De herboore oudheit, of Europa in 't nieuw
(1725)–Willem van Swaanenburg–
Auteursrechtvrij
[pagina 233]
| |
Donderdag den 24. Augusty.
EEn Diadeem van goud, en trotsser diamanten.
Dan Indus vuist u schenkt, ô wakkere Amstelaar,
Ruk ik van Foebus kruin, in 't oog der vuur trauwanten
Tot eene kroon van roem, om Heer van Stryens haer,
't Geen langs de wolken zwiert, als Caesars lauwerblaaden,
Die 't Burgermeesterschap vertrat, voor eenen troon
Van Keizerlyk yvoor, door zyne Faenixdaaden,
Op 't brommen van zyn bas, en stouten Oorlogs toon.
Myn water Heer Quiryn van grootsser drift bezeeten,
Verruilt den toom van 't Y, en sleutels van de Zee,
Om met een donderstaf de ruime lugt te meeten
Waar langs Augustus eêr naar Jupyns wallen ree,
Voor 't heillig wolksaffier van eindeloze heem'len,
Waar langs hy treet, als Mars, met een doorgloeid helmet
Naar Hercules pylaar, die 't Hydra wel ziet weem'len,
Maer niet eens waardig agt, dat hy 't den kop verplet,
Wyl Hespers schoone Hof, door ryke boomgaardtakken,
Hem fierer appels schenkt, als iemant denken kan.
Mogt ik onz' wereld, volk, tot enkel brandhout hakken!
Ik stak 'er voor myn held, een staapel vlammen van!
Zo klept een blanke Swaan, in 't midden van de baaren,
Zyn wieken nog om hoog, schoon dat de Zon bezwykt,
Op Thetys water koets, en naar dien boezem kykt,
Die snoepig, door 't koraal hem deed ter starren vaaren;
Gelyk een Vorst, die 't Hof borduurt van Coelums schaaren,
Met purp'rend morgen goud, het geen 't Heel-Al verrykt
Dat voor dien flonkerbag den bruinen wimpel strykt,
| |
[pagina 234]
| |
Om al wat donker is slegts de oogen te verklaaren.
Al dook de wereld in zyn ingeprente kil,
Nog blonk Gods diamant op zyn robyne spil.
Valt Poolen vry om ver, uw Schepper die blyft duuren:
Het reizend ligt dat wast op wortels van den nagt.
Hy, die het alles wrogt door hamers van zyn kragt,
Zal als de eeuw verkleumt nog groeijen op zyn uuren.
Wat baat een treurklaroen van donderend gesnaar,
By 't heillig lykcypres der stervende Oorlogshelden
Die zig voor Kerk, en Staat, in harnas schobben stelden,
Door 't gonzen van haar knots, op Hydras moort Altaar.
Een regenvlaag bedek een neêrgesloopt Barbaar,
Die met een dollen ram, op weêreloze benden,
In drong, gelyk een Stier, die breet van nek en lenden,
Door hoorens van metaal de muuren knakt, half gaar
Geroost, door blixems van kanon, en sulphur bergen,
Die Pluto, op zyn wal, met standervlammen tergen;
Wy zetten op ons bas een keurlyk brandfeston,
En voeren vuuren aan tot deftig zegevieren;
Want toen Quirinus stont ten Hemel in te gieren,
Zo zwalpte 't pekel zelfs door 't gloeijen van de zon.
Een star, die omgekeert, het straalen schynt vergeeten,
Verwiszelt in een myn van eindelozer gloed.
Al 't Reuzendom der Zee, dat op zyn golven woed,
Kan met Neptunus riem die glinsters niet om-meeten
Die de karbonkel tong van zulk een man mag eeten,
Die hier den Burger staat heeft uit zyn borst gevoed
Gelyk een Pellikaan zyn kuikens met het bloed
Vergast, dat hy door zugt heeft uit zyn hart gereten.
Waar toe dan Oceaan, of baaren van geschrei!
Myn Faenix praalt in goud, ô Goden van het Y!
Als Caesar, op zyn troon, ten steilen burgt geklonken
Van Mulcibers Vulcaans, met mookers van Gods vuur,
En dartelt in den galm der zalige natuur,
Om eeuwig, als een zon, van Delphos Choor te pronken.
Zouw 'k weenen, daar hy lagt, gelyk een middagsbeelt,
In karmosyn fluweel, by 't dreunen der trompetten
| |
[pagina 235]
| |
Die in den koepel van Apol zyn waapens zetten,
Op steevig konsttyras! dat was van pligt verëelt,
Voor die een Swaanenzang, die Digters ooren streelt,
Kan schroeven op de snaar van Faebus orgel wetten,
Als Orpheus eertyts deed, die rotssen kon verpletten,
Door 't lonken van zyn harp, op Parnas schoft geteelt.
