Rijmkroniek

[p. 190]

tekstkritische noten

vs. 10. B. dat si quamen. 11. B. metten here. 16. C. en B. Ende jonchere W. voer in. 17. C. en B. binder veste.

Achtste boek.

Alst aldus was comen,
Joncheer Willem hevet ghenomen
Raet, wat hi best dade,
Met sinen lieden. Men wort te rade,
Dat hi hem orlof soude gheven⁵
Ende danken al sijn leven.
Hi dede al, dat men hem riet.
Hi gaf hem orlof ende hiet,
Dat si souden sijn ghewerre,⁹
Waert dat quame also verre,
Dat de viande quamen met here,
Dat si trekken mochten ter were
Ende wederstaen de felle scaren.
Si lovedent alle, de der waren,
Ende voeren thuus, als men dat hort.
Dat jonchere Willem bleef in de port,
Te Middelborch, in de veste,

5 vs. 5. hi hem, Jonker Willem zijnen lieden.

9 vs. 9. ghewerre, op hunne hoede. Vgl. Velthem, Sp. hist. fo. 50. (bij Oudemans), waar wij echter gewerrent lezen.

[p. 191]

 

Dat dochte sinen rade tbeste.

 

Ende voer aldaer, want hi woude

20

Weten, wats ghewerden soude.

 

Doe lach hi, tote leden was²¹

 

Paesschen. Doe quam nimare das,

 

Datte ballinghen hem gereiden²³

 

Ende sullen een groet heer leiden

25

Ute Vlaendren, ende willen comen

 

In Zeelant te haren vromen,

 

Alsi deden up de tijt.²⁷

 

Jonchere Willem sonder respijt

 

Omboet int lant harentaer,

30

Dat hem comen was niemaer,

 

Datte ballinghe met groter crachten³¹

 

Comen, ende dat si achten

 

Zeelant te zoeken haestelike,³³

 

Ende dede bidden vreendelike³⁴

35

Al den lieden van den lande,

 

Dat si hem helpen de grote scande

 

Keren, de hem mochte ghescien.

 

Tfolc quam al toe mettien.

21 vs. 21, 22. Tot Paaschen voorbij, was. Doe lach hi. Liggen, in den praegnanten zin van rustig afwachten.

23 vs. 23. In den tekst stant: Datte baliu hem was gaen reiden.

27 vs. 27. Gelijk zij werkelijk deden, toen de tijd daar was.

31 vs. 31. In den tekst staat: baliu.

33 vs. 33. In den tekst staat: In Zeelant. Over zoeken, zie I. 33.

34 vs. 34. In den tekst staat: deden.

[p. 192]

 

Tote hem quam menich man,

40

Also als ic ghemerken can,

 

Dat noyt in Zeelant was vernomen,

 

Dat so menich man was comen

 

Ter lantwere, als men sach

 

Daer op sente Jorijs dach.⁴⁴

45

Hi ginc met enen sconen here

 

Te Vlissinghe, an dat mere;

 

Hi ontmoette een heer, wel also goet,

 

Dat hem helpen woude ter noet.

 

Daer sach men ten selven tiden⁴⁹

50

Die Vlaminghe liggende an dander side

 

Met menighen scepe wel ghereet.⁵¹

 

Dat weder was scone ende heet,

 

Ente wijnt en wayde niet.

 

Het es so vele dat ghesciet,

55

Dat gheen man te rechte zal

 

Van sinen ghelucke maken ghescal:

 

So sciere keert de aventure,

 

Dat enen man wort te suere

 

Al dat hi oyt ghesach.

60

Dat heer keerde op dien dach

44 vs. 44. In den tekst staat: Jorij.

49 vs. 49. In den tekst staat: Dat sach men.

51 vs. 51. In den tekst staat: gheret.

[p. 193]

 

Ende ghinc tArnemuden waert.

 

Het wort wayende ter vaert

 

Uten norden redelike.

 

Ic wane, God wilde van hemelrike

65

De vloet ghinghe; ende si quamen

 

Met haren scepen altesamen

 

Loverende recht in den wijnt.

 

Ic wane noyt eer noch sint

 

Oyt man gheloveeren sach

70

So menich scip op enen dach

 

In so nauwen onreynen diepe,⁷¹

 

Ende so naer te gader liepen,

 

Als de daer ter selver wilen deden.⁷³

 

Joncheer Willem was ter steden

75

Met sinen luden op den landen;

 

Dient dachte wesen grote scande,

 

Hi ne soudse voeren dar si quamen,

 

Ende riep sine liede tesamen,

 

Ende bat hem ende gheboet,

80

Dat si ghingen in scepe groet,

 

Ende jeghens hem souden varen⁸¹

 

Allegader teenre scaren.

 

Het was om niet, dat hi bat:

71 vs. 71. In den tekst stnnt: onreyn diepen.

73 vs. 73. In den tekst staat: der selver.

81 vs. 81. hem, d.i. de vijanden. In den tekst staat: soude.

[p. 194]

 

Niement woude daer ter stat

85

In de grote scepe gaen.

