De stille lach

[p. 284]

Raalte, 6 Nov. 19..
Aan Joost Vermeer,
Aarborgschedwarsstraat 12--2, Hagenau.

Lieve, lieve Joost,

DAAR heb je dan je zin, en niet geheel zonder mijn zin. Maar ik moet je, om het evenwicht te herstellen, meteen even kapittelen over sommige dingen in je laatsten brief. Lieve, malle jongen, draaf je nu niet 'n beetje te hard door, in je groote blijheid? Ik ben zelf innig blij, dat je zooveel van me houdt, maar ik werd toch wel even angstig, dat je nu opeens te veel van mij gaat verwachten. Ik kan geen Beatrice voor je zijn, hoor. Haast had ik gezegd, voor je spélen; want wezenlijk, spelen, een rol spelen, zou het voor mij worden, zoodra je me ging vergoden.

Maar vergeef me, Joost, 't is eigenlijk te mal, dat jij, met je gezonde, bezonnen verstand, mij overschatten en vergoden zoudt. Je weet overigens niet, wat het mij kost, je deze koude douche te geven, want ik vind het in mijn hart toch óók weer zoo heerlijk, dàt je nog íéts van mij verwacht. Maar voor niets ben ik zoo bang, als voor misplaatste vereering (en ze is per slot altijd misplaatst). En daarom zal ik je maar eens gauw onthullen, wàt voor miserabel wezen je daar hààst was gaan adoreeren, en daarbij te kennen geven, wat ik van jou verwacht (zonder je voor iemand anders dan Joost Vermeer te houden); ja, wat je mij, geloof ik, heusch al 'n beetje gegeven hebt: een gezonder hart.

Joost, jouw hart en geest zijn gezond; jij ziet de

[p. 285]

dingen, zooals ze zijn, en zooals ze behooren te zijn tegelijk (behalve mij dan, onnoozele vrouwenkenner); zonder ze daarom te fel te verdoemen of er onredelijk om te drenzen. Jij durft te dènken en doet toch, zonder van je denken hinder te hebben, wat je te doen vindt. Jij durft jezelf te zijn. Ik bedoel niet schijnbaar, ostentatief in de oogen van de menschen, maar naar waarheid, voor je eigen gemoed. Jij huivert voor geen enkele gedachte, voor geen enkel gevoel terug, en daarom kun jij jezelf zien, zooals je wezenlijk bent; tenminste wat je fouten betreft; van je deugden heb je maar een zeer onvolkomen begrip. Ik zal me de moeite sparen je daaromtrent beter in te lichten, je bent niet eens ijdel genoeg om er belang in te stellen. Ik vrees, dat het bij mij net andersom is. Och, ik wìl ook wel begrijpen, ik wil wel doordringen in mijn eigen hart, maar ik blijf altijd toch huiverend en angstig voor mijzelf halverwege steken en omhul dan maar weer zoo gauw mogelijk het pas ontdekte, verdoezel en verwaas er de scherpe lijnen van en vooral ver-idealiseer het beetje moois dat ik vind. En hoe dikwijls wordt dan tóch nog het geheel een durende schrik, een benauwenis, een obsessie voor me, die ik niet meer kwijt raak. Ik heb versteld gestaan over de koelbloedigheid waarmee jij jezelf kunt bekijken. Alleen je hechten aan droomen is mij altijd nog erg antipathiek; ik vind de gedachte griezelig, ondraaglijk, dat ik in een half-malenden toestand wezenlijk dingen van eenige beteekenis zou doorleven. En ik geef je de verzekering dat ik in mijn droom nog minder dan in werkelijkheid er voor te vinden zou zijn om je op je hoogmoedige tochten naar Nova Zembla of naar den Hemel of naar de Vrijlandsche Kaffers te vergezellen.