Neen, dat een pooker naak, met 's aardbols bruine naaven!
En slegts den trommel roer door schelle donder staaven
Van 't steigerend rondeel waar op dat Jupyn treet!
Op dat myn Amstelaar verrukt door 't snorkent brommen
Van een vergoder bas, mag op dien dam verstommen,
Waar op myn barre vuist een zomer tempel kneet!
Al 't heerelyk Porphier reist reets op kop're boogen;
Wat zyn de zuilen breet van 't marmer konstgevaart!
't Is of de wereld reets een and're wereld baart,
En dat ik schyn van de aart ten hemel opgetoogen!
Want bergen zyn aan een, en wateren aan 't droogen!
Myn Oceaan die stolt door 't hollen van zyn paard,
En 't diamant, aârs groots, is onze pen niet waart,
Om dat ik kruinen zal een pronkstuk aller oogen,
Dat meerder roem vertoont, op Maro's ryke lier,
Dan Prins Homerus wrong uit klippen van saffier,
Toen hy de boszen greep van Daphne's schoone kaaken,
Om Vorst Apollo's mond te strooken, met het groen
Van 't eeuwig Lentgetey, 't geen 't zilver heeft van doen,
Dat heel doorfoeiliet is met kwik van root scharlaken.
Daar staat 't Heel-Al in vuur door Etna's heet kartouw,
Myn aspunt bralt van goud, en trotssende koraalen;
't Planetendom dat suft, op zyn verstramde paalen,
En wenst een eind te zien van 't heerelyk gebouw,
Dat tans myn vedel schept, die op der Vad'ren trouw,
Den strykstok stouter vat, om wonderen te maalen.
Met eer, en dubb'le vreugt zouw ik ten afgrond daalen,
Zo dit myn bars Trophé nog hooger reizen wouw.
Maar neen, ik kan niet meêr op Atlas schonken rotssen,
Of moest van Stryen zelfs doen op den gevel trotssen.
Dat is de Held, ô volk, voor wien ik Tempels plant,
| |
[pagina 236]
| |
Voor wien ik Kerken stigt, en Autaar geur wil dampen.
Kom, treê, in 't veld, ô nyd, om met myn dolk te kampen,
Zo grendel ik uw strot, in Cerbrus hals karkant.
Al spleet de hel van een, en wouw ons ringelooren,
Met Kaffers van den nagt, en Negers van zyn tent,
Wy zetten borstels, en penseel straks over ent,
Om met een schilderkwast die spooken te verstooren.
Wy buld'ren, op ons beurt, uit een verwrongen hooren,
Als Eöls lyfstaffier, die 's Vorsten nukken kent,
En zien, gelyk een wind, die Neptuins wielen ment,
Als hy de Duinen wil van hunne schenkels booren,
Geen bruiszent meir dat brult, op 't blaffen van 't orkaan
Zal mynen Oorlogstrom aan flarden konnen slaan,
Als onze Legervaân slegt pronkt met Heer van Stryen,
Die, als een Vader, kon den braaven Amstelaar
Steets stuuren door het pad van 't wankelend gevaar,
Om hem, in Janus hut, voor Mavors smook te vryen.
Heer Gysbregts kapitool, en fiere starren schans,
Is als een bondel deugt van Goôn aan een geklonken,
Tot zo ver zelfs, dat Vorst August, op 't zien der vonken,
Niet weig'ren zouw aanstonts te treeden van zyn trans,
Om in het Raats vertrek van zesendartig Mans,
Het stout orakeldom naar by te hooren pronken,
Dat Delphos Opperheer aan 't Stadshuis heeft geschonken,
't Geen Caesars hoeden draagt, op Neêrlands barsze lans,
Om dat zyn Zeekasteel gaat langs de wereld doolen,
Als eertyts Argo deed, op dunne waterzoolen,
Om 't Indiaanse vlies te plukken van den stam,
Die uit een donk're myn van kwik, en sulphur dampen,
Zig om de speenen van het zout weet vast te klampen
En de oorzaak is, waar uit het goud zyn oorsprong nam.
Zo 'k Amsterdam eens wouw afschetssen, met myn snaaren,
En brommen op een toon den naam van 't Viergetal,
Dat gulde toomen vat, en nooit verwelken zal,
Al viel deze aardbol zelfs van zyne grondpilaaren,
Ik dreef een hemel stuk, door 't woeden van myn baaren,
En zag een bet're zon op Jupyns fieren wal,
| |
[pagina 237]
| |
Die nimmer mat door roest, op zynen zetel pal
Zouw staan, om met zyn schild de nevels te vervaaren.