 

Dus worden si herde zaen

 

In de havene daer belegen,

 

Tote Arnmude in allen weghe.

 

Aldus hadden si haren wille

90

Ende bliven liggende al stille

 

In haren scepen, deen dach doer,⁹¹

 

Ende hadden haer ghevoecht ter coer.⁹²

 

Tsanderdaghes ginc men te rade,

 

Wat men hier nu best dade.

95

Mallic riet hier toe sijn beste,

 

Men wort te rade doe int leste,

 

Dat alle de van Remerswale

 

Ente van Cruninghen also wale

 

Ende de van Bevelant teen scaren

100

Tehant thuus souden varen.¹⁰⁰

 

Hiertoe reden si hem ter spoet

 

Ende voeren doe de naeste vloet¹⁰²

91 vs. 91. In den tekst staat: deen dach toer.

92 vs. 92. In den tekst staat: hadden haer ghevoecht, 't zelfde als ghevoech (zie 219), d.i. hadden hunnen zin.

100 vs. 100. te weten, om elk ‘des lands ende te weren’ (zie vs. 104).

102 vs. 102. In den tekst staat: voeren tote.

[p. 195]

 

Vorbi den vianden met ghenende,¹⁰³

 

Om te weren des lands ende,

105

Daer si toe deden hare macht.¹⁰⁵

 

De Vlaminghe bleven met hare macht

 

Licghende al stille dien nacht aldaer.

 

Des ander daghes wort men ghewaer,¹⁰⁸

 

Dat si luden uut haren heer

110

Senden voert toter Veer.

 

Nu droech men dus overeen

 

- Want hem daer dat beste sceen, -

 

Datte maerscalc soude gaen

 

Ter Veren ende dat volc bestaen.¹¹⁴

115

Des wort men te rade sciere.

 

Doe nam hi onder sine baniere

 

De Duvelanders entie van Scouden,

 

De seiden dat si niet en wouden

 

Hem begheven toter doet.

120

Hem volgheden na, teser noet,¹²⁰

 

De goede lude van Sirixe,

103 vs. 103. In den tekst staat: Vort bi met ghenende. Dit schijnt als ironisch door den auteur bedoeld op te vatten, of beduidt het, dat zij, ofschoon in de haven ingesloten, stoutmoedig de vijandelijke schepen voorbijvoeren?

105 vs. 105. In den tekst staat: toe teden.

108 vs. 108. In den tekst staat: wormen.

114 vs. 114. bestaen, aantasten, zie II. 753.

120 vs. 120. In den tekst staat: volghede.

[p. 196]

 

Diet gherne deden, wat wildijs mee?

 

Si mochtent doen sonder scande;

 

Daerna de Noertside van den lande¹²⁴

125

Deghene van den vijf Ambochten,

 

De altoes niet eens dochten.

 

De afterhoede hilt de poert

 

Van Middelborch, verstaet mi voert.

 

Men begonde dat volc te scaerne

130

Ende men brucgghedde over de Aerne

 

Met herencogghen sonder ghilen.

 

Tfolc ginc over ter selver wilen

 

Also recht, alst was ghescaert,

 

Ende streken ter Veren waert.

135

Joncheer Willem bleef tArnemuden

 

Licghende met sinen luden,

 

Ende sach de scaren henen gaen,

 

De hem dochten wel ghedaen.

 

Si ghingen wech met haesten groet.

140

De Vlaminghe saten in haren boet,

 

Ende saghen toe al wat ghesciede.

 

Doe vergaderden sgraven liede

 

Bi der Vere an de viande;

 

Ende ghinghen roeren doe de hande

145

De waren op den dike boven,

 

Dat men se te rechte mochte loven:

 

Want si vochten met ghenende.

124 vs. 124. Daerna, versta volgden.

[p. 197]

 

Doe viel of met groter scende

 

Pouwels Blauvoet ente sine,

150

Alst ten onsen was an scine.

 

Daer mosten si vlien doer den noet,

 

Of si mosten bliven doet:

 

Diet riet worde vermaledijt.

 

Hadden si ghevolghet ter selver tijt,¹⁵⁴

155

Alse si te voren hadden bestaen,

 

Dandre waren niet ontgaan:

 

Si waren gheweken metter vaert

 

Weder te haren scepe waert.

 

Dat heb ic seder wel ghehoert

160

Van hem, diet mi seide voert.

 

Dus sconfierde dit scone heer,¹⁶¹

 

Ende bleven doet in de weer

 

Vele luden van sgraven vrienden,

 

De hem in der noet dienden.¹⁶⁴

165

Daer ontflo de lopen mochte.

 

TArnemuden quam tgerochte,

 

Dat men seide al openbare,

 

Dat aldaer ghewonnen waer

 

Ende sgraven vrienden hadden ghewonnen.

154 vs. 154. ghevolghet, d.i. voortgezet.

161 vs. 161. In den tekst staat: confierde.

164 vs. 164. hem, d.i. den Graaf.

