Werken. Deel 1

[p. 99]

Tweede bedrijf

Ambroos bespiet waer Maey, met⁽¹⁾ het kappoen van de mert comende, ingaet. Kosen claegt over Jaquelijn, hij ontmoet haer, en laet sigh wijs maken, dat hij bemint wort; hij wijkt⁽²⁾ voor den aencomenden Joren, wien Jaquelijn gehoor geeft. Ambroos, van sijne afspiedingh⁽³⁾ terug gekeert, gaet sijne boodschap volbrengen.

ambroos (uytcomende al lacchen)

⁽⁴⁾

Wie heeft er oyt soo ver gesworven om den Noort!...
Voor mij, ich hebbe noyt gelesen, nogh⁽⁵⁾ gehoort,
Dat in een grooten vorst soo vreemde⁽⁶⁾ lusten reesen.
'k Geloof⁽⁷⁾ nu evenwel dat sulckx ook waer can wesen,
Al schijnt het wonder vreemt⁽⁸⁾ ick twijffel daer niet aen.
Soo aenstonts comen⁽⁹⁾ wij, dwers door⁽¹⁰⁾ de mert⁽¹¹⁾ gegaen,
Met sijne Majesteyt, die, wijl wij voren loopen,
Een vrouwe besigh sagh, met een kappoen⁽¹²⁾ te koopen;
Het stuckie⁽¹³⁾ stont hem aen als weerdigh⁽¹⁴⁾ sijnen disch,
Sijn lust was wonder groot: maer op de merten is
Het goet niet voor die 't lust, maer voor die 't eerst betalen.
De vrouw, die, soo het scheen, niet langer wilde dralen,

(1) van de mart commende met het Cappoen ingaet.

(2) hij maeckt plaets aen Joren.

(3) bespieding.

(4) ontbreekt.

(5) of.

(6) vremde.

(7) 'k En geloof.

(8) vremt.

(9) commen.

(10) deur.

(11) marckt.

(12) capuyn.

(13) stuckje.

(14) weirdig.

[p. 100]

Sprak 't boere wijf in d'oor, en telde haer het gelt.
Den Keyser stont hier op een weynighie⁽¹⁾ verstelt,
En, mits hij van 't kappoen⁽²⁾ seer geeren⁽³⁾ had geeeten,
Gebood mij dese vrou te volgen om te weten,
Waer,⁽⁴⁾ haere wooningh is, op dat hij nogh van daegh
Een deel van 't stuckie⁽⁵⁾ vleys doe sincken in sijn maegh.
Voorwaer een viese lust: men⁽⁶⁾ spreekt van sware vrouwen
Die somwijl in hun lijf⁽⁷⁾ veel vreemde⁽⁸⁾ dingen brouwen,
En hebben moeten, waer het herte naer verlanght;
Maer, wat de sinlijkheyt⁽⁹⁾ van mijnen vorst belangt,
Ick weet niet, wat geval men⁽¹⁰⁾ dese toe sal schrijven:
Voor eerst het praemt hem niet, gelijk de ducke⁽¹¹⁾ wijven;
't Ontbreekt hem aen geen macht: de beste spijs van 't lant
Wort dagelijx bereyt, voor sijnen gragen tant;
En als hij was gesint kappoene-vleys⁽¹²⁾ te eeten,
Men stak' er dadelijk drij, vier, aen sijne speeten...
Wat is 't dan, dat hem drijft, om, in een borgers huys,
Misschien bij lappers of nogh hatiger gespuys,
Te soecken, wat hij t'huys can nutten met sijn heeren?
Wat, sou men seggen, can een keyser meer begeeren,
Dan hem sijn grooten staet en overvloet aenbiedt,
En die, in volle maet, al, wat hem lust, geniet?
Sal 't borgers huys hem doen de spijse beter smaken?
Of sou een lappers kout of praetie meer vermaken,
Dan prinssen onderhout? Ik weet niet wat het sij;
Dit sie ik, dat men self in d'hoogste heerschappij
Het herte niet versaet; geen staet, hoe seer verheven
Can aen des menschens ziel vol vergenoegen geven.

(1) weynig wat.

(2) cappuyn.

(3) geiren.

