Rijmkroniek

[p. 260]

tekstkritische noten

vs. 6. C. scien. B. merere. 7. C. en B. worde. 8. B. weeit hi. 12. C. worde. B. worden. 13. C. en B. Dat mochte hi loven aldaer. 15. C. en B. ontsetten dats.

Negende boek.

Her Willam, de jonghe man,
Was in Zirixe nochtan,²
Ende ghinc metten porters te rade
Wat hi vortan best dade.
Quamen de Vlaminghe in den lande,
Hem mochte ghescien mere scande,
Ende wort hi in de port beleghen,
So ne weet hi in ghenen weghen,
Hoe dat si mochten sijn ontset.
Waer hi in Hollant, hi mochte bet
De porte onsetten ende staen in staden,
Waert dat si waren verladen.
Doe moste hi gheloven daer,¹³
Dat hi soude overwaer
De port onsetten, daets haer noet,

2 vs. 2. nochtan, nog gedurende dien tijd.

13 vs. 13. gheloven, d.i. beloven van die van Zieriksee.

[p. 261]

 

Of nemen davonture ter doet.¹⁶

 

Heren Bouden van Yerseke beval hi

 

Sine stat te houdene: dat was bedi

 

Dat sine over hoeftman houden

20

Ende ghelike hem horen souden.

 

Her Jan was overste raet,

 

Here van Cruninghen, teser daet,

 

Ende bleef mede in sgraven stede.²³

 

Ente grave gereden dede

25

Heimelike sine vaert,

 

Om te vaerne te Hollant waert,

 

Ende was comen in sulc ghedachte,

 

Dat hi varen wilde bi nachte.

 

De wijnt was goet ter cuere.

30

Ende recht op de selve ure

 

Dat hi te scepe soude gaen,

 

Liet de wijnt sijn wayen staen,

 

De sere ghewayt hadde langhe.

 

Trouwen doe wort den grave anghe,

35

Ende dorste sonder wint niet varen;

 

Ende ghinc op al sonder sparen,³⁶

 

Ende beide tote men varen mach.

16 vs. 16. In den tekst staat: Of men dacenture newen, de kans wagen.

23 vs. 23. In den tekst staat: 's Graven staet.

36 vs. 36. ghinc op, ging scheep.

[p. 262]

 

Het was een herde hoechdach

 

Ende was op de opvaert ons heren,

40

Die men met rechte soude eren.

 

Hi hoerde misse van den daghe

 

Ende ghinc eten sonder claghe;

 

Ende hadde clene scepe doen reiden.

 

Doet vloyen ghinc, wilde hi niet beiden.⁴⁴

45

Voer middach een lettel ginc de vloet,

 

Ende voer wech metter spoet,⁴⁶

 

Dat hi metten ghetide quam

 

Tordrecht. Als ment vernam,

 

Wort dat volc al in roere:

50

Men hadde noyt al sulke voere

 

Van bliscepen, alst wel sceen,

 

Want daer ne was huus engheen,

 

Daer ne was tortise of lanteerne

 

Uut ghesteken. Si dedent gheerne.

55

Dat volc was overblide;

 

Men riep: Willecome, al te stride,

 

Edele here, jonghe grave,

 

Dit prisewi voer alle have,

 

Dat wi u hebben in den lande.

60

Ghi sult wreken uwe scande,

44 vs. 44. Doet vloeyen ghync. Toen de vloed begon.

46 vs. 46. voer, versta: hij, de Graaf.

[p. 263]

 

Of God wilt, eer iet lanc.

 

Tfolc van bliscepen spranc.

 

Het was so blide utermaten,

 

Si ne wisten hen hoe ghelaten,

65

Ende dankens Gode, onsen here,

 

Dat hi hem, desi minden sere,

 

Uter persen brocht hadde daer,

 

Daer si om hadden menighen vaer.

 

Die nacht ginc, de dach quam,

70

Alse tlantvolc dat vernam

 

Ende van den grave dat verhoert,

 

Quamen si al in de poert,

 

Ende her Witte quam aldaer

 

Ende brochte met hem de Kenemaer

75

Ende der Vresen een ghetal,

 

De sere blide waren al.

 

Men ghinc doe aldaer te rade,

 

Wat men best nu teerste dade.

 

Her Niclaes van Caets was brocht

80

Te Dordrecht, ende hem allen dochte,

 

Dat best ware: uut de vrede,⁸¹

 

Ende men de borch anestrede

 

Te Scoenhoven, daer sijn sone

 

Binnen was. Men dede tgone.

81 vs. 81. uut de vrede, d.i. uit de rust, d.i. zoo als Huydec. verklaart: niet stil te zitten.

[p. 264]

85

Men voer daer, ende lach daer voren

 

Ene wile, als wi horen.

 

Men warp met bliden ende scoet met pilen.

 

Si wonden vele liede ter wilen,

 

Eer men enen raet ghevant:

90

Daer men halen dede te hant

 

Her Niclase updatte⁹¹

 

Dat men bonde an ene catte⁹²

 

Of an enen evenhoghen voren,

 

Daer men sien mochte ende horen,⁹⁴

95

Ende lieden onder hem sculen zouden:

 

Scotene doet of si wouden.⁹⁶

 

Ten lesten wast so ghesproken,

 

Dattie strijt wort tebroken

 

Entie sone thuus opgaf,

100

So dat hire doe ginc af

 

In sgraven vanghenesse, dandre mede,

 

Behouden lijf ende lede;

 

Men soude de knapen laten gaen

 

Om ander lude, de ghevaen

105

In Duvelant hadde her Niclais.

91 vs. 91. up datte Dat, d.i. met dit doel, dat. In den tekst: up datoe.

92 vs. 92. catte, een stormwerptuig. In den tekst: catoe.

94 vs. 94. men, d.i. men hem, den Heer Nikolaas van Cats.

96 vs. 96. zoo men wilde mocht men hem dood schieten. Dus konden de belegeraars zich niet tegen het stormtuig verdedigen, zoo zij Heer Nikolaas niet wilden dooden.

[p. 265]

 

Dus was daer ghemaect de pais:

 

Datte knapen haerre straten

 

Voeren, ende hebben ghelaten

 

Haer twe heren daer te samen,

110

Daer si mede in den lande quamen:

 

Si ne mochtens anders comen af.¹¹¹

 

Eer men den grave thuys opgaf,

 

Was comen in den lande daer

 

Ene galeide, weet voerwaer,

115

De Dammirael daer hadde ghesant¹¹⁵

 

Te siene, hoet daer stont int lant.

 

Doe de Meester sach den grave,¹¹⁷

 

Prijsde hijt voer grote have,¹¹⁸

 

Ende (hi) toghede den grave sine brieve,

120

Daer hem toe was herde lieve.¹²⁰

 

Als hi verstaen hadde sgraven wille,

 

Bleef hi daer niet ligghende stille.

 

Hi voer weder altehant

111 vs. 111. anders, d.i. niet dan op de voorwaarde dat de gevangenen (zie 103, 104) tegen hen zouden uitgeleverd worden.

115 vs. 115. hadde, in den tekst: hadden.

117 vs. 117. Meester, geschutmeester, door den Admiraal gezonden.

118 vs 118. hijt, hij, de Graaf, achtte meer waard, dan veel geld, dat de Koning van Frankrijk zijnen Admiraal Grimaldi naar den staat zijner zaken bericht inwon.

120 vs. 120. Waartoe hem, den Graaf, groote genegenheid was, d.i. hetgeen de Graaf zeer gaarne zng, te weten, dat hij hem zijne geloofsbrieven toonde. Daar herde een bijwoord is, zou men verwachten, dat er stond: herde grote lieve.

[p. 266]

 

Daer hi den ammyrael vant,

125

Ende seide hem van den lande tstaen.¹²⁵

 

Dammirael ghereedde hem saen

 

Ende quam ten grave sonder merre.

 

Hier binnen wast ghegaen so verre,

 

Dat her Gye was weder comen

130

Met groten here, als hi vernomen

 

Hevet, dattie grave Willem

 

Uter porten ontfaren es hem,

 

Daer hi herde clene up achte,

 

Ende waende de porte winnen met crachte,

135

Of dat si se zullen opgheven;

 

Ende is daer voren liggende bleven

 

Met groter crachte, met sconen here.

 

De porters setten hem ter were,

 

Als goede ghetrouwe liede.

140

Nu hoert wat aldaer ghesciede.

 

Her Gye de wort te rade,

 

Dat men niet bet en dade,

 

Dan men de havene oversloeghe¹⁴³

 

Ende de vol corens droeghe,

145

Ende enen dike daerover make:

 

So mach men liggen met ghemake

125 vs. 125. tstaen, den toestand. In den tekst: lande staen.

143 vs. 143. oversloeghe, een pad over de haven sloeg, vgl. vs. 153.

[p. 267]

 

Als omme de porte met onsen lieden.¹⁴⁷

 

Dat seide hi ende deet ghebieden,

 

Dat men droeghe coren toe.

150

Hadden de porters gheweten doe,

 

Hoe verre si hadden moghen scieten,

 

Si ne haddens niet moghen ghenieten,¹⁵²

 

Dat si den dam hadden gheslaghen:

 

Men souder hebben weech ghedraghen

155

Hondert doet ofte meer:

 

So verre scoten si uut Sirixe

 

Met hoestelle grote pile;¹⁵⁷

 

Mar si ne wistens niet ter wile.

 

Doe de havene was verslaghen,¹⁵⁹

160

Ende de dam overghedraghcn,

 

Ghinghen si logieren op dat velt

 

Ende sloeghen daer haer getelt;

 

Also als elc hadde te doene,

 

Sloeghen si haer pauwelioene

165

Ente tenten om de port.

 

De Vlaminghe laghen rechtevoert

 

Ente Zelanders in dat zuut,

 

Ende maecten dicke groet gheluut,

147 vs. 147. Als omme, geheel rondom de stad.

152 vs. 152. Si, d.i. de Vlamingen, des ghenieten, er in slagen.

157 vs. 157. Zij schoten groote pijlen met hoestelen, werktuig om mede te schieten.

159 vs. 159. verslaghen, toen er een dam over was geslagen.

[p. 268]

 

Ende liepen dicke op de gracht.

170

De porters deden se of met crachte,¹⁷⁰

 

Ende deden hem dicke scade groet,

 

Ende scoten menighen man ter doet.

 

De Vlaminghe op dier nortsiden

 

Deder voren rechten bliden,¹⁷⁴

175

Ende worper mede sware stene,

 

Weghende drehondert pont allene.

 

Benorder havene stonder twee,

 

An de zuutside ene ende niet mee.

 

Binnen hadden si bliden vele,

180

De nutte waren te sulken spele.

 

De meester conster mede wale.¹⁸¹

 

Hi warp uut te sulken male,

 

Dat hi den steen bestede wel;¹⁸³

 

Al waren dander meesters fel,

185

Hi ne spaerde nemmer ene.¹⁸⁵

 

Als daer wel enen sccne:¹⁸⁶

 

Hi hadde gheworpen met sinen werke

170 vs. 170. deden se of, sloegen ze af.

174 vs. 174. Deden blijden er voor oprichten, stellen.

181 vs. 181. De meester, te weten, dezelfde die den brief had overgebracht: kon er mede omgaan.

183 vs. 183. bestede, de plaats deed treffen, op welke bij 't gemunt had.

185 vs. 185. spaerde. gebruikte er geen te vergeefs.

186 vs. 186. Toen het eenen anderen meester docht, dat hij enz.

[p. 269]

 

Enen steen tot op de kerke

 

Ter Jacopinen in de port;

190

Als de meester dat verhort,

 

Dede hi den steen halen doe

 

Ende deden in sinen scoe.¹⁹²

 

Aldus hebbict ondervonden.

 

Als dander te halven hadde ghewonden,

195

Trac hi de clinke ende werp uut

 

- De steen maecter groet gheluut -,

 

Ende raecte twindaes metten steen:

 

Want de worp en was niet cleen.

 

Twindaes vloech al te sticken;

200

Hi raecte den meester ende deden nicken²⁰⁰

 

Up de hant also sere,

 

Dat hire ghesonde nemmermere

 

Aneghecrech in sinen daghen.

 

Dit mochte hi te rechte claghen,

205

Dat hire verloes sine ghesonde:

 

Hi mochte vloeken wel de stonde,

 

Dat wort beleghen Zirixe.

 

Het moghen oec claghen lude mee,

 

De haer vriende hebben verloren,

192 vs. 192. deden, deed hem (den steen). In den tekst: in scinen scoe. Scoe is scheede, buis, waardoor de steen geworpen werd.

200 vs. 200, 201. nicken up de hant, met het hoofd bukken tot op de handen (Huydec.).

[p. 270]

210

Des si int herte hadden toren.

 

Nu keeric weder daer iet liet.

 

De ammirael en lette niet,

 

Hi ne quam ten grave in Hollant

 

Ende brochte an sijn hant²¹⁴

215

Een deel luden in galeyden,

 

Diene op de zee mochten gheleyden.²¹⁶

 

Doe hi comen was aldaer,

 

Toghede men hem al openbaer

 

Van Sirixe de grote noet.

220

Hi seide weder doe al bloet:

 

Ic helpe ontsetten Sirixe,

 

Of ic verlieser lieden mee

 

Dan Sirixe binnen hevet;

 

Het nes niement, de nu levet,

225

Diet mi ontriede sekerlike;²²⁵

 

Ie wil u helpen trouwelike.

 

Herevaert suldi ghebieden

 

Al uwen goeden lieden,

 

Up enen dach ghereet te sine,

230

Ende ic sal varen om de mine²³⁰

 

Ende bringhen up den zelven dach.²³¹

214 vs. 214. an sijn hant, d.i. door hem aangevoerd.

216 vs. 216. In den tekst staat: mochte.

225 vs. 225. In den tekst staat: De mi.

230 vs. 230. varen om de mine, mijne manschappen gaan halen.

231 vs. 231. op den selven dach, vgl. beneden vs. 240, 241.

[p. 271]

 

Eest dat ic van wedere mach

 

Comen, ic salre wesen dan,

 

Ende met mi brenghen menighen man,

235

Up sconinx cost van Vrancrike,

 

De dat wil sekerlike,

 

Dat men Zirixe ontsette.

 

Ende hi besciet, sonder lette,

 

Wanneer hi weder comen woude,

240

Ende hiet den grave, dat hi soude

 

Hem ghereden ter selver tijt,

 

Ende hi voer wech sonder respijt.