[p. 198]

170

Doe quamen donse toe gheronnen

 

Ende liepen over daerna doe,

 

Ende setten den Vlaminghen toe

 

Met haesten groet ghenendelike,

 

Die daer stonden op den dike¹⁷⁴

175

Ghescaert, ende haddent ziene:

 

Jeghen enen man wel tiene,

 

Ende deden donse met crachten tonder.

 

Dat sijt bestonden, dat was wonder,¹⁷⁸

 

Dat so onghelike sceen.

180

Si bliven doet, bi drien, bi tween,¹⁸⁰

 

De daer niet ne mochten ontgaen.¹⁸¹

 

Dit hevet scamelheit ghedaen,¹⁸²

 

De se dwanc in deser noet.

 

Daer bleven sgraven vrienden doet

185

Een groet getal in desen stride.

 

Willem moeste ten zelven tide

 

Voer de noet vlien in de port:

 

Want tfolc vlo rechtevort

 

Sonder were siere straten,

190

Dus moste hi de were laten;

 

Ende sine vrient, de bi hem waren,

 

Quamen in Middelborch ghevaren

174 vs. 174. Die, te weten, de Vlamingen.

178 vs. 178. sij, te weten, de onzen.

180 vs. 180. In den tekst staat: dren.

181 vs. 181. In den tekst staat: mochte.

182 vs. 182. scamelheit, d.i. vrees voor schande.

[p. 199]

 

Ende bleven daer liggende stille.

 

Doe haddens de viande haren wille.

195

De grave de was onversien

 

Beide van spisen ende van dien

 

Dat hem behoevede tsulker dinc.¹⁹⁷

 

Int ende men te rade ginc,

 

Dat men makede eene sprake

200

Op sulke convent, op zulke zake,²⁰⁰

 

Dat men Willem soude laten (varen)

 

Ende alle deghene, de mit hem waren

 

Ende met hem varen wouden,

 

Onghescaedt ende onbescouden,²⁰⁴

205

Ende dien gheven goet gheleide

 

Den luden ende den goeden beide,

 

Tote men quame (te) Sirixe,

 

Enen dach daerna ende niet mee.

 

De porte soude ghisele gheven,²⁰⁹

210

Dat si met her Ghyen bleven

 

Die men coes ende die men gaf.

 

Wat holpe hier vele gheseget af?²¹²

197 vs. 197. In den tekst staat: behoeve.

200 vs. 200. In den tekst staat: coment.

204 vs. 204. In den tekst staat: onghesconden.

209 vs. 209. In den tekst staat: souden.

212 vs. 212. In den tekst staat: gheleget.

[p. 200]

 

Willem voer doe siere straten,

 

Ende her Ghye woude niet laten

215

Hi ne ghelcidene hovesschelike.

 

Dit was recht in de weke

 

Na meidaghe ende manendach,

 

Dat her Ghye dus ghesach²¹⁸

 

Van sinen neve sijn ghevoech,

220

Daer menich Vlaminc omme loech,

 

Ende menich valsch Zelander mede.²²¹

 

Doe hi quam toter stede,

 

Die men Bordendam hiet,

 

Woude her Ghye ghedoghen niet,

225

Dat sijn volc iet vorder voere,

 

Misselike of het worde in roere;²²⁶

 

Ende deedse varen an tander lant,

 

Dat den Orde is ghenand,²²⁸

 

Ende liet doe jonchere Willem varen²²⁹

230

Tote Sirixe met sinen scaren,

 

Ende alle, de met hem varen wouden,

 

Voeren wech al onbescouden.

218 vs. 218. In den tekst staat: het Ghye.

221 vs. 221. In den tekst staat: valch.

226 vs. 226. Misselike, in de onzekerheid.

228 vs. 228. de Noord, polder in Noord Beveland, recht over de haven van Zieriksee. Zie Huydecoper t.d. pl.

229 vs. 229. In den tekst staat: liet de.

[p. 201]

 

Dus voer Willem in Sirixe,

 

Al was siere herten wee,

235

Dat en sceen ghene onmate.²³⁵

 

Doe hi quam op de strate,

 

Hiet men willecome wesen.

 

Hi bleef rechtevoert met desen

 

In de port met sinen vrienden,

240

De hem trouwelike dienden,

 

Ende siere comste bllde waren.

 

Na dien dat daer was ghevaren

 

Rechtevoert so bleef hi daer.

 

Ende her Ghy quam daernaer

245

Met sinen luden voer de poert,

 

Ende bleven ligghende rechtevoert

 

Vor de havene ene wile.

 

Onderlinghe scoten si pile,

 

Menighen enen, eer si scieden.²⁴⁹

250

De Vlaminghe hem doe berieden,

 

Ende voeren hare straten doe.

 

De bisscop Ghye sette toe

 

Ende gaderde een here groet

 

Den neve tontsettene uter noet,

255

Hadde hi dat volc willich vonden.

235 vs. 235. Dat en sceen ghene onmate. Het bleek geen kwade zaak geweest te zijn, dat hij zich binnen Zieriksee begeven had.

249 vs. 249. In den tekst staat: menighen, enighen.

