Charakters en lotgevallen van Adelson, Héloïse en Elius

[p. 233]

Een-en-veertigste brief.
Adelson, aan Elius.

Gy bedroog u niet myn vriend, uw brief heeft my traanen van vreugde doen storten. Hoe zeldzaam zyn de oogenblikken waarin deeze aan ons oog ontvloeijen – zy zyn welspreekender dan de krachtigste woorden – en waren ook het offer dat ik der vriendschap toebragt. Geluk dan! van gantscher harte geluk met de verandering van uw noodlot: - uw' brief overtuigd my hoe dit uw geheele hart van dankbaarheid doordringt – ik was getuigen van uwe aanhoudende worsteling – en deel ook nu in uwe zegepraal – ik herhaal het: wie meer dan gy verdiend gelukkig te zyn.... gy zyt dit thans! ô eeuwig dank zy de goede Voorzienigheid... uwe foltering was gelyk aan het guure en koude winterweêr – dat bloemen en boomen doet verwelken – en het aardryk dor maakt – maar dat tevens in haaren schoot de kiemptjes verbergt en uitbroeit, welke by de herleevende Lente ook de geheele Natuur met nieuwe schoonheid doet herleeven – en den mensch

[p. 234]

na het gemis van deeze aandoenlyke gewaarwordingen, aan het genot die hetzelve in zyn hart doet ontstaan – meer waarde aan dit genot doet hechten....

Uwe nelly is onschuldig! - ô troostryke woorden, die meer heil voor u besluiten dan de geheele waereld ooit aan uw hart schenken kon.... uwe nelly onschuldig! ô myn hart zeide het my wel: neen vriend, een deugdzaam mensch kan dwaalen – hy kan een oogenblik zwakheid hebben – maar de tusschenruimte tusschen deugd en ondeugd is te groot – om dezelve op eenmaal te overschryden – dikwerf heb ik deeze aanmerking gemaakt wanneer men by voorbeeld, ten tyde van het schikbewind in Frankryk lieden die men sinds jaaren lang als menschen van beproefde deugd beschouwd had – eenslags van snood verraad en euveldaden beschuldigde: dit kwam my altyd onmooglyk voor – of het deugdzaam charakter dat men in iemand bewonderde, was slechts een masker waar mede men zich kunstig vermomde – of die plotslingsche overgang van deugd tot ondeugd – die verzaaking van alle beginselen van braafheid schynt my toe onmooglyk te zyn. By voorbeeld, toen men in Frankryk barthelemy die sinds jaaren lang in Zwitserland het evenwigt hield tusschen deeze Republiek en Frankryk - die

[p. 235]

zich door zyn vast charakter de algemeene hoogachting verworven had – waarvan men hem in alle steden en dorpen blyken gaf, toen hy de reis naar zyn vaderland deedt – terwyl men overal eerebogen voor hem opgericht had, met dit opschrift: aan de bevrediger van Europa - terwyl grysaards en kinderen hem te gemoet gingen, en hem met bloemen bestrooide: - een hulde die alleen uit het hart voortvloeit en alleen het loon der beproefde deugd kan zyn... En zulk een man zou ten toppunt van eer verheven zynde, nu binnen den tyd van één maand op eens een verrader en booswigt hebben kunnen worden?... Neen vriend, zelfs in het oogenblik toen de algemeene stem hem veroordeelde, pleite myn hart voor zyn onschuld.... En een traan van vreugd ontrolde my, toen de held en redder van Frankryk, openlyk zyn onschuld verklaarde, door hem in zyn vaderland terug te roepen, en hem op nieuw in het bestuur aan te stellen.... deeze vaste grondregel deedt my dan ook voor de onschuld van uwe gade pleiten.

Welk een gelukkig oogenblik moet dat der verzoening voor u geweest zyn!... Niets komt my aandoenlyker voor, dan dat twee lieden die of een openlyke of heimlyk wrok

[p. 236]

jegens elkander voedde – den weg die tusschen hun beiden met doornen begroeit was, in de volheid van hun hart met bloemen bestrooijen – wanneer het sinds lang beklemde hart op eens ruimer adem haalt – wanneer in plaats van gesmoorde traanen der smart, in traanen van blydschap aan het oog ontvloeijen – wanneer twee menschen die sinds lang elkander uit den weg gingen, nu in elkanders armen geslooten – hunne verzoende harten tegen elkander voelen kloppen.... ô Zulk een schouwspel is der Godheid waardig!.... En moet hen, die een helsch vermaak vinden om het zaad van tweedragt tusschen echtgenooten of vrienden te strooijen, met zelfverwyt overlaaden....

Hoe krachtig is de les, welke gy aan onbezonnene of wellustige jongelingen geeft – het ware te wenschen dat zy dezelven in hun geheugen prentede: ons geluk, onze rust in dit leeven hangt dikwerf van zulk eene kleinigheid af: de kleinste gebeurnis, een enkel woord, een oogwenk heeft dikwerf zulke gewigtige gevolgen dat men niet genoeg over zyn hart en gedrag kan waaken....

Ik ben ook verlangend vriend, om te weeten op welk een wys gy op eenmaal

[p. 237]

overtuigd weird van de onschuld uwer gade? - Gezegend zy intusschen dit gelukkige oogenblik – dat u uw rust weder gaf – en uw hart opende voor de zachtste aandoeningen: de vriendschap alleen kan in dezelve deelen... en gy kent

Uw' vriend,

adelson.