Werken. Deel 1

[p. 121]

Derde bedrijf

Joren claegt over de smerten van sijne liefde. Maey⁽¹⁾ is in beslagh met haere kokerij; den Keyser met Ambroos, op⁽²⁾ weegh, naer Teunis. Hij wort ingelaten, en qualijk aengesproken,⁽³⁾ dogh geraekt endelijk aen tafel. Sijne gasten slapigh geworden sijnde, hij vertreckt. Joren spot met den droncken Kosen en wort⁽⁴⁾ ook gevat.

joren (alleen)

Een elsen is seer fijn, en geeft een cleenen⁽⁵⁾ steek,
Maer dikwils⁽⁶⁾ volgen daer veel qualen op; dit bleek
Aen mijnen macker Klaes, wien, soo hij schoenen lapte,
In 't steken door de sool den elsen soo ontsnapte,
Dat sij⁽⁷⁾, ter sijden af, dwers door sijn vinger schoot;
⁽⁸⁾Waer een soo swaer geswel op volghde, dat de doot
Tot op den durpel⁽⁹⁾ quam, om hem in 't graf te steken.
Och! een veel minder scherp heeft mijne borst doorsteken.
Soo hevigh en soo fel, dat geene smert, nogh pijn
Van onsen Klaes, daer bij can vergeleken sijn:
Een smert een pijn soo groot, soo⁽¹⁰⁾ moeyelijk om stelpen
Dat geen aptekers salf nogh plaester⁽¹¹⁾ mij can helpen.

(1) in 't beslag van de knechten.

(2) op de weg naer huys.

(3) doch op 't voorstel van vier potten Wijns aen Taefel gestelt.

(4) daernaer.

(5) cleene.

(6) dikwijls.

(7) hij.

(8) Soo dat het mager dier, ick seg de bleecke doot.

(9) dorpel.

(10) onmogelijck te.

(11) plaesters.

[p. 122]

'k Dacht in 't begin, dat dien ervaren meester Jan,
Die, soo men seght, uyt 't graf, half doode trecken can,
En, door wiens wondre⁽¹⁾ konst, mijn macker wiert genesen,
Ook wel, met papperij, mijn qualen af sou lesen:
Dies gingh ik hem te raed. Eerst tastte hij mijn hant;
Dan vraegd'⁽²⁾ hij: heb je pijn in keel of ingewant?
Of schort het in de zij, of lenden⁽³⁾, of gewrichten?
Of hebt gij u misschien t'Antwerpen, met de nichten,
Der Lepelstraet vervuylt⁽⁴⁾? Ick⁽⁵⁾ wiert, op dese vraegh
Tot achter d'ooren root, en sey hem neen... Wat plaegh,
Sprak hij dan wederom, magh u soodaenigh quellen?...
Hoe voelt gij meerder⁽⁶⁾ wee, al liggen, sitten, hellen,
Of staen?... Wanneer?... bij daegh⁽⁷⁾?... bij nacht⁽⁸⁾?... waer sit de smert?
Toon⁽⁹⁾ met de hant... Ick ley⁽¹⁰⁾ de sijn', recht op mijn hert,
En riep: daer meester Jan... Hij trok mijn wambays open,
Hij sagh, hij tastte, en douw, al schreeuwen; g'hebt gesopen
Geloov'⁽¹¹⁾ ik, Joren, of ge⁽¹²⁾ sijt verdrayt van kop...
Hier onder streek hij eens sijn spaensche knevels op,
En vraegde hoe mij eerst de⁽¹³⁾ pijn had overvallen?...
Ick wederom: 't is nu een jaer, dat ik al mallen
Met onse Jaquelijn, van haer, een oogslagh kreegh,
En⁽¹⁴⁾ zint dien oogenblik was⁽¹⁵⁾ ik noyt op mijn deegh.
'k Had nauwelijx Jaqlijn en oogslagh uytgesproken,
Of pik⁽¹⁶⁾ en swavel scheen in sijn gesicht te koken;
Waer op hij tierde: bruy van hier naer Jaquelijn
Gij schobbejak, en vraegh van haer uw medecijn.

(1) wack're.

(2) vraegde.

(3) leeden.

(4) vermaeckt.

(5) 'k wierd op de selve.

(6) meest de pijn.

(7) nacht.

(8) dag.

(9) toont.

(10) leyde sijn' recht.

(11) geloof.

(12) gij.

(13) die.

(14) Want s' in 't.

(15) en wil nu noyt ter deegh.

(16) Peck en Olye.

