil heden syn verschuert, gedoodt aen uwe zij.
catarina
O Vader! wil u self voor Christus kerk nogh sparen;
Het is der oud'ren ampt de jonge te bewaren:
Den yverigen moedt, de kristelyke Deught
Van sulk een ouderlingh, verwekt de jonge jeught.
Wat maget soude 't kruys niet schicken op haer leden
Als sij daer mede siet een grijsen helt voortreden?
Och! Och! ik ben beschaemt siend hoe uw coude borst
Soo vol van vier en vlam naer smert en lyden dorst.
Hoe? een stokouden heer, door jaeren afgesleten,
| |
[pagina 240]
| |
Door quellingen verswakt en van d'ellend beseten,
Ontsiet voor Christus wet nogh smaet, nogh ramp, nogh pyn,
En sou ik, jonge spruyt, coel en slaphertigh syn?
Neen, neen, de liefde die uw killigh bloet doet kooken,
Comt in myn bloeyend hert haer reyne vlammen stooken,
En mynen brant vermeert, myn yver wort vergroot,
Wanneer gy voor het sweert uw styve borst ontbloot.
Terwijl door vierigheyt uw dorre beenders kraken
Ik voel het vochtigh margh in myne pypen blaken,
Uw voorbeelt dryft en jaegt my soo geweldigh voort
Dat ik voor Christus wensch geheel te syn doorboort.
Comt Roomsche knechten, comt bloetdorstige tirannen
Bereyt 't vernielend rat, doet myne leên uytspannen,
Verschuert my, martelt my, verplettert my tot gruys,
Voor mynen bruydegom, gestorven aen het Kruys.
justinus
O Maegt! betoom de drift van uw genegentheden:
Gij sult, gy sult van daegh het martelperk intreden
En in den overvloet van lyden, ramp en smert
Voldoen de vierigheyt van uw ontsteken hert.
Gy sult van daeg, voor u, met vliemen, messen, swaerden
Den wreeden Maximyn gebogen sien ter aerden;
Gij sult van uwen Godt ontfaen, tot eenen loon,
Den palmtak in de hant, op 't hooft de gulden kroon.
My dunkt ik hoor alree de blyde hemel-reyen,
Tot uwen zegenprael gesangh en spel bereyen;
'k Sie midden onder hen uw liefsten minnevorst
Die u met open arm comt drucken aen syn borst:
O mocht ik nevens u in syn omhelsing loopen.
| |
[pagina 241]
| |
catarijn
Gy sult eer langen tijt syn armen vinden open
O Vader, uwen loop is t'eynde van de baen.
Gij hebt seer wel gestreen en hiel 't geloove staen;
Den Heer bereyt de kroon om uwe kruyn te decken.
gerucht.
Maer, stil, ik hoor gerucht, wil u van hier vertrecken.
justinus
Ik sal naer corten tyt u wederom besien.
| |
3en Uytgangh
| |
4en Uytgangh
| |
[pagina 242]
| |
Hoe lange sult gy nog omhelsen eene leer,
Soo lastigh aen Natuer, soo strijdigh tegen d'eer?
Volgt gy op dese wys de vorstelyke schreden,
Die uw voorsaten syn soo deftigh ingetreden?
Is 't in dat duyster kot, die schande, smert, en smaet,
Dat gy uytschynen doet uw Prinselyken staet?
Moest uw heer Vader u in desen noot aenschouwen,
Hoe sou hem uw geboort en syne sorgh berouwen?
En in wat pynlykheyt sou uwe Moeder syn,
Waer 't dat s'in dese plaets sagh haere Cataryn?
Syt gij, verleyde maegt, uyt edel bloet gesproten,
Om alle roem, en eer, en glory te verstooten?
Syt gy in desen glans en Adel uytgeset,
Om uw doorluchte stam te geven sulk een smet?
catarina
De plichten der geboort syn in my menighvuldigh,
Maer ik ben nogh veel meer aen mynen Heylant schuldigh,
En als Nature seyt wat myn geslacht behaegt,
't Geloove leydt my voor wat mynen Schepper vraegt.
't Geloove doet my sien des werelts ydelheden
Soo hatigh aen de ziel, soo twistigh met de Reden.
Ach! verre sy van my den eernaem van myn huys,
Den pronk van mynen stam te stellen voor het kruys:
Hier in wil ik alleen, soo lang ik leev', beroemen,
Dat ik my kristen magh naer een gekruysten noemen.
porphier
Wie socht oyt eer in schand, voldoening in den noot,
Vernoegen in de smert, het leven in de doot?
| |
[pagina 243]
| |
Door wat verblintheyt syn uw sinnen overtoogen?