 

De grave dede dat hi hem riet:

 

Dat en stont hem te latene niet:

245

Want de zaken waren sine,

 

Ende deder omme te meerre pine.

 

Hi bat alle sinen vrienden,

 

Dat si hem teser noet dienden.

 

Het ghelovede menich man,

250

Ende hem quamen daertoe nochtan

 

Vele luden onghebeden.

 

Dies men hem danken mach noch heden²⁵²

 

Ende haren nacomelinghe wale,

 

Dat si dienden tote dien male

255

Den here also ghetrouwelike,

 

Bede de arme ente rike.

 

Hen was te voren noit ghesien

 

In Hollant des ghelijcs ghescien,

252 vs. 252. hem, d.i. dengenen, die ongebeden kwamen.

[p. 272]

 

Hoe de edele lude hem dienden

260

Met haren maghen ende vrienden

 

Op cyghenen cost al tenen gader.

 

Al had elc sinen vader

 

In Sirixe gheweten,

 

Dat hi daer binnen waer beseten,

265

So waer ghenoech toe ghedaen.

 

Oec dienden hem porters, sonder waen,

 

De hem doe der eren onden,

 

So si alre scoenste conden,²⁶⁸

 

Op haren cost met haren vrienden,

270

Sonder de hem anders dienden

 

Op der porten cost al ghemene.

 

Men mach wel weten, hoe ic mene.

 

Tlantvolc diende ghemeenlike

 

Ende anders arm ende rike

275

Dienden trouwelike ende wale.

 

De grave voer ten zelven male

 

Tote Sciedamme, omdat hi woude,

 

Dat hoer daer vergaderen soude

 

Ten daghe alst voersproken was.

280

Dammirael vergat niet das,

 

Hi ne sende enen boet ende ene galeide

268 vs. 268. In den tekst staal: alte scoenste.

[p. 273]

 

Ten daghe, dat hi selve seide,

 

Dat si den grave souden secghen,

 

Dat hi op tfolc quame legghen,²⁸⁴

285

Hi soude comen sonder respijt.

 

Nochtan merrede hi up de tijt

 

Dre weken ofte meer.

 

Dies de (grave) hadde therte zere,

 

Ende alle, de met hem waren,

290

Begonden hem zere vervaren,

 

Omdat hi merrede so langhe,

 

Ende duchten, dat bi bedwanghe²⁹²

 

Sirixe soude gaen in hant,

 

Ente grave darbi sijn lant

295

Mochte verliesen sonder were.

 

Des verdroevede al dat here.

 

Hier binnen eest also ghesciet,

 

Datte van Vlaendren rusten niet,

 

Si ne droeghen alle daghe drachte

300

Mede te vulne der porten grachte.

 

Eens daghes, doe de porters saten

 

Alle ghemeenlike ende aten,

 

Worden si buten des te rade,³⁰³

 

Dat si, even vro ende even spade,

284 vs. 284, 285. Dat is: kwam de Graaf zich tegen het volk (der belegeraars) legeren, dan zou hij zonder uitstel komen of daar zijn. Dat in vs. 284 duidt hier aan, dat de zin hypothetisch is.

292 vs. 292. In den tekst staat: hi bedwanghe.

303 vs. 303. worden, d.i. waren zij geworden.

[p. 274]

305

Tenen male de porte sochten,³⁰⁵

 

Al siere alreminst up dochten.

 

Tallen porten tenen male

 

Quamen si toe, weet men wale,

 

Ende waenden de porte hebben ghewonnen.

310

Men sloech de clocke, het quam gheronnen

 

Elc man doe in sine wachte,

 

Ende saghen dandre up de grachte.

 

Daer ginc men werpen ende scieten.

 

Men scoet met boghen ende met sprieten,

315

Hostalle scoten grote pile.³¹⁵

 

Ic weet wel, dat men ter wile

 

Met bliden uut werp menighen steen.

 

Men trac de lude, bi dreen bi tween,

 

Weder achter seer ghewont.

320

Daer quamen dusent al ghesont,

 

De up hem streden nemmermeer.³²¹

 

Behalven de in desen kere

 

Worden ghescoten dor thovet.

 

Men souds qualiken hebben ghelovet,

325

Eer sijt bestonden wat si wrochten,

 

Die aldaer ter weren dochten.³²⁶

305 vs. 305. sochten, d.i. zouden veroveren, I, 33

315 vs. 315. Hostalle, 't zelfde als oestelen, vs. 157.

321 vs. 321. Die nooit terugkwamen, door hunne wonden verhinderd.

326 vs. 326. ter were dochten, zich deugdelijk verweerden. dochten van dogen (deugen).

[p. 275]

 

Si dreven se met groten crachten

 

Over rugghe van der grachte.

 

Si verloren so menighen man,

330

Dat ict ghesegghen niet en can,

 

Noch dar segghen overwaer.³³¹

 

Ghi moghet weten, dar si so naer

 

Der muren waren met al den lieden,

 

Dat si sonder scade niet scieden,

335

Daer si haers ondancs waren verdreven;³³⁵

 

Hen moste sijn dat daer bleven

 

Vele doet ende ghewont,

 

Ende van quetsinghen ongesont.

 

Maer de Vlaminghe en claghen niet,

340

Hoe grote scade hem ghesciet.

 

Dus worden si van der port ghedaen,

 

Ente porters sijn ghegaen

 

In haer ruste harentaer.

 

Den grave quam hierof nimare,

345

Des hem wel was te moede,

 

Ende bat Gode dor sine goede

 

Dat hi se altoes ghesterken moste.³⁴⁷

331 vs. 331. In den tekst staat: dat.

335 vs. 335, 336. zij werden verdreven, tenzij zij daar, dood of gewond, bleven

347 vs. 347. In den tekst staat: hijs.

[p. 276]

 

Si leden menighen zwaren joeste.³⁴⁸

 

De vrouwen onder hem ghemene³⁴⁹

350

Droeghen ter mure al de stene,³⁵⁰

 

Die daer laghen op de straten:

 

Si ne wouden den mannen niet laten

 

Doen anders dan si hem weren.³⁵³

 

Gheviel brant, si wouden keren;³⁵⁴

355

Si wouden selve zien ten vure

 

Ente mans bleven ten mure

 

Ende wederstaen den Vlaemschen roten.

 

Up ene tijt so wort ghescoten

 

Vier in huse, de sgraven waren,

360

Daer mocht men vrouwen zien gebaren,

 

Alsof si mannen hadden ghewesen,

 

Ente vielen in den brant met desen,

 

Al was worden groet de gloet:

 

Si traden die huse onder de voet.

365

Doe waende there al openbaer,

 

Datte port ghewonnen waer

 

Ende liepen toe met crachte

348 vs. 348. joeste, aanval, eigenl. in 't steekspel.

349 vs. 349. In den tekst staat: vrouwe.

350 vs. 350. In den tekst staat: al den stene.

353 vs. 353. anders dan, d.i. anders dan dat zij zich verweren.

354 vs. 354. wouden, d.i. wouden hem, te weten den brand.

[p. 277]

 

Recht tot op die grachte.

 

Daer deelde men hem echter mede,

370

Des si hadden binder stede;³⁷⁰

 

Daer deed si weder achterstaan,³⁷¹

 

Wast lief of leet. De mochte ontgaen

 

Onghequetst, dat was wonder.

 

Daer vloech so menich scerp pijl onder

375

Van sterken hoestallen ende boghen.³⁷⁵

 

Weet, datte quareel vloghen

 

Dichter dan oft waren bien:³⁷⁷

 

Men conder cume doer sien.

 

Blever dan niement doet,

380

Dat was wonder alte groet:

 

Si haddens meer dan gheval.

 

Maer de Vlaminghe mesachtens al,³⁸²

 

Hoe grote scade si ontfaen.

 

Dit liet men echt den grave verstaen,³⁸⁴

370 vs. 370. Des, d.i. desgenen dat. De genitief hangt af van mededeelden.

371 vs. 371. achterstaen, wijken.

375 vs. 375. hoestallen, zie bov. vs. 157.

377 vs. 377. In den tekst staat: dichten, met eene punt ouder de n.

382 vs. 382. De lezing van C. en B. missakent (d.i. loochenen, ontveinzen het) is meer overeenkomstig hetgeen de auteur elders van de Vlamingen getuigt, vgl. dan ook bened. 455. Zie Inl. lxii, lxiii.

384 vs. 384. men, versta de belegerden.

[p. 278]

385

Ende clagheden hem haren noet.

 

Den onwille hadden si groet

 

Van haren besten, de si claghen:³⁸⁷

 

Want si se met haren oghen zaghen

 

Van den huse eten dac.³⁸⁹

390

Dies dogheden si groet onghemac,

 

Dat hem moste staen also.

 

Si aten van den bedde tstro.

 

Dit deden si den grave verstaen,

 

Ende teersten, dat hi hadde ontfaen

395

Den brief ende overghesien,

 

Sinen volke toghede hijt mettien,

 

Dien sere jamerde deser tale.

 

Echt ghevielt tote enen male,

 

Dat si catten ende evenhoghen³⁹⁹

400

Hadden doen maken, al dat si moghen,

 

Ende woutse driven opte gracht

 

Ende (dan) draghen grote dracbt.⁴⁰²

 

Si waren der gracht also naer

 

Met ene catten, de was aldaer;

387 vs. 387. besten, d.i. beesten; claghen, d.i. beklagen.

389 vs. 389. dac, d.i. stroo van de daken.

399 vs. 399. si, d.i. de belegeraars.

402 vs. 402. dracht, vracht, nl. van steenen en andere materialen om de gracht te vullen.

[p. 279]

405

So groet, so hoech ende so sterc

 

Was dat vermaledide werc,

 

Dat men mochte sien al in de port

 

Van den werke weder ende vort,

 

Ende was comen bi der gracht,

410

Ende ghinghen draghen grote dracht,

 

Ende maecten damme te menigher stede,

 

Ende brochten vijf brugghen mede,

 

De op wielen ghinghen vort;

 

Ende men dammede om de port

415

Te seventien steden wale,

 

Ende met vijf brugghen tenen male,

 

Ende stormden dien dach aldoer,

 

Dat si en rusten niet en ure,

 

Ende stormden, al dat si mochten;

420

Tote in der gracht si se sochten⁴²⁰

 

Te groten damme ende breden,

 

Met sterken toeganghe ende met wreden,⁴²²

 

Alsof si met crachte wouden

 

De porte winnen ende souden

425

Met fortsen boven ten mure ingaen.

420 vs. 420. sochten, 't zelfde wat beneden (vs. 423, 424) wouden winnen heet.

422 vs. 422. De constructie is: met sterken en wreden toegang, d.i. aanval.

[p. 280]

 

Dat volc moste niet stille staen:

 

Het liep, oft ware uten sinne.

 

Maer men dede hem zulke minne

 

Uten porten, dat sijt becochten,⁴²⁹

430

Dat si se so naer den mure sochten.

 

Ie wane noyt mensche op enen dach

 

So menighen mensche in Scouden sach.

 

Daer wasser wel bi ghetale

 

Twe hondert dusent ten selven male,⁴³⁴

435

Of meer, als ic verstoet.

 

De porters setten haren moet

 

Al te winnen of al te verliesen,

 

Of alle de doet te kiesen.

 

Dus weerden si hem van den mure,

440

Dat menighen man wort te sure,

 

Eer si storms wilden begheven⁴⁴¹

 

Ende van der gracht worden verdreven

 

Van dien van binnen met groter were.

 

So moghedi proeven, of in dat here

445

Enighe scade was ontfaen,

429 vs. 429. becochten, d.i. met schade bekoopen moesten.

434 vs. 434. 200,000. De auteur wil niet zeggen, dat alleen de Vlamingen zoo sterk in getal waren. Neen! zoowel aanvallers als verdedigers en de andere ingezetenen: dus vervalt het bezwaar van Huydec. tegen de echtheid van deze plaats.

441 vs. 441. storms of stormens begheven, het bestormen staken.

[p. 281]

 

Dar si met crachten worden ghedaen⁴⁴⁶

 

Achter rugghe ende wech verdreven,

 

Eer si storms wilden begheven.

 

Dat mochte een kijnt merken wale,

450

Dat si daer ten selven male

 

Harde groten scade ontfinghen;

 

Want men mach met zulken dinghen

 

Sonder scade bliven niet,

 

Al is dat also ghesciet,

455

Dat mens missaken wil algader:

 

Tkijnt dat miste wel sijns vader,

 

De vader miste wel sijn kijnt,

 

Als ment heeft ghevreiscet sijnt;⁴⁵⁸

 

Skijns miste wel die moeder,⁴⁵⁹

460

De suster miste wel haers broeder,

 

De nichte miste wel haers neven.

 

Dus hebben si haers storms begheven

 

Ende sijn ghetrect op hore,⁴⁶³

446 vs. 446, 447. ghedaen achterrugghe, d.i. teruggedreven.

458 vs. 458. In den tekst staat: gevreischeit.

459 vs. 459. In den tekst staat: Skijnst misde wel siere moeder.

463 vs. 463. sijn getrect op hore, d.i. zijn afgetrokken, het tegenovergestelde van 't volgende: droeghen. te voren, d.i. vooruit trokken. Op hore, is à part, ter zijde, verder weg: nog hoort men wel eens op de hort.

[p. 282]

 

De so sere droeghen te voren,

465

Ende begaven storms al te male.

 

Dit quam den porters harde wale.

 

Si worpen knechte over de mure,⁴⁶⁷

 

De over woeden ter selver ure,

 

Ende haelden tcoren, dat si daer brochten,

470

Also vele als si draghen mochten,

 

Datte beesten souden eten.

 

Hierbi so moghedi weten,

 

Dat gheen dinc es so quaet,

 

Updat menre up hevet raet,

475

Si ne mach worden tenigher vromen

 

Ente groten baten comen,

 

Als de dracht der porten dede.⁴⁷⁷

 

Nu voeden sire haer beesten mede.

 

Dus es haer stormen ghedaen.

480

Des anders daechs heb ic verstaen,

 

Nam oerlof de ghemeente daer.⁴⁸¹

 

Oec verstont ic overwaer,

 

Dat hem allen wel dochte,

467 vs. 467. worpen over, hielpen hen over den muur.

477 vs. 477. dracht, dat wat in de gracht geworpen was.

481 vs. 481. Nam oerlof, vertrok van daar, namel. de gemeente der belegeraars.