[p. 123]

Dit buld'ren sloegh, gelijk een donder, in mijn ooren;
Ick liep ten huysen uyt als voorts gejaegt met sporen;
Het⁽¹⁾ docht mij dat't⁽²⁾ geraemt', 't gen⁽³⁾ in sijn winkel stont,
Met al de dieren en gedrochten, die in 't ront,
Van boven hingen, mij te saem, op d'hielen saten.
Dus liep ick, sonder 't hooft te keeren, drij, vier straten,
Nogh min nogh meer, dan eenen⁽⁴⁾ hont, wien aen de steert
Een fles gebonden is: noyt was ik soo verveert.
In die benautheyt quam ik aen den hoek gelopen,
Waer Cupido, gheel naekt stelt al sijn dingen open,
En, sonder stilstant⁽⁵⁾, streult⁽⁶⁾ als of hij, met dat vocht,
Vercoelen wou den brant, van ieders⁽⁷⁾ liefde-tocht.
Dan, dacht ik, of dat wicht ook, niet sijn heete voncken
In mij geschoten had, met Jaquelijnes loncken;
Dies ley ik muyl aen boort, en soop soo veel ik kon
Van 't water, dat hij stort, uyt sijne coele bron:
Maer ach! ick hadde schoon te suypen of⁽⁸⁾ te drincken
Den brant bleef, aen het hert, en wou van daer niet sincken,
Waer over ik besloot te sien, of meester Jan
Mij wel geraden had; soo veele was daer van,
Dat, hoe ik Jaquelijn quam naerder⁽⁹⁾ bij getreden,
Hoe meerder pijn, en smert ontstak, in geest⁽¹⁰⁾ en leden;
Want, sagh sij soet door vreught was 't herte weghgerukt;
En, sagh sij suer, het wiert door wanhoop onderdrukt⁽¹¹⁾...
Och! beter hadden dan tien elssens mij doosteken,
Als eens, van Jaquelijn, aldus te sijn bekeken.

maey (van binnen)

Hou⁽¹²⁾, Joren, Jaquelijn, Teun, Kosen... niemant niet?...

(1) Mij docht dat.

(2) 't hol geraemt.

(3) dat.

(4) een.

(5) stilstaen.

(6) stroelt.

(7) iders.

(8) en.

(9) nader.

(10) heel mijn.

(11) g'heel verdruckt.

(12) Kom.

[p. 124]

De drommel hael het volk; niet een die omme siet.

(uytcomende)⁽¹⁾

Als alles is gereet elk comt seer vlijtigh eeten,
Maer niemant, die eens sorgt, naer potten, pannen, speeten.
...Hoe, Joren, sijt gij daer?⁽²⁾

joren

Can ik u dienen vrou?

maey

Com, dekt de tafel... tapt wat bier... besorgt de schouw
Van branthout... Draeyt het spit... Sa ras, snijd⁽³⁾ roode kolen...
Loop... vliegh...

joren

Wat doe ik eerst?⁽⁴⁾

maey

Het gen⁽⁵⁾ u is bevolen.

joren

Al had ik dobbel lijf, en handen seven paer,
Hoe wilt gij, dat ik dit volbrenge al⁽⁶⁾ te gaer?

maey

Wie seght u al te gaer? Eerst 't een, en dan weer 't ander...
Com, volgh...⁽⁷⁾ daer slaet het ses... Ras, helpen wij malckander

(binnen)

(1) uytcommende.

(2) aen Joren.

(3) snij.

(4) 't eerste.

(5) geen.

(6) allegaer.

(7) mij slechs maer naer en helpen.

[p. 125]

keyser. ambroos

⁽¹⁾

Uw soete boerterij behaegt mij soo, Ambroos,
Dat ik u, om⁽²⁾ de klucht, uyt gheel het hof, verkoos;
Ik moet mij heden, op sijn lappers, wat vermaken.

ambroos

Uw⁽³⁾ wachten sullen, aen den hoek der strate, waken
Gereet, tot uwen dienst, in allerley gevaer.

keyser

Ick ken hun⁽⁴⁾ trouwigheyt, en goede sorgen⁽⁵⁾; maer
Die sijn in dese stadt mij noodigh, slechts tot luyster,
Niet tot bewarenis: in 't klaer of in het duyster,
Met wacht, of sonder, 'k vind mij seker overal.
Een vorst, die liefde⁽⁶⁾ voedt, en vreest geen ongeval,
Elk onderdaen is als een borghe, voor sijn leven:
Den troon, waerop mij Godts genade heeft verheven,⁽⁷⁾
Vermogen, rijkdom, pracht, staet, glory, majesteyt
Vernoegt mijn ziele min, dan dese sekerheyt,
Van d'ondersatens trou: gerust, en, sonder wapen,
Sou ik in d'armen van den minsten borgher slapen.
Ook ben ik hen⁽⁸⁾ soo lief, dat mij een ieder⁽⁹⁾, niet
Als vorst en keyser, maer als sijnen vaer aensiet.
Maer segh, wat dunkt u van dees⁽¹⁰⁾ à la mode kleeren?

(1) Keyser Carel uyt met Ambroos.

(2) in.

(3) u.

(4) u.

(5) sorge.

(6) vrede.

(7) Hierna komen volgende verzen, die in het handschrift ontbreken:

Het goud dat Oost en West laet sacken in mijn schoot,
De wijd berichte macht van mijne Oorlogsvloot,
De fiere Leger cracht voor die de Ketters beven,
En die den Sultan self van Weenen heeft gedreven.

(8) hun.

(9) ider.

(10) die.