Heeft dan een grooten vorst op u soo cleyn vermogen,
Dat gy, spyt syne sorgh genegentheyt en raet,
Aen 't uyterste verderf u overgeven gaet?
Sult gy een rechter self verbelgen, smaden, tergen,
Die u wil voor 't gerecht in synen schoot verbergen?
Hy wederhout het sweert, dat naer uw herte steekt,
En vloekt gy tegen hem omdat hy voor u spreekt?
Can dese goetheyt uw versteentheyt niet bewegen,
Hoor toe, verdoolde Maegt, hoor naer een vorder zegen:
Hij kiest u voor syn lief, syn eenigste vriendin,
Hy biedt, door mynen mont, u syn getrouwe min.....
placidia, stil
O schendigen verraer!
aemilia, stil
Ik durf het noyt gelooven.
porphier
En tgen in weerdigheyt dit alles gaet te boven,
Hij biedt u...
catarina
Eenen niet, een rook, een hantvol wint,
Die op een oogenblik ontsnapt aen die se mint.
Denkt gij door vleyery myn herte te besmetten,
Myn trouw te wickelen, myn liefde te versetten?
Denkt gy dat vorstens min, jonst, goetheyt en gesach
Dat gheel syn grootheyt iet op myne ziel vermagh?
| |
[pagina 244]
| |
Indien ik aen een mensch op aerden wou behagen,
Ik sou vergeefs den naem van Christus dienstmaegt dragen;
Neen, neen, vertrek van hier laet myn gemoet in rust,
O vyant van de deught en dienaer van de lust.
Myn hert, myn kristenhert en laet sigh nimmer vatten,
Nogh door een Keysers min, nogh door al d'aerdsche schatten;
'k Heb van die ydelheen my lange quyt gemaekt,
Ik heb het valsche goet des werelts langh versaekt.
aemilia, stil
O goddelyke drift!
placidia, stil
Haer woorden doen my weenen.
catarina
Geen eersucht, geene lust can mynen moedt vercleenen.
porphier
Wie heeft oyt van een Maegt soo vreemt besluyt gehoort?
catarina
Porphier, een ander goet, heeft myne ziel bekoort,
Een goet soo minnelyk, soo schoon, soo groot van waerden,
Dat synen glans opweegt geheel den schat der aerden:
Een goet dat altijt blyft in een gelyken staet
Dat nimmermeer verveelt, en eeuwiglyk versaet.
Dat ongemeten goet, dat eyndeloos vermaken,
Porphier, is mynen Godt, den oirsprong aller saken,
| |
[pagina 245]
| |
Den Vader van myn Vorst die Christus wort geseyt,
De bron van alle goet van alle soetigheyt.
't Is desen wien ik wil met alle myne sinnen,
Met gheel myn hert en ziel in eeuwigheyt beminnen:
Dien stookt in myne borst die vlam, dien brant, dat vier
't Gen al de vleyery de streelingh van Porphier
d'Aenbiedingh van den Prins sal nimmermeer vermind'ren.
Geen tydelyk gewin can reyne liefde hind'ren.
aemilia, stil
O alderwijste maeght!
placidia, stil
Och! was ik soo geraekt.
porphier
Wie heeft u dat geheym, die wonders wijs gemaekt,
Die uw genegentheen soo boven aert vervoeren?
catarina
Den goddelyken geest quam myne ziel aenroeren,
Met een doordringend strael van syn claerblinckend licht,
Waer door die waerheyt wiert ontdekt aen myn gesicht.
Maer nauwelijx verscheen dien luyster aen myn oogen,
Of myn begeerte wiert inwendigh opgetoogen,
De kennis, en de min vervulden, even stil,
Met klaerheyt myn verstant, met wenschen mijnen wil.
Soo ras myn ziele quam die klaerheyt te bemercken,
Myn hert begon terstont daer vlytigh mee te wercken,
De groote kostlykheyt de schoonheyt van dat goet
Ontstak met meerder drift de liefde in myn gemoet.
| |
[pagina 246]
| |
Bij nachte, voor de son, by daegh, ten allen stonden
Quam desen minnebrant myn ingewant doorgronden;
Myn hoop, myn liefste lust, myn wenschen, myn begeert,
Wiert in dat vier geheel verslonden en verteert.
O Schoonheyt, wiens weerdy geen Engel uyt can spreken!
O min, die altijt blaekt en nimmer hebt besweken,
Ontdekt u, brand en blaekt van 't suyen tot in 't noort.
Op dat gy alle mensch door uwe lust bekoort.
Ontdekt u, brand, en blinkt, strael neer te deser steden,
Waer gy door myne tongh bekent wort en aenbeden;
Strael neder op Porphier opdat hy heden siet,
Het goet dat gy besluyt en myne siel geniet.