[p. 283]

 

Dat men met stormen niet winnen mochte⁴⁸⁴

485

De porte, so wats hem ghesciede:

 

Daer waren binnen so goede liede.

 

Des droeghen si overeen,

 

Doe docht hem allen, dat best sceen,

 

Dat si vor der porten bleven

490

So stare, dat si se niet verdreven.

 

Si souden se verhongeren sciere.

 

Her Gye sprac: ie wil alhiere

 

Bliven ligghende toter doet:

 

Ic ne rumet doer ghene noet,

495

De mi ane comen mach,

 

Tote op minen sterfdach,

 

Ic ne worde versleghen of ghevaen,

 

Of met crachte wechghedaen.

 

Dus seide hi selve, als wijt horen:

500

Coenre Vlaminghe wort nie gheboren:

 

Men mach wel segghen openbare,

 

Als ghi horen zult hier nare.

 

Si lieten haer stormen altemale

 

Ende waenden de porte verhongheren wale.⁵⁰⁴

505

Si bleven ligghende op datte,⁵⁰⁵

 

Ende hadden hoede haerre catte,⁵⁰⁶

484 vs. 484. In den tekst staat: ment.

504 vs. 504. In den tekst staat: wouden.

505 vs. 505. Op datte, met dat doel voor oogen.

506 vs. 506. haarre. In den tekst staat: hare.

[p. 284]

 

De groet was ende sterc,

 

Ende een vreislijc werc,

 

Ende vaste bi der grachte gedreven,⁵⁰⁹

510

Ende al stille ligghende bleven.

 

Si stont van der muren nort.

 

Een meister was in de port

 

De sulke pile conste maken,

 

Mocht hi se te ponte gheraken,

515

Hi soud se bernen up de stat.

 

Dit horde ic segghen dat hi vermat.⁵¹⁶

 

Oec so en woude hijs niet vergheten:

 

Hi dede dat hi hadde vermeten.

 

Op enen avont scoet hiere in

520

Sijn ghescot, noch meer noch mijn,

 

So datte catte wort onsteken,

 

Ende diere binnen waren weken

 

Uter catten, ende riepen zere:

 

Brinct water! Edel here!

525

De catte sal al verbernen.

 

Dit begonde hem sere tornen,

 

Ende ghinghenre toe water dragen.

509 vs. 509. In den tekst staat: bedreven.

516 vs. 516. vermat, zich sterk maakte te doen.

[p. 285]

 

Hieromme moghedi mi vragen,

 

Of de porters stille saten,

530

Die blide waren utermaten.

 

Neen si niet: dat suldi weten.

 

Si ne hebben alle niet vergheten

 

Des spels, des si te voren ploen,

 

Ende segghe u wel, wat si doen.

535

De te blusscene waren vlugghe,

 

Liepen vaste achterrugghe:

 

Want si scoten so over sere,⁵³⁷

 

Dat si ne mochten in ghenen kere

 

Der catten te helpen comen,

540

Hadt hem de werelt moghen vromen.

 

Dus wart de brant also stare:

 

Men warp met bliden in dat ware,

 

Dat so hoghe sloech de brant,

 

Dat ment sach in Hollant;

545

Tusschen Vlaerdinghen ende Sciedamme

 

Sach men besceidelike de vlamme,

 

Sodat men waende, min no mee,

 

Dat hadde gheweest Zirixe,⁵⁴⁸

 

Doe men sach den groten brant.

550

De porters senden altehant

537 vs. 537. si, de belegerden.

548 vs. 548. Dat, d.i. dat het Zieriksee was, dat in brand stond. In C. Dant, d.i. dan dat het.

[p. 286]

 

An den grave enen bode,

 

Diet hem seide. Hi dankes Gode.

 

Oec omboetsi hem daernaer,

 

Dat si hem niet meer vorwaer

555

Senden boden ofte brieve

 

Doer enighe noet, doer enighe lieve:

 

Quaem se onsetten, of hi woude.⁵⁵⁷

 

Hi onboet hem, dat hi soude

 

Comen, als hi eerst mochte,

560

Ende bat, dats hem niet verdochte:⁵⁶⁰

 

Hi soudse onsetten herde wale:

 

Hi beide na den ammirale,

 

De soude comen in oorter tijt.

 

Hi sonde boden sonder respijt:

 

De eerste bode was de galeide

 

Ente boet, de voeren beide⁵⁶⁶

 

Al tote Calijs bider zee.

 

Daerna sende hi boden mee

 

Met anderen scepen ten ammirael;

570

De sine boetscap dede wael,⁵⁷⁰

557 vs. 557. Dit is mede de inhoud van de boodschap: hij mocht komen, als hij wilde.

560 vs. 560. dats hem niet verdochte, d.i. dat het hun niet mishagen zou. Zie Prof. de Vries, Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk., 2e Jaarg. bl. 160.

566 vs. 566. In den tekst staat: voren.

570 vs. 570. In den tekst staat: deden.

[p. 287]

 

Ende was een begheven man,

 

De hem de boetscap doe nam an.

 

Van Sirixe heb ic ghewaghen,

 

Hoe si hem te waerne plaghen,

575

Wat si deden of wat si dochten,

 

Ende wat wonder dat si wrochten;

 

Al ne can ic ghesegghen niet

 

Elc bi hem dat is ghesciet;

 

Maer van den meesten openbare

580

Heb ic wel na gheseit dat ware.

580b

Nu hoort van den anderen spele,

580c

Dies men niet gesien heeft vele,

 

Wane ic, in de werelt al,⁵⁸¹

 

Als ic u vertellen zal,

 

Dat ghesciede an de vaert.

 

Als dammirale gheware waert,

585

Datte grave hem omboet,

 

Sette hi toe met haesten groet,⁵⁸⁶

 

Ende ghinc daeromme lopen selve,

 

Ende mande siere galeiden elve.⁵⁸⁸

 

Jan Paydroeghe sette oec mede⁵⁸⁹

590

Ende mande daer ter selver stede

 

Acht ende dertich groter scepe;

581 vs. 581. In den tekst staat: want ic.

586 vs. 586. sette hi toe, beijverde hij zich.

588 vs. 588. In den tekst staat: maenden.

589 vs. 589. sette, verordende.

[p. 288]

 

Ende quamen met desen gheselscepe

 

Up enen dach in de Mase ghevaren.

 

De grave ende sine lude waren

595

TSciedamme ende saghen dat.

 

De grave sette stappans ter stat⁵⁹⁶

 

Ende ghinc varen, dat hi mochte.

 

Over Mase was sijn ghedochte

 

Te wesene, mocht hem ghescien.

600

Het wayde wel sere mettien,

 

Ende ghinc op Mase herde rieghe.⁶⁰¹

 

Ic weet wel, dat ic niet en lieghe.

 

De cogghen condent gheherden niet:

 

Dies si doechden groet verdriet,

605

De van Haerlem, in de zee.

 

Want de cogghe brac ontwee

 

Ende verdorven een deel lieden,

 

Daer groet jamer an ghesciede.

 

In Bornesse quam dammirael

610

Ende Paydroghe also wael

 

Ende bleven ridende dat ghetide.

 

Des de grave wel was blide

 

Ende woude vorder varen niet,

 

Ende bleef des nachts te Ghervliet.

615

Tsanderdaechs was tweder sochte,

596 vs. 596. sette, beschikte, nam zijne maatregelen.

601 vs. 601. ghinc - herde rieghe: 't ging er ruw toe, 't was ruw weder. rieghe = ruig, ruw.

[p. 289]

 

Dat men over Mase mochte,

 

Ende theer quam, dat was bleven

 

In Hollant ende daer an verdreven.⁶¹⁸

 

Die ammirael porrede voren

620

Ende liet dat den grave horen,

 

Dat hi hem volghede in Gods name:

 

Dit was den luden wel bequame.

 

Dus voer men met goeden staden,

 

So dat men quam met liever laden

625

Tote in Scarden an der warf.

 

Doe ghinc men varen an der warf,

 

Ende men mocht vorder niet,

 

Dan nauwelike in Harincvliet.

 

Daer bleef men ligghende al den nacht.

630

Het wort wayende met sulker cracht,

 

So dat men lach der nachten drie.⁶³¹

 

Doe sachte tweder, seide men mie,

 

So dat men op Greveninghe voer.

 

Doe dede men teyken ende boer,⁶³⁴

618 vs. 618. daer an verdreven, door den harden wind weder aan den Hollandschen wal teruggedreven (Huydec.).

631 vs. 631. In den tekst staat: nacht.

634 vs. 634. teyken ende boer. Boer schijnt mij toe een werkw. te zijn, gecoordineerd aan dede: men dede ende boer teyken. Dan is boer voor een verl. tijd te houden van baren, in den zin van toonen, te zien geven.

[p. 290]

635

Dattie porters mochten sien,

 

Ende bernden op de maste mettien

 

Vier bakene te menigher stede;

 

Entie porters bernden mede,

 

Als men noch in Zeelant pleget.

640

De nacht men daer al stille leget:

 

Want men vorder niet en mochte.

 

Des anderdaghes men bedochte,

 

Dat men voer in Sonnemaer.

 

Doe al dat volc was comen daer,

645

Ghinc men scaren doe dat heer,

 

Welc voren varen soude ter weer,

 

Ende wie doen soude de achterhoede.

 

Den volke was so wel te moede,

 

Dat men emmer trac bet naer.⁶⁴⁹

650

Doe mochte men sien al openbaer,

 

Dat si emmer vechten wouden.

 

Ende alsi quamen recht an Scouden,

 

Voeren si aleinsken vort,

 

Doe si leden Dreyscher ort.⁶⁵⁴

655

Si voeren cume op enen daghe

 

Die langhe van enen armborstslaghe.⁶⁵⁶

 

Dit gheviel hem harde dicke.

649 vs. 649. emmer beteekent hier (even als somtijds emmermeer) nooit Nooit trok men beter na, liet men zich beter voorgaan of aanvoeren.

654 vs. 654. In den tekst staat: dreuscher ort, thans Dreischor.

656 vs. 656. In den tekst staat: armborstsaghe. Armborstslag is zoo veel als pijlworp.

[p. 291]

 

Hierbi eest, dat ic micke,

 

Datte Vlaminghe iet dorren segghen

660

Ende Hollant uten prise legghen,⁶⁶⁰

 

Noch den grave haren here.

 

Oec moghen si lachtren nemmermeer

 

Den ammirael ente sine,

 

Noch Paydrogen, de grote pine

665

Metten goeden lieden dede,

 

De waren van Caleis uter stede

 

Ende uut Potan ende uut Galissen:⁶⁶⁷

 

Want si connen hem bewissen.⁶⁶⁸

 

Oec waren daer Gasscoenjaers mede,

670

Die ne begheerden ghenen vrede:

 

Want si om vechten waren comen,

 

Ghinct te scaden ofte vromen.

 

Nochtan seiden de Vlaminghe

 

Ende maecten daerof groet dinghe:⁶⁷⁴

675

Mocht ons nu dat ghescien,

 

Dat si ons niet wilden ontflien,

 

Si waren sekerlike al use,

 

De scepe groet alse huse,

660 vs. 660. Noch, d.i. en ook niet. De auteur gebruikt dit ontkennend voegwoord, omdat hij het beweren der Vlamingen onwaar acht.

667 vs. 667. Potan, Poitou?

668 vs. 668. hem bewissen, zich vergewissen, zich door onderzoek van de waarheid verzekeren. In den tekst staat: conden.

674 vs. 674. groet dinghe, veel gepraat.

[p. 292]

 

Al warenre noch also vele.

680

In weet of si in spele

 

Of in eernste seiden dat:

 

Want men sach aldaer ter stat

 

Den grave van Hollant emmer naken.

 

In weet wat de Vlaminghe maken:⁶⁸⁴

685

Si clappen emmer gherne quaet:

 

Dat dinct mi ene erme daet.

 

Wat moghen sire winnen an?

 

Also goet so es de man,

 

Dien ic hate, als dien ic minne;

690

Al es de vreenscap daer wel dinne.

 

Noit en hordic man gheprisen

 

In enigherslachte wisen,⁶⁹²

 

De van vianden quaet sprac gerne.

 

Ic raets elken man tonberne.

695

De Vlaminghe mochten niet segghen

 

Noch in ghenen lachtre legghen

 

Dat se her Willem iet besloep,

 

Of met haesten iet becroep,

 

Of met roke of met miste

700

Iet quam, dat niemene wiste.

684 vs. 684. In den tekst staat: naken.

692 vs. 692. In den tekst staat: enigerhande slachte.

[p. 293]

 

Ende dorrens oec maken ghene claghe.⁷⁰¹

 

Hi quam aleinsken veertien daghe,

 

Eer hi Bettenweerde leet.⁷⁰³

 

De Zeelanders, de hem waren wreet

705

Ende somme noch sijn, si ne connen

 

Niet swighen, al sijn si verwonnen.

 

Dats een plaghe, de ic hate.

 

Ay God! doer dine goede verwate

 

De quade tonghen uut Zeelant,

710

Of maec se te mate altehant.⁷¹⁰

 

Alle beesten sijn bedwonghen

 

Van den mensche, mar de tonghen

 

Ne mach men bedwinghen niet.

 

Ghelikerwijs dat men siet,

715

Dat ene vonke onsteket. al

 

Ende verbornt, groet ende smal,

 

Al dat es in ene stede.⁷¹⁷

 

Dus eest beghijn van alre quaethede

 

De tonghe, diet wel merken wille.⁷¹⁹

701 vs. 701. dorren, praedicaat van het subject De Vlaminghe. In den tekst staat: Ende dorster of maken.

703 vs. 703. Bettenweerde, in Duiveland, dicht onder Zieriksee (Alkemade).

710 vs. 710. maec se te mate, volg. Huydec. beteugel ze.

717 vs. 717. In den tekst staat: es mene stede.

719 vs. 719. In den tekst staat. wil.

[p. 294]

720

Men siet, dat men hout al stille

 

Metten breidele een stare rosside.

 

Al houwe ment met sporen in de side,

 

Men houtet nochtan in deen monde,

 

Dat staende blivet ene stonde,

725

Ende alle de lede sijn bedwonghen

 

Metten breidele, die up der tonghe

 

Hem leget, al est stare,

 

Dat ment stille hout in der pare.