(4) Waer dat haer woning was

(5) stuckje.

(6) mê.

(7) lust.

(8) vremde.

(9) sinnelijckheyt.

(10) ick.

(11) dicke.

(12) cappuyne.

[p. 101]

Versaetheyt heeft men noyt behaelt⁽¹⁾, uyt overvloet,
Maer uyt genoegsaemheyt; 't is dese, die voldoet...
Waer woont genoegsaemheyt, ontbreekt sij in de wooningh
Van eenen grooten vorst, een sege-rijcken koningh?
Heeft desen niet genoegh, die, als hij maer gebiedt,
Den schat, van oost en west, voor sijne voeten siet?⁽²⁾
Ontbreekt aen desen iet, om welcken te versaden,
Met dieren⁽³⁾, en gewas men schepen vol siet laden?
Ja, daer ontbreekt hem veel, in desen overvloet,
Van eeren,⁽⁴⁾ rijkdom, macht, en allerhande goet...
Hoe veel wel?... recht soo veel als hij nogh can begeiren.
Die vergenoegt wil sijn moet sijn begeirten⁽⁵⁾ weiren,
Soo langh hij nogh begeirt⁽⁶⁾ ontbreekt hem altijt iet
Al sit hij in den troon van 't opperste gebiet.
Gemeene lien sijn meer vernoegt, dan groote vorsten,
Als, buyten hunnen staet, sij nergens naer en dorsten:
Den aermen, wel tevreên, geen rijkdom locken sal,
Soo langh hij niet begeirt⁽⁷⁾ hij is den heer van al.
Vorst Carel sal van daegh misschien meer sijn tevreden,
Met slechte borgers kost, als⁽⁸⁾ hij oyt in 't voorleden
Met keysers spijse was... maer 'k blijf hier lange staen...
Siet 't wijf van ons kappoen,⁽⁹⁾ comt met haer dochter aen.

(Ambroos blijft ter sijden)

maey, jaquelijn

⁽¹⁰⁾

Wat dunkt u van dien koop?

(1) gehaelt.

(2) Na vers 5 volgt:

Heeft desen niet genoeg, die op een winck der oogen
Geheele Legers siet voor sijnen Troon gebogen?
Heeft desen niet genoeg, voor wie wordt afgesnoeyt
De beste Wijngaert vrucht die in de weirelt groeyt?

(3) Indiaens.

(4) eere.

(5) begeerten.

(6) begeert.

(7) begeert.

(8) als dat hij.

(9) die comt daer ginder aen.

(10) ontbreekt.

[p. 102]

jaquelijn

Ik sagh, mijn levens⁽¹⁾ dagen,

Geen leckerder kappoen⁽²⁾... Ey Moeyer, laet mij 't dragen,
Eer dat gij u vermoeyt.

maey

Geen noot.

jaquelijn

Gij trok van pas,

In 't toeslaen van den koop, het gelt uyt uwe tas,
Want eenen grooten heer quam achter ons, al sluypen,
Ten uytersten gesint, om u te onderkruypen:
Ook scheen hij wat verstoort, toen gij er meê vertrok.

maey

Daer lach ick mee, mij lust soo wel een goeye brok
Somwijlen t' eeten als die opgepronkte heeren,
Die dikwils⁽³⁾ staen te pronk met andre⁽⁴⁾ liedens kleeren:
Een ieder draeghe⁽⁵⁾ en eet hetgen hij heeft betaelt.
Voor mij, ick hebbe⁽⁶⁾ noyt iet op den kerf gehaelt
En 't waer mij groote pijn geborghde spijse t' eeten.
Gemeene liedens⁽⁷⁾ lust heeft rijcke altijt gespeten:
Dogh, spijten ofte niet, ik spotte met dien heer;
Al lapt uw vaeyer schoen hij heeft geen mont van leêr,
't Kappoen⁽⁸⁾ sal hem soo wel, als eenen keyser smaken.
Maer, daer ontbreekt nogh wat om ons gerecht te maken;

(1) leve.

(2) cappuyn.

(3) dikwijls.

(4) alderliedens.

(5) draegt.

(6) heb' nog noyt.

(7) lieden.

(8) Cappuyn.

