Werken. Deel 1

[p. 9]

Inleijding

De schim van Adam gaet de H. Maget in haere rust verwecken, opdat sij voor haere voorvaders, in het voorgeborght beslooten, bidden sou.

schim van adam

Ick stap, als afgesant der opgesloote schimmen
In 't helsche voorgeborght, uijt 's werelts duijstre kimmen,
Om eene maegt van sond' en alle smette vrij
Te bidden dat sij ons een voorspraeckersse sij,
Te wecken, om den heer van ons verdriet te spreecken,
Soo vierigh, dagh en nacht, voor sijnen troon te smeecken,
Dat hij ons, naer sijn woort, Messiam nedersend'.
O wee! in wat al ramp, verlangen en ellend'
Heb ick met mijne stam tot desen dagh geseten!
Gebannen uijt Godts oogh, in eenen kuijl gesmeten,
Onseecker op wat tijdt daer uijt te sijn verlost.
Wie achterhaelt wat smert, wat ziel-verdriet dit cost?
Mensch, vraeght gij wie ick ben? Ick vrees mijn naam t' ontdecken,
Om u tot mijnen haet en afkeer niet te wecken:

[p. 10]

Ick ben dien snooden vâer van g'heel het aerdsgeslacht;
'k Ben Adam, die u al in duijvels stricken bracht.
Eer gij het licht besat, hebt gij 't in mij verlooren;
In mij wiert gij gedoodt, voordat ge waert gebooren;
Eer u een vrouw ontfingh, wiert gij in mij gedoemt;
Sie of ge mij niet best uw beul dan vader noemt.
Eijlaas! 't geheugt mij nogh, en eeuwigh sal 't geheugen,
Hoe onbecommert ick mijselven cost verheugen
In 't segenrijck genot van mijn onnooselheijt.
Mijn woonplaets was voorsien met overvloedigheijt
Van wellust en vermaeck; geen ongemeene coude,
Geen al te heete son dat soet gewest benaude;
Den hemel wiste niet van donder, blixem, storm;
Het aerdrijck was besaeijt met allerhande vorm
Van bloemen, bij wiens geur en honing-soete waesem
De zephijrs mengelden hun balsem-rijcken aesem;
't Geboomte was gelijck een soet musijcktooneel
Waer duijsent vogelties, met lieffelijck gequeel,
Des Echoos wedergalm staegh aen tot antwoord porden:
Daer leefd'ick, sonder vrees van oijt gestoort te worden,
Van allen ongemack, misnoegen, slavernij,
Vrees, quellingh, sieckte, smert, jae van de doot self vrij.
'k Was schoon, gesont en wijs; den coningh aller dieren
Soo van die hier benêen als in de wolcken swieren;
'k Wiert overal geviert gelijck een cleijnen Godt,
De hemel-lieden selfs verheughden in mijn lot.
O menschen, in dat heijl waer ick altijdt gebleven,
Gerust en ongemoeijt met alle mijn nae-neven,
Had ick mij van een boom, een vrucht alleen besnoeijt.
Eet, seijde Godt, van al wat in den lusthof groeijt,
Maer wacht u van de vrucht die goet en quaet leert kennen,

[p. 11]

Want, op wat dagh gij die sult met de tanden schennen,
Op selven stont sult gij 't besterven¹⁾ met de doot
En sleijpen uw geslacht in een en selven noot.

Och soonen! dat verbont was quaelijck onderschreven,

Of ick, tot spijt van hem, die heer was van mijn leven,
Vergat sijn strengen last en mijn geswooren eedt.
Siet daer den eersten gront van al 't gevolghde leet,
Waernae ick uijt de woonst van AEdens hof gesmeten,
In 't sweet mijns aenschijns moest des aerdens vruchten eeten,
En keeren weer in d'aerd van waer ick eertijds quam,
Gevolgt in 't duijster graf van mijn heijl-loose stam.

Maer iemant (en soo 't schijnt met reden) sal mij vraegen

Waerom des vaders feijl de kinderen quam plaegen?
Wat deel had hij, die naer tien eeuwen op moest staen,
In 't geen den eersten mensch had tegen Godt misdaen?