 

Dien mensche woudic prisen mere,

730

In allen doen, in allen kere,

 

Ende dat hi starker waer allene,

 

Dan een lantscap al ghemene,

 

De sine tonghe bedwinghen can,⁷³³

 

Men soudene heten een machtich man

735

Ende sterker, als wi proeven connen,

 

Dan of hi enen ruse (hadde) verwonnen.⁷³⁶

 

Tfolc hadde langhe tijt ghelegen

 

Up den watre, ende seer verslegen⁷³⁸

 

Langhe wile met nauwer spise,

740

So datte sommighe voeren lise

 

Uten here, daer si mochten,

733 vs. 733. In den tekst staat: tonghen.

736 vs. 736. ruse, reus.

738 vs. 738, 739. langhe wile verslegen, een' langen tijd gesleten.

[p. 295]

 

Ende spise te cope sochten:

 

Want men noyt te varen sach

 

Dat Hollansche here upt water lach

745

Also langhe sonder lant:

 

Want ic dat ter waerheit vant,

 

Dat leden was der daghe vijftien,

 

Dat sijt nie en hadden so siene⁷⁴⁸

 

Dat si in husen waren comen,

750

Hadt hem groet goet moghen vromen:

 

Si mosten ligghen in den scepen:⁷⁵¹

 

Recht aldus wast begrepen.⁷⁵²

 

Ende recht op enen sonnendaghe

 

Sente Laurens avont leiden laghe⁷⁵⁴

755

De van Zeelant alghemene,

 

Te nemene die spise al rene,

 

Sonder der Hollanders danc.

 

Vier cogghen namen sgraven dranc;

 

Si namen daer ten selven male

760

Voer Bridorp, dat weet men wale,

748 vs. 748. In den tekst staat: sijt mede hadden. sijt hadden so siene, zij het zoo aangenaam hadden.

751 vs. 751. In den tekst staat: Si ne mosten.

752 vs. 752. In den tekst staat: aldus was begrepen. De zin is: juist dat was overeenkomstig den toeleg.

754 vs. 754. In den tekst staat: leidde.

[p. 296]

 

In enen scepe vive min

 

Dan hondert vate, bier wasser in⁷⁶²

 

Ende zouten zalm ende vleesch.⁷⁶³

 

Daerof hadden si haren eesch.⁷⁶⁴

765

TSewsche here voer voerbi

 

Neffens Duvelant, seide men mi,

 

Tusschen there ende den lande.

 

Hem soude dinken wesen scande,

 

Soude hi spise laten comen,⁷⁶⁹

770

Si ne soudse hebben te haren vromen.

 

De galeiden wordens gheware

 

Ende ghinghen doe royen nare,

 

Dat si se int Dijcwater dreven,⁷⁷³

 

Daer si vor hem ridende bleven.

775

Als tfolc was een deel gegaen,⁷⁷⁵

 

Hevet dat Zewsche heer bestaen

 

Doer ene creke te royen alle,

 

Ende hopeden sere te haren ghevalle

762 vs. 762. vate bier. Naar de verbetering van Huydec., in plaats van vate biers.

763 vs. 763. In den tekst staat: zoten.

764 vs. 764. Daarmede hadden zij wat zij behoefden.

769 vs. 769. hi, d.i. de Graaf.

773 vs. 773. In den tekst staat: in Dijewatre.

775 vs. 775. In den tekst staat: Alst vloet - gedaen.

[p. 297]

 

Al de spise te hebbene ghenomen,

780

Die si gevaren saghen comen.⁷⁸⁰

 

De galeiders versaghen dat

 

Ende setter jeghen staphans ter stat

 

Ende onderroyden hem den ganc,⁷⁸³

 

Ende deedse keren, al ghemanc,

785

After rugghe. Der cogghen twee⁷⁸⁵

 

Ontroyden ende waren ghevee⁷⁸⁶

 

Enen cogghe onversien

 

Van Vrieslant ende versleghen dien.⁷⁸⁸

 

Dander dre leiden ter vlucht⁷⁸⁹

790

Ende ontroyden dor die ducht⁺

 

Die si hadden dor tgrote heer:

 

Want si ne setten te gheenre weer.

 

Dese vier cocghen, als ic versta,⁷⁹³

780 vs. 780. In den tekst staat: Dat si verre.

783 vs. 783. onderroyden, sneden hun door roeien den gang (den pas) af.

785 vs. 785. In den tekst staat: De cogghen. Versta Zeenwsche koggen, niet de met eetwaren bevrachte koggen.

786 vs. 786. waren ghevee, stelden zich vijandig tegen, tegen één der vier koggen met mondbehoeften.

788 vs. 788. In den tekst staat: Voer Vriesl.

789 vs. 789. leiden ter vlucht, legden het toe op de vlucht.

+ vs. 790, 791. In den tekst staat: den ducht. Dor tgrote heer, te weten het Zeeuwsche (zie vs. 765).

793 vs. 793. Dese vier cogghen, te weten, de koggen met mondvoorraad voor den Graaf.

[p. 298]

 

Volgheden der spisen na⁷⁹⁴

795

Al van Meerlant, dar si se vonden,

 

Ende lieten hem nemen ten selven stonden⁷⁹⁶

 

Enen Zewschen cogghe, één scip met bier,

 

Ente drie ontfloen nu hiere.

 

Het doecht menich in sinen lande,⁷⁹⁹

800

De buten hevet grote scande.

 

De spise quam vort al sonder danc.⁸⁰¹

 

Ende daer na, eer iet lanc,

 

Wouden de Zelanders keren weder.

 

Dat si comen waren neder⁸⁰⁴

805

Tusschen tlant ende dat here.

 

Ene galeide werp haer ter were

 

Ende royde darbi ende scoet so sere,

 

Si ne conden ghedoen neghenen kere,⁸⁰⁸

 

Si ne mosten vlien te lande waert.

810

Oec quamen mede an de vaert⁸¹⁰

794 vs. 794. volgheden der spisen na, d.i. spoorden gelegenheid op om mondkost op te doen.

796 vs. 796, 797. Lieten zich door een Zeeuwsche kog het ééne schip met bier bevracht nemen.

799 vs. 799, 800. Met deze uitspraak veroordeelt de auteur het gedrag der Friesche koggen: zij, wil hij zeggen, die in hun land deugen, beloopen schande daar buiten.

801 vs. 801. Des ondanks kwam de mondvoorraad in het Hollandsche leger.

804 vs. 804. Dat si comen waren. Dat pleonastisch, als ook elders.

808 vs. 808. Zij konden het zoo niet aanleggen, of enz. (vs. 809).

810 vs. 810. an de vaert, bij het treffen.

[p. 299]

 

Der Hollanders vele met haren staven,

 

De hem grote smete gaven,

 

So dat si se ten lesten dwonghen,

 

Dat si meest uten cocghen sprongen.⁸¹⁴

815

Dit deden si, al hadden si scande,

 

Ende mosten waden daer te lande,

 

Ende treckeden die coggen naer.⁸¹⁷

 

Ic segge u al overwaer:

 

Hadde de galeide bliven ligghen

820

Ene wile, ic dar wel segghen,

 

De cogghen waren aldaer bleven:

 

Want si hadden se begheven.

 

Het was op ene volle. zee.⁸²³

 

Hadt gheebt, wat wyldijs mee,

825

De cocghen waren bleven opt lant,

 

Ente luden waren te hant

 

Wech ghegaen haerre veerde:

 

Want dar ne was niement (diet) werde.

 

Dus was al Zelant in de vlucht:

814 vs. 814. In den tekst staat: cogghe.

817 vs. 817. In den tekst staat: den cogge.

823 vs. 823. In den tekst staat: Het was oke op ene zee De slordigheid van den afschrijver is zoo veelvuldig, dat wij ook hier aan een verschrijven mogen denken.

[p. 300]

830

Dat deden der galeyden ducht.⁸³⁰

 

Daer dreven cogghen sonder man,

 

De hem de wint jaghede an,

 

Daer si om woeden toter kele.⁸³³

 

Der lude was herde vele,

835

De natscoe worden an de vaert.⁸³⁵

 

Doe men des gheware waert

 

In de porte, doe waersi blide,

 

Dat dus verghinc an sgraven side.⁸³⁸

 

Ende tSewsche heer, ghesconfiert,

840

Also scandelike wederkeert.

 

Dit was sondaechs hare dade.

 

Ente grave wort te rade,

 

Dat hi den nacht rusten woude,

 

Ende tsanderdaechs vechten soude,

845

Jonste hem God der avonturen,

 

Ende nemen dats hem mocht gheburen.

 

Also als wi segghen horen,

 

So hadde de grave aldaer te voren

 

De grote scepe ghemannet wale

830 vs. 830. der galeyden ducht. De vrees voor de galeijen.

833 vs. 833. Daar ze naar toe zwommen om ze te bemachtigen.

835 vs. 835. natscoe worden, natte schoenen kregen.

838 vs. 838. De woorden doe waeren blide hebben in den tekst hunne plaats gewisseld met an sgraven side.

[p. 301]

850

Met sinen luden tenen male,

 

Al metten luden, diere in waren,

 

Ende hadde gheset sine scaren

 

Ende voren ghescaert, de voren soude.⁸⁵³

 

Men wort te rade, dat men woude

855

Al becorten daer de dinghe,

 

Ten eersten dattie ebbe ginghe,

 

Ende nemen dats hem werden mach.

 

Het was op sente Laurensdach,

 

Dien si ghetrouwelike baden,

860

Dat hi hem staen moste in staden

 

Met sijnre beden tote onsen here:

 

Dit baden si hem alle sere.

 

De ebbe ginc, ende in Goeds namen

 

Porreden si doe altesamen

865

Al te vaerne up de viande,⁸⁶⁵

 

De daer laghen lancs den sande,

 

Ende dwers den diepe ten zelven male.⁸⁶⁷

 

Doe waende de grave wale

 

Hebben de viande anghestreden,

853 vs. 853. In den tekst stnnt: Ende voeren.

865 vs. 865. alle te porrene. In C. lezen wij: Als te vorren al die viande. Dus geeft ook dit Handschrift hier geen goede lezing. Huydecoper neemt in zijnen tekst de gissing op: alle te vaerne up die viande. Met wijziging van alle tot al volg ik zijn voorbeeld.

867 vs. 867. In den tekst staat: de diepe.

[p. 302]

870

De vor hem in den diepe reden,

 

So dat sulke hier omme pinen

 

Ende worpen uut met langhen linen

 

Ankers uut te lande waert,

 

Ende trecten toe metter vaert.

875

Ende van Kaleys Paydroghe,

 

De voren voer in haer oghe,⁸⁷⁶

 

Met vier scepen tsamen bonden,

 

Bleef sittende ten zelven stonden

 

Up enen zande vor de port,

880

Dat leghet van der havene nort:

 

Des men sere was tonghemake,

 

Dat hijs hadde al zulke rake,⁸⁸²

 

Ende ment ghebeteren niet en mach.

 

Als de grave dat versach,

885

Dede hi de ankers uutsetten

 

Achter ende voren sonder letten,

 

De scepe te binden vaste.

 

Want de Vlaminghe, de wrede gaste,

 

Waren doe van hem niet verre,

890

Ende was gheen wonder, al was hi erre,

 

Dat hem gheviel de avonture,

 

Dat vier scepe up de ure

876 vs. 876. In den tekst staat: voeren vort.

882 vs. 882. Dat hem dit (ongeluk) trof.

[p. 303]

 

Van den besten sitten bleven

 

Up den zande hem beneven;

895

Ende mosten sitten dat ghetide.

 

Des de viande waren blide:

 

Want si waenden openbaer,

 

Dat daerbi verloren waer

 

Sgraven doen al te male:

900

Want si waenden herde wale

 

De scepe bernen in den gront.

 

Want si vulden up de stont

 

Enen cogghe met droghen stro

 

Ende met peke, ende waenden zo

905

De scepe bernen, daer si laghen,⁹⁰⁵

 

Ende toghen vort. Als donse zaghen,

 

Dat si dat vier brochten vort,

 

Hinghen si seile buter bort,

 

Ende om dat vier van hem te weren

910

Reden si glavien ende speren,

 

Als om tfier van hem te stoten.

 

Dandre met armborsten scoten

 

So overseer, deet fier brochten,⁹¹³

 

Dat sijt gheherden niet en mochten,

915

Ende mosten keren dan si quamen,

 

Ende waren welna altesamen

 

Verbernt metten selven viere.

905 vs. 905. In den tekst staat: bernden.

913 vs. 913. overseer, meer dan veel.

[p. 304]

 

Maer si voeren te lande sciere

 

Ende begaven des bernens al.

920

De grave prijsde dit gheval,

 

Dat den sinen was comen so,

 

Ende was in sulken wille do

 

Dat hi woude nemen de ruste⁹²³

 

Ende slapen laten, de slapen luste,

925

Ende tsanderdaghes. nemen dan

 

De avonture, de hem God an:

 

Want mocht hijt enichsijns liden,

 

So ne woude hi niet bi nachte striden.

 

De grave ende sine partie

930

Waenden datte fier her Gye,

 

Dar hi lach, soude bliven stille

 

Ende haers onbeide, ende hadde wille⁹³²

 

De nacht te rusten, dat war dach,⁹³³

 

Ende nemen dan dats worden mach;

935

Ende souden alle eten gaen⁹³⁵

 

Van den avont. Als sijt bestaen,

 

Begonde de vloet te gaen,

923 vs. 923. In den tekst staat: dat si woude.

932 vs. 932. hadde wille, te weten de Graaf.

933 vs. 933. Dat, d.i. tot dat het.

935 vs. 935. In den tekst staat: soude.

[p. 305]

 

Ente Vlaminghe quamen aen

 

Metten strome drivende toe.

940

Ende sgraven lieden wapenden hem doe

 

Ende troesten mallic den andren zere⁹⁴¹

 

Ende bevalent onsen Here.⁹⁴²

 

De goede worden herde blide,

 

De quade drove an dander zide.⁹⁴⁴

945

Goede knapen, de dar waren,

 

Comen in des graven scaren,

 

Worden ridders, diet wesen woude,

 

- Dandre latie onbescouden -,

 

De hem stoutelike wouden weren.

950

Ic wane noyt man zulke twe heren⁹⁵⁰

 

Sach comen desghelijcs te stride,

 

Als dese twe op elke zide.⁹⁵²

 

De Vlaminghe hadden volc so vele,

 

Dat sijt waenden al te spele

955

Metten lope hebben ghewonnen.

941 vs. 941. troesten, even als vs. 980 aanmoedigen.

942 vs. 942. In den tekst staat: bevalt.