[p. 286]

Ik ben zoo dankbaar, dat je anders bent dan andere mannen, zóó anders, dat bij jou eigenlijk alle gewone waardeerings- of afkeuringsmotieven niet meer van toepassing zijn. Vóór onze ontmoeting, in den trein, was ik zenuwachtig van angst bij de gedachte, dat onze kennismaking een failure zou kunnen zijn, en hoe we dan dien healen langen, rampzaligen dag een schijn van wederzijdsche belangstelling zouden hebben op te houden. Maar eerlijk, Joost, weet je, wààrvoor ik het méést bang was? Dat je 'n frontje aan zoudt hebben! Zóó denkt je Beatrice, Joost. En eerst toen ik veilig tegenover je zat achter m'n mocca in 't Paviljoen, en zag, dat je 'n wezenlijk mooi gekleurd-hemd droeg, voelde ik met 'n innige dankbaarheid, dat ik er op het oogenblik zelf tóch niet aan gedacht had, en dat ik je tóch lief zou vinden, ja al was je me komen halen in 'n gekleede jas.

O Joost, er is zooveel onechts in me, dat jij moet genezen; alleen door je manier van doen, zonder dat je 't weet of wilt misschien. Of is er sóms toch wel paedagogische opzet bij, o onverbeterlijke schoolmeester? Had je me in 't Sterbosch niet over dat hek kunnen tillen, in je ‘sterke armen’? Wist je, dat ik het hoopte, alleen om je mannelijke kracht te kunnen bewonderen? Om te kunnen constateeren, dat je even sterk bent als Henri van Eykestein? En wist je, dat je me eigenlijk zalig kasteide, toen je, nadat ik je Richard Dehmel's ‘Weil du so stark bist’ had voorgelezen, droogjes zei: ‘Malle-meisjes-gedweep’, en dat ik berouwend genoot van je opmerking over Nietzsche's theoretische krachtpatserij, die toevallig juist uitsluitend vat heeft op dekadente salonfilosofen, onbekookte bakvischjes en brute vechtjassen, die zich zonder quasi-diepzinnige ‘recht-

[p. 287]

vaardiging’ hunner grofzieligheid niet op hun gemak voelen in beschaafd gezelschap? Denk je, dat ik zulk een afstraffing geduld zou hebben van van Hegel, die me zeker niet over 'n hek zou kunnen tillen? Dit zijn maar heel kleine voorbeeldjes. Maar heel je doen en wezen is voor mij één groot voorbeeld, en nu eens eindelijk niet een voorbeeld, dat ik met spijtige bewondering aanstaar, niet navolg en tenslotte bespot, maar een dat ik niet bewonder, (omdat het geen bewondering eischt), maar dat ik alleen maar weldadig op mij voel inwerken. Joost, je bent 'n fenomeen van 'n schoolmeester! Als ik toch ooit had kunnen denken, dat ik eens zooveel zou kunnen houden van 'n man, die niets heeft van 'n onweerstaanbaren charmeur, 'n man die zelfs liever vijf minuten lang zwijgt dan naar een onderwerp voor conversatie te zoeken. Maar zorg nu ook, dat je zoo blijft, hoor, en niet plotseling degenereert tot een verliefden gymnasiast. O, je zult veel, héél veel voor mij kunnen zijn. Maar of je mij àlles kunt geven? Och Joost, eigenlijk maakte die laatste zin van je brief mij bedroefd. Mijn hart is wel moe, en het ontbeert veel; maar het verwacht heusch niet meer ‘alles’ van een ander hart, ook niet al is dat zoo lief, zoo mooi en zoo groot als het jouwe. Dat moest je beter begrijpen, Joost, jij, die zelf zoolang sterk in jezelf en op jezelf geleefd hebt. Heb je niet genoeg geleerd uit je liefde voor Tilly? Vreemd, ik stel mij voor dat zij in haar wezen op mij lijkt. Ik heb geschreid bij 't lezen van die schrijnende bladzijde over haar in je dagboek, maar ik voelde met hààr mee. Ach, ik wou dat je op zes Tilly's smoorlijk verliefd geweest was in plaats van er ééne werkelijk lief te hebben; dan zou je nu wijzer zijn, Denk aan die belofte: dat ik mij altijd veilig bij je

[p. 288]

moet kunnen voelen. Adieu; ik heb nog wat te prepareeren voor van avond. Gisteren een prettig publiek. Hoop morgen weer iets van je te vinden in B.

Veel liefs,

Liesbeth