[p. 103]

Gaet naer de groenselmert⁽¹⁾ en koopt wat roode beet,
En kool, en van dat groen dat vaer soo geiren⁽²⁾ eet.

(sij geeft haer gelt)

Neemt wat ajuyn daer bij; een mande versche knollen,
Karstangnien vijf ses pont om ons kappoen te vollen,
Wat peeren om te braen, gelijk u is bekent,
Dat wij op desen dagh van vreughde⁽³⁾ sijn gewent.

jaquelijn

Ick weet wat ons behoeft; ey, laet me⁽⁴⁾ slechts⁽⁵⁾ betijen.

maey

Maer wacht u, Jaquelijn, van op den wegh te vrijen,
En maekt uw mert-ganck⁽⁶⁾ cort.

jaquelijn

Ik keer op staende voet.

(binnen)

maey (alleen)

Ick trek, langs dese straet, naer mijnen ouden bloet,
Die seker op mijn comst sij selven sal verblijden⁽⁷⁾
Al scheen hij tegen mij aenstonts soo fel te strijden⁽⁸⁾
Wanneer m'iet medebrengt m'is altijdt liefgetal.

(binnen)

ambroos

Ick lette neerstigh waer dit wijf in kruypen sal. (binnen)

(1) groenselmerct.

(2) geeren.

(3) vreugden.

(4) mij.

(5) slechs.

(6) merctganck.

(7) verblijen.

(8) strijen.

[p. 104]

kosen (alleen)

⁽¹⁾

Segh Kosen... is 't⁽²⁾ wel weert, dat gij soo veele pijne
Bij daegh⁽³⁾ en nachte lijdt om uwe Jaquelijne,
Om eene lichte tuyt?... me⁽⁴⁾ dunkt ie⁽⁵⁾ sijt wel sot
Is 't dat ie⁽⁶⁾ vrijen wilt, vrijt 't glaesien en de pot,
Daer krijgh ie⁽⁷⁾ deught van; die en sal ie⁽⁸⁾ noyt verstooten,
En is se somtijdts leegh, se⁽⁹⁾ wort weer vol gegooten.
Wat krijgh⁽¹⁰⁾ ie van de min, als quaelkten, aen het⁽¹¹⁾ hert,
En pijnen in het hooft?... 't is altijt droefheyt, smert,
Benautheyt, schroom, en angst⁽¹²⁾ en hondert duysent sorgen,
Die mij gedeurigh⁽¹³⁾ aen verdreygen te⁽¹⁴⁾ verworgen.
Als ik haer niet en sie ik ben in hartseer⁽¹⁵⁾ groot,
En als ik bij haer com, se⁽¹⁶⁾ jaegt mij in de doot;
Se⁽¹⁷⁾ schelt mij of ik⁽¹⁸⁾ in 't oudt leder waer gevonden.
Het is... ‘wel slappe Klaes, wie heeft ien⁽¹⁹⁾ schoen gebonden?
Wie nestelde ien⁽²⁰⁾ broek? hoe⁽²¹⁾ sie ier weer soo uyt
Gijn⁽²²⁾ slobberaer, gij mof, gij quijlebab?.. Ga⁽²³⁾ snuyt
Ien⁽²⁴⁾ rotten neus van hier; gij doet mijn maghe walge'
Slavoen!... Daer hangend' er daer buyten aen de galghe
Veel jeughdiger dan gij!... Vertrek terstont van hier.’
Daer is het lief onthael, 't gen⁽²⁵⁾ mij dat soete dier
Schier alle dage⁽²⁶⁾ doet; en waer 't⁽²⁷⁾ niet, om haer⁽²⁸⁾ vaeyer,
'k Geloof men had me⁽²⁹⁾ langh verkocht aan Jan den Draeyer,
Om bloks te maken voor Joos Potters bolle baen...
Wel? waerom moet se mij soo schimperigh ontfaen,
Ick ben soo mannelijk, als haren joncker Joren.

(1) alleen uyt.

(2) ick wel weet.

(3) dag.

(4) mij.

(5) gij.

(6) gij.

(7) krijgt gij.

(8) u.

(9) sij.

(10) crijgt men.

(11) 't

(12) vrees.