944 vs. 944. Iu den tekst staat: droven en dande.

950 vs. 950. twe heren. Hier worden niet twee legers of vloten bedoeld, gelijk Huydecoper meent, die derhalve in het verhaal eene tegenstrijdigheid vindt, daar later het Hollandsche leger klein gezegd wordt geweest te zijn in vergelijking met de Vlaamsch-Zeeuwsche macht. Maar heren zijn hier de beiden: Graaf Willem, en Guy van Vlaanderen.

952 vs. 952. In den tekst staat: of elke side.

[p. 306]

 

Hieromme wast dat sijt begonnen:

 

Want si haddent herde siene:

 

Jeghen enen man hadden siere tiene

 

Up den watre gherekent ten stride,

960

Ende op den lande ten selven tide

 

Driewerf also vele liede.

 

Ic wane, dat noyt eer ghesciede,

 

Dat so clene menechte vacht

 

Jeghen also grote cracht.

965

Doe de Vlaminghe quamen toe,

 

Met groten oestal scoten si doe⁹⁶⁶

 

Ende met springalen menigen quareel.⁹⁶⁷

 

De grave hadder voer sijn deel

 

Vele menighen, seg ic u.

970

Doe sprac de grave: Het is nu

 

Wel tijt, dat men hem gelde.⁹⁷¹

 

Wi ne moghen niet vlien van den velde;

 

Laet ons weren, of wi connen,

 

Sterkelike; ic siet ghewonnen.

975

De hem weert, ic salt hem lonen.

 

De hier sterft, God salne cronen

 

In hemelrike, alhier boven.

 

De blijft te live, men salne loven

966 vs. 966. oestal, elders oestelen.

967 vs. 967. springaal, schiettuig. In den tekst: quateel.

971 vs. 971. dat men (het) hem (den Vlamingen) gelde (betale).

[p. 307]

 

De werelt dor vortan.

980

Dus troeste de jonghe man

 

Sinen luden toten stride,⁹⁸¹

 

Ende men scoet ten zelven tide

 

Met sestig oestal ende springale;

 

Ende banc-armborsten, weet men wale,⁹⁸⁴

985

Scoeter twe hondert ofte mee.

 

De pile vloghen, alst waer snee.

 

Hiermede scoet men met ghenende.

 

Doe si quamen so ghehende,⁹⁸⁸

 

Daer dene partie dander sochte,⁹⁸⁹

990

Dat men met clenen boghen mochte

 

Scieten doen in den hoep,

 

Wort der quarelen goeden coep.⁹⁹²

 

Met dusent ermborsten of mere

 

Scoet men wel uut sgraven here,

995

Sonder dat si wederscoten.⁹⁹⁵

 

De pile vlogen dat si roten⁹⁹⁶

981 vs. 981. In den tekst staat: striden.

984 vs. 984. In den tekst staat: bancarmborst. Groote boog, dien men op een bank spande, zegt Kiliaan, doch in C. en B. lezen wij bantarmborsten, en er is reden om te twijfelen welke van de beide lezingen de voorkeur verdient (zie Huydec. III, 316-318).

988 vs. 988. ghehende, eigenlijk handgemeen, dicht bij elkander.

989 vs. 989. sochte, trachtte te overmannen.

992 vs. 992. d.i. kon men goedkoop pijlen opzamelen.

995 vs. 995. Sonder enz., d.i. ongerekend dat er ook van de tegenpartij pijlen vlogen.

996 vs. 996. roten, verl. t.v. ruten, gonzen.

[p. 308]

 

Ghelike recht oft waren bien.

 

Ic waent noit eer was ghescien

 

In vergaderen so sere scieten.⁹⁹⁹

1000

Doe men der stene mocht ghenieten,¹⁰⁰⁰

 

Ghingen si delen sonder ghetal.¹⁰⁰¹

 

Int Hollantsce heer was groet ghescal.

 

De baniere nam in de hant¹⁰⁰³

 

Een scoen vrome jonc seriant,

1005

Ende maecter hem mede tehant,

 

Daer hi de meeste perse vant,

 

Ende droech aldaer sgraven baniere.

 

Hem volgheden goede liede sciere,¹⁰⁰⁸

 

De hem wel proeveden in der noet.¹⁰⁰⁹

1010

Doe wort daer een gheruchte groet:

 

Men riep overal tehant

 

Met luder stemme: Hollant! Hollant!

 

Do riep men: Hollant! Parijs!

999 vs. 999. In vergaderen, d.i. bij het handgemeen worden.

1000 vs. 1000. ghenieten, gebruiken.

1001 vs. 1001. delen, wisselen.

1003 vs. 1003. In den tekst staat: banieren.

1008 vs. 1008. In den tekst staat: volghede.

1009 vs. 1009. hem wel proeveden, zich wel betoonden. In den tekst staat: hem volgheden.

[p. 309]

 

Des ben ic vroet ende wijs,

1015

Dat noyt man horde roepen so

 

In enen stride, als men dede doe.

 

Alstie strijt vergadert was,

 

Hoerde noyt man sulc gheclas.

 

Men stac, men sloech ende men warp,

1020

Men scoet menighen pile scarp

 

Mallic andren jeghen thoeft.

 

Si vochten so, des gheloeft,

 

Dat men ene mile horen mochte

 

Bede worpe ende gherochte.

1025

De Vlaminghe wonnen, ter eerster joesten,¹⁰²⁵

 

Drie scepe, die donse moesten

 

Alle rumen dor de noet.

 

Die sire in pronden, sloegen si doet.¹⁰²⁸

 

Si waren worden des te rade,

1030

Dat si souden sonder ghenade

 

Al verslaen, dat si wonnen,

 

Ende dat si belopen connen.

 

Des droeghen de Vlaminghe overeen.

 

Daer was gheworpen menich steen

1035

Van den koketten nederwaert,¹⁰³⁵

1025 vs. 1025. joeste, botsing, treffen.

1028 vs. 1028. In den tekst staat: Diere in spronghen. pronden, verl. t. van prenden, vangen.

1035 vs. 1035. koket, korf, aan den mast opgehangen, om daaruit te schieten.

[p. 310]

 

Ende van den castelen, dat veel hart¹⁰³⁶

 

De Hollanders hadden int beghinnen.

 

Sulc verliest, hi waent winnen:

 

Si waenden binaer sonder were

1040

Versleghen hebben tHollansche here.

 

Daer omme bestonden si teghen nacht.¹⁰⁴¹

 

Als men int staercste vacht,¹⁰⁴²

 

Recht alste zonne was onder,¹⁰⁴³

 

Sach men daer ghescien een wonder.

1045

In een casteel van enen maste

 

Ende int coket so waren gaste,

 

Die tHollansche heer seer quelden¹⁰⁴⁷

 

Ende menighen man ter eerde velden:

 

Want si worpen menich steen.

1050

Ten lesten male sach menre een,

 

Dat hi van den casteel spranc

 

In den watre, ende eer iet lanc

 

Viel tkoket al te male

 

Van den scepe neder te dale.

1036 vs. 1036. castelen, aan den mast bevestigde zolderingen met kanteelen. In den tekst staat: stenen.

1041 vs. 1041. bestonden si, volhardden zij.

1042 vs. 1042. In den tekst staat: int scaerste vast.

1043 vs. 1043. In den tekst staat: aste zonne.

1047 vs. 1047. In den tekst staat: seer duelden.

[p. 311]

1055

Dan mochte sonder scade niet liden.

 

Nu waren de Hollanders in dat striden

 

Sere verloest met desen doene:

 

Dies waren si de bet coene.

 

Want si te voren waren verladen

1060

Nu ne mach hem niet scaden

 

Die stene, de van boven quamen.

 

Haren loep dat si doe namen,¹⁰⁶²

 

Ende spronghen int scip hem luden toe,

 

Ende dreven se al der ute doe,

1065

Of sloeghen doot, die si vonden.

 

Dus keerde tspel te dien stonden:

 

De te voren hadden dbeste,¹⁰⁶⁷

 

Si verloren nu int leste.

 

Die vier scepe, de te voren

1070

Upt zant zaten, als wi horen,

 

Waren comen drivende an.

 

Si hadden binnen menighen man,

 

De sere droeve waren te voren

 

Ende rieu hem, dat si waren gheboren,¹⁰⁷⁴

1075

Dat si so spade quamen te stride.

 

Si waren nu so overblide,

 

Dat si mede striden mochten.

1062 vs. 1062. Haren loep dat enz. dat pleonastisch, of eigenlijk elliptisch, daar er was het of geschiedde het onder verstaan wordt. Zie beneden 1221.

1067 vs. 1067. In den tekst staat: haddent dbeste.

1074 vs. 1074. rieu, verl. t.v. rouwen. In den tekst staat: reu.

[p. 312]

 

Hoert wattie meesters dochten,

 

Dies si hem berieden sciere;

1080

Si deden maken grote viere

 

Van droghen houte, dat bernde sere.

 

De dat beriet, wiste meer.

 

Alst was in den besten brande,¹⁰⁸³

 

Sloegen siere an de hande

1085

Ende worpent den anderen tegent hoeft.

 

Daer mede worden si verdoeft,

 

Dat sijt aldaer ter stede wonnen,¹⁰⁸⁷

 

Entie Vlaminghe, diet begonnen,

 

Verloren daer dat si brochten,¹⁰⁸⁹

1090

Also dat si niet langher vochten.

 

Dit duerde toter middernacht,¹⁰⁹¹

 

Dat men voren aldus vacht,

 

Ende men seide al openbare,

 

Dattie strijt verwonnen ware.

1095

De mane liet haer scinen wesen.¹⁰⁹⁵

 

Men gaf drinken, ende mettesen

1083 vs. 1083. In den tekst staat: Ast.

1087 vs. 1087. Dat, even als so dat, in den zin van en toen, en alzoo. Zie bened. 1145.

1089 vs. 1089. verloren dat si brochten, d.i. zij lieten wat zij bij zich hadden, op het slagveld.

1091 vs. 1091. In den tekst staat: duerde tont.

1095 vs. 1095. Dat is, daar de dag aanbrak, had het maanlicht geene kracht meer.

[p. 313]

 

Quam een bode ende seide: here,

 

Men vecht hier bi norden also sere;

 

Ghi ne sent hem helpe, si sijn verloren:

1100

Want si hebben zulken toren.

 

Daer sijn verscer liede noet.

 

Si sijn vermoyt, de perse is groot.

 

Sent hem helpe, si sijn behouden -.

 

Mach ics bliven onbescouden,

1105

Of ic selve come daer?

 

Sprac de grave: loop, breng mi mare,

 

Ofs hem doet sulke noot:

 

Ic avontuert toter doot,

 

Eer ic se so late verderven:

1110

Ic sal liever met hem sterven.

 

Dus ginc de bode weder ten stride.

 

De cortelike keerde blide

 

Ende seide: here, hets al ghewonnen,

 

Also als wi ghemerken connen

1115

Ende wel gheproeven moghen twaren:

 

De viande legghen, ziet, hier; ende dare

 

Licgghen opt lant de scepe groot;

 

Die liede ghevaen oft doot.

[p. 314]

 

Dat vaste scip, merke ic wale,¹¹¹⁹

1120

Dat hier leget te desen male

 

Alre naest u sonder een,

 

Daer en es twivel geen,

 

Het sijn viande openbare:

 

Want ic wart er in gheware

1125

Den swarten lewe, in de baniere¹¹²⁵

 

Ghetandeert, den stoc.... Doe wart men sciere

 

Roepende: Hollant, Parijs, Hollant!

 

Slach, werp, hier es viant!

 

Men werp al dat men mochte,

1130

Ende als den ghenen doe dat dochte,

 

Dat sijt gheherden niet en conden,

 

Hieven sijt tseel ten selven stonden,¹¹³²

 

Daer si mede ghemerret waren,

 

Ende dreven voer sgraven scaren

1135

Metten stroom: want ebbe ginc.¹¹³⁵

 

Ic hebbe verstaen in waerre dinc,

1119 vs. 1119. vast, d.i. machtig.

1125 vs. 1125, 1126. in de baniere ghetandeert. Beteekent dit geborduurd? Dan is het woord gevormd naar het Fransch dentelle. In allen gevalle blijft den stoc buiten het verband, en schijnt men aan te moeten nemen, dat de rede wordt afgebroken door het krijgsgeschrecuw: Holland!

1132 vs. 1132. tseel, het zeel, d.i. zij hieuwen het touw door, waarmede het schip aan den oever vastgebonden (gemerret) was.

1135 vs. 1135. In den tekst staat: wan ebbe.

[p. 315]

 

Dat in den scepe was her Gye,

 

De den neve lach also bi.

 

Hi dreef wech uut sneven handen.

1140

Ende rechtvoert so es bestanden,

 

De dach te blasene overal;

 

De pipen maecten groot ghescal.

 

Dus duerde de strijt van vespertijt¹¹⁴³

 

Toten daghe sonder miden,¹¹⁴⁴

1145

Datter clene ruste was.¹¹⁴⁵

 

Oec dar ic mi vermeten das,

 

Dattie ghene, de doe laghen

 

In der porten ende toesaghen,

 

Meer in therte verdroevet waren,¹¹⁴⁹

1150

Dan de vochten jeghen de scaren:

 

Want si saghen de liede striden,

 

Ende deen den andren niet vermiden

 

Doer haren wille, diere waren beseten.¹¹⁵³

 

Ende si ne conden niet gheweten,

1155

Hoet met hem is vergaen,

 

An wien haer leven soude staen

1143 vs. 1143. In den tekst staat: strit.

1144 vs. 1144. sonder miden, zonder ophouden.

1145 vs. 1145. Datter. Dat, even als so dat, VIII 1287 in den zin van en toen, of en dus.

1149 vs. 1149. In den tekst staat: Mar.

1153 vs. 1153. Doer haren wille, diere waren beseten, om hunnent wil, die er belegerd waren.

[p. 316]

 

Naest Gode ten selven tiden.

 

Wast wonder dat si waren onblide?

 

Want si horden in der nacht,

1160

Dat onscamel dorper knechte¹¹⁶⁰

 

Quamen lopen an de mure

 

Ende riepen up te menigher ure:

 

Trouwen, nu est al ghedaen;

 

U grave es doot of ghevaen.

1165

Wat sal uwes nu ghescien?

 

Sulc vervaerde hem in dien,

 

Ende sulc hilt over sceren,

 

De hopeden: men salt wel verweren.