Nu duik ik voor den glans dier schoone Majesteit,
En heb met zwygen meêr, dan met een roem gezeit
Die niet genaken kan de hoogte van die gaaven,
Die ik van ver betuur, gelyk een Tantalus,
Die wel de straalen schouw, dog nimmer honger blus,
Om dat ik schyn gedoemt, als Ixion, tot slaaven.
Geen noot, een heete wil is moeder van de konst.
Kan ik de Goden niet taffreelen met myn gitten,
Ik zal, gelyk een dwerg, aan onmagts keten zitten,
Tot dat een sterker vuist myn schroeven stukken bonst,
Terwyl ik nu alleen ontbloot van helden gonst,
De Heer van Stryen volg, door wonderen te spitten
Uit een verborge kloof, ontbloot van 't woorden vitten,
Het geen de klaarste dag, door drek, en modder slonst.
Maar laas! waar is de pen van Icarus verstooven?
Uw Faëton wort stom, en rolt voor doodt van booven;
Hy grypt geen baggen meêr, voor 't flonk'rend diamant
Van Heer Quiryns Trophé, dat heerlyk op zyn muuren,
De tyd, en eeuwen zelfs zal zonder eind verduuren,
Gelyk de blixem knots van Jupyns regterhand.
Al had ik zonnen op myn bult, en greize maanen,
Al klampte ik starren vast aan 't zweevende paneel,
En rukte 't firmament van zyn verheven steel,
Om dus een weg naar het oneindig wout te baanen,
Ik dook, met al dien pragt, in dieper Oceaanen,
Om dat ik veel te zwak niet treffen kan een deel
Van dat volmaakt geheel, dat myn Pindaarse veel
Uit drift had opgeraapt, in Parnas bruine laanen,
Tot roem van 't Burger hooft, voor ons te vroeg geknot,
Door Atrops stuurse byl, die uit den nagt opbot,
Om al wat heillig bralt, te domm'len in zyn strikken,
Ga vry, ô moort, uw gang, en bonst de Goden doodt,
Maar denk: dat al wat ooit uit Faebus ader sproot,
Een geestbron agterlaat, die nimmer zal verstikken.
's Mans troon wort haast vervult, met vonken van verstand;
| |
[pagina 238]
| |
Heer Trip heeft reets de plaats van 't zeestuur ingenoomen:
Hy stilt het woeste meir, met zyn robyne zoomen,
En als het water tiert, dan vliegt hy in den brand;
Een nieuwe Mars van 't Y staat in 't cement geplant,
Die onze kielen red, in 't midden van de stroomen.
Laat onweêr, en Orcaan vry uit hun kluisters koomen,
Hy slaat, wanneer hy wil, de monsters in den band.
Zulk volk, ô volk, bestiert uw trots arduine wallen,
Waar op onze Amstel God mag als een Caesar brallen,
Die langs zyn pekel stoel 't Orakeldrommen hoort
Der zesendartig Goôn, die aan den Staat geklonken,
De golven sidd'ren doen, wanneer zy al te dronken
Van Vorst Neptunus kelk zyn op ons strand verstoort.
Daar 't ritzig Zeenat schuurt door 't gieren van de winden,
Met kabb'lend waterzog, op 't dorstig wier Tyras,
Daar streeft de Batavier, langs Ygods zilv're plas,
De meirgewelven in, om werelden te vinden,
Op 't wenken van den wil der opper Stads gezinden.
Waar voor dat ieder zwemt, met moed, op 't schuimend glas,
Als of God Nereus kil by naar niet dieper was,
Gelyk de vyvers zyn van Gysbregts breede linden,
Waar ouder 't Jufferdom des avonds pryken gaat,
Wanneer de ted're borst, gewond, door 's minnaars praat,
Haar lieven adem spat uit purp're morgenroozen,
Die 't Lelyvel zo zoet, en lieffelyk gekneet,
Met amber kuszen lept, en zo volmaakt door heet,
Dat een Adonis zelfs moet, voor die vlammen bloozen.
Genoeg'lyk bloemwarand! vol karszen der natuur,
Wat zyn uw vrugten dun, op zilv're maagden steelen!
Die aan die lonken denkt, vergeet het angstig kweelen,
En wort, al was het ys, een hel van enkel vuur!
Maar druiven, al te hoog, zyn, sprak de Vos, te zuur,
Dies wend ik 't hier van daan, om niemant te verveelen,
En ga, met barsser lugt des lezers zinnen streelen,
Dan als men is gewoon, op Paphos myrten muur.