Porphier, o mochte gy de soetigheyt eens smaken
Van 't vier dat ik nu voel in mynen boesem blaken!
O mochte gy met my slechts maer voor eenen keer
Beproeven de gena, de goedheyt van den heer!
Des werelts eere sou voor u ten afgront sincken,
De weelde sou voor u met haere lusten stincken,
Gy soudt dit al aensien als vuylnis, schimp, en spot,
En geven goet, en bloet, voor een gekruysten Godt.
porphier, bij sigh selven
O hemel ik beswyk!... al myne leden beven!,...
Een vier, een heeten brant wort in myn hert gedreven;
O weerden bruydegom, o Godt van Cataryn!
Toon my hoe dat ik u moet onderdanigh syn.
placidia, sigh ontdeckende
Ik late Maximyn met syne grootheyt vaeren,
Syn haet nogh liefde sal my nimmermeer beswaren.
| |
[pagina 247]
| |
porphier, omsiende
Waer gaet de Keyserin?
aemilia
O Christe sta ons bij
placidia, aen Cataryn
O kristene heldin! bid uwen Godt voor my,
Die door de vierigheyt van uw gemoet bewogen
Verkenne Christus wet en goddelyk vermogen:
't Is heden dat myn ziel door syn genaed' aenschouwt
De blintheyt van een mensch die op een mensch betrout.
Neen, geene werelts eer, geen staet sal my beletten,
Van myn verheven kroon voor Christus neer te setten;
Den naem van syne bruyt, syn Dochter, syn slavin,
Maekt dat ik dien versaek van 's werelts Keyserin.
(sy knielt)
Sie goedertieren Heer, sie Heylant aller sielen
My voor uw Dienares eerbiedigh nederknielen;
Opdat myn herte magh inwendigh syn bestraelt,
Door 't vier, dat uyt uw hert in haeren boesem daelt.
Ik wensche, gelyk sy voor u te syn in banden;
Ik wensche, gelyk sy, in uwe min te branden;
Ik wensch t'uwer soen, en t'myner sonden boet
Te geven, gelyk sy, myn ruste, lyf, en bloet.
porphier
Mevrou, gy sult alleen de glory niet genieten
Van uw eelmoedigh bloet voor Christus te vergieten;
Siet hier, die nevens u de valsche goôn vervloekt,
Sie hier, die nevens u den waeren Godt versoekt.
| |
[pagina 248]
| |
Myn hert moet heyliglyk die reyne drift benyden,
Waer mede gy begeert met Catarijn te lyden:
Ik word ook aengelokt tot een soo schoone kroon,
En ga met u ten strijde op hoop van selve loon.
Hoe? sou ik, die door 't vier, door duysent spitse stalen,
De Doot ging te gemoet, om eer en lof te halen,
Nu voor het eeuwigh heyl, en myn gesworen trouw,
Min doen dan eene Maegt, min derven dan een vrouw?
Neen, neen, de liefde die myn herte comt aenroeren,
Vindt een bereyden wil, om alles uyt te voeren,
Myn yver wort verwekt, en mynen moedt beschaemt,
Als vrouwen voor my doen 't gen mannen meest betaemt.
Siet daer, ik treed' u na, kloekmoedige heldinnen
Die helden leeren cont sigh selven overwinnen:
Een krygsman, die syn hooft voor Cesar heeft gewaegt,
Volgt nu, tot roem en eer, den standaert van een Maegt.
aemilia
O wijse Catarijn! o liefste Keyserinne!
Ik volgh uw voorbeelt na in Christus reyne minne!
porphier
Die liefde maekt myn ziel tot alle ramp gereet.
placidia
Voor dees is geene smart geen lyden my te wreet.
catarina
O liefde! o heyligh vier der Serafyne salen
Verlicht ons meer en meer met uwe reyne stralen.
| |
[pagina 249]
| |
5en Uytgangh
| |
[pagina 250]
| |
Bemin dan waer gij wilt, terwijl ik, met myn lusten,
Ga onder 't bloedigh kruys van mynen bruygom rusten,
Terwijlen ik myn hert, dat gy soo bitter smaedt,
Met myn genegentheyt in syn besittingh laet.
Het meeste dat myn siel vindt heden te beclagen,
Is, dat ik hem dat hert niet can geheel opdragen,
Mits gy het selve hebt beseten langen tijt
Schoon hy 't alleen verdient, en gij 't onweerdigh syt.
maximijn
Te weten, ghebt van daeg dien bruydegom verkooren,
Om my myn onverdienst en ontrou te doen hooren
Waertoe uw meyningh dus verdraeyt en omgewent
Mevrou? uw goetheyt was my overlangh bekent.
