Oerloy der ewigher wijsheit

(1938)–Henricus Suso– rechtenstatus

Regelnummers proza verbergen
26Dit is een beweninghe van dat die hette der devocien 27gheblusschet is in vele personen deser tiit, die Cristus 28overmids sire passien weder roept tot siinre ghewarigher 29minnen, dat v. capittel. 31Te eenen tide hier na ghevielt dat die voirseide discipel 32overpeinsde mit droever herten den serichliken staet deser werelt 33ende hoe zeer bi sinen tide die godlike minne vercoudt waer / endeGa naar margenoot+
[pagina 33]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 1heimelike vremde minne opghestaen ware te vele staden onder 2eenen gheesteliken schine. In desen ghepeinse wart hi bevaen mit 3enen soeten slape ende hem quam voere ene ghelikenisse in sinen 4slape, die hem volcomelike informeerde van dien dat hi ghepeinst 5hadde. Hem openbaerde in enen visioene een arme peregrime 6mit enen stave in siin hant, vol armoeden ende elendicheden. Dese 7peregrim scheen staende alse een ballinc buten bi eenre ouder stat, 8die seer te vallen was, die wilen eer ghehadt hadde enen scone 9muere, hoghe tornen, grote ghestichtten, wide ende diepe vesten, 10sterke / poirten mit vasten grindelen ende wel gewarneert mit alreGa naar margenoot+ 11hande ghewere. Dat een deel van deser stat was ghedestrueert 12van vianden, want die van binnen roekeloes hadden geweest ter 13were; dat ander deel was ghevallen van roekeloesheeden der gheenre 14die daer binnen waren; dat derdendeel dat noch staende was bleven 1515 dat hadde zoe vele scoren, dat sceen dat van daghe te daghe vallen 16zoude. In dese stat openbaerden hem eenrehande diere alse zee 17beesten in menscheliker vormen. Desen dieren bat die arme peregrim 18omme hulpe, meer hi wart van hem onweerdelike verstoeten ende /Ga naar margenoot+ 19zelken die hem helpen wouden verbodent die andere. Doen die 20peregrime aldus van hen verstoten was, wart hi geperturbeert ende 21ghestoert ende ginc van hem ende riep te ghetughe jegen hem den 22hemel ende de eerde. Dit visioen sach ic, spreect die discipel, ende 23bidde u, o eweghe wiisheit, die alle verborghene dinghe bekens, 24dat ghi mi vertoenen wilt wat dese dinge bedieden. 25- Die wiisheit - Ghi hebt ghesien, dat te verwonderen is ende 26grote compassie mede te hebben. Ic bin die arme peregrime dien 27ghi saecht, die wilen eer plach te sine gheweldich prince van deser 28stat ende een gheweldich brude/gom. Die stat die ghi saecht zoGa naar margenoot+ 29te vallen, dat is die moeder die heilighe kerstenheit, die wilen eer 30plach te siin vol devocien ende bernende van minnen ende van 31caritaten, die van beghinne menech iaer vele kindere hadde, dat 32waren die gheloeveghe kerstene menschen, die eenmoedeliken 33leefden ende eendrachtelike in sonderlinger devocien ende in 34ghewarigher heilicheit, die alle aerdsche dinghe versmaden ende 35allene in der minnen Goeds waecten, beide van buten ende van
[pagina 34]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 1binnen, die hem altoes oefenden in heiligen meditacien ende in 2goeden werken ende stichten hem selven ende / haren even kersten,Ga naar margenoot+ 3nyeman bedriegende noch derende, maer leydende een heilich 4leven in alre simpelheit ende alre onnoselheit. Si dwonghen ende 5castieden hair vleesch ende hare sundelike quade begheerten, si 6hadden grote oefeninghe ende scone zeden die vol devocien waren, 7wonende in heiligen steden, in cloestren ende in clusen, volmaket 8in allen doechden; edele ende sterke kempen ieghen alle die scalcheit 9des viants, die hen zelven in die doot gaven om die waerheit ende 10die gherechticheit te bescuddene. Aldustaneghe edele porteren ende 11kiindere plach die voirseide / stat, die