Het dreunende muziek van trotze Kerk koraalen;
De Legerbaszen, die op Oorlogs wallen praalen,
| |
[pagina 239]
| |
Het bruiszend vloek klaroen van Keizer Oceaan,
En al den barszen galm van Maro's krygstrompetten,
Zal ik by een, op 't veld van Mars, te snoeven zetten,
En doen 't heel-Al verbaast voor myn gezangen staan.
Toen God Alcides strande op Jupyns blaauwe banken,
Toen donderde 't kanon van 't eeuwig magazyn
Met blixem flitzen straks langs Coelums driftig plein,
En schafte aan Atlas oor een stoet van wonder klanken,
Zouw dan onz' goude lier nu op zyn snaaren wanken!
En zuffen om een stem, tot lof van Heer Quiryn?
Dat zouw van Parnas zoon, al valt zyn vedel klein,
Een Orpheus kneeden doen, die in de hel moest janken,
Om 't miszen van zyn vreugt, en zielsgenegenheit.
Neen, neen, wy zullen haast, al lykt het veel gezeit,
Een Eccho pompen, uit den drang van duizend bergen,
En Bos, en Wildernis, met onzen stouten toon,
Het brommen van Homeer van over lang gewoon,
Op hun verharde hey, in 't oog der winden tergen.
ô Ja, een drommel van kartouw voert deze vuist,
Om Etna's heeten balg te trotssen met zyn vlammen.
Moet ik de Zee van een, het Duin aan splinters rammen.
Of zien den Hemel zelfs, voor onzen voet vergruist?
Wanneer de morgen zon, uit Doris kim verhuist,
Zo rukt zy grendels los, en meêr dan staale krammen
Van 't donk're nagtgehugt, waar in de spooken strammen
Tot vadzig avond stof, dat in den nevel kluist,
En snelt den middag in, met gloed van taaije starren.
Ik merk de goude pruik, in zilv're straalen warren
Van Heer Quiryn, die bag van Gysbregts diamant,
Die tans saffieren kust, met gloeijende robynen,
En heillig voedzel trekt uit trotsser kristallynen,
Als Ganimedes heeft op Jupyns dis geplant.
Druk dart'lend ambrozyn uit fiere Nectar schaalen!
En vul den blanken hals met vonken van uw God!
Die als een Vader sterft, krygt booven 't kinder lot,
't Geen, op het bloed gebouwt, nooit zal ten afgrond daalen.
Al kwam zelfs de eeuw den tydt den laasten drop afhaalen,
| |
[pagina 240]
| |
Dewyl de liefde steets de tweedragt nederknot,
En waar een tak verslenst weêr stadig and're bot,
Om 't joelend hemelryk een Paradys te maalen
Waar in van Stryen gloort, als Flora's ziels zephier,
Met eene rist van Goôn, op een Citroen banier,
Daar duizent, duizent, en nog meêr dan duizent tongen,
Met harpen in den arm vast danszen op, en neer:
Wat is ons wezen klein, by dat van de Opper Heer!
Die alles schiep, dat uit, en in hem wort gedrongen!
Kom Burgery, en volg uw menner naar, om hoog,
Daar hy lauw'rieren plukt, voor zyn getrouwe daaden,
En gy zyn zoons, die in een drang van treurgewaden,
Nu op de Tombe schreit, waar uit zyn geest op vloog,
Gun my, dat ik met palm uw lieve wangen droog!
Dewyl uw held niet storf, als om in praalcieraden
Te leeven op de geur der flonker struik, en blaaden
Van 't pralend tuin granaat, waar naar ik eeuwig oog.
Uw Vader prykt nu in een nis van bergsaffieren,
En mag op steil yvoor, als Caesar, zegevieren:
Zyn Burgermeesterschap heeft uit, nu hy de kroon,
Van Vorst Augustus torst op zyn vergode haeren.
Ik zie onz' donk're mist haast door de zon opklaaren,
Nu dat van Stryen heerst, in 't midden van de Goôn.
| |
Advertissement.Verwagt eenige aanmerkingen, op het Lauwerieren van den Poëtisen Prins der Digteren Frans Sanekel, tot Weenen geschiet.
NB. By Adam Lobe, in de St. Jans-straat, is gedrukt, en te bekoomen Maro's goude Helden toon, op 's Y gods zilv're snaaren gezet, tot roem van Amsterdam, en des zelfs manhafte Burgervaderen, door W. v. Swaanenburg, onder de zinspreuk: Virgilius zonder Mecaenas.
Te Amsterdam, gedrukt voor den Auteur, en werden uitgegeven by Adam Lobé. 's Gravenhage, L. Berkoske. Delft, R. Boitet. Uitrecht, Besselingh, Alkmaar, van Beyeren, Dordrecht, van Braam. En verders in de Steeden by de Boekverkoopers. |
|