[p. 202]

 

De grave quam ten selven stonden

 

Ute Henegouwe, als hi best mochte,

 

Ende leider aen sijn ghedochte,

 

Den zone tontsettene uter port.

260

Hi bat ende gheboet rechtevort

 

Alle sinen ghetrouwen vrienden,

 

Dat si teser noet hem dienden,

 

Ende vergaderde teser noet

 

Te Sciedame een here groet,

265

Als diet herde gherne begrepe,²⁶⁵

 

Ende doet reden grote scepe²⁶⁶

 

Om te vechtene op de viande

 

Ende te wrekene sine scande.

 

Hierbinnen eest also ghesciet,

270

Datte Vlaminghe wouden niet

 

Achterlaten haer beghin,

 

Si ne wouden meerren haer ghewin.

 

Her Gye was sonder goet,

 

Daer omme sette hi sinen moet

275

- Den Zeuschen heren oec dat dochte, -

 

Hoe hi den grave verdriven mochte.

 

Mochtesi haren wille bejaghen,

265 vs. 265. Als iemand die (d.i. daar hij) de zaak tot ontzet van Zieriksee gaarne ondernam. Begripen beteekent hier aanpakken, aan vangen.

266 vs. 266. In den tekst staat: doer reden.

[p. 203]

 

Hem ne rochte in wat plaghen

 

Dattie Vlaminghe mochten comen

280

Updat hem quame te vromen.²⁸⁰

 

Dus trecken si vor Sirixe

 

Ende brochten daer lude mee

 

Dan si te voren hadden daer.

 

Ic hoerde segghen wel vorwaer,

285

Dat si hem dus vermaten,²⁸⁵

 

In Duvelant daer si saten,²⁸⁶

 

Dat si de port winnen souden

 

Updat si se stormen wouden,

 

Sonder verlies met cleenre pine,

290

Alsi sint deden in scine.²⁹⁰

 

Want si vermaten hem openbare,

 

Dat niewerna so vaste en ware,

 

Als ment makede, ende seide mede

 

Hen ware ghene vaste stede:²⁹⁴

295

Lessines was vaster vele.²⁹⁵

 

Doe mochte men horen menighe kele

 

In dat heer overal,

 

Ende maken groet ghescal:

280 vs. 280. In den tekst staat: quame te voren.

285 vs. 285. si hem vermaten, d.i. zij durfden zich beloven.

286 vs. 286. In den tekst staat: Duvelant dat si.

290 vs. 290. De auteur spreekt ironisch.

294 vs. 294. Dat de stad niet sterk was.

295 vs. 295. Lessines, in Henegouwen.

[p. 204]

 

Nu toe metter vaert,

300

Hannin, Pieter ende Gheraert,³⁰⁰

 

Laet ons winnen dit crayennist!

 

Trouwen, wi wanen, dat ghijs mist,

 

Dat ghijt so langhe hebt ghehouden:

 

Ghi waerts bleven ombescouden,

305

Hadghijt te tide upghegheven,

 

Ghi hadt alle behouden tleven;

 

Nu suldi doen quaden fijn.

 

Mijn her Gye hadde u ghesijn

 

Een goet here, hadt ghine ontfaen:³⁰⁹

310

Trouwen no eest al ghedaen.

 

Dit riepen si alle uut enen monde,

 

Ende ginghen cp ter zelver stonde³¹²

 

Bi den bakene, an de Nortside,

 

Daer was menighe Vlaminghe blide,

315

De voer avonts was wel moede.

 

De porters waren op haer hoede

 

Ende hilden de porte beloken toe,

 

Ende Vlaminghe quamen doe.

 

Daer riep een al openbare:

300 vs. 300. In den tekst staat: Hamini.

309 vs. 309. In den tekst staat: een groet here. De jonge Graaf Gye had geenen voet in Vlaanderen; maar hadden de Vlamingen hem, terwijl hij nu Zieriksee belegerde, willen ontvangen, zoo zou hij hun een goed heer geweest zijn.

312 vs. 312. ginghen op, d.i. gingen uit de schepen op het land.

[p. 205]

320

Hannin, bi Gode! du gaets te nare:

 

Du sult lopen in dat net.

 

Ic sal steken in twinket:³²²

 

Te Lessines dedic also.

 

Ende hi maecte hem voren doe,

325

Ende dander volgheden in diere ghebare

 

Of de porte sonder were ware,

 

Ende woudse winnen op de stonde.

 

Also als men ghemerken conde,

 

Quamer vijf dusent ofte meer,

330

Die daden enen corten keer.³³⁰

 

Alse si bi der porten quamen,

 

Vaste ghedronghen wel tesamen,

 

Ondede men de porte sonder luut,

 

Ente van binnen liepen uut

335

Met groter druust onder de Vlaminghen.³³⁵

 

De wech wort hem al te inghe,

 

Doe si waren comen daer:

 

Want si hadden sulken vaer,

 

Dat si storms al vergaten:³³⁹

340

Si mochten wel hem selven haten,

322 vs. 322. Op de ontvangen waarschuwing antwoordt Hanuin: Ik zal het winket (de kleine deur in de poort) instooten.