moeder die devote heiligheGa naar margenoot+ 12kerstenheit te ghebaren ende te voedene ende ter volmaectheit te 13brenghene. Mar nu, ach in deser tiit soe beghint dese stat te vele 14staden te scoerrene als oft si van daghe te dage vallen soude, want 15omdat die princen ende vele poirteren van deser stat roekeloes 16siin om te behoedene die stat, soe es dat ghestichte der geestelicheit 17seer gedestrueert ende verwoest, also dat dat zelve dat noch staende 18schijnt, overmids daghelike gebreke sciint te gaen. 19Want nu zoe siin in vele steden die kindere der heiliger religien 20zoe wederspornich / worden ieghen hair overste, dat men welnaGa naar margenoot+ 21niemende corrigieren en mach, mer wat men van eneghen sonden 22oft van eneghen ghebreke corrigiert, het wert quader dant te voren 23was. Si wapenen hen mit subtilen argumenten ende mit autoriteiten 24van rechte ende weren die correxie soe si meest moghen, mer si 25scriden verre over den passe die hore vadre setten ende mit sorgheleken 26opinien, die si met sceldene ende mit knitsene onderlinghe houden, 27bedriegen se hen zelven ende oec andere menschen. Och hoe 28zekeren teken is dit, dat dat gheestelike ghestichte ghedestrueert 29sal worden! O hoe ghewareghe / vertoninghe is dit, dat ene elendegheGa naar margenoot+ 30plage in die heilege kerke ghescien sal al schier. Hoe lange waendi 31mach dat gheestelike ghestichte staende bliven, alse die hoirnicsteene 32ende die columpne dair dat tgestichte mede onderset was, dat is 33die oetmoedighe ghehoersamicheit, neder gheworpen es ende en 34yeghelike doet dat hem gelustet ende gelievet ende nyement zeggen
[pagina 35]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 1en dar: wairom doedi dat? Ach, waer is nu broeder Pauwels 2ghehoersamicheit, die sente Anthoniis discipel was ende zulke 3andre broeder heiliger discipulen, die haren oude vaderen devotelike 4ghehoirsaem waren in onmogeliken / dinghen, die si hem geboden.Ga naar margenoot+ 5Swighe die tonghe hier af te sprekene, maer versucht alle ghi devote 6herten. Het vroemt luttel te spreken van deser materien, mar 7zwigen ende crighen, dat is wiisheit. 8Wat mach ic segghen van der williger armoeden, die voestre 9es ende voetsele al der religien, dat zelke heilige vadere so vercoren 10hadden, dat si paupertatem, dat is armoede, hare vriendinne hieten 11ende besettense haren lieven vrienden tot enen testamente? Ach 12dese reine willige armoede en wort nu alsoe niet ghemint, meer 13si wordt welna van allen menschen verstoeten, want men soect 14nu soe meneghe conste ende liste / om wasdom ende die consteGa naar margenoot+ 15daer men mede soude der menschen salicheit werken, die siin 16verkeert tot tideliken ghewinne, soe dat een harde beheindich 17scaep moet siin dat nu alluttel wollen sal behouden moghen ieghen 18die coude om dier iageren beheindicheit ende der schereren ghiericheit. 19Ende den ghenen dient onneersaem dunct gelt te houdenne, 20verwandelent in een andre hebbinghe, die goet sciint ende heilich 21ende nochtan in der waerheit der ghiericheit dient, alse in boeken 22ende in sonderlinghen ornamente, die der kerken souden toebehoren. 23Die maken enen afgod dien si legghen / in haer kisten, waert datGa naar margenoot+ 24hem yet ghebrake van hare liifleker noeddorft, dat si mochten 25hulpe zoeken aen haren afgod, alse die heidine plagen ende die 26quade Ioden sumwile alse ochte geen Got en wair in hemelrike die 27hair noet versien mochte, waert dat siis hem betrouweden. 28Van reynicheden, die een chierheit is alre doeghde en es niet 29orboerleec ghesproken dan alluttel: ach, dat ment segghen mach, 30dat is alse die ionge lammerken vlien die wreede wolve ende ten 31herde wairt lopen ende wanen van hen bescut siin, dat si dan vele 32sorgherliker gevaen worden, ende alse si wanen ontvlien den wilden 33wol/ven soe wordense van den tammen wederen heimelike gewondetGa naar margenoot+ 34totter doet ofte temael gedoedet. Want selke die allene hebben den