 

Ten was gheen wonder sekerlike:

1170

Want daer te voren in dertrike

 

Wart port so vromelike ontset,

 

Daer de van binnen niet bet

 

Mochten doen noch oec deden:¹¹⁷³

 

Want si hadden menighen wreden

1175

Viant voer hem, diet benam.

 

Recht alst op den daghe quam

 

So verre, dat men mochte sien

 

Den enen volghen, den anderen vlien,

 

Worden die van Sirixe

1160 vs. 1160. onscamel, eerloos. In den tekst staat: knecht.

1173 vs. 1173. In den tekst staat: noch niet deden.

[p. 317]

1180

Sere blide, wat wilgijs mee?

 

Doe si de galeiden zaghen¹¹⁸¹

 

Al omme sgraven here jaghen,

 

Ende royen ende trompen,

 

Entie viande zutwaert crompen,¹¹⁸⁴

1185

Saghen sijt ghewonnen ten selven tiden,

 

Ende danctens Gode ende waren blide.

 

Dat geen cleen wonder en sceen:

 

Want si troest el negeen

 

Hadden, hadt die grave verloren,¹¹⁸⁹

1190

Alsi ghesproken hadden te voren,

 

Dan uut te gaen up een ure,

 

Ente nemene de avonture,

 

De hem God hadde ghegeven:

 

Man ende wijf hadden haer leven

1195

In davonture dan gheset.

 

Nu wast hem allen comen bet,¹¹⁹⁶

 

Dies si bat waren in hoghen,

 

Dies si Gode danken moghen.

 

Si daden haer rechte scout:¹¹⁹⁹

1181 vs. 1181 1182. Toen zij 's Graven leger alom de galeien (der vijanden) zagen jagen.

1184 vs. 1184. crompen, zich terugtrokken.

1189 vs. 1189. In den tekst staat: Hadden hadden si den grave.

1196 vs. 1196. In den tekst staat: bet gheset.

1199 vs. 1199. In den tekst staat: si hadden daden hare scout. Zij deden wat zij schuldig waren.

[p. 318]

1200

Dit mach verstaen jonc ende out;

 

Si dienden haren gherechten here.

 

Dat was hem te prisen sere.

 

Ende de here, sijt seker das,

 

Dede hem dat hi scoudich was.

1205

Hier latic de tale bliven,

 

Ende sal u voert een deel bescriven,

 

Hoet verginc up den dach.

 

Als dat volc dat versach,

 

De alrelest hadden ghestreden,

1210

Dat de ghene bi hem reden,¹²¹⁰

 

De binnen der nacht op hem vochten,

 

Hort wes si hem bedochten.

 

Si worden roepende te hant:

 

Ay ha! Parijs! Hollant!

1215

Ende ghinghen (se) houwen ende luken,¹²¹⁵

 

Ende lietens hem niet ghebruken,¹²¹⁶

 

Dat si te lande ghevaren waren.

 

Si spronghen tot hem sonder sparen

 

Ende dreven se uten scepe daer,

1210 vs. 1210. In den tekst staat: deghene de bi hem reden. Reden, verl. t. van riden, ten anker liggen.

1215 vs. 1215. luken, d.i. insluiten. Huydec. wil voor houwen, houden gelezen hebben, in den zin van tegenhouden.

1216 vs. 1216. lietens hem niet ghebruken, lieten hun niet toe de gelegenheid waar te nemen.

[p. 319]

1220

Den enen voren, den andren naer;

 

Ende oec dat mer zulc gheprant,¹²²¹

 

Dandre voeren in Duvelant,

 

Sack op pack, ende ghinghen vlien.¹²²³

 

Oec so mochte men wel daer sien,

1225

Datter menich int water spranc,

 

Daren de grote noot toe dwanc,

 

Ende waenden ontswimmen: et was verloren.

 

De stene deden hem zulken toren,¹²²⁸

 

Dar men se mede werp ter doot.

1230

Dus ontfinghen si scade groot,

 

Ende van goede, ende van lieden.

 

Het ware jammer te bedieden.¹²³²

 

Hen mochte niet wesen sonder scade,

 

Dar men so vacht sonder ghenade,

1235

Enen nacht al durenture.

 

Daerna, in wel corter ure,

 

Begonde een scip vele zaen,

 

Dat uten stride was ontgaen,

 

Sijn seil te haelne ende woude vorbi.

1221 vs. 1221. En ook ving men er menigeen. De constructie is elliptisch: en ook was het, geschiedde het, dat men enz.

1223 vs. 1223. In den tekst staat: sach op pach.

1228 vs. 1228. In den tekst staat: de scepe.

1232 vs. 1232. Bedieden, verhalen. Het zou een jammer zijn zulks te verhalen.

[p. 320]

1240

De vloet ginc, seide men mi,

 

Ende quamen seilende bi liever lade

 

Vorbi alt here sonder scade.

 

Dit mochte men herde wel sien:

 

Want alt heer lach nochtien

1245

Vaste ghecoppelt zide an side.

 

Dat si ontquamen, waren si blide.

 

Zeelanders warent allegader.

 

Ende heren Gyen, haren vader,¹²⁴⁸

 

Lieten si doe bliven achter.

1250

Dat si ontfloen, dat was haer lachter.

 

Si seilden vluchts te Bettenweerde.¹²⁵¹

 

Dat hem niement en deerde.¹²⁵²

 

Ende seilden der an een zant;

 

Si souden winden al te hant

1255

Tseil bet hogher; de maste vel.

 

Si mochten van ghelucke seggen wel,

 

Dat si de mast niet doot en sloech;

 

Oec so wast haer onghevoech.

 

Doe si vorder niet en mochten,¹²⁵⁹

1260

Quamen de scepelkine, de se brochten

1248 vs. 1248. haren vader, ironisch.

1251 vs. 1251. In den tekst staat: vlucst, d.i. ter vlucht.

1252 vs. 1252. Dat, d.i. en toen, even als so dat, zie VIII, 1287.

1259 vs. 1259. In den tekst staat: Dat si.

[p. 321]

 

An tlant van Scouden an den dike,

 

Of derbuten an den slike,

 

So dat si mochten henegaen.

 

Anders heb ics niet verstaen.

1265

Die fiere libaert, de stoute her Gye

 

Lach nochtan, seghet men mie,

 

Met vijf scepen up den stroem,

 

Ende sach dandre varen; des nam hi goem.

 

De stroem wort gaende ende hi want¹²⁶⁹

1270

Van enen scepe tseil tehant,

 

Ende woude vort, bepensic wale.

 

Het streec an ten selven male¹²⁷²

 

Die ammirael met eenre galeiden,

 

De si van hem daden sceiden.¹²⁷⁴

1275

Si weerden hem met crachte so,

 

Ende corven haren cabel do.

 

De wint was clene ende cranc.

 

Doe quam ghedreven an sinen danc

 

De amirale, seide men mi,

1280

Ut sgraven kabel, ende her Gi¹²⁸⁰

1269 vs. 1269. want, verl. t.v. winden, hijschen.

1272 vs. 1272. De ammirael streek an, d.i. het schip van den admiraal kwam aanvaren.

1274 vs. 1274. zij, de mannen van Gye hielden de galei van den admiraal op een' afstand.

1280 vs. 1280. Ut (sic) sgraven kabel. De Graaf is steeds graaf Willem. Wat is dus hier de kabel van den Graaf? Zoo het schijnt was het schip van den ammiraal losgeraakt van het touw, waarmede zijn schip aan dat van den Graaf gekoppeld lag.

[p. 322]

 

Quam na ghedreven oec her an,

 

Dat hem coste menich man.

 

Daer mochte men sien striden sere;

 

Daer vacht elc als een here.

1285

De te voren in der nacht

 

Van onscamelheiden niet en vacht,

 

De moeste hem scamen ende ginc striden.

 

Men scoet, men warp an beiden siden.

 

Die des nachts hadden gherust,

1290

Dochte mi dat nu vechtens lust;¹²⁹⁰

 

De van vare te voren en mochte,

 

De verboude hem, als mi dochte,

 

Ende ghinc vechten so utermaten,

 

Dat hem selven mochten haten¹²⁹⁴

1295

De Vlaminghe weel, omdat si

 

Den Hollanders waren so bi,

 

De daer pensen om de scande,

 

De si hem deden in haren lande.¹²⁹⁸

1290 vs. 1290. In den tekst staat: mi dat mi. Lust is hier werkw.

1294 vs. 1294. Dat hem selven mochten haten de Vlaminge weel, d.i. dat het den Vlamingen wel mocht verdrieten.

1298 vs. 1298. In den tekst staat: met haren lande.

[p. 323]

 

Dus verloes her Gye den seghe,

1300

De hi te voren alleweghe

 

Plach te hebbene in elken stride,

 

So dat hi ten selven tide

 

Bat dat men vanghen soude,

 

Men warp af also houde

1305

Den swarten liebaert onder de voet,

 

Ende stac op metter spoet

 

Den rode lewe in sine stat.

 

Alstie grave versach dat,

 

Ghinc hi ten neve, de hem ghevaen

1310

Gaf, ende do menne vandaen¹³¹⁰

 

Leden soude, woude men slaen

 

Doet. Dus moste hi gaen

 

In de galeyde, of hi waer doet.¹³¹³

 

Hiertoe dwanc se de noot.

1315

Dus es hi in de galeide comen.

 

Ter waerheit heb ic vernomen:

 

Die ammirael en vincs niet;¹³¹⁷

 

Maer aldus eist ghesciet,

 

Dat hi quam in de galeide.

1320

Die hier of anders iet seide,

 

Der waerheit soude hi missen sere.¹³²¹

1310 vs. 1310. In den tekst staat: domeden.

1313 vs. 1313. in de galeide, te weten van den ammiraal.

1317 vs. 1317. en vincs niet, hij was de gevangene van den graaf, niet van den ammiraal.

1321 vs. 1321. In den tekst staat: Dan de waerheit hi soude.

[p. 324]

 

Dus was ghevanghen dese here,

 

De hevet bracht in deser noot,

 

Ende met overmoeden doet

1325

Menighen man, alst wel sceen.¹³²⁵

 

Daer bleef levende nemmer een,

 

De met hem int scip quamen,

 

Si ne bleven doot al te samen

 

Of ghevaen; des was niet vele.

1330

Wat lach hem an desen spele?

 

Ende wat rechte lach hem ant gone,

 

Dat hi woude sijns oems zone

 

Onterven ende siere moyen kint?

 

Ic weet wel, dat ment niet en vint

1335

Yewer bescreven, dat Hollant

 

Soude behoren ter Vlaemscher hant,

 

Noch dOestzide van der Sceelt.

 

Maer dickewile hevet men ghetelt,

 

(Dat) de Vlaminghe spraken an

1340

De westerside, entie man

 

Soude de grave daer of wesen.

 

Ende oec, hoe dat quame in desen,¹³⁴²

 

Her Gyen en bestonts niet,¹³⁴³

1325 vs. 1325. In den tekst staat: menighen mast.

1342 vs. 1342. hoe dat quame in desen, d.i. hoe dat geschil ook uitgemaakt mocht worden.

1343 vs. 1343. en bestonts niet. Aan Gye kwam niets daarvan toe.

[p. 325]

 

Al est nu aldus ghesciet:

1345

Hi hevet ouder broedere dan hi es.¹³⁴⁵

 

Mer eens dincs bin ic ghewes:¹³⁴⁶

 

Onghegoet was hi doe.¹³⁴⁷

 

Hadt hem moghen comen hiertoe,

 

Dat hi den neve hadde verdreven,

1350

So waer hi selve grave bleven.

 

In can gheweten niet, hoe lange

 

Hi mochte messcien bi bedwanghe

 

Ene wile hebben ghesijn;

 

Maer mi seghet tgelove mijn,

1355

Alste pertije van Zeelant,

 

De hem dit brochte in hant,

 

Onderlinghe hadden ghekeven,

 

Ende hi an deen side waer bleven,

 

Dandre pertie soude dan sciere

1360

Hebben gheseit: wi brochten hiere:

 

Waer an siwi gheraect?

 

Wi hebbene groot here ghemaect;

 

Hi leget ons nu onder de voet;

 

Een ander raet waer ons goet.¹³⁶⁴

1365

Wi hebben trechte oer verdreven,¹³⁶⁵

1345 vs. 1345. In den tekst staat: ouders broeder dan hi was.

1346 vs. 1346. In den lekst staat: bin ic seker das.

1347 vs. 1347. In den tekst staat: onghegoemt.

1364 vs. 1364. In den tekst staat: Ende ander.

1365 vs. 1365. In den tekst staat: hebben rechte.

[p. 326]

 

Ende desen man also verheven,

 

Ende hi doet ons allen scande,

 

Ende wil ons jaghen uten lande,

 

Ende heffet ons viande boven.¹³⁶⁹

1370

Dit ne wilwi niet langer loven.

 

Wi hebben mesdaen al te sere

 

Jeghens onsen rechten here.

 

Dit souden si pensen ende werker na,

 

Ende haelne weder, als ic versta.

1375

So soude tghemeente van Hollant

 

Herde sciere keren de hant

 

Metten porten alghemeene;

 

So ne mocht hijs niet berechten allene

 

Met eenre pertien van den lande.

1380

Elc soude pensen om de scande,

 

De hem te voren waer ghesciet.

 

Dus ne mochte hi langhe niet

 

Here bliven overeen:¹³⁸³

 

Want staphans ter stede sceen:¹³⁸⁴

1385

Her Jan van Renesse moste varen

 

Sijnre verden uut synre scaren:

 

Want hi hem niet ghelovede wel,

 

Daert hem daer na mesvel.

1369 vs. 1369. In den tekst staat: heeft.

1383 vs. 1383. overeen, bij voortduring.