(13) gedurig.

(14) en.

(15) hertseer.

(16) sij

(17) sij.

(18) waer in 't oude leer gevonden.

(19) u.

(20) uwe.

(21) van hier gij vuyle guyt.

(22) gij.

(23) snuyt uyt.

(24) uw.

(25) dat.

(26) dagen.

(27) het.

(28) ontbreeckt.

(29) mij.

[p. 105]

Al heeft hij wat meer snaps, al weet hij aen⁽¹⁾ haer ooren
Te vleyen, en somwijl te maken harlequijn⁽²⁾;
Al draegt hij aen sijn das een letse van satijn;
Al loopt hij dagelijx naer Pier den Danssers schoolen;
Al maekt hij voor sijn lief, Jaqlijn⁽³⁾, veel kabrioolen;
Wel, sou hij daerom moeten sijn gestelt voor mij?...
Men sie niet wie best klapt of lacht⁽⁴⁾ van ick, of hij,
Maer, wie best muylen, schoen en leerssen weet le lappen:
Men queekt sijn kinderen en vrouwe⁽⁵⁾ niet met⁽⁶⁾ snappen.
Dogh⁽⁷⁾ 't is nu soo gestelt, dat al de meysies⁽⁸⁾ sien,
Naer 't schoone hair en partigh⁽⁹⁾ lijf der jonge liên:
Die best met 't kakebeen can spelen, wat can liegen,
Om 't wel staen, en daer bij een suchtie laten vliegen,
Met eenen ooge-slagh⁽¹⁰⁾, al duwen⁽¹¹⁾ in de vuyst,
Al waer hij uyt sijn stat, met noorder⁽¹²⁾ son verhuyst,
Hij sal dat lichte volk meer, dan gebeurs⁽¹³⁾ behagen.
Dat⁽¹⁴⁾ is 't waer na nu al de⁽¹⁵⁾ jonge vrijsters vragen,
Van deught en spreekt men niet, al waer hij Turk, barbaar,
Soo hij maer blasen can, hij⁽¹⁶⁾ vindt sijn saken klaer.
Genomen, 'k was wat swaer van leden en van sinnen,
Is mijne beurs niet weert dat sij mij sou beminnen?
De beurs, die 't al bekoort?... Daer sijn⁽¹⁷⁾ er meer dan⁽¹⁸⁾ tien
Degene⁽¹⁹⁾ mij daerom wel geiren souden sien...
Bij gommen 'k wil niet meer soo sot sijn als voor desen...
Ontseght se⁽²⁰⁾ mij nogh eens ik wil geen Kosen wesen
Soo ick se weer⁽²¹⁾ aenspreek.

(1) naer.

(2) Arlequijn.

(3) Jaquelijn.

(4) danst.

(5) vrouw.

(6) met te.

(7) dus.

(8) meyssiens.

(9) oock naer 't.

(10) oogenslag.

(11) douwen.

(12) selfs sonder son.

(13) gebuers.

(14) Daer.

(15) die hoofsche.

(16) vindt hij.

(17) sijnder.

(18) als.

(19) degene die.

(20) sij.

(21) hier.

[p. 106]

jaquelijn

(van⁽¹⁾ achter⁽²⁾ uytcomende)

Wel Kosen, lieve maet!...

kosen

Hoey!...

jaquelijn

Hoe vind ick u hier soo suchten, op de straet?

kosen

Och Jaeqsie⁽³⁾! vraeg⁽⁴⁾ ie dat?

jaquelijn (stil)

Ick moet den bloet wat vleyen⁽⁵⁾...

Wat schort ie⁽⁶⁾ dan; ie⁽⁷⁾ siet, als of ie quam van schreyen.

kosen

Eylaes! ik sie gij peyst niet veel op mijn verdriet.

jaquelijn

Ick? waerom segh ie⁽⁸⁾ dat?

kosen

Al kakx ien⁽⁹⁾ weet het niet.

jaquelijn

Wat sou ik weten?

(1) en

(2) ontbreken.

(3) Jaeckje.

(4) vraegde.

(5) fleyen.

(6) u.

(7) gij.

(8) gij.

(9) gij.