330 vs. 330. Zij maakten een korte reis.

335 vs. 335. In den tekst staat: deuust. druust is geweld.

339 vs. 339. In den tekst staat: stroms.

[p. 206]

 

Dat si hem dus hadden vermeten.

 

Oec suldi de waerheit weten,

 

Dat nortwaert uter porten sprongen

 

Die oude lude metten jonghen

345

Ende liepen oestwaert al omme

 

Om enen hoee, om ene cromme.³⁴⁶

 

So datte porters dat vernamen,

 

Dattie liede van norden quamen,

 

Waenden si wel, dat Vlaminghe waren

350

Ende volgheden dwars den Vlaemschen scaren.³⁵⁰

 

Doch worden sijs te lesten vroet,

 

Dat si quamen om haer goet,³⁵²

 

Ende waren haer vriende.

 

Sodat haer spel daer mede siende.³⁵⁴

355

Ne hadt nochtan de vaer ghedaen,

 

Der Vlaminghen waren min ontgaen;

 

Men hadder upt lant gheslagen meer.

 

De Vlaminghen waren so uten keer,

 

Sodat si met groten hopen

346 vs. 346. om ene cromme, d.i. om eene kromte. In den tekst staat: enen tromme.

350 vs. 350. d.i. en dat zij de andere Vlamingen van ter zijde volgden.

352 vs. 352. om haer goet, ten hunnen beste.

354 vs. 354. siende, verl. tijd van sien (sienen), d.i. sien (schoon) worden.

[p. 207]

360

Recht toe in den watre lopen,

 

Ghelike of het scape waren.

 

Men sach daer menighe moederbaren³⁶²

 

Hemselven drinken dor de vrese.

 

Daer wort menighe weduwe ende wese

365

Vor Sirixe ter selver stont,

 

Als den vrienden wel wort cont.

 

Hi ne was so coene noch so stout

 

Hi ne besuerde daer sijn sout,

 

Dat si te voren hadden ontfaen,

370

So lettel blefer daen ontgaen,³⁷⁰

 

Dat sijs ne lien nimmermeer.

 

So vele verdronker in den keer,

 

Sonder de si daer versloeghen.

 

Ic wane de vriende lettel loeghen,

375

Ten eersten male dat sijt wisten,

 

Ende si haren vrienden misten.

 

Si verloren met desen lope

 

Een groet deel van haren hope,

 

Dat si voer hem drinken saghen.

380

Ic waent de porters lettel claghen:

 

Want si haddens haer ghevoech,³⁸¹

 

Daer men den menighen nedersloech.

362 vs. 362. moederbaren, d.i. mensch van eene moeder geboren.

370 vs. 370. In den tekst staat: daen, met een punt boven en onder de n. Doch daen (d.i. van daar) is juist.

381 vs. 381. ghevoech, zie vs. 219.

[p. 210]

 

Doe wort te rade in corter ure

 

Her Gye, dat hi daventure

385

Woude nemen ende varen

 

Te Hollant waert, met sinen scaren:

 

Want men dede hem verstaan:

 

Quame hi, men zoude hem zaen

 

Tlant opgheven, of men soude³⁸⁹

390

Sere vechten also houde

 

In sgraven here, als hi daer quame:

 

Dat ne lieten si dor ghene scame.

 

Dus wast bereit, seide men hem.

 

Doe sprac her Ghy: ende ic bem

395

Ghereet te vaerne, dorstijt mi raden

 

Ende ghi mi staen wilt in staden.

 

Se seiden: ja wi, diene daer brochten.

 

Ic en weet, of sijt alle dochten.

 

Ende hi voer slechts te Hollant waert.³⁹⁹

400

Des de van Sirixe vervaert

 

Mee waren op de stonde,

 

- Also als men ghemerken conde, -

 

Dan si waren bindeen daghen,

 

Dat (si) so vaste vor hem laghen,

389 vs. 389-391. Dit wil zeggen, dat Guy spoedig moest komen: want, indien Graaf Jan (II) in Holland kwam, zou Guy in 's Graven leger een sterken tegenstand vinden. Zoo verstaan, is de lezing van C. (vs. 289): opgheven, ende mede niet kwaad.

399 vs. 399. slechts, in zijne eenvoudigheid.

[p. 211]

405

Ende si hem daghelix pine daden:

 

Si ontsaghen, dat men verraden

 

Soude den grave ende al sijn heer

 

Ende altehant winnen sonder weer.⁴⁰⁸

 

Dat was haer duchten in de port.

410

Ende her Ghye die voer voert

 

Tote dat hi in de Widel quam.⁴¹¹

 

Alste grave dat vernam,

 

Ontboet hi sijn volc, groet ende clene,

 

Dat tot hem quame al ghemene.

415

Dat volc quam van allen siden

 

Ente grave began verbliden,

 

Dat hi sijn volc ghewillich vant,

 

Bede porters ende lant.

 

Hier binnen wast so comen,

420

Dat daer ene sprake was ghenomen,

 

Of ment iet ghevreden mochte.