[pagina 36]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 1schine der heilicheit sonder siin der doecht, omdat si vresen schande 2ende onneere te hebben voir die menschen, daden si openbaer 3quaet: soe pinen si hen die zielen heimelike te moerdene ende die 4violetten des hemelschen brudegoems te pluckene oft met oneersamer 5handelinghen te besmettene. Dese doen alse sulke papen 6daden in die oude wit, die haren crauwel staken in den vleeschpot 7ende roefden van dien dat si Gode geoffert souden hebben. Ende 8want si die offerande Gods te male niet verteren en / dorren, soeGa naar margenoot+ 9proeven sie zoe si best moghen hoe si smaect. 10Wat mach ic u nu meer segghen van karitaten die een bant is al 11des gheesteleecs ghestichts: si is al vernielt toten gronde. Elke 12zoekt nu dat siin ende niet des anders orbaer. Men oefent nu meer 13aftersprake ende verradenisse dan ghetrouwe minne ende broederlike 14hate heeft broederlike caritate ondervoet gheworpen, alsoe dat 15men nu te rechte segghen mach mit rouwe ende mit suchtenne, 16dat een prophete lange te voren seide ende sprac aldus: een yeghelike 17hoede hem voer sinen naesten ende en hebbe trouwe in 18neghenen sinen broeder, want een / yeghelike broeder sal verscalkenGa naar margenoot+ 19ende een yeghelike vrient sal bedrieghen ende en yeghelike sal sinen 20broeder besceernen ende des menschen vianden siin siin huusghenote. 21Hore tonghe, spreect die prophete, is een wondende ghescutte; 22mit den monde sprekense vrede mit haren vrient ende int heimelike 23legghen se hem stricke. Ende want si hen onderlinge biten, scoren, 24haten, vergrammen ende niden, zoe est te duchtene datse onderlinghe 25malcanderen verderven zellen. Dit en is oec soe verborghen niet, 26dats nyeman en weet, mer het is openbaer al der werelt. Wair oec 27nu iemant, die houden woude die / heilighe zeeden ende die oefeninghe 28die die oude vaderen plagen te hebben, die wort bescerent, 29bespot ende versproken alse ene die zonderlinghe wise voeren wilt 30ende onghelike den anderen leven wilt; welke zeden in dien tide 31dat die heilige ende devote religie leefde - mit Gode moetse leven - 32goet ende volcomen waren. Daer was dien tiit gulden ende die 33daghe waren daghe der salicheit, want si hen doen hoedden 34van overtellicheden ende en smeecten nyemende om eneghe ghiften, 35noch men lietse doe niet scelden noch knitsen, meer si veron-
[pagina 37]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 1ledechden hen met doechden, haren tiit mit doechdeliken werken 2ende mit goeden / oerbaerliken dinghen te lesene ende mit heilighenGa naar margenoot+ 3meditacien. Si hadden een herte ende een ziele in Gode ende leefden 4int ghemene ende nyeman en begheerde hem zelven sonderlinge 5ende waren volmaecte menschen in doechden. Maer van desen 6voirseiden geesteliken oefeninghen en is nu bleven mer ghinder 7alluttel ende ghinder alluttel, want zulke oude ghewoenten scinen 8noch staende hier ende dair alse eenrande stucken vanden gheesteleken 9ghestichte, nochtan en is in die goede zeden niet zo seer te 10merkene der gheenre devocie diet nu oefenende siin: de oude loeflike 11ghewoenten, alse is die heilige oefeninghe der / oudervader, die die 12heilige eersame zeeden dichten ute innichheden ende ute devocien.Ga naar margenoot+ 13Dat ghi saecht in die voirseide stat vele diere, die openbaerden 14in menscheliker vormen alse eenrehande zeebeesten, dat siin die 15werelike