Och kindren! uwen wil was in mijn wil beslooten

Als, tegen Godts bevel, ick heb die vrucht genooten;
En nu gij tot de sond met mij toestemmingh gaf,
't Is recht dat gij met mij oock mededeelt de straf.
Den heer wou dat w'een proef van trouheijt souden geven
Eer ons wiert toegestemt onsterffelijck te leven;
Hij koos mij uijt den hoop van g'heel het aerdsgeslacht
Tot een soo wichtigh stuck; hij gaf mij meerder cracht,
Beleijt en wetenschap, hij gaf mij rijper reden
Dan eenigh ander mensch naer mij op aerd getreden:
Dogh, nu 'k met al mijn cracht de neerlaegh heb' ontfaên,
Wie hadde desen strijt geluckiger doorstaen?
Wien had' men, door de hoop van Godt te sijn, door 't vleijen
Van een beminde vrou niet van den wegh sien leijen?

1) morte morieris (in margine)

[p. 12]

Als liefde en hoveerdij het herte vallen aen,
Hoe sal dat swacke deel die stormers wederstaen?
Och soonen! Satan quam met dees twee legercrachten
En sijn arglistigheijt bespringen d'aerdsgeslachten:
Hij daeghde uijt g'heel den hoop den cloecksten tot den strijt;
Den hoogsten Godt vondt mij bequaemst' tot sulk een feijt,
Hij gorde mij het sweert van vrijen wil op sijde,
Beloofde grooten loon, soo 'k Satan nederleijde,
Soo 'k overwonnen wiert, bedreijghde met de doot:
Ick gaf, dus aengeport, mij selven in den noot,
Dogh, met bespreck dat, 't sij ick boven bleef of onder,
Mijn lot het lot sou sijn van ijder in 't bijsonder:
Dus trock ick nae den camp; had' gij 'er bijgestaen,
Gij sou uw luck voor 't mijn oock hebben afgegaen.
Ick vocht; ick dee mijn best; ick wiert in 't velt vertreden;
'k Besweeck voor Satans list met al mijn dapperheden;
En gaet gij nu 't bespreck van mijnen lijfcamp af?
Beroemt gij u, soo Godt u 't selve voorrecht gaf
Van voor het aerdsgeslacht met Lucifer te vechten,
Dat gij met meerder eer dat groot geschil soudt slechten?
Bedaer, laetdunckend kint! legh dat vermeten neer,
En, met uw dwaesen vâer, keer liever tot den heer,
Wiens goetheijt (selfs toen ick hem had geport tot tooren)
Beloofde, dat uijt mij, een maegt sou sijn gebooren,
Die, met haer cloecken voet, sou pletteren de slangh,
Wienst list mij met u bracht in 't onderaerds bedwangh.

Och! soude dees, wiens stem ick tot gebêen gae wecke',

Misschien, tot onser wraeck, vertrêen dien helschen necke?
Soo dees' misschien, dien vorst en heijlant brengen voort
Die van ons weeren moet d'erf-smetten der geboort?

[p. 13]

Die ons ontsluijten sal de poort der hemel-saelen,
En trecken met zijn arm uijt dees verschoolen daelen?
'k Vergeete van nu af hoe langh ick heb' gesnaeckt,
Soo ons dien vrede-vorst van soo naebij genaeckt.
O hoop! hoe soet bevalt gij aen mijn druckigh herte!
O hoop! hoe sachties streelt gij mijn verhoolen smerte!
Het sij ge vleijt of niet, ge troost me voor een tijdt,
Och waer het togh, voor al, hoe wiert mijn ziel verblijdt!
Wijl ick dat heijl verbeij, volherd in mij te vleijen,
Ick sal met meerder rust volherden in 't verbeijen;
Dogh 't schijnt dat mijnen geest inwendighlijck voorseijt
Dat gij niet ongegront mij met die soetheijt vleijt.

(Vertoogh van eenige huijzen, en Mariaes slaepcamer).

Hier woont sij die tot u, mij desen wegh quam baenen:
Ick gae haer in den slaep tot mijne voorspraeck maenen.