[p. 126]

ambroos

Mijn vorst, gij sijt gelijk een van die groote heeren,
Die in het lant van Waes, de diensten doen van schout
Of boer balliuw.

keyser

't Is waer, Ambroos, maer segh mij, soudt

Gij ook wel racker sijn? want als ik schout wou wesen,
Denk, gij mij dienen moet, gelijk gij dee⁽¹⁾ voor desen.

ambroos

Seer geiren⁽²⁾, heer, daer toe heb' ik all' eygendom;
Ick heb een bakhuys stijf als marmer; krom en slom
Staen mijne vingeren: ik loop gelijk een⁽³⁾ hase.
Ick sie gelijk een valk: 'k ontsie⁽⁴⁾ nogh slijk nogh wase:
Ey, laet mij, om de proef, eens uwen racker sijn;
Dan siet gij peerden in arreste, bij dosijn.

keyser

Per⁽⁵⁾ naesten; gaen wij eerst dat vet kappoen besoecken

(Joren en Kosen uyt⁽⁶⁾, geladen met kruycken, vol bier. Keyser Carel en Ambroos ter sijden.)

ambroos

Sie daer twee gasten soo gelaen, dat hunne broecken

(1) ded'.

(2) geerne.

(3) de Haesen.

(4) en kan geweldig blaesen.

(5) Daer naer.

(6) uytcommende.

[p. 127]

Van 't dragen kraken... Hoey!... sy stincken van⁽¹⁾ 't out leer...
't Is van dat⁽²⁾ volk, met wie gij eeten gaet, mijn heer.

keyser

Stil, luystren wij, Ambroos...

(sij rusten en besien de kannen)

kosen

Wat segh ie van die pullen?...

Och! Joren! niemant weet, hoe brave wij gaen smullen...
Gantsbloet! elk houdt voor 't minst een vaen.

joren

Die is voor mij

En dese voor den baes.

kosen

Voor Kosen?

joren

Wel, sijt gij

Den baes, gij lompert⁽³⁾?...

kosen

Ick verstont u qualijk, Joren.

joren

Ick weet, men magh er vrij een koppel aen ien ooren

(1) naer.

(2) het.

(3) lompen Kosen.

[p. 128]

Vast maken; want daer is geen bierbalgh in het lant
Als d'uwe. 'k Wed, gij wel een viertien⁽¹⁾ op sijn kant,
Soudt stellen⁽²⁾.

kosen

Met besprek van toebak ende pijpen?

joren

Al schoonties ick en laet mijn neus⁽³⁾ alsoo niet knijpen,
Wij kennen u wel vrient.

kosen

Wel? moogh ie⁽⁴⁾ dan niet sien,

Dat ick een potien drink?

joren

Een potien? spreek van tien,

Dan⁽⁵⁾ sit ge nogh soo koel, als eenen nuchtren reeuwer.

kosen

Sa⁽⁶⁾, Joren, is 't maer⁽⁷⁾ dat? ie sijt een rechten schreeuwer.

joren

Nu, hou⁽⁸⁾ ie smoul, en drink van daegh, soo veel ie⁽⁹⁾ wilt.

kosen

(de kan⁽¹⁰⁾ omhelsende)

O mijne vreugt! mijn troost! mijn lust! mijn hoop!...

ambroos

⁽¹¹⁾

Wat brilt

(1) quartien.

(2) leggen.

(3) neuse soo.

(4) mocht gij.

(5) Dat siet noch soo koel als eenen nuchtren reeuwer.

(6) Jae.

(7) waer.

(8) houd u.

(9) gij.

(10) omhelsende de kanne.

(11) (stil).

[p. 129]

Ons desen slobberaer⁽¹⁾?...

keyser

Ambroos, sluyt uwe kaken.

kosen

Mijn lief, mijn toeverlaet, mijn opperste vermaken.

joren

Bemin⁽²⁾ ie dan de pul nogh meer, als Jaquelijn?

kosen

Wien? uw⁽³⁾ aenstaende bruyt?

joren

Aenstaende bruyt van mijn?

Gij jokt⁽⁴⁾, sij mint u meer dan haere beste krage.

kosen

Is 't meuglijk⁽⁵⁾! sou se mij soo groote liefde drage'?

joren

Het is om u, dat sij bij dagh en nachte sucht.

kosen

Om mij?

joren

Om u.

(1) stobberaer.

(2) Bemint gij.

(3) uwe.

(4) sot.

(5) mogelijck.

[p. 130]

kosen

O⁽¹⁾ maet! wat doet gij mij genucht!

joren

⁽²⁾

Om u...

(aen 't volk⁽³⁾)

Want om u is 't dat Teunis haer comt quellen.

kosen

Och liefste Jaquelijn! wilt u niet meer ontstellen
Om mijnentwil, gij sijt versekert van mijn trouw.

joren

Maer, Kosen, soo gij haer wilt hebben, tot uw vrou,
Gij moogt⁽⁴⁾ voortaen nogh bier nogh brandewijnties drincken.

keyser

⁽⁵⁾

Dat is een rechten snaek.

kosen

Waerom?

joren

Sij can het stincken

Van geenen stercken drank verdragen; voegt daer bij
Den toebak.

kosen

Toebak ook? dat⁽⁶⁾ 's al mijn leckernij

Hoe sal ik, sonder bier, en toebak, connen leven?

(1) Och.

(2) (stil).

(3) ontbreekt.

(4) mocht.

(5) (stil).

(6) dat is mijn.