hertten die bedect siin onder gheestelike religioes abiit, 16die van buten thonen eersamicheit des abiits, maer van binnen 17siin si ydel van gracien ende van devocien. Ende hier omme, want 18si soe beesteliken siin ende soe ongheciert beide van binnen ende 19van buten, soe en siin si niet herde onghelike den leeleken zeebeesten: 20si spreken mit menscheliker stemmen hoghe sonderlinghe 21afghe/sceidene woirde ende geestelike leringhe, maer si leven zelveGa naar margenoot+ 22vleeschelike alse een beeste. Want dat si predicken mitten woirden 23ende mitten abite dat wederzeggense mit haren zeden ende in dezen 24siinse ghelijc Balams eselinnen, doe si alse een mensche sprac; 25maer si leefde als een beeste. Van desen esser die doirgaen der 26liede huse curioselec, alse sente Pauwels spreect, ende leiden gevaen 27die wivekene. Si siin altoes lerende ende nochtan en connense 28nimmermeer ter waerheit gecomen. Dese sluten mi uut haren ende 29uut anderen menschen hertten overmids hair valsche ydele bedroech/nisse.Ga naar margenoot+ 31Dat ghi voert saghet in die stat selke met tameleken abite ende 32mit scoenre vormen, die mi die hant boden, betekenen dat getal 33der vercorenre, die gherechteleec ende heilichleec onder die andre 34leven ende wandelen ende nyement en argheren mit quaden 35exemplen, meer si lichten in midden der quader gheboirten der
[pagina 38]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 1werelt alse clare sterren in dese donker werelt ende verlichten 2ende verhitten haren evenkersten mitten woerden haers levens. 3Ende al eest datter vele is in allen staden, nochtan isser luttel ieghen 4dat der ander is, want daer isser vele meer die den breeden widen 5wech gaen die ter doot leit, dan / die hen pinen te gane doir dieGa naar margenoot+ 6enghe poirte die ten levene leidt. Dese siin onder die andre alse 7lammer onder die wolve ende si gheven zoeten roke der doecht in 8ghedoechsamheden alles wederspoets, ghelike dat doet die lyelie 9onder die doirne. Dit siin die ghene, die God tot siinre behoef 10ghehouden heeft, die hare knien niet gheboecht en hebben voir 11den afgod baal; dat is: dat si die begheerte haers vleeschs niet 12voldaen en hebben. Si hebben ghescreven tau, dat is dat teken des 13crucen, voir hair voirhoede; dat is: dat si die passie ons heren Ihesu 14Cristi overal dragen in haren lichame. Ende der ander menschen 15/ ghebreke die si niet gebeteren en connen, die besuchtense endeGa naar margenoot+ 16beweenense ende omme die ontellike ellendicheden die nu opstaen 17soe moghense wel spreken mit sente Pauwels ende segghen: buten 18is vechtinghe ende striit ende binnen vreese, ende na allen ongheval 19moghense wel seggen, dat si doghen ende liden gehadt hebben 20van valschen broederen. Dese siin van rechte wel ghelike der maertelaren, 21want zonder alle ander doechden ende liden soe werden si 22mit alsoe menighen zwaerde innichs rouwen doirsteken, alse si 23menich ghebrec ghescien sien iegen Gode ende ieghen gherechticheit. 24Maer dat en is ghene / onwiisheit, want tot hem eest dat die scriftureGa naar margenoot+ 25spreect: segt den gherechten, dat hi eten sal die vruchte siinre 26bevindinghen. Maer wee den sondaere, want dat loen siinre werke 27sal hem worden. Si sullen honger hebben ende ghi selt eten, si 28sellen dorst hebben ende ghi selt drincken ende alsoe vele alse 29haer striit in allen ziden starken is, omdat hen hair gezellen in 30neghene zide en hulpen, meer starcken hare wedersaken, alsoe vele 31zullen si na horen arbeit meer loen ontfaen in dat eweghe leven, 32omdat vele van haren ouden vorderen in haren oefeninghen ende 33in haren zeeden vele / hulperen hadden ende alsoe mit minderenGa naar margenoot+ 34arbeide die doecht volbrachten. 35Dat ghi voert saecht in den visoene, dat zelke verboden den
