In oorlogstijd. Het volledige dagboek van de Eerste Wereldoorlog

[p. 38]

Bijlage

Beschrijving van het handschrift en van onze uitgave.

Het handschrift bevat verschillende delen:

1.

De Grens Over! Betreft het handschrift van de definitieve versie van zijn eerste reis naar Nederland in december 1914, met aanvullingen en verbeteringen. De tekst stemt op enkele kleine wijzigingen (verplaatsen of vervangen van woorden) overeen met de tekst zoals opgenomen in het gepubliceerde Oorlogsdagboek van 1-4 december 1914. Het werd geschreven voor en gepubliceerd in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift 25(1915) dl. 2 pp. 284-297. (oktober-aflevering) Het handschrift beslaat 42 door Streuvels genummerde vellen papier formaat 27,3 × 18,2 cm; de verso is niet beschreven.

2.

In Oorlogstijd. September [door Streuvels verbeterd in December] 1914. Uit het dagboek van Stijn Streuvels. Bevat het vervolg van het dagboek 6-31 december 1914. Het werd door Streuvels getypt op 47 vellen van hetzelfde papier als 1. Verso is niet beschreven. Op de eerste blazijde staat, door Streuvels getypt: NOTA BENE De copie van 1.-4 December is verschenen in Elsevier's Geïllustreerd maandschrift, onder den titel: ‘De Grens Over’. Dit gedeelte moet vooraan het December-boek gevoegd worden met weglating van die afzonderlijke titel. Handschrift, drukproeven en revisie worden nagezien en verbeterd door de uitgever of zijn beambte; - verder heeft niemand het stuk in te zien. December-dagboek verschijnt onder dezelfde vorm als de vorige maanden.’ Tussen pp. 30 en 31 is een p. 31 bis ingeschoven met de tekst van 19 december. Ook hier komen kleine correcties voor van vormelijke aard.

[p. 39]

3.	In Oorlogstijd. Januari 1915. Uit het dagboek van Stijn Streuvels. Bevat de tekst van 1 tot 30 januari 1915. Machineschrift. Het werd door Streuvels getypt op 40 vellen van hetzelfde formaat als 1. Verso niet beschreven. Hier komen vrij talrijke vormelijke correcties voor, - wij hebben ze alle opgenomen in onze uitgave.
4.	In Oorlogttijd. Uit het Dagboek van Stijn Streuvels. Bevat 16 door Streuvels met de hand geschreven en gepagineerde vellen van hetzelfde formaat als 1, gedateerd van 3 tot 5 april 1915. Verso niet beschreven. Bovenaan het eerste vel, onder de titel, noteerde Streuvels in potlood: ‘3 en 5 april. Deswarte en M. Gevers.’ en voegde er later bij: ‘niet te verschijnen’. Het gaat hier ongetwijfeld om de eerste versie van deze tekst, met talrijke ratures en correcties.
5.	De rest van het handschrift bestaat uit velletjes van 19,4 × ± 14,7 cm, allen afkomstig van grotere vellen die middendoor gesneden zijn. Alle verso zijn beschreven, met inkt en bevatten aanzienlijke fragmenten van vroeger werk van Streuvels: Rodenbach in Holland (geschreven in juni 1909), Het Vertelsel van Gokkel en Hinkel (vertaald in 1908-1909), Het Kerstekind (geschreven in 1910), De Vlaschaard (geschreven in 1906-1907)^1, De Gevangene. Twee vertellingen van L. Tolstoï (vertaald in 1907-1908) en De kwade dagen uit Het Uitzicht der Dingen (geschreven in 1905). Tussenin komen enkel aanvullingen op het oorlogsdagboek voor, hetzij op kleine kaartjes, hetzij op enkele verso's van drukproeven van Dorpslucht (geschreven in 1913-1914), of enkele verso's van drukproeven van ‘Huldebetoging Hugo Verriest te Ingoyghem 17 Oogst 1913. Derde lijst der deelnemers...’ (Gedrukt te Roeselare in 1913) Het handschrift zelf heeft diverse pagineringen van de hand van Streuvels. Wij hebben een aantal losse bladen eraan toegevoegd al of niet door Streuvels gepagineerd of gedateerd, of die wij, naar de inhoud, chronologisch konden rangschikken. Het meren-

1 Een oppervlakkige vergelijking van de tekst zoals die opgenomen is in het Volledig Werk dl. 2 pp. 495-742 met de hier bewaarde versie bracht aanzienlijke verschillen in zinsbouw en woordgebruik aan het licht

[p. 40]