 

In can gheweten, wiet toebrochte,

 

So datter een vrede was ghesproken,

 

De na was (weder) tebroken:⁴²⁴

425

Want de ghemeente van den lande

 

Riepen: wapen der groter scande,⁴²⁶

408 vs. 408. In den tekst staat: al tlant.

411 vs. 411. de Widel, zie bened. vs, 893.

424 vs. 424. In den tekst staat: de daerna was tebroken.

426 vs. 426. wapen! Kreet van verontwaardiging, gevolgd door een genitief.

[p. 212]

 

De ons hier nu overgaet!⁴²⁷

 

Wie hevet ghegheven desen raet?⁴²⁸

 

Dus wort dat volc al ontbonden,

430

So dat men ten selven stonden

 

Den volke seide al openbare,

 

Datter gheen vrede en ware:

 

Men woude nemen daventure.

 

Des ander daghes up de ure

435

Liet hem tfolc wel ghenoeghen.

 

Op de nacht ghinc ment voeghen,⁴³⁶

 

Hoe men den luden dede ghenoech.

 

Doe vant men daer alsulc ghevoech,⁴³⁸

 

Dat men den volke orlof gaf,

440

Dat sere tornich was hier af;

 

Ente vrede de ginc vort.

 

Also als ic hebbe ghehort,

 

So wast besproken sonder waen,

 

Dat de vrede soude staen

445

Na tontseggen maenden viere.⁴⁴⁵

 

Aldus wast besproken hiere

 

Ende beseghelt also wale.

427 vs. 427. overgaet, overkomt,

428 vs. 428. In den tekst staat: De hevet.

436 vs. 436. In den tekst staat: men voeghen. men ging voegen, d.i. men zocht het zoo te schikken, dat men den volke enz. De verzen 437 en 438 zijn later door den auteur ingelascht.

438 vs. 438. ghevoech, schikking.

445 vs. 445. Na tontseggen, na de nieuwe oorlogsverklaring zou de vrede nog vier maanden duren.

[p. 213]

 

Dus wast besceiden ten zelven male,

 

Datten de grave of her Gye⁴⁴⁹

450

Mochte ontseggen, welc dat si,⁴⁵⁰

 

Met openen brieven ende daernaer

 

Soude gheduren, weet vorwaer,

 

Vier maenden al gheheel,

 

Ende her Ghy soude voer sijn deel

455

Al toter Masen hebben Zeelant,

 

Die grave soude hebben in de hant

 

Sine porte van Sirixe,

 

Ende men soude de porte niet mee⁴⁵⁸

 

Vesten, dan si ghevest ware;⁴⁵⁹

460

Maer si moghen openbare⁴⁶⁰

 

Haers goets ghebruken, waer dat lage,

 

Sonder moynesse ende claghe,

 

Ende de coepmans mochten wanderen

 

Met ghemake deen onder den anderen,

465

Ende, sonder ballinghe, alle liede

 

Mochten wanderen. Dit ghesciede,

449 vs. 449. Datten, d.i. dat hem nl. den vrede; den vrede ontzeggen, d.i. den oorlog verklaren.

450 vs. 450. In den tekst staat: weel De gissing van Huydec. (welc voor weel) is zeer waarschijnlijk.

458 vs. 458. In den tekst staat: porten.

459 vs. 459. In den tekst staat: waren.

460 vs. 460. si: de Graaf en Jonker Guy.

[p. 214]

 

Als ic hebbe vernomen twaren,

 

Als men screef ons heren jaren

 

M. drehondert ende dre,

470

In den soemer, seghet men mie.

 

Den dach can ic niet besceden

 

Bede van verdrinkene ende van vreden.⁴⁷²

 

Maer tene was voer, ende tander was na

 

Cortelike, als ik versta;

475

Daer an leghet ghene macht,⁴⁷⁵

 

Opdat wi hebben des sinnes cracht.

 

Dus ghevielt, dat wetic wale.

 

Her Ghye de voer ten selven male

 

Weder thuus, aldaer hi woude.⁴⁷⁹

480

De grave sende also houde

 

Tote Sirixe staphans ter stede,

 

Ende onboet, dat si helden vrede.

 

Diet node horden, hadt moghen wesen.⁴⁸³

 

Men dede dat gescrifte lesen,

472 vs. 472. den dach van verdrinkene, d.i. waarop zoo veel Vlamingen, bij den uitval van die van Zieriksee, verdronken.

475 vs. 475, 476. Daar komt het niet op aan, mits wij de zaak zelve begrijpen.

479 vs. 479. In den tekst staat: Voer thuus.

483 vs. 483. Die het, zoo het mogelijk geweest ware, liever niet gehoord hadden.

[p. 215]

485

Hoe de vrede was ghegheven

 

Ende besegelt: dus eist bleven.

 

De grave hielt op sijn sout,⁴⁸⁷

 

Es hi jonc of es hi out,

 

De doer hem hem liet verdriven:

490

Dus mochte hi onbescouden bliven.

 

Hi woude rusten alhiernaer.