[p. 131]

joren

Begeert gij Jaquelijn, gij moet dit al opgeven.
Soudt gij, om soo een meyt, niet willen afstant doen
Van dese lussies⁽¹⁾?... Segh... gij sijt een rechten⁽²⁾ loen.
Bijgommen, kost ik haer, soo veel als gij, believen,
Ick sou mij t'haerder min van t'onbijt⁽³⁾ self ontrieven.

kosen

Van 't onbijt⁽⁴⁾?...

keyser (stil)

Sulk een spook sagh ik mijn leven niet.

kosen

Van 't onbijt, Joren? stil...

joren

Ja, en daer nevens liet

Ik haer altijt, voor uyt, d'helft eeten van de soppen.

jaqlijn (al luystren uyt)

⁽⁵⁾

kosen

'k Bemin Jaqlijne wel, maer moet mijn darmen proppen
Want anders valt mijn min⁽⁶⁾ geheel in d'oude schoen.

jaqlijn

⁽⁷⁾

't Is wel gij droncke-neus, gij laffaert⁽⁸⁾, gij kappoen,
Com weer, ik sal u naer de pijp en 't glaesie stieren.

(1) lustjens.

(2) rechte.

(3) ontbijt.

(4) Neen, neen.

(5) ontbreekt.

(6) moet.

(7) hier op uyt.

(8) luyfter.

[p. 132]

ambroos

⁽¹⁾ (aen den Keyser)

Daer is 't juweel.

kosen

Mijn lief...

jaquelijn

Wegh vrijer van de bieren...

kosen

Ey, sijt niet quaet.

jaqlijn

Van hier... licht dese pullen op...

Helpt Joren, vaeyer wort door dorst⁽²⁾ gheel los van kop...

joren

Ras Kosen.

kosen

Jaquelijn, sijt gij nogh gram op Kosen?

jaquelijn

Dat Kosen brandewijn en Mechels bier gaet hosen,
Soo lange tot het⁽³⁾ hem sijn blaeuwe neus uytloopt.

kosen

Maer liefste...

(1) altijt stil aen den Keyser.

(2) heel.

(3) dat 't.

[p. 133]

jaqlijn

Swijgh⁽¹⁾ segh ik, eer⁽²⁾ mijne gal meer⁽³⁾ kookt.

joren

g'Hebt ongelijk, ge sult haer galle⁽⁴⁾ meer ontsteken

jaqlijn

Daer tonnestrijcker, draegh, dat u de beenen breken.

(binnen)

(Den Keyser en Ambroos lacchen)

Neen in gheel Brussel is geen sulcke Jacquelijn

ambroos

Mijn darmen splijten.

keyser

Volgh: 't vertoeven doet mij pijn;

Ick moet dat schoon gesin eens t'samen hooren prate'⁽⁵⁾!
Waer woonen sij Ambroos?

ambroos

Hier in de naeste strate.

(binnen)

Binnen⁽⁶⁾ gordijnen open; vertoogh van den kelder.⁽⁷⁾

teun, joren, kosen

Soo! wellecom die brengt... is 't van een volle ton.

(1) swijg stil.

(2) eer dat mijn.

(3) weer.

(4) gramschap.

(5) praeten.

(6) ontbreekt.

(7) Joren, Kosen commen in met het bier.

[p. 134]

joren

Jae 't meester.

teun

Schenk, laet sien... 't is claer gelijk de son...⁽¹⁾

Het smaekt spijt spaensche wijn... Comt, Jaquelijne... Maeye...
Waer sijt gij?... Brengt de spijs, gij doet mijn herte draeye'
Met wachten.

maey (van binnen)

Hebt gij haest loopt voren....

teun

Wat gedult

Heeft eenen man van doen met soo een wijf... Gij sult
U haesten, of ick sal het selver comen⁽²⁾ halen.

jaqlijn

⁽³⁾

Daer is salaey...

teun

Dat 's wel; sit aen⁽⁴⁾, niet langh te dralen,

Roep moêr.

jaqlijn

Sij comt terstont, begint maer vaeyer...

(Men klopt)

joren

Sacht

Ick hoore kloppen baes.

(1) Hij drinckt.

(2) commen.

(3) uytcommende.

(4) sit bij.

[p. 135]

teun

Men lapt geen schoen bij nacht:

Laet kloppen... Is de deur⁽¹⁾ te degen⁽²⁾ toegesloten?

joren

Jae 's⁽³⁾ en gegrendelt.

teun

Goet...

(Men klopt stercker)

Wat... sijn dat esel-pooten?

Sij stampen om de deur te breken... Joren siet
Wie daer is.

joren

'k Wou dat hij bij 't hooft hingh tusschen 't spriet

Aen d'oude haven-poort... Wie daer?... Wie daer?...

keyser (van buyten)

Doet open...

kosen

Ick wenschte dat dien guyt van gister waer versopen.

keyser

(incomende⁽⁴⁾ Ambroos ter sijden.)

Och meester, set me⁽⁵⁾ togh een lap op dese leers,
'k Ben natschoey⁽⁶⁾

(1) deure.

(2) ter degen.

(3) Jae en

(4) uytcommende.

(5) mij.

(6) nat voet

[p. 136]

teun

Wat comt gij ons brillen bij de keers?