Het was van heden niet dat ik begon te mercken
Hoe qualijk dat gy wiert voldaen door myne wercken,
Uw nortsheyt, uwen trots, uw ongevoegsaem hert
Verdroegh ik overlangh niet sonder pyn en smert.
Geperst door dit verdriet, door dit misnoegend leven,
Geen keyserlyke kroon con my voldoening geven:
Ik vond my in de vreugt met een bedrukt gemoet,
Ellendigh in geluk, en aerm in overvloet.
Ten lesten moede van uw fierheyt te verdragen,
'k Begost al uw bedryf t'aenschouwen met mishagen:
Ik walgde van een lust soo pynelyk versocht
Uw jonst verveelde my eer ik s'ontfangen mocht.
In dien benauden staet droefhertig boven maten,
Wat con ik anders doen dan uw geselschap haten?
'k Beken, ik heb u gehaet, en haet u nogh veel meer
Nu gy een lust omhelst soo strydigh met myn eer.
Hoe? heb ik u soo hoogh soo heerelyk verheven,
| |
[pagina 251]
| |
Myn scepter en myn croon, myn hert en trou gegeven,
Geliefkoost, en getoeft, aenbeden, en gevryt,
Opdat gy my in 't end soud' aendoen sulk een spyt?
Soo moet den hemelvorst myn Rijkstoel nedervellen,
Indien ik achterlaet van u dit in te stellen.
placidia
Ik ben om Christus min tot alle ramp bereyt.
maximijn
Ik voere voor de goon 't sweert van gestrengigheyt.
porphier
Begin dan tegen my het selve in 't werk te setten,
Die, t'samen met de goon, versaek uw wreede wetten:
Myn liefde en myn plicht en pramen my niet min,
Dan uwe bedgenoot, myn weerde Keyserin.
Den yver die haer heeft voor 't heyligh Kruys ontsteken,
Beweegde myne ziel, en dee myn herte breken,
Ik volgh haer vierigheyt, en stem aen haer besluyt;
Sie daer, ik legh myn sweert, ter neer, voor Christus bruyt.
Dat sweert, 't gen eertijts heeft soo trou voor u gestreden,
Ontseght u synen dienst tot sulke onmenschlykheden;
Myn eedt blyft ongeschent, maer uwen last mishaegt,
Wanneer gy aen myn arm het bloet van Maegden vraegt.
Laet die onnoosele ten lesten eens met vreden,
En, hebt gy dorst naer bloet, doorboor dees manneleden,
Doorsteek nu dese borst, die gy, voor uw gesach,
Soo dikwils gheel doorwont, en gheel doorsneden sagh.
Indien ik oyt myn moet bewees voor uw vermogen,
Ik sal voor myn geloof geen minder drift betoogen;
| |
[pagina 252]
| |
Wel aen, volbreng op my den last van uwen haet,
Opdat gy endelyk syt met myn vleys versaedt,
En tegen Christus kerk voortaen niet meer verbolgen
Haer swacke kinderen niet vorder soudt vervolgen.
Wel, is er dan geen sweet, geen bloet genoegh gestort
Dat gy tot nieuwe moort staeg aen gedreven wort?
Ontaerde dwingelant! Sult gy dan altijt woeden?
Wort uwen wreeden lust, door soo langdurigh bloeden,
Vernielen, martelen, en schenden noyt voldaen?
Gy hebt de kristenen gemalen gelyk graen,
De beenderen doorsaegt, het vleys van een doen rucken:
Gij hebt met honderden gekapt in menigh stucken,
Gesoôn in 't olie-badt, gebraden voor het vier;
Gy hebt, by daeg en nacht als een verwoeden gier
Geduerigh in hun margh en ingewant geseten:
Dogh spyt de raserny, waer mee gy wort beseten,
De kristen kerk blyft staen onroerlyk, styf, en vast,
Gemetselt in het bloet dat gy soo schendigh brast.
maximijn
Porphier, my myn bedryf soo fel in 't aensicht smyten?
Uytschelden? lasteren? versmaden? en verwyten?
Porphier, myn jonstelinck, gekoestert in myn huys,
Verraden myne min?... omhelsen 't schandigh kruys?...
Wraek goden!... Goden wraek!... brengt ketenen... brengt boeyen...
Scherpt yser ende stael... doet kopre platen gloeyen....
Hier roosters... radders hier... hier voncken, vier, en brant;
Hier olie, pik, en ter... waer syt gy lyftrouwant?
Past op dat hatigh paer;... sy sullen 't my bekoopen.
| |
[pagina 253]
| |
placidia
O mynen liefsten wensch!
porphier
O eynde van myn hopen!
|
|