[p. 107]

kosen

Dat het hert, van uwen⁽¹⁾ Kosen,

U siende, weer ontdoyt, hoe seer het was vervroosen.

jaquelijn

Ja... Kosens hert ontdoyt!...

kosen

Het gloeyt mijn Jaquelijn,

Soo ras⁽²⁾ het maer verneemt uw lodderlijcken⁽³⁾ schijn.

jaquelijn

Vervrosen, en ontdoyt, en dadelijk aen 't gloeyen!...

kosen (stil)

Sij sprak me⁽⁴⁾ noyt soo soet, haar vrientschap schijnt te groeyen

jaquelijn

Wat seght mijn⁽⁵⁾ lieve vrient?

kosen

Dat gij soo minsaem sijt,

Dat sonder u mijn hert noyt wesen sal verblijdt.

jaquelijn

Dat 's liefde.

(1) uwe.

(2) haest.

(3) loderlijcken.

(4) mij.

(5) mij lieven.

[p. 108]

kosen

Dat ick eer geen boekweyt-brij sal eeten

Dan mijne Jaquelijn een uertie te⁽¹⁾ vergeten.

jaquelijn

O groote vierigheyt.

kosen

Dat Kosen liever sou

Veranderen van muts⁽²⁾ dan missen uwe trou!

jaquelijn

Ick hadde⁽³⁾ 't noyt gelooft

kosen

Dat ick voor al mijn leven,

U Jaeqsie⁽⁴⁾ heeten sal, wilt gij mij 't jawoort geven.

jaquelijn

O suycker-soete naem!

kosen

Dat, als wij sijn gepaert,

Gij alles hebben sult het gen ik heb gespaert.

jaqlijn

Wanneer verschijnt dien⁽⁵⁾ dagh?

(1) uyt mijn gedacht.

(2) hoet.

(3) hadt het.

(4) Jaeckje.

(5) die.

[p. 109]

kosen

Dat, als gij sijt gelegen,

Ick 't jonge popie⁽¹⁾ selfs⁽²⁾ sal pappen⁽³⁾, ende vegen.

jaqlijn

Een engel van een man!

kosen

Dat, met uw eerste kint,

Gij 't alderschoonste paer oud-nieuwe muylen wint⁽⁴⁾

jaqlijn

Uw miltheyt wort te groot.

kosen

Dat ick u noyt sal wecken

Bij nacht, als 't kintie⁽⁵⁾ krijt, maer selfs de wiegbant trecken.

jaqlijn

Hoe luckigh sal ik sijn!...

kosen

Dat ik, van 's morgens vroegh,

Tot 's avonts, sonder u, noyt gaen sal naer de kroegh.

jaqlijn

Dat is getrouwigh sijn.

(1) popje.

(2) self.

(3) paeyen.

(4) vint.

(5) kintje.

[p. 110]

kosen

Dat Kosen noyt sal eeten,

Ten sij gij bij⁽¹⁾ hem, op een peckel sijt geseten.

jaqlijn

Gij rukt mijn herte wegh.

kosen

Dat ick noyt loopen sal,

Waer een⁽²⁾ getrouden man licht crijgt een ongeval.

jaqlijn

Dat sal een leven sijn!... O Kosen!... lieve Kosen!...

kosen

O liefste Jaquelijn!...

jaqlijn

Uw⁽³⁾ woorden sijn, als roosen;

Uw tongh is honingsoet, uw sprake leckernij:
Wie wiert' er niet bekoort van soo een vrient, als gij?

joren (comt⁽⁴⁾ uyt van ver)

kosen

Wien sie ik ginder ver?... me⁽⁵⁾ dunkt 't is onsen Jooren!

(1) op een stoel bij hem zijt neergeseten.

(2) den.

(3) u.

(4) van verre uytcommende.

(5) mij.

[p. 111]

jaqlijn

Wel, of het Joren waer: geen Joren can ons⁽¹⁾ stooren.

kosen

't Is waer, maer, niet te min, 't is best dat hij niet weet
Wat tusschen ons geschiet.

jaqlijn

Vreest gij, voor eenigh leet?

kosen

Neen, maer hij mocht misschien jaloers sijn.

jaqlijn

Hoe sal 't wesen

Als wij eens sijn getrout?.....

kosen

Dan is 't proces gewesen:

Ick ga... mijn Jaquelijn, hou Kosen in ien⁽²⁾ hert.

jaqlijn

Blijf: 'k⁽³⁾ wete niet waerom dat⁽⁴⁾ gij verlegen wert.

kosen

Ick sal eer corten tijdt u weer tot vaeyers vinden.