Het is nu buyten tijdt, om leerssen te vermaken.

keyser

Ick soude mergen⁽¹⁾ vroegh nogh geeren⁽²⁾ t'Alst geraken,
Ick bid's u, help⁽³⁾ mij, 'k geev'u, wat gij vraegt, tot loon.

joren (stil)

De drommel sla de vent.

teun

Uw⁽⁴⁾ gelt, nogh uw⁽⁴⁾ persoon

Nogh Alst, nogh reys, nogh wat gij vorder⁽⁵⁾ weet te seggen,
Sal desen avont mijn servette neer doen leggen;
Bruy met uw leerssen heen....

kosen

Soo baes, dat 's wel geseyt.

joren

Of⁽⁶⁾ soo gij 't minste nogh daer tegen wederleyt...

keyser

Och vrienden, 't is mij leet dat ik u⁽⁷⁾ come⁽⁸⁾ stooren
Maer seker 't is uyt noot.

(1) morgen.

(2) geirne.

(3) 'k geef u al wat gij wilt tot loon.

(4) u.

(4) u.

(5) breeder.

(6) En.

(7) uw.

(8) comme.

[p. 137]

teun

Sa, drijf hem buyten, Joren.

keyser

Ick bid's u.

joren

Kreunt gij nogh gijn⁽¹⁾ kalen⁽²⁾ Joncker? Sa

Naer buyten, of...

keyser

Waer wilt gij dat ik hene⁽³⁾ ga?

teun

Ga voor den hagel...

kosen

Voor den regen en de winden....

ambroos

Is dat de sausse⁽⁴⁾ van dat schoon kappoen?

keyser

Maer vrinden⁽⁵⁾,

En sijt soo hevigh niet. Soo u den honger quelt
Ick sal vertoeven: eet, en sijt soo niet ontstelt;
Of soo gij mij als vrient aen tafel wilt gehengen,
Ick sal voor mijn gelach tien⁽⁶⁾ potten wijn⁽⁷⁾ doen brengen.

⁽⁸⁾(Sij staen alle op van tafel)

(1) gij.

(2) kaele.

(3) henen.

(4) cansse.

(5) vrienden.

(6) vier

(7) wijns.

(8) alle staen zij van Tafel op en vliegen den Keyser toe.

[p. 138]

teun

Waer sijt gij, Maey, Jaqlijn, comt voort... wat seght mijn heer?

keyser

Ick geef tien⁽¹⁾ potten wijn⁽²⁾, is 't dat ik bij u neer
Magh sitten.

teun

Sa⁽³⁾, mijn heer, gij doet ons groote eere.

ambroos

Hoe ras doet die beloft de lappers gramschap keere'!

maey en jaqlijn

⁽⁴⁾

Weest wellecom, mijn⁽⁵⁾ heer....

teunis

Ruymt jongens, ruymt⁽⁶⁾, maekt⁽⁷⁾ plaets.

joren

Het kijven is nu uyt.

kosen

Wij sijn de beste maets

Van Brussel.

ambroos

Groote maets, soo groot als olyphanten:

Wat heeft den Keyser daer eelmoedige trouwanten!

(1) vier.

(2) wijns.

(3) Jae.

(4) te samen.

(5) Heer schout.

(6) ontbreekt.

(7) hem.

[p. 139]

teun

Com heerschop, set u neer aen mijne groene zij;
Gij Maey te⁽¹⁾ rechter hant.

keyser

Benaut u niet, voor mij,

'k Ben wel.

ambroos

Ja ruym soo wel als in een kuypers⁽²⁾ setel;

't Is puer als of hij waer geseten op een ketel.

teun

Jaqlijn, geef⁽³⁾ een servet.

ambroos (altijt ter zijden)

't Is van dat fijn damast.

Ten minsten brengt een bak dat hij sijn handen wast.

keyser

Ey, maekt togh geen fatsoen; best vallen wij aen 't schaffen.

jaqlijn ('t kappoen brengende)

Daer is het feest-stuk.

teun

Soo, dat nu al d'honden blaffen,

Dat op de kelder klop, die wilt⁽⁴⁾, geen ooren meer.

(1) ter.

(2) Conincks.

(3) geeft.

(4) wil.

[p. 140]

ambroos

'k Sey dit soo wel als gij, sat ick bij heerschop neer.

keyser (gelt langende)

⁽¹⁾

Siet meester; doet daer voor wijn naer uw⁽²⁾ smake⁽³⁾ halen.

teun

Neem Kosen...

kosen

Ik?... ja wel...

joren

Du⁽⁴⁾ Drijdarm van Westfalen...

Geef baes; ik ga daer mee, hier naest, in d'halve maen.

teun

Dat Fransien⁽⁵⁾ ons gebuer tap uyt de⁽⁶⁾ volle kraen,
Seght dat 't voor mij is⁽⁷⁾.

joren

⁽⁸⁾

Goet.

ambroos

Wat brilt ons desen snapper⁽⁹⁾?

teun

Ga Joren, segh aen Frans, het is voor Teun den lapper.

(1) gevende.

(2) u.

(3) smaeken.

(4) gij.

(5) Vrouwtjen.

(6) een.

(7) gaet.

(8) ontbreekt.

(9) clapper.

[p. 141]

maey

⁽¹⁾

Wat dunkt u, heerschop van dat waesterlants⁽²⁾ kappoen.

keyser

Ick at⁽³⁾ noyt beter.

kosen

't Is de feest van d'oude schoen.

ambroos

Had ik mijn oude schoen, van daegh, meê aengetrocken,
Misschien proefd' ick nu ook van dese lecker brocken.

keyser

Jaqlijn een glaesie bier.

teun

Soo heer, dat 's naer mijn sin...