 

Doe viel hi in siecheden swaer,

 

Als hem sceen, de winterstonde,⁴⁹³

 

Dat hi hem selven niet ne conde

495

Ghehelpen tenigher noet met dade,

 

Het ne waer allene met rade.

 

Dit ghevreischeden sine viande

 

Ende penseden te doene hem mere scande,

 

Ende rieden heren Gyen, dat

500

Hi dede scriven op de stat

 

Brieve ende ontseiden den vrede.⁵⁰¹

 

Dat dede hi staphans ter stede,

 

Als men hem riet, mijn no mee,

 

Men riep enen monich van Ninive⁵⁰⁴

487 vs. 487, 489. De Graaf hield in zijne soldij die lieden, welke zich om zijnentwil lieten verdrijven, d.i. gebannen werden uit de plaatsen, waar de Vlamingen de baas waren.

493 vs. 493-496. Gelijk hem bleek, in den winter, dat hij alleen met raad, en niet met daad, zijne zaak dienen kon.

501 vs. 501. ontseiden, hem zou ontzeggen, zie vs. 449.

504 vs. 504. Ninive, d.i. Nienhove in Vlaanderen, zie Huydec. t.d. pl.

[p. 216]

505

Van der ordine van Premonstreit,

 

De de boetscap hadde ghereit,⁵⁰⁶

 

Ende een pape, de met hem quam

 

In de Haghe. Als dat vernam

 

De grave, dede hi se wel ontfaen,

510

Den monich ende den cappellaen,

 

Ende nam enen brief van hem beden,

 

De den dach soude besceden,

 

Dat hi den brief van hem ontfinc.

 

Dat dede hi op sulke dinc:

515

De brief de was eer ghegheven.

 

Hi woude de saken staende bleven⁵¹⁶

 

Van deen dat hi der quam:

 

Want hijt niet eer vernam;

 

Ende dede hem gheven brieve mede,

520

Dat hi van hem aldaer ter stede

 

Sulke brieve hadde ontfaen,

 

Ende liet se henen varen zaen,

 

Ende deed se gheleiden uut sine lande,

 

Dat men hen ne ghene scande

525

Soude doen, hoe dat ware.

 

Ende hi beriet hem doe daernare,

 

Wat hi best dede hiertoe,

 

Ende hi wart te rade doe,

506 vs. 506. hadde ghereit, d.i. dadelijk kreeg.

516 vs. 516, 517. Hij wilde, dat de 4 maanden gerekend werden van den dag, dat hem de brief in handen was gekomen.

[p. 217]

 

Dat hi sinen sone onboet

530

Ende al den porters, cleen ende groot,

 

Den dach, dat de brief was comen.

 

Ic ghelove wel dat hem zomen

 

Lief was ende hem somen niet.

 

Recht aldus eist ghesciet,

535

Alst is voerscreven, min no me,

 

Dus wistent de van Sirixe.

 

Men telde na den dach de weken,

 

Wanneer de vrede soude breken.

 

Doe liep, als men proeven mach,

540

Na half vasten den manendach

 

De leste dach van den vrede,

 

Ende in den selven jare mede,

 

Alst bescreven is hier voren.

 

De grave dede dat moghedi horen.

545

Hi was cranc. Om tgone

 

Omboet hi Willem, sinen sone,

 

Tote hem te comen altehant.

 

Hi woude hem bevelen tlant:

 

Want hi sijn oudste zone was.

550

Een deel heb ic vergheten das,

 

Iet te segghene van Heinrike,

 

Sinen broedere, de sekerlike

 

Een goet kint was: de was doet.⁵⁵³

 

Des hadden de vreende rouwe groet.

553 vs, 553. In den tekst staat: Een groet kint.

[p. 218]

555

De was de outste naest Janne.⁵⁵⁵

 

Nu wast op Willam comen danne,

 

Dat hi was doutste ende deerste

 

Ende most bliven de gheerste.

 

Daeromme ontboet hine daer:

560

Want het was al openbaer,

 

Dat hijs berechten conde niet mee.⁵⁶¹

 

Doe nam hi oerlof in Sirixe,

 

Jonchere Willam, ende voer ten vader

 

Ende dede sijn ghebot algader,

565

Sonder enighe wedertale.

 

De grave beval hem altemale

 

Tlant te berechtene in sine stat.

 

Ente lude wilcoerden dat⁵⁶⁸

 

Ghemeenliken met vrien moede

570

Ende nament al in groten goede.⁵⁷⁰

 

De grave nam oerlof ende rumede tlant,

 

Ende voer in Henegouwen tehant,

 

Ende keerde weder nemmermeer,

 

Ende liet den zone bliven heer.

575

Jonchere Willem dede ende liet⁵⁷⁵

555 vs. 555. In den tekst staat: naeste.

561 vs. 561. hijs, d.i. hij (de Graaf) des.

568 vs. 568. wilcoerden dat, bewilligden er in, stemden er in toe.

570 vs. 570. In den tekst staat: van al in goede nemen. In goede nemen, ten goede duiden.

575 vs. 575. dede ende liet. Zoo spreken wij nog van doen en laten.