[pagina 39]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 1zelken die tot mi comen wouden: die bedieden die ghene, die 2zelke goedwilleghe menschen wederkeren doen mit haren quaden 3rade ende mit haren quaden exemplen, ghelike dat die phariseuse 4daden, die noch zelve int tleven en gaen, noch andre niet en laten 5in gaen, die Cristum, die wiisheit Gods, blasphemeerden ende die 6andre die in hem gheloefden, begheerden af te kerene ende hietense 7verleideren. Alsoe siin noch sulke, die van nidicheden die ghene / die 8hen voir gaen in gracien beletten van goeden werken ende hairGa naar margenoot+ 9goede werke piinden te verquadenne voir ander menschen. Ende 10alse si die werke niet verkeren en connen, omdatse openbaer goet 11siin, soe pinen se hen te calengieren die meyninghe, omdat si hen 12doch gheliken mogen in dien dat si se verminderen, alse si hen niet 13geliken en connen in dien dat si hen zelven meerderen mit heiligen 14levene. Die doot, spreect die boec der wiisheit, is in die werelt 15comen overmids die nidicheit des duvels; hem volghen alle die 16ghene die hem toe horen. 17Dien stoc die ghi mi draghen saecht in / eens peregriims wise,Ga naar margenoot+ 18die betekent die doot die ic leet ant cruce, die ic den menschen 19voir draghe tot enen tekenne der minnen, omdat si die minne der 20werelt laten zouden ende keren hen tote mi in al hare hertten. Dat 21gheroep dat ghi horet is die wreetheit miinre gherechticheit over 22die ghene, die van vreesen noch van minnen die sonden laten en 23willen, maer dair in bliven tot der doot. 24- Die discipel - Alse ic dit hoerde ende bekende dat alsoe is 25inder waerheit, doen luste mi bat te weenen dan yet te sprekene. 26Wie is hi, die niet en zoude moeten wenen ende suchten, die saghe 27wilde spruiten / ende oncruut in soe heilighen stat gewassen, dieGa naar margenoot+ 28sage die gheestelike weeldicheit, riicheit ende overvloedicheit der 29gracien ende der devocien ende alle der godliker gaven, die die 30stat hadde in haren eersten beghinne, die nu zoe arme is ende 31zoe luttel gracien heeft ende soe vele quaetheden. Wie is dit die 32dit mercte, hien soude moeten versuchten ende roepen van rouwe, 33dat die prophete Iheremias riep op die stat van Iherusalem ende 34sprac: Och hoe sit nu die stat allene, die vol volcs plach te sine! 35Och hoe is dat gout verdonkert, dat scoen plach te blickenne ende
[pagina 40]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 1die beste verwe alle der verwen es verwandelt! / Hi is seker hardeGa naar margenoot+ 2hert ende onreligioes, die dese scade niet met aernste en merket 3ende van alre herten niet en suchtet. Maer nu is die materie deser 4droefheit seere ghemeerdet, want men alle die werelt in quaetheden 5nu gheset siet ende men openbaer bekennen mach, dat die duvel 6nu alst den eynde der werelt naket, soe machtich is in vele menschen. 7- Die wiisheit - Te desen male en hebdi niet te doene mit dien 8die buten siin, die alsoe die prophete spreect vanden Joden, die 9hair outer stichden in die straten ende offerden verkenvleesch, 10die hore afgode anebeden op elken / hoghen berch ende onderGa naar margenoot+ 11yegheliken gebladen bome. Dit zeg ic van den openbaren weerliken 12sonderen, die hen niet en scamen groete openbaere sonden te 13doene alse overspel, diefte ende zulke grove sonden. Maer ic begheere, 14dat ghi u ter herten laet gaen ende devoteleec beweent, dat die 15heilige stat ende die innighe devocie der eersten religien aldus te 16vallen is ende vernielt ende dat ghi uwe bede seint voer Gode 17mit wenenden ogen, dat die heilige stat hermaect moet worden in 18eenen goeden state, want si is die stat die opten berch gheset is 19ende die barnende lampe op den candelaere ende / dat gheestelikeGa naar margenoot+ 20sout, dair die aerdsche menschen mede te cundene siin ende een 21spiegel der werelt den engelen ende den menschen, want mit 22haren woirden ende exemplen plagen dander menschen ghestarct 23te wordene ende verlicht mit wiisheden. Alse dan dese stat quade 24exemple gheven sal ende dat licht verdonckert siin sal ende dat 25sout onorbaerleec is worden, hoe saelt dan in die werelt staen? 