⁽⁵⁾(binnen)

(1) u.

(2) u.

(3) ick weet.

(4) gij dus.

(5) Treckt binnen.

[p. 112]

jaquelijn (alleen, soo Kosen wegh gaet)

Versteven laffaert⁽¹⁾ 'k wensch u voor de noorde winden...
Siet, wat⁽²⁾ daer huwen wilt, aenschouwt eens dat fatsoen...
Wat sou een jeughdigh hert, met soo een kneukel doen?
Ick, trouwen, met dien uyl,... dien loen,... dien Jan-tast sochte:
'k Had liever, dat men mij met eenen ruyter knochte...
Maer hier is Joren...

(sij spreekt hem aen)⁽³⁾

Waer comt gij soo vroegh van daen?

joren

Ick dee, dees morgenstont, die blecken plaeties⁽⁴⁾ slaen
Van Pieren ons gebeur⁽⁵⁾, gelijk men op de scheenen,
Gemeenlijk dragen siet van oude⁽⁶⁾ blie-beenen.

jaqlijn

Gij sijt vol boerterij... Ik denke gij wort gek;
Wat wilt gij, Joren, met die plaeties⁽⁷⁾ doen van blek?

joren

Om tegen al wat stoot, mijn scheenen te bedecken.

jaqlijn

Sijt gij ook⁽⁸⁾ scheene-rot?

(1) lafhert.

(2) wat dat houwen.

(3) ontbreekt.

(4) plaeten.

(5) gebier.

(6) voor de gequetste beenen.

(7) plaeten.

(8) dan.

[p. 113]

joren

Ick krijgh soo⁽¹⁾ veele trecken

En kloppen tegen 't een en tegen 't ander been,
Dat ik het minste niet can lijden op de scheen.

jaqlijn

Gae hene vent; gij sult noyt uwe perten laten.

joren

Van perten weet ik niet te seggen nogh te praten;
Dit weet ick, dat van daegh een grouwelijcke⁽²⁾ stoot
't Been van mijn scheenen schier geheelijk heeft ontbloot.

jaqlijn

Wie gaf u desen⁽³⁾ stoot?

joren

Uw vaeyers lieve Kosen.

jaqlijn

Sa⁽⁴⁾ is 't maer dat? Gij spreekt gelijk een hersseloosen.

joren

Dat heb ik wel gehoort....

jaqlijn

En wat hebt gij gehoort?

(1) soo veel te.

(2) grouwelijcken.

(3) dese.

(4) Jae.

[p. 114]

joren

Hoe seer uw vaeyer is, door Kosens beurs, bekoort,
Hoe straf hij u⁽¹⁾ beveelt hem, als uw⁽²⁾ vrient, te vieren.

jaqlijn

En wat sey moeyer?

joren

Of uw moeyer al comt tieren,

Daer past den⁽³⁾ baes niet op; dit heb ick wel verstaen⁽⁴⁾...
Om alle⁽⁵⁾ vorder leet en swarigheyt t'ontgaen
Bind ik die platen vast van buyten op mijn hosen...

(hij⁽⁶⁾ bindt se vast)

Dat 's wel... nu vrees ik niet... com Kosen... stoot nu Kosen
Klopt, smijt, slaet achter uyt, met uw getatste⁽⁷⁾ schoen;
Die platen sullen mij, voor uw gewelt behoen.

jaqlijn

Nu sijt gij net gestelt gelijk Jeroon den kuyper,
Die roo karbonkelneus,⁽⁸⁾ dien droncken keldersluyper,
Wiens scheenen sijn geverft gelijk als⁽⁹⁾ rotte kaes.

joren

Dat Kosen stoote, en smijt...

jaqlijn

Wel Joren sijt ie⁽¹⁰⁾ dwaes?

(1) uw.

(2) uwe.