Wel, heeft 't wat smaeks⁽⁴⁾?...

keyser

Gij siet, ik lap het suyver in.

ambroos

Dit lijkt geen Keyser meer, maer eerder Teunis macker.

joren

(incomende⁽⁵⁾ met⁽⁶⁾ den wijn)

Daer is van 't beste vat.

(1) Joren binnen.

(2) waeterlants.

(3) sag.

(4) smaeck.

(5) incommende.

(6) ontbreekt.

[p. 142]

teun

Com Joren, schenk ons wacker

In 't ronde... Sa, dat gaet op uw⁽¹⁾ gesontheyt, heer...

keyser

Ervatten⁽²⁾ wij dit, op uw welvaert, nogh een keer...

ambroos

'k Wou, dat dien feyaert⁽³⁾ waer verkocht in 't lant van Kempen
Ick leed nu geenen dorst terwijl, die lappers slempen.

teun

Wat segh⁽⁴⁾ ie van dien wijn?

keyser

Gij hebt een leckre⁽⁵⁾ tongh.

teun

Dat is mij meer geseyt, mijn heer: ick was nogh jongh⁽⁶⁾
En lapte met Paskier, compeer van Klaes den kuyper
In welckers kelder ick al menigh stiller sluyper
Gemaekt heb; ook kreegh ick daer kennis van den wijn.

keyser

Gij dunkt mij, meester, van goey borgershuys te sijn.

(1) u.

(2) Hervatten.

(3) reckel.

(4) segt gij.

(5) lecker.

(6) jonck.

[p. 143]

teun

Den hertoogh⁽¹⁾ Maxmiliaen is⁽²⁾ van mijn vader lange
Geschoeyt geweest; ook heb ik somtijds d'eer ontfange'
Van Prins Philippus schoen te passen aen sijn voet.
Maer als dien jongen vorst moest trecken, met'er spoet,
Naer Spagnien, om van daer een spaensche vrou te halen,
Mits niemand van ons huys kon⁽³⁾ spaensche talen,
Men liet ons achter, en men nam een vreemden⁽⁴⁾ aen.
Mijn vaeyer wiert hier door met droefheyt, soo bevaên,
Dat hij 't bestierf⁽⁵⁾, en liet, naer hem, vier jonge weesen.
De tollen⁽⁶⁾, om⁽⁷⁾ die reys, dier⁽⁸⁾ tijdt seer hoogh geresen,
Die maekte⁽⁹⁾ ons⁽¹⁰⁾ soo aerm, dat ick schoenmakers soon,
Tot lappen wiert gepraemt, en dat voor kleynen⁽¹¹⁾ loon.
Men wilde mij als dan 't mosket in handen geven;
Maer ick, die altijt had bemint het borger-leven⁽¹²⁾
Was 't eerlijk van gemoet, om hant daer aen te slaen:
Den edlen elsen stont mijn oogh veel schoonder aen.

ambroos

Wat of⁽¹³⁾ dien schoenlap sigh laet voorstaen.

keyser

Eens gedroncken

Eer gij vorder⁽¹⁴⁾ gaet.

maey

Ick rake⁽¹⁵⁾ wel aen 't roncken

Soo dit nogh⁽¹⁶⁾ lange duert.

(1) Hertog.

(2) heeft.

(3) kost.

(4) vremde.

(5) toen stierf.

(6) Te queken.

(7) en.

(8) dien.

(9) maecten.

(10) dat ick doen arm.

(11) cleenen.

(12) borgers-leven.

(13) dan.

(14) voorder.

(15) raeckte.

(16) ontbreekt.

[p. 144]

ambroos

En ick verstik van dorst.

joren

Soo, Kosen, kloestert⁽¹⁾ wel ien⁽²⁾ oude coude borst.

kosen (aen den Keyser)

Ick breng 't ie⁽³⁾ speciael

ambroos

Wel speciael van 't bakhuys!

Och! moet dien schoonen wijn gaen⁽⁴⁾ in dat stinckend bakhuys?...

keyser (aen Kosen)

Sa Kosen, 'k groet⁽⁵⁾ u weer

jaqlijn

Mijn heere den balliuw...

ambroos

Heb ik 't niet wel geseyt?

jaqlijn

Mijn moeyer brengt⁽⁶⁾ het u.

keyser

Ick brenge⁽⁷⁾ 't moeyer weer.

(1) cloester.

(2) u.

(3) u.

(4) ontbreekt.

(5) 't gaet uw.

(6) bringe 't u.

(7) bringe.

[p. 145]

teun

Sa, sa, met open monde...

joren

In uw goe gratie, heer.

teun

Men drink nogh eens in t' ronde.

keyser

Met uwen oorlof, baes, 'k versoeke⁽¹⁾ dat Jaqlijn⁽²⁾
Uw dochter, drincken magh met mij, een glaesie wijn...
Ick breng 't u Jaquelijn.

jaqlijn

Godt segen ie⁽³⁾ mijn heere.

maey

Gij botte moet gij u⁽⁴⁾ soo voor de lieden keere'⁽⁵⁾?

ambroos

Wat dat de swerte⁽⁶⁾ kauw⁽⁷⁾ de bonte kraey⁽⁸⁾ verwijt...

kosen (een glas voor Joren nemende)

⁽⁹⁾

Ick blaes u Joren.

joren

'k Blaes u mee op sijnen⁽¹⁰⁾ tijdt.