1384 vs. 1384-1388. Zie Inleid. bl. lxx, lxxi.

vs. 16. C. en B. Of nemen. 18. C. houden. B. Sinen staet te houden dat was bi di. 21. C. en B. Jan die was. 23. C. en B. ints graven stede. 24. B. ghereede hem dede. 25. C. en B. In stilre wise. 26. C. en B. varen. 28. C. wonde. B. varen boude. 33. B. had te langhe. 34. C. en B. die grave. 36. C. en B. op sonder. 37. C. en B. beide des men.

vs. 38. C. en B. groot dach. 41. B. van dien daghe. 43. C. en B. reeden (: beeden). C. scepen. 46. C. en B. met sulker spoet. 47. C. en B. mettien. 48. C. en B. men vernam. 50. C. en B. Men dreef noyt sulke. 56. C. en B. willecome te stride. 57. C. en B. Edel (Eedel). 58. C. en B. prisen wi.

vs. 63. C. en B. blide so (soe). 65. C. en B. danckets (danctens) Gode heede sere. 66. C. en B. Dat hi haren lieven here. 69. B. Die dach ghinc die nacht quam. 72. C. en B. alle. 73. C. en B. Ende Witte. 78. C. en B. nu best teerste (eerst). 80. C. en B. docht. 84. B. In was. Men deedt tgone.

vs. 87. B. bliden men scoet. 89. C. en B. men den raet. 91. C. en B. Haren (Heren) N. om datte. 92. C. en B. catte. 93. B. an enen hoghen. 95. C. en B. souden. 96. B. Scotenne. 97. B. wert. 98. B. ware. 101. C. en B. ende dander.

vs. 106. C. en B. wert ghemaect doe die paes (: Nyclaes). C. pais (: Niclais). 109. B. Harer. 114. B. wet. 115. C. en B. had (hadde). 119. C. toechde. B. toende. 122. C. en B. liggen.

vs. 125. C. en B. seiden van den lande tstaen. 126. C. en B. ghereyde. 127. C. en B. grave al sonder merren (: verren (verre)). 128. B. waest. 131. C. Hevet dat grave. B. Hevet die grave. 132. C. en B. poert (poort). 133. C. cleen. 134. C. en B. waent. 136. C. en B. daer voer. 143. C. haven. B. Dat men die haven. 145. C. en B. dijc. C. daer oever. 146. C. en B. legghen.

vs. 148. C. en B. Sprac hijt ende deet (deedt). 154. C. en B. wech. 155. C. en B. doden. 157. C. en B. ostelen (oestelen) grote pilen (: wilen). 159. C. en B. haven was beslaghen. 160. C. en B. den dam. 161. C. Ghinc si. 162. B. haren telt. 164. C. en B. Oec soe sloeghen. 165. C. en B. Ende haren (haer) tenten. 168. C. en B. die.

vs. 169. C. en B. grafte (: crafte). 170. B. deden se met. 172. C. en B. man doot. 173. C. en B. op die (optie) noortziden. 174. C. Deder voren. B. Deden der vore. 177. C. en B. Benorden der. B. havenen stonter. 178. C. en B. zuutside ende niet. 181. C. conste. B. Die meesters conden. 185. C. spaerder nimmer een (: sceen). B. Sine spaerden nummer een (: sceen). 187. C. en B. Die hadde.

vs. 188. C. en B. steen al op. 192. C. en B. in sinen. 193. C. en B. heb ic. 194. B. dandere t.h. hadden. 196. C. en B. maecte. 197. C. en B. twindaes (dwindaes) m. stene (: clene). 199. B. Dwindaes. 200. B. Ende. 203. C. en B. Ane (An) ghecreech. 204. C. Dat. 205. C. Dat hi ne. B. Dat hi. 207. C. en B. Dat ye wert. 208. C. lieden. 209. C. en B. hare.

vs. 216. C. en B. Doene (Doen) woude men niet langer beiden. 217. C. hi was comen. B. was hi comen daer. 218. B. Toende men hem openbaer. 219. B. die groten. 221. B. hulpe. 222. B. verliese lude. 225. B. Diet mi. 231. C. en B. bringhen se opten.

vs. 232. C. ict. 236. C. en B. wille. 244. C. stont hem te laten. B. Doe stont hem te lancen niet. 246. C. en B. die mere. 249. C. gheloefden hem. B. lovede hem. 250. C. en B. Die hem. 252. B. men dancken. 253. C. en B. hare nacomelingers. 258. C. en B. des ghelike.

vs. 259. C. en B. edel liede (lude). 261. C. Op engenen. B. Op enighen. 262. C. en B. hadde elc sijn. 263. C. en B. Zericzee doe gheweten. 264. C. en B. ware gheseten. 267. B. jonden. 268. C. en B. alre. 271. C. en B. Opter porten cost ghemene. 273. C. en B. meenlike. B. Dlant. 274. B. arme. 275. C. Diendem. B. Dienden hem getr. 277. C. en B. Te Sc. opdat. 278. C. en B. Dat there (theer). 279. C. en B. als (alse) voer. 281. C. en B. ende een galeide.

vs. 282. C. en B. daghe die. 284. C. en B. op tfolc quame. B. ligghen. 286. C. en B. merdi opdie (optie). 292. C. en B. duchte. 296. C. verdroefde. B. bedroefde. 299. B. de achte. 300. C. en B. vollen der porten. 302. C. en B. ghemeen thuus ende.

vs. 305. B. Tenemale. 306. C. Als s. alreminst om. B. al minst om. 307. B. tenemale. 314. C. pieken. B. pieten. 315. C. en B. Oestelen. 316. C. en B. wel oec dat. 317. C. warp. 318. C. bi tween bi drien. 324. C. en B. souts. 325. C. si. B. sy bestonden dat. 326. C. en B. were.

vs. 327. C. en B. groter machte. 331. C. en B. dan segghen. 332. C. en B. dat si. 333. C. en B. Den mure (muere). 334. C. en B. niet en scieden. 336. B. moesten. 338. B. quetsueren. 339. C. en B. Vlaminghe claghen. 340. B. groot. 341. C. en B. poorten. 343. B. hare ruste. 346. B. God dor sijn ootmoede. 347. C. hi se. B. hi se a. gh. moeste.

vs. 348. C. en B. menighe sware. C. joste. 349. C. en B. Die vrouwen. 350. C. en B. te (ten) mure (muere) al die. 352. C. en B. die manne. 354. C. gheviele. B. woudenne. 356. C. en B. Ende manne. 357. C. en B. die Vlaemsche. 358. B. enen. 359. C. en B. in een huys die tsgraven waren. 360. C. en B. sien vrouwen. 361. B. manne hadde. 362. C. en B. Ende vielen. B. in den brande. 364. C. en B. traken d.h. onder voet. 365. B. Doen. 367. C. en B. met alre cracht.

vs. 368. C. Recht toe al op. B. Rechte doe al op. 370. B. Dat si. 371. C. en B. dede (deden) si se weder achter (after) gaen. 373. C. Ongequest. B. Onghequetset. 375. C. ostelen. B. oestelen. 376. C. en B. Ic weet dat quarele. 377. C. Dichter. B. Dicker. 378. B. doer ghesien. 379. C. nement. B. yement. 381. C. en B. haddens dan meer dan. 382. C. en B. missaken. 384. C. en B. Dat lieten si den.

vs. 387. C. en B. beesten. 388. C. en B. Want si vore hare. 389. C. Den beesten eten van den huse dac. B. Den beesten van den huse eten tac. 392. B. stroe. 394. C. en B. Ende teerst (tierst) dat hi (hijt) hevet. 396. C. toechdijt mittien. B. toendijt mittien. 397. C. en B. jammerde dese. 398. C. en B. Oec gheviel (ghevielt). 399. C. en B. evenoghen. 401. C. woudse. B. wouden se. 402. C. en B. Ende dan draghen. 404. C. en B. Met ener. C. Met eenre catte.

vs. 405. B. hoghe. 406. B. vermalendide ware (: stare). 414. C. en B. damde om die. 415 staat in C. en B. achter vs. 416. 416. C. en B. Dat ghemaect was harde wale. 417. C. en B. stormden (stoermden) eene dach al dure. 418. C. en B. Daer si rusten niet een ure. 419. C. en B. Si stormden. 420. C. en B. in die. 421. B. Ten. 422. C. en B. toeganghe ende wreden. 425. C. en B. in die poort gaen.

vs. 427. B. of ware. 428. C. dedem sulke. B. Men dede hem sulken. 429. C. en B. Uuter. 430. B. so na. 431. C. en B. noyt man. 432. C. en B. menighen man. 439. B. werden. 440. C. en B. Dat menich man te sure. 441. C. en B. wert eer si stormens wouden. 442. C. en B. Ende werden (worden) van der gracht ghedreven. 443. C. en B. Van die van.

vs. 446. C. en B. crachte (crafte). 447. C. en B. ende after ghedreven. 451. C. en B. giste. 454. C. en B. Al ist. 455. C. en B. wille. 456. B. Tkint mist wel sinen. 457. C. en B. mist wel dat. 458. C. en B. men wel vereyschte (vreyschet) sint. 459. C. en B. Des kints (kinsts) mist wel die. 460. C. en B. mist. 461. C. en B. mist. 462. C. haer stormen. B. stormens. 463. C. en B. ghetrect bet op.

vs. 464. B. droeghe. 465. B. begavens stormens. 467. C. en B. knechten over den. 470. B. vele al sijs. 473. C. ghene dinc. B. dinc en is. 475. C. en B. werden te meniger. 476. C. en B. Ende toet (tot) enighen baten. 478. B. si hare beesten. 479. C. en B. vergaen. 480. B. onder dages (dit laatste woord is boven den regel geschreven; zie Inleid. bl. lxxxix). 482. C. en B. Oec so verstond ic.

vs. 484. C. en B. men met stormen niet en mochte. 485. C. en B. poert (porte) winnen wats ghesciede. 491. B. Soe souden. 493. C. liggen. 494. C. en B. rume dor ghenen. 497. B. gheslaghen ofte. 499. B. hijt. 500. C. en B. Vlaminc. 502. B. hare. 504. C. en B. Ende waenden. 505. C. en B. Ende bleven. C. ligghen. 506. C. Si hadden.

vs. 508. C. en B. vreselije gheware (: stare). 509. C. en B. ghedreven. 510. C. en B. Ende staende ter stede. 511. B. mure noort. 513. B. pilen. 514. C. en B. hi se daermede gheraken. 516. C. en B. Hoerdic segghen. C. hijs vermat. B. hijs hem vermat. 517. C. en B. Oec ne woudijs (woude hijs). 518. C. en B. dede des hi. 519. B. hiere inne (: minne). 520. C. ghescot meer no min. B. ghescut meer no. 524. C. Brenct w.c. heren. 525. C. en B. verbornen. 526. C. en B. Dat begonde (begonste) sere. 527. C. en B. ghinghen doe water (dwater).

vs. 528. C. en B. om soe moghedi vraghen. 533. C. en B. speels des si te voren ploen. 534. C. en B. Ic seg u (seggu) wel dat si doen. 535. C. blusschen. B. Die ten bossche waren vlugghe. 536. C. en B. overrugghe. 539. C. helpe. B. hulpen. 541. C. en B. harde stare. 544. C. en B. sach al in. 545. C. en B. Sciedam (: vlam). 548. C. en B. Dant. C. ghewesen.

vs. 552. C. en B. seide ende dankets (danckes). 553. B. ontboot hi hem. 554. C. en B. niet voerwaer. 555, C. en B. bode. 556. C. en B. enighen. 557. B. Quamen se. 558. B. dat si souden. 559. B. alsi eerst mochten. 560. C. en B. dats (dat) hem niet en. 566. C. en B. Ende die boot die voren (voeren). 567. C. en B. Al tote (tot) Caleys. 570. C. en B. dede wale (: ammeral).

vs. 572. C. en B. an nam. 574. C. en B. Hoe si hem te weren. 575. C. en B. dede (deden) ende wat. 577. C. en B. Al can ict. Tusschen 580 en 581 vindt men in C. en B. de regels, die wij in den tekst hebben opgenomen. 581. C. en B. Waen ic (Wanic). 588. C. en B. mande. 590. C. en B. mande. 591. C. en B. grote.

vs. 593. C. en B. op Mase. 595. C. en B. Te Sciedam. 599. C. en B. wesen. 603. B. conde. 604. C. en B. soe doechden (dogheden). 607. C. bedorven. B. Ende bedroefde. 611. C. en B. bleven driven dat. 612. C. en B. was wel blide. 614. C. en B. bleef nachts. 615. C. en B. Sander daghes. B. alst weder.

vs. 618. C. daer an. B. ende daer na. 619. C. en B. porde. 621. C. voelchde in g. namen. B. Dat hem v.i.g. namen. 622. C. en B. Dat. 623. C. en B. mit goeder. 625. C. in dscaerden an den werf. B. Tot in dscarden an den weerf (: werf). 627. C. en B. mochte. 628. C. en B. nauwe in. 629. C. ligghen. 631. C. en B. daer lach nachten drie. 632. C. en B. sachtet (sochtet) weder seit men. 633. C. en B. Greveningen doe voer.

vs. 636. C. en B. branden opten masten mettien (mittien). 637. C. en B. baken. 638. C. barnden. B. branden. 640. B. Dien nacht. 646. B. varen was soude. 652. B. Ende doesi. 653. C. en B. enskijn voert. 654. C. dreyscher oert. B. dreyster oert. 656. C. en B. slaghe.

vs. 658. C. en B. Hierom ist. 661. C. Nochten. 662. C. en B. Oec en moghen. 664. C. en B. Ende Paydr. 667. C. Poytan. B. Paytan. 668. C. connen. B. si ne connen hem niet bewissen. 672. C. ghinc te. 674. C. en B. groot ghedinghe. 675. C. en B. Mochte ons noch. 676. C. en B. wouden vlien. 677. C. So waret. B. Soe wert.

vs. 679. C. ware. B. warer. 681. C. en B. naerste. 682. C. en B. sachter selver stat. 684. C. maken. B. Ende weet w.d. Vl. maken. 685. C. en B. clappen gaerne vele quaet. 686. C. en B. een arme. B. dunct mi. 687. C. en B. Dat. 688. C. en B. goet is. 692. C. en B. enighcr slachte (sachter) wisen. 694. C. en B. raet. 695. C. en B. moghen. 696. C. en B. in enighen lachter. 699. B. roeke. 700 C. en B. niement en.

vs. 701. C. en B. Ende dorrens oec maken (maken oec) ghene. 702. C. en B. allenkijn (allencken) viertien. 704. C. Zelandre. 705. C. en B. Some. 709. C. en B. tonghe (tonghen) van. 710. C. en B. Ende maecse te niete (nyete). 711. B. beeste. 716. C. verbarnt. B. verbrant. 717. C. en B. in ene. 718. C. is tbeghin. B. is dbeghin. 719. C. en B. wille.