(3) mijn.

(4) gesien.

(5) Om tegen voorder leet mijn scheenen te voorsien.

(6) Hij bindt de plaeten op sijn Kousen.

(7) getaste.

(8) rood caek-boukelneus.

(9) verrotte.

(10) gij.

[p. 115]

joren

Of dwaes, of wijs; ik wil geen blaeuwe scheenen loopen
Al moest ik al mijn gelt besteên in blek te koopen.

jaqlijn

Ey!... laet dat mallen daer.

joren

Wat?... mallen?... neen Jaqlijn

k' Wil, om geen souvereyn. nogh soo gestooten sijn.

jaqlijn

Nogh al?.. 'k gebie⁽¹⁾ u van die sotternij te swijge'⁽²⁾...

joren

Soo is 't uw wille, dat ik nogh veel stooten krijge⁽³⁾?

jaquelijn

't Is mijnen wil, dat gij die platen nederleght.

joren

Ik ben uw⁽⁴⁾ minste slaef, uw dienaer, uwen knecht,
Dat uwen wil geschie... Hoort scheenen, niet te klagen;⁽⁵⁾
Al moest gij nogh soo veel voetschoppen⁽⁶⁾, stooten⁽⁷⁾, slagen
En smeeten onderstaen, gedenkt, in uwe pijn,
Sulkx is 't behagen van die schoone Jaquelijn,

(1) gebied.

(2) swijgen.

(3) krijgen.

(4) u.

(5) Hij maeckt de plaeten los.

(6) schuppen.

(7) stooten en slaegen.

[p. 116]

Die lodderlijcke meyt, die bloeme een uyt hondert;
Dat puykien over wie gheel⁽¹⁾ Brussel staet verwondert;
Die perel van de jeught, dat lieve minnepant,
Die roose, die karssouw⁽²⁾, die schoone tuyleplant.

jaqlijn

Daer gaet die tonge los.

joren

Die soete Engelinne...

Mijn troost, mijn toeverlaat, mijn hulpe, mijn vriendinne,
Mijn kroost, mijn tortelduyf, mijn lief, mijn hert, mijn lam⁽³⁾,
Mijn rust, mijn suyckerdoos, mijn jeught, mijn vier, mijn vlam
Nu 't haer behagen is, dat Kosen sla en smijte,
Lijdt scheenen, lijdt, en swijgt, schoon dat gij moeste splijte'!

jaqlijn

Mijn harssens worden los door al die malle praet.

joren

Maer, segh nu eens recht uyt hoe mijne⁽⁴⁾ sake staet:
Heeft Kosen niet met al, tot achterdeel, van Joren?

jaqlijn

Hebt gij mijn vaeyers last soo fraeyties⁽⁵⁾ konnen hooren,
Soo hebt gij ook gehoort, wat Jaquelijne sey.

joren

Magh ik daer vast op gaen?

(1) geheel.

(2) Kassouw.

(3) vlaem.

(4) uwe.

(5) fraeytiens.

[p. 117]

jaqlijn

Gij sijt mij al te vrij,

Ick moet naer huys, ga heen: mijn moeyer mochte kijven.⁽¹⁾

joren

Ach! gaet gij Jaquelijn! gij doet mijn hert verstijven.

(binnen)⁽²⁾

ambroos (alleen uyt)

Heb ick niet wel geraen?... de koopster van 't kappoen
Is een schoenlappers wijf; het aerdigste fatsoen,
Dat ik, mijn leven sagh te Brugge⁽³⁾ in d'eselstrate.
Voor die was 't, dat mijn vorst sijn apetijt moest late'⁽⁴⁾,
Al was se nogh soo groot... Wat segh⁽⁵⁾ ie van Janlap,
Dien⁽⁶⁾ roesten elsen, dien verdroogden hiele-tap,
Die leeren-muyl, die keel verhart in toebak dampen,
Weet ook, op sijnen tijdt van leckerlijck te slampen,
Soo wel als heeren doen... Het is nu soo gestelt,
Hoe slecht de tijden sijn, hoe seer men schraeft om gelt,
Hoe raer die⁽⁷⁾ munte sij⁽⁸⁾, men siet se noyt ontbreken
Op markten. Ieder⁽⁹⁾ comt daer moedigh aengestreken⁽¹⁰⁾
Met gelt in d'hant... hoeveel dat braetvercken?... dat hoen?...
Dat koppel haenden?... dien faysant?... die kallekoen?
Hoe veel die quackels?... die bosch-snippen⁽¹¹⁾... die partrijsen?
Hoe veel dat brugs kappoen?... soo jaegt te⁽¹²⁾ diere prijsen
Den een den⁽¹³⁾ ander op... Veel houden 't wilt in d'hant

(1) Binnen.