26Dat is, alse die ghene die dier werelt verlochent hadden ende begheven, 27eerdsche dinghe zoeken van alre hertten ende die ghene 28die geesteleec heeten, die vleeschelike begheerten vervolghen ende 29hen veronledegen met weerleken dingen. O heilighe / moeder heiligheGa naar margenoot+ 30kercke, hoe grote sal uwe tribulacie siin ende u liden! Wie sal dan 31moghen opstaen ende houden den erren rechtere, alse die ghene, 32diene nu in deser tiit wel sachten souden, hem zwaerlike verbelgen? 33Haer gheselscap heeft mine ziele ghehaet, want hair geestelike 34minne is verwandelt in weerliker minne ende die vleeschelike 35minne is bemantelt onder enen gheesteliken schine, gheliker wiis
[pagina 41]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 1dat quade nachtcrocke verborgen is onder goede tarwe, ende omme 2valsche minxsel is si onweert worden, ghelike der balsemen die 3men valschet mit anderen onedelen liquoren. Si offeren Gode 4offerande die mit hefsel / besleghen is, want minne ende begheerteGa naar margenoot+ 5tiitliker eeren die regneert nu in hair herten boven mate al over al, 6want si tiitlike glorie soe aernstelike zoeken in prelaturen, ende 7alse sulke na hare begheerte niet vercrigen en connen, soe wordense 8verstormt van overmoede ende maecken secten. Ende gheliker 9wiis dat die quade Ioden daden ter Macabeus tide, die hare wit 10afgaen wouden ende ten heidenen keren, die maecten een ghemeen 11huis dair men in leren soude der heidenen zeden ende ghewoenten: 12alsoe willen si hen ende die andre trecken ten heidenen, dat is te 13weerliken zeeden ende scriden verre over den pas, die van den 14heile/ghen vaderen gheset is.Ga naar margenoot+	margenoot+ fol. 28 [tekstkritische noot]11 G verderft. - margenoot+ b margenoot+ c margenoot+ d [tekstkritische noot]1 G.h. ghedachten. - 25 sorgheleken, Hor. periculosis. - 26 G sc. ende mit knaghene, B₁ knitsinghe. - margenoot+ fol. 29 margenoot+ b margenoot+ c margenoot+ d [tekstkritische noot]14 Hor. artes lucrandi. - 29 na orboerleec staat in het hs en doech niet vele doorgestreept. - margenoot+ fol. 30 margenoot+ b margenoot+ c margenoot+ d [tekstkritische noot]31 mit...leven ontbreekt in het Hor. en in G. - 35 G sc. noch kiven. - margenoot+ fol. 31 margenoot+ b [tekstkritische noot]1 hen met doechden ontbr. in het Hor. - 10 B₁ oude herbrachte. - margenoot+ d margenoot+ fol. 32 margenoot+ b margenoot+ c [tekstkritische noot]21 B₁G doghen. - 32 B₁G ouden vaderen. margenoot+ d margenoot+ fol. 33 margenoot+ b margenoot+ c [tekstkritische noot]24 B₁G hoere ende bekenne...so lust mi. - margenoot+ d margenoot+ fol. 34 margenoot+ b [tekstkritische noot]11 B₁ ghetelchden boom. - 25 G solt. - margenoot+ c margenoot+ d margenoot+ fol. 35 margenoot+ b [tekstkritische noot]4 G ghiste beslaghen. - 17 G Hoedanich die godlike bruut is ende die ewighe wijsheit ende vander ghedaente hare minnen. Dat sevende capittel. - 21 G die ontbindinghe. - margenoot+ e margenoot+ d

Vorige Volgende

26Dit is een beweninghe van dat die hette der devocien 27gheblusschet is in vele personen deser tiit, die Cristus 28overmids sire passien weder roept tot siinre ghewarigher 29minnen, dat v. capittel.