[p. 219]

 

In den lande dat men hem riet,

 

Ende pijnde hem vreende in tlant te maken,

 

Tote dien dat begonde naken

 

De tijt, datte vrede uutginc.

580

Doe bat hi te deser dinc⁵⁸⁰

 

Den edelen luden ghemeenlike,

 

Beide arm ende rike,

 

Dat si hem helpen tesen stonden

 

Op haren cost: want hi ne conde

585

Nu den cost niet volghelden.

 

Dit heeft men ghehoert selden,

 

Datte welgheboerne liede

 

Onghelevert ende sonder miede⁵⁸⁸

 

Dienden den grave tenigher tide,

590

Sonder doe. Des was hi blide,

 

Ende nam den oem met hem te rade,

 

Den bisscop, wat hi best dade.

 

Men wort te rade, dat men gheboet

 

Ene heervaert, also groet,

595

Als oyt in Hollant was ghegheven,

 

Entie oec also bedreven,⁵⁹⁶

580 vs. 580. In den tekst staat: ter selver tijt.

588 vs. 588. Onghelevert, zonder dat hun krijgsbehoeften of soldij geleverd werden.

596 vs. 596. Entie (te weten, heervaart) oec also bedreven. Hier is het koppelwoord was uitgevallen; althans het is er bij te verstaan.

[p. 220]

 

Datte meente al twivout⁵⁹⁷

 

Den grave dienden, jonc ende out,

 

Ente edele liede ghemeenlike

600

Op haren cost, arm ende rike.

 

De vrede ghinc uut, wat wilgis me?

 

Ente porters van Sirixe

 

Streken uut ten selven stonden

 

Te Blodenborch, daer si vonden

605

Luden, de hem ter were setten.

 

Si liepen toe sonder letten

 

Ende woeden over de gracht,

 

Ende vochter an met zulker cracht,⁶⁰⁸

 

Dat si boden, al wast scande,

610

Diere op waren, hare hande.

 

De porters woudse niet ontfaen:

 

Haers dancs souder niet een ontgaen:

 

Si hadden hem so lede ghedaen.

 

Ten lesten eist also vergaen,

615

Dat si se niet en verdroeghen,⁶¹⁵

 

Maer dat si se also versloeghen,

 

Also als men gheweten conde,⁶¹⁷

 

Ende keerden weder ter selver stonde

 

In de porte al onghescent.⁶¹⁹

597 vs. 597. twivout, met dubbele manschap (Huydec.).

608 vs. 608. vochter an, vochten er aan (te weten, aan de gracht).

615 vs. 615. si se niet en verdroeghen, zij ze niet bij verdrag het leven gunden.

617 vs. 617. Gelijk men (in der tijd) heeft kunnen vernemen.

619 vs. 619. ongescent, zonder schade geleden te hebben.

[p. 221]

620

Staphans men doe boden sent

 

An Willem, den jonghen here,

 

Dat hijt ne late in ghenen kere,

 

Hi ne quame: het waer ghewonnen:

 

Want het es also begonnen,

625

Si hopent lant te crighen wale.

 

Wat holpe hier of langhe thale?

 

Joncheer Willem deet dor tbeste,

 

Ende wort te rade doe int leste,

 

Dat hi voer al sonder beiden,

630

Een deel met sijns selfs gheleide,⁶³⁰

 

Doe hi daerof niemare hoerde,

 

Met luden, de hi met hem voerde

 

Ter selver wilen uter Scie,

 

Tsaterdaghes, wast gheseget mie.

635

Dus voer hi wech sijnre straten,⁶³⁵

 

Si hadden den wijnt goet te maten,

 

Ende quam doe min noch me

 

Dan bindeen daghe te Sirixe,

 

Al gherust ende wel tevreden.

630 vs. 630. Een deel, ten deele. In den tekst staat: Ende voer; doch dit voer is eene herhaling van voer in 't vorige vers, bij vergissing van den afschrijver. In B.X. 996 komt hetzelfde vers voor. Met sijns selfs gheleide, is, met zijn eigen volk voor zijn veiligheid zorgend (Huydec.).

635 vs. 635. In den tekst staat: straden.

[p. 222]

640

Doe si quamen binder steden

 

Bleven si in rusten daer.

 

Des sonnendaghes daernaer

 

Worden si te rade ghemeenliken,

 

Dat si uut wouden striken,

645

Al wast theer niet comen toe;

 

Ende (Joncheer) Willem de ghinc doe

 

Uter porten an de zuutside,

 

Als deen therte stont ten stride⁶⁴⁸

 

Jeghen hem, de laghen tote Oertzee:⁶⁴⁹

650

Want si waren hem ghevee,

 

Ende si laghen met haren scaren

 

Daer si quaet te zoekene waren.⁶⁵²

 

Joncheer Willem dede hem segghen

 

Ende oec dat te voren legghen,

655

Of si rumen wilden de telde,⁶⁵⁵

 

Ende comen jeghens hem te velde:

 

Hi wout corten op deen dach:⁶⁵⁷

 

Winne daer, de winnen mach.