(1) versoeck.

(2) Jaquelijn.

(3) u.

(4) uw.

(5) keeren.

(6) swarte.

(7) schouw.

(8) raef.

(9) ontbreekt.

(10) mijnen.

[p. 146]

ambroos

Wat drommel sou ik niet een glaesie connen blasen,
Soo wel als desen loen⁽¹⁾?... mijn ijdle darmen⁽²⁾ rasen,
Als dol, mijn maghe knort gelijk een volle seugh...
Och sellement! daer sie ick sulk een schoone⁽³⁾ teugh
Voor Kosen.

(Ambroos⁽⁴⁾ licht het glas sonder gesien te worden)

kosen (aen den Keyser)

Speciael,⁽⁵⁾ hebt gij mijn wijn gesopen?

ambroos

(wegh⁽⁶⁾ gaende)

't Can wesen speciael.

keyser

De glasen staen wijdt open,

Hij magh vervlogen sijn.

joren

Sa⁽⁷⁾, Kosen, blaest nogh eens.

keyser

Ga i⁽⁸⁾ an dan, meester Teun, gij peuselt altijt beens,
Spoelt uwe tanden wat.

teun

't Is wonder, ouwe kaken

Beminnen niet soo seer, dan peuselen en kraken.

(1) doen.

(2) dermen.

(3) schoonen.

(4) Hij kruypt en licht het Glas.

(5) Wel speciaal.

(6) ontbreekt.

(7) Jae.

(8) gae aen.

[p. 147]

ambroos

Gelijk de kreupele⁽¹⁾ geduerigh willen gaen...
Maer ginder lacht mij nogh een helder glaesien aen,
Ick moet het lichten, al sou⁽²⁾ mij den vorst ontdecken.

⁽³⁾(Ambroos licht het glas voor Maey, met een talioor)

maey

Wel vaeyer Teunis, dat sijn ommers loose trecken;
Mishaegt u dat ik drinck? hebt gij nogh niet genoegh?

ambroos

Geen mussches⁽⁴⁾ poeper oyt soo als mijn herte sloegh...

teun

Wat seght gij Maey?

maey

Quansuys ick heb den man belogen.

keyser

Den uwen is misschien ook in den wint⁽⁵⁾ gevlogen,
Schenkt, Joren, weder vol...

ambroos (van sijn buyt eetende)

⁽⁶⁾

Bloet, dat 's een⁽⁷⁾ lecker beet,

En weert dat sulckx de wacht van Keyser Carel eet⁽⁸⁾

(1) kreupelen.

(2) moest.

(3) ontbreekt.

(4) menschen proefden oyt hoe dat.

(5) in de locht.

(6) ontbreekt.

(7) en.

(8) weet.

[p. 148]

maey

Sa, Joren, danst⁽¹⁾ een reys met mijne Jaquelijne
Ter eer van onsen gast.

joren

Com: singt de grideleyne⁽²⁾

Van Schotlant.

maey

Sa

(Maey singt,⁽³⁾ sij danssen)
(Hier onder can gespeelt worden)⁽⁴⁾

keyser

Dat is een halve bale⁽⁵⁾ weert.

ambroos

Pots tausent⁽⁶⁾, Joren danst gelijk een engels peert.

keyser

Sa vrienden elk eens⁽⁷⁾ ront het glaesien opgenomen;
Daer mede keer ik weer van waer⁽⁸⁾ ik ben gecomen.

joren

Uw leerssen heerschop.

keyser

'k Denk nu op geen leerssen meer.

(1) danckt.

(2) gordelijne.

(3) ontbreekt.

(4) ontbreekt.

(5) Daelder.

(6) Dien gauwen lapper.

(7) in 't.

(8) daer.

[p. 149]

teun

Sa, viva d'oude schoen, en gij daer bij, mijn heer.

(Dit⁽¹⁾ veers erhaelt ieder en drinkt er op)

ambroos

De schoey⁽²⁾ moet voren⁽³⁾ staen, 't is tienwerf meer dan

reden⁽⁴⁾,

Maer eer wij heenen gaen, ick kruyp nogh eens beneden.

keyser

Nu vrienden, goeyen⁽⁵⁾ nacht; ick dank u van de⁽⁶⁾ feest.

(binnen)

maey

Teun, leyd den man dan⁽⁷⁾ uyt.

teun

Ick can niet staen...

maey

Du⁽⁸⁾ beest!

Du⁽⁹⁾ swijn!...

ambroos

Geen swijn heeft oyt soo veele wijn gedroncken...
Ick volgh den Keyser nae.

jaqlijn

Hoor Kosen daer eens roncken.

(1) Op dit versken drincken sij ront, en erhaelent.

(2) schoen.

(3) voorê.

(4) rede.

(5) goeden.

(6) uw.

(7) ontbreekt.

(8) die.

(9) dat

[p. 150]

maey

Com Joren, help⁽¹⁾ met ons uw meester naer sijn bed.

joren

Hoe weegt dat oudt geraemt.