vs. 721. C. en B. Met enen breydel ene stare (een starke) rosside (rossie). 722. C. houment. B. Al hout ment. 723. B. houdet. 725. C. al die. B. alle die lude. 726. B. breydel. 728. C. en B. in een pare. 729. C. en B. soudic. 730. C. en B. doene. 736. C. en B. rose (rese) hadde verwonnen. 737. B. langhen. 738. C. en B. watre sere. 739. B. spisen (: lisen). 740. C. en B. datter somighe (someghe).

vs. 743. C. en B. te voren en sach. 744. C. en B. Hollant (Hollants) here op twater (dwater). 747. C. waren. B. ware. 748. C. en B. Ende sijt nie hadden (nie en hadden) soe siene. 749. B. huse. 750. C. en B. Al hadt. 751. C. en B. Si moesten (mosten) 1. in die. 752. C. en B. wast (waest). 753. C. en B. Sondaghe. 754. C. en B. leide (leyde). 756. C. en B. neme d. sp. allene. 757. C. en B. Hollander.

vs. 763. C. zouten zalmen ende vleisch. B. souten z. ende vleischs (: eischs). 766. C. en B. seit men. 768. C. dencken. B. wesen duncken. 769. C. Souden si spisen. B. Souden si die spise. 770. C. en B. souden se h. te (tot). 773. C. en B. int dijcwater. 774. C. en B. riden. 775. C. en B. Als (Alst) tfolc een deel was. 777. C. en B. creke. 778. C. en B. hoepten.

vs. 779. C. en B. Alse (Alle) die spise te hebben. 780. C. en B. Die si ghevaren saghen. 782. C. en B. jeghens daer ter. 784. C. en B. deden se. 785. C. rugghen. C. en B. der cogghen. 787. C. Ene. 788. C. en B. Van vr. ende versloeghen. 790. C. en B. doer die. 791. C. en B. Die si.

vs. 797. C. Ene Zeeusche cogghe. C. en B. biere. 799. C. en B. doech. 801. C. en B. quam voer. 802. B. daer naer. 805. B. dlant. 806. B. Een galeyde warp hare. 808. C. en B. condent ghedoghen in ghenen.

vs. 811. C. Hollander. 812. C. smeten. 814. C. en B. uter cogghen. 815. C. en B. hadden sijs. 816. B. moesten varen. 817. C. en B. trecten die cogghen. 818. C. en B. Ende ic seg u. 819. C. legghen. 821. C. en B. alle daer. 822. B. hadden se al. 823. C. en B. was op ene volle zee. 824. C. Had. C. en B. wildijs. 827. C. en B. hare. 828. C. en B. niement diet werde. 829. C. en B. in vlucht.

vs. 830. C. en B. dede. 832. C. Die hem die wint dreven an. B. wint dreven an. 834. C. en B. luden. 837. C. en B. poort doe waren si blide. 838. C. en B. verghinc an tsgraven side. 839. B. ghescoffeert. 841. C. daden. C. en B. Dit waren tsondaghe. 843. C. die nacht. B. die nast. 845. C. en B. Onde. 846. B. moch bueren. 848. C. en B. had die grave daer te.

vs. 850. B. tenemale. 853. C. voren ghescaert. 854. C. en B. wart. 856. B. ghinghen. 857. C. en B. dat hem. 859. C. en B. trouwelike (truwelike). 862. B. si alle. 863. C. en B. Gods. 864. C. en B. Porden si doe. B. alle te. 865. C. en B. Als te vorren (voeren) al (alle) die viande. 866. C. lanx den lande. B. lanx te lande. 867. C. den diepen selven. B. dweers den diepen.

vs. 870. B. diepen. 871. B. Soe dat si alle. 873. C. en B. Ankers verre te. 874. C. en B. doe. 875. B. Ende wan. 876. C. Die voeren voer. B. Die voren voer. 877. C. en B. ghebonden. 878. C. en B. sitten. 880. C. haven. B. leit van der haven. 882. C. en B. an sulke. 886. C. en B. vore. 887. C. en B. te samen binden. 888. C. en B. Want die viande. 892. B. scepen.

vs. 899. C. en B. al tenen male. 900. C. en B. herde. 901. C. en B. bornen (bornde) in den gronde (: stonde). 902. B. wulden. 905. C. en B. bernen. 908. C. buten der. 911. C. en B. Om dat vier. 915. C. danen. B. moesten se keren danen. 917. B. Verbrant.

vs. 919. B. begavens des berrens. 921. C. en B. comen was alsoe (: doe). 923. C. en B. Dat hi woude nemen die nachtruste. 927. C. enichsins. B. hijs. 928. C. en B. nachts niet. 930. C. waende. C. en B. fiere. 931. C. leggen soude bliven. B. bliven soude ligghen. 932. C. en B. ontbeiden ende hadden. 933. C. wer. B. ware. 934. C. en B. dats hem worden (werden). 935. C. en B. souden. 936. C. en B. avonde alsijt. 937. C. en B. gane (: ane).

vs. 939. C. Metten. B. Metten stroem. 941. C. mallic andren. B. manlijc anderen. 942. C. en B. bevalent. 944. C. en B. dander. 946. C. en B. diere wouden. 951. B. ghelike ten. 952. C. en B. op elke. 953. C. en B. volx. 955. C. sijs. B. hope.

vs. 956. B. om waest. 959. C. en B. Opten watre ghereit te (ten). 960. C. en B. opten. 963. C. en B. clene partie. 964. B. groten. 966. C. en B. oestelen. 967. C. quareel. B. sprinalen m. quareel. 971. C. en B. men ghelde. 972. C. en B. vlien te velde. 973. C. en B. Nu laet. 974. C. en B. Want sekerlike. 976. C. en B. Die oec sterft.

vs. 981. B. tot dien stride. 983. C. oestelen. B. hoestelen ende sprinale. 984. C. en B. bant armborsten. 985. B Scoter. 991. C. en B. doe. 992. B. daer. 993. C. en B. ofte.

vs. 997. C. en B. ware. B. Ghelijc. 998. C. en B. ghesien. 999. B. Int. 1000. C. stenen. 1002. C. en B. wert een ghescal. 1003. C. en B. baniere. 1004. B. jonc vrome. 1006. C. en B. porse (porsse). 1008. C. lieden. 1009. C. en B. hem wel proeveden in. 1010. C. en B. daer gheruchte. 1011. C. en B. Ende riepen doe altehant. 1012. Ay Hollant, Hollant, Hollant. 1013. C. Doe. B. Doen riep men Hollant prijs.

vs. 1018. C. Hoe noyt. 1019. C. sloech men. B. ende warp. 1020. C. menige. B. pijl. 1023. B. ment. 1024. C. warp. B. worp. 1026. C. Scepen die donse mosten (: joesten). 1028. C. Die siere in pronden. B. Die sire in vonden. 1032. C. en B. verlopen. 1034. C. en B. wert ghew. menighen.

vs. 1036. C. en B. van den castele dat wel hart. 1040. C. en B. Versleghen (Verslaghen). 1041. C. en B. bestonden si se. 1042. C. en B. tstarcste vacht. 1043. C. en B. als (alse) die. 1045. C. en B. In enen casteel op. 1046. C. in top. B. int coc. 1047. C. en B. Die holl. volc sere quelden. 1048. C. en B. man neder (neer) velden. 1049. C. en B. menighen. 1051. C. en B. Dat hi v.d. castele. 1053. B. tkoecket.

vs. 1058. C. en B. Des w. si te bet. 1061. C. stenen. 1062. C. en B. loep si. 1063. B. scep. 1064. C. en B. alle. 1065. B. sloeghen se. 1066. B. keerde spel. 1069. C. en B. scepe te voren. 1071. B. comende. 1074. C. rou hem. B. rouden dat.

vs. 1081. C. die barnden. 1083. C. en B. brant (: hant). 1084. B. an hare. 1085. B. worpen tandere jeghen thoeft. 1087. C. en B. Dat si. 1089. C. en B. daer al dat. 1091. C. en B. toter. 1095. C. en B. Des si blide waenden wesen. Deze regel ontbreekt in C. hier, maar is met een aanhalingsteeken ingelascht aan 't eind der kolom. 1096. C. en B. met (mit) desen.

vs. 1097. C. en B. bode die seide. 1098. C. Men vecht hier bi noerden sere. Regel 1098 ontbreekt in B. hier ter plaatse en vindt men na 1110 ingelascht: Men vecht hier by noorden sere. 1099. C. sendet. 1102. C. en B. vermoert. 1103. C. en B. hulpe. 1106. C. en B. grave brengt mi. 1107. C. alsulke. B. Ofts hem doet alsulken. 1108. C. eer toter. B. eer ter. 1109. C. bederven. B. laetse bederven. 1111. C. en B. te stride. 1115. B. proeven moghen tware. 1116. C. en B. ligghen hierendare (entare). 1117. C. en B. opt lant die scepe groot. 1118. C. en B. ghevloen ofte.

vs. 1119. C. en B. Die vaste scip (scep). 1122. C. en B. Daer an en is twifel negheen. 1125. C. en B. Die swarten (swerte) leeu an. 1126. C. ghetandert. B. stoc daer wert. 1127. C. Roepen. 1128. C. warp. 1130. B. alst. 1132. B. si tseyl. 1133. C. ghemeret. 1134. C. en B. voren (vore). 1135. C. en B. want ebbe. 1136. C. en B. ware.

vs. 1139. B. uut sinen handen. 1140. C. rechte voert is bestanden. B. rechte voert es hi. 1143. B. strijt in vespertide (: mide). 1144. C. en B. Tote (Tot) an den. 1149. C. Mer. B. Meer in th. bedroevet. 1150. C. en B. Dati (Datti) die vochten. B. teghen die. 1154. B. consten. 1156. B. hare leven.

vs. 1157. C. en B. tide. 1159. C. en B. nachte. 1160. C. dorper knechte. B. ontscamel dorperlike knachte. 1161. C. en B. lopen te menigher ure. 1162. C. en B. up an den mure. 1164. B. ofte. 1165. C. sel. 1168. C. en B. Ende hoepte (hoepten) men salt bet. 1170. C. en B. Want te voren in aertrike (arterike). 1171. C. en B. Was. 1173. C. en B. Mochten toe doen noch oec deden.

vs. 1180. C. en B. wildijs. 1181. C. en B. galeide. 1185. C. en B. verwonnen. 1186. C. en B. Si danckens (danctens) g.e. waren. 1187. C. en B. Doe doe gheen wonder. 1189. C. en B. Hadden hadt die grave. 1191. C. en B. te gaen (gane) optie ure. 1192. C. en B. Ende nemen. 1196. C. en B. allen comen bet. 1197. C. en B. Dat si bet waren. 1199. C. en B. Si daden hare.

vs. 1201. C. en B. rechten. 1202. C. Dat hem te prisen sere. B. Dat hem te prisen is. 1204. C. en B. Dedem (Dede) dat hi sculdich. 1206. C. en B. scriven. 1207. C. en B. Hoet (Hoot) voert ghinc opten. 1208. B. Alsoe. 1210. C. en B. ghene bi hem. 1213. C. roepen. 1214. C. en B. Ay ha (hoe) Parijs Parijs Hollant. 1215. B. lieten.

vs. 1220. B. vore. 1221. B. ghesprant. 1222. C. en B. vloen. 1223. C. en B. Sac op pac. 1224. C. en B. daer wel. 1226. C. Daerne. B. Daer hem. 1227. C. en B. ontswemmen. 1228. C. en B. stene. 1231. C. Bede. B. Mede. 1233. C. en B. En mochte. 1235. C. en B. dore enture (entore). 1237. B. scep. 1239. C. en B. halen.

vs. 1240. B. seitmen. 1241. C. en B. seilen. 1246. C. en B. des waren. 1250. C. en B. was hem lachter. 1251. C. en B. vluchts (vloechs) te (ten). 1252. C. en B. en keerde (kerde). 1253. C. en B. Si zeylden daer bi. 1255. C. en B. die mast. 1256. C. en B. mochten tgheluc prisen. 1259. C. en B. Doe quamen scepelkijn (sceepkine) die se brochten. 1260. C. en B. Doe si verder (voerder) niet en mochten.

vs. 1261. B. Ant dlant. 1262. B. Ende daer. 1263. C. en B. wech mochten (moesten) gaen. 1266. C. en B. segt (seit). 1268. C. das nam hi goem. 1271. C. vorbi pensic. B. voerbi peinsic. 1272. C. Hem street. B. Hen street. 1276. B. cabel toe. Regel 1278 gaat in B. vóór 1277. 1279. C. en B. seitmen.

vs. 1281. C. en B. daer an. 1286. B. onscemelheit. 1288. C. en B. scoet ende warp. 1290. C. en B. mi dat nu. 1291. C. en B. Die vechten te voren niet en. B. mochten (: dochten). 1292. C. en B. Die verbouden. 1293. C. en B. Ende vochten soe. 1295. C. en B. wel. 1296. C. en B. quamen so bi. De regels 1297 en 1298 ontbreken in B. maar worden gevonden tusschen 1324 en 1325. 1297. C. pensden. 1298. C. si deden in haren.

vs. 1300. C. en B. Dien hi t.v. alle (allen). 1303. C. menne. 1304. C. en B. of. 1305. C. en B. onder voet. 1307. C. leewe. B. leeu. 1308. B. Alse die. 1310. C. doe men. B. doe menne. 1317. C. en B. ammierael vincs. 1321. C. en B. Der waerheit soude hi.

vs. 1323. C. en B. brocht. 1325. C. en B. man. 1326. B. nummer. 1327. B. scep. 1328. B. alle te. 1329. C. en B. diere was. 1331. C. en B. recht. 1334. C. en B. men. 1335. B. Yever. 1337. C. en B. Scelt. 1338. C. en B. dicwile heeft. 1339. C. en B. Dattie VI. 1341. C. en B. ende man. 1343. C. en B. Her Ghye bestonts emmer niet.

vs. 1345. C. en B. ouder broedre (broedere) dan hi es. 1346. C. en B. ic ghewes. 1347. C. en B. Onghegoet. 1348. C. Had. 1352. C. en B. misschien. 1354. C. Maer nu seghet. B. Maer seit. 1355. B. Alse die partien. 1356. C. en B. brochten. 1358. B. dene si. 1361. C. en B. an sijn wi. 1362. C. en B. hebben. 1364. B. Een ander. 1365. C. en B. trechte.

vs. 1369. C. en B. heffet onse viande (vianden) al te. 1370. B. Dit en willen wi. 1374. C. en B. halen. 1382. B. langer. 1386. B. vaerde. 1387. C. en B. gheloefde. 1388. C. en B. misfel.