deel van deze vellen is met inkt beschreven, sommige bevatten aantekeningen in potlood, andere zijn getypt. Wij duiden dit alles aan in volgend overzicht. a. 2 niet gepagineerde velletjes met potlood beschreven, gedateerd: ‘30 augustus’ en ‘september’ wij vermoeden dat het 1915 is. b. 2 niet gepagineerde velletjes met inkt beschreven, gedateerd ‘7 september’ en ‘8 september’. Wij vermoeden 1915. c. 38 in potlood gepagineerde velletjes (van 36 tot 73 met bisbladzijden); waarvan de 23 eerste met inkt beschreven zijn en de volgende met potlood. De datering gaat van ‘8 september’ tot ‘29 september’ 1915. d. 20 met potlood gepagineerde (van 1 tot 20) en met potlood geschreven velletjes. Datering: van ‘1 oktober’ tot ‘7 oktober’ (maar de tekst voor 7 oktober werd niet. geschreven), en gevolgd van een aanvulling op ‘13 september’ 1915. e. 7 niet gepagineerde en met inkt geschreven vellen (drukproeven Verriestfeesten 22,7 × 15,2 cm) waarvan de eerste vijf geen datum vertonen, het zesde: ‘10 december’ en het zevende ‘25-26 en 27 december’. Wij vermoeden 1915. f. 21 met potlood gepagineerde (van 21 tot 41 vervolg van nr. d.) en met inkt geschreven velletjes gedateerd van ‘27sten’ december 1915 tot ‘14-’ januari 1916. g. 2 met potlood gepagineerde (42 en 43, het vervolg van nr. f.) met de machine getypte velletjes. Gedateerd ‘20 januari 1916’. h. 1 niet gepagineerd vel met inkt beschreven en gedateerd ‘22 januari 1916’. Verso van een drukproef van Dorpslucht. i. 74 met potlood of inkt gepagineerde velletjes (van 44 tot 116 - het vervolg van nr. g.) met inkt beschreven. Gedateerd van ‘23 januari’ 1916 tot ‘2 april’ 1916. Tussen p. 46 en 47 is een verso van een drukproef van Dorpslucht gevoegd, gedateerd: ‘20 januari’ en in potlood gepagineerd: 20. j. 180 met potlood gepagineerde velletjes (van 1 tot 174 met bisnummers) deels met inkt geschreven, deels met

[p. 41]

de schrijfmachine (pp. 32-41, 43, 44, 46-50, 76-82, 84-86, 169-174). Datering: van ‘4 april’ 1916 tot ‘27 juni’ 1917. k. 29 met potlood gepagineerde velletjes (van 1 tot 29) waarvan de 24 eerste met de machine getypt zijn, de volgende met inkt geschreven. Gedateerd ‘5 juli 1917’ tot ‘25 december’. l. 13 met potlood gepagineerde velletjes (van 1 tot 13 maar 12 ontbreekt, en na 9 komt een 9bis). Van 1 tot 9bis met de machine getypt. De laatste drie met inkt geschreven. Van ‘1 januari 1918’ tot ‘1-6 oktober 1918’.

6.

Een klein notaboekje met een zwarte kaft formaat (13,4 × 7,9 cm) daarin noteerde Streuvels in potlood zijn belevenissen van ‘11 oktober 1918’ tot ‘februari 1919’ op 27 niet gepagineerde bladzijden. Naast dit handschrift troffen wij, in allerlei formaten, met inkt of potlood geschreven, al of niet gedateerde losse nota's en aantekeningen aan. Wij hebben ze, waar mogelijk op hun chronologische plaats aangebracht, of in voetnoot vermeld. Wat niet kon geplaatst worden werd in bijlage opgenomen. Eveneens in bijlage voegen wij de tekst toe van de twee artikels die Streuvels ter verdediging van zijn oorlogsdagboek in Nederland publiceerde. 1. Aan [mijn vrienden in Nederland] te Amsterdam. Mijn Inzicht. Bevat 12 vellen van het formaat van de eerste dagboeknotities (27,3 × 18,2 cm). Verso is niet beschreven. Zij zijn met potlood gepagineerd (1 tot 12) en met inkt geschreven. Met kleine vorm-correcties. Gedateerd 13 juni [1915]. Dit stuk werd gepubliceerd in De Nieuwe Amsterdammer nr. 27 van 3 juli 1915. 2. Vrijschutters? Bevat 13 vellen van hetzelfde formaat als 1. Verso niet beschreven. Met potlood gepagineerd (1 tot 13) en met inkt beschreven. op pp. 12 en 13 komen aanzienlijke ratures voor. Gedateerd 26 juni 1915. Dit stuk werd gepubliceerd in De Vlaamsche Post nrs 135-136 van 6 en 7 juli 1915.

[p. 42]

Aan dit niet gepubliceerde Oorlogsdagboek hebben wij de tekst toegevoegd van In Oorlogstijd voor de periode 1914, zoals die opgenomen is in deel 2 van het Volledig Werk, pp. 1143-1478, uitgegeven door Orion in 1972, evenals de twee fietstochten van mei en augustus 1915, zoals die voorkomen in Onze Fiets in Oorlogstijd, pp. 1602-1624 van hetzelfde deel, en tenslotte de dagboeknotities van 26 oktober tot 11 november 1919, zoals die voorkomen in Ingoyghem II, deel 4 van het Volledig Werk, pp. 1344-1345.

Wij hebben, voor zover het de leesbaarheid niet al te zeer in het gedrang bracht, Streuvels' deelteken behouden en de correcties hebben wij in de tekst verwerkt. Tegen onze zin - omwille van de eenvormigheid met de uitgave van het Volledig Werk-, hebben wij de buigings-n en de archaïserende genitief-vormen (der, des) door modern Nederlands vervangen, en, wat minder erg is, de oude spelling in moderne spelling omgezet. Vanzelfsprekend hebben wij ook de afkortingen opgelost, ontbrekende woorden tussen [ ] aangevuld, of overbodige woorden tussen () geplaatst.

Om technische redenen was het ons niet mogelijk, het eerste en reeds gepubliceerde oorlogsdagboek te voorzien van historische aantekeningen. Wij hebben de bijzonderste in de inleiding verwerkt.