(2) Binnen van d'ander cant.

(3) Brug.

(4) laeten.

(5) segde.

(6) vers 8 ontbreekt.

(7) de.

(8) is.

(9) ider.

(10) uyt gestreken.

(11) sneppen.

(12) door.

(13) de.

[p. 118]

En staen met open beurs, gereet om 't lecker pant
Waer na hun herte gaet, met silver op te wegen.
Niet schijnt'er hen⁽¹⁾ te dier, om hunne lust te plegen:
't Sij kook- of ambachts-man, 't sij rijk of aerm⁽²⁾ gesel,
Elk past op leckernij... Dien seght, 't smaekt mij soo wel
Als 't aen de groote doet; en, als ickt can bestellen,
Ik wil mijn mage niet van lusten laten quellen...
Verfoeyelijke drift, die al de werelt⁽³⁾ stookt
Waer sijn de tijden nu, wanneer men met gekookt
Karoot- en⁽⁴⁾ rape-moes, met peen, en pastenaken⁽⁵⁾,
En groen, en kruyden wiert gevoedt; niet om de smaken
Te strelen, maer om 't lijf in cracht te houden staen?
Wat breek ik hier mijn hooft? dien tijdt is langh vergaen;
Men peyst nu niet meer op wat aen het lijf can kleven,
Maer op wat aen de smaek can vergenoegen geven.⁽⁶⁾
Men siet nu niet meer in, nogh stam, nogh staet, nogh macht,
Elk volgt sijn leckernij, in overdaet, en lacht,
Met d'oude zeden van voorleden eeuw en tijden...
Siet, eenen lapper can se selven niet verblijden,
Of moet kappoene-vleys op sijne tafel sien...
Hoe hoort den keyser op, als ik hem sal bedien,
In wat gesteltenis de luyden sijn geseten,
Met wie hij geerne sou van desen avont eten?
Ick sagh 't wijf neergaen in een kelder, als een kuyl,
Waer uyt mij tegenquam een stank van out en vuyl

(1) hun.

(2) arm.

(3) weirelt.

(4) of.

(5) pasternaeken.

(6) Hier eindigt, met volgende 4 verzen, het 2^de bedrijf. Zij ontbreken in het handschrift.

Doch hoe het is oft niet 'k sal trachten dat ik dan
Den Keyser desen lust uyt sijne herssens ban,
Want waerlijck hier geseyd; 't is bij Jan hagel volck
In eenen kelder, vuyl gelijck den tover colck.

[p. 119]

Verbrande schoenen-leer! 't Scheen mij een hol te wesen
Waer in de toveraers en kollen t'samen lesen
Vulcanus jaergetij. Den meester, van 't gesin,
Lijkt doctor Faustus wel, met sijnen scherpen kin,
Schreep aenschijn, hol gesicht, en ingevalle kaken....
Dit hatelijck vertoogh bedwong me schier te braken,
Mijn herte draeyde, als een topie voor 't klesioor.
Maer stellen wij dit al, aen keyser Carel voor,
En sien wij of de lust hem niet en sal ontbreken,
Van sigh, om een kappoen, in sulk een kot te steken.
Navolgens ik hem ken, is hij van sulk een aert,
Dat hem niet tegensteekt, becommert, nogh beswaert,
Wanneer hij, om de clucht, een voorval heeft voor handen.
't Is soo gelegen met verhevene verstanden
Als met de gulde son; sij daelt somwijlen neer
Uyt haeren middagh in een nevelachtigh weer.
Soo sal den vorst misschien van daegh sijn grootheyt staken,
Om aen een lappers disch sigh selven te vermaken.