(sij sleypen Teun)⁽²⁾

maey

Ick ben wel opgeset

Met desen dronckaert... Soo... nu ga ick mede slapen...
Volgt Jaquelijn, hier valt niet lange meer te gapen.

(binnen)⁽³⁾

joren (alleen bij den droncken Kosen)

Wat vercken lagh oyt soo versopen in het slijk
Gelijk hier Kosen leyt...

(hij stoot hem)⁽⁴⁾

Op swijn... 't is als een lijk.

Hij heeft nogh reuk nogh smaek, nogh oogen meer, nogh ooren,
Ja geen gevoelen self⁽⁵⁾... Op Kosen... sit bij Joren,
En vult met wijn, en bier uw darm vol⁽⁶⁾ tot de keel...
Wat roep ick?... Stom, en doof, en droncke is even veel,
Al loste men 't kannon hij soude niet⁽⁷⁾ eens porren....
Hoor sijn versluysde strot, en droncke neuse snorren⁽⁸⁾...
't Is of den rommelpot, in sijnen⁽⁹⁾ keeldarm sat...
Maer 'k moet eens in sijn oor wat gieten, van het nat,

(1) helpt.

(2) ontbreekt.

(3) Joren en Jaquelijn groeten malcander met oogen.

(4) Hij stoot hem met den voet.

(5) selfs.

(6) ontbreekt.

(7) hem niet porren.

(8) sorren.

(9) syn gedarmte.

[p. 151]

Dat hij soo gulsigh heeft in sijnen buyk gegoten.

(Hij giet wijn in sijn oor)

Hij roert min als een steen... 't is alles toegesloten
Of liever, opgevult... Ick ga⁽¹⁾ nu, met gemak
Eens drincken, eer⁽²⁾ ik kruyp in mijne hange-mak...
Ick breng 't u Kosen... Soo, dat is een brave teuge...
Nogh eens van⁽³⁾ 't selve sop om 't herte te verheuge'⁽⁴⁾
Dat smaekt als koeckies... Frans, gij sijt een braven weert;
Avous...

(hij drinkt)

,⁽⁵⁾ een glas is meer dan een bierpot weirt⁽⁶⁾.

(hij singt en danst)⁽⁷⁾

Dat 's braef... dat 's excellent... 'k moet nogh een glaesie⁽⁸⁾ drincken...

⁽⁹⁾(hij singt...)

Nogh een...

(hij⁽¹⁰⁾ drinkt wederom)

Dat doet mijn keel gelijk een klocke klincken...

(hij wil nogh singen en danssen, en begint te slingeren)⁽¹¹⁾

Hou voeten... stae ie⁽¹²⁾, of niet... hoe comt dat gij soo swaeyt⁽¹³⁾?....
Ben ick dan Joren niet?... Wat of voor mij soo draeyt?...
De kelder?... 't schijnt dat ja... of is⁽¹⁴⁾ mijn herssebecken?...

(hij voelt)

Neen 't is nogh vast... sta⁽¹⁵⁾ stil... of comt gij met mij gecken?..
Staet kelder... waer?... waerom?... 't en is de kelder niet...
Neen... wat dan?... Kosen?... neen... 't is 't glaesie... daer... ey siet,
Het draeyt gelijk een top... ick moet het weer uyt lichte'⁽¹⁶⁾,

(1) gaen.

(2) Kosen sa, Kosen dat gaet u krack.

(3) uyt.

(4) verheugen.

(5) ontbreekt.

(6) weert.

(7) Tierantiery, tieran, tieriere. La la lera, lera, leray.

(8) glaesken.

(9) Hij danst en singt nogh eens. Tieran, tiery, lera, leriere.

(10) ontbreekt.

(11) ontbreekt.

(12) staet gij.

(13) waeyt.

(14) is 't.

(15) staet.

(16) lichten.

[p. 152]

Want anders 't soude⁽¹⁾ mij wel springen in 't gesichte.

(hij drinkt)⁽²⁾

Courage Joren, gij sijt 't haentie van de baen...
Waer is den baes?... Waer is mijn Jaquelijn gegaen?...
Mijn Jaquelijn... die meyt... die soete labertoote...
Och waer se nu bij mij, ick gaf se⁽³⁾ sulk een toote...

(hij struykelt⁽⁴⁾ en valt op Kosen)

Sijt gij dit Jaquelijn?

(hij grijpt Kosen bij de heup)⁽⁵⁾

't Is sij, ick riek het wel...

(hij tast)⁽⁶⁾

't Is mijne Jaquelijn...

(hij streelt Kosen met de hant)⁽⁷⁾

ick voel haer poesel vel...

Fraey, Jaquelijntie, fraey... gij sult met Joren trouwe'⁽⁸⁾...
Ick, Jaquelijnes⁽⁹⁾ man... Jaquelijne, Jorens vrouwe...
Met Joren... Joren is... Jaquelijne... morgen... com...
Bruyt... Joren... Jaquelijn... ick... sij... den bruydegom...

(1) andersints soudt mij.

(2) ontbreekt.

(3) je.

(4) suyckelt.

(5) sijn billen.

(6) ontbreekt.

(7) ontbreekt.

(8) trouwen.

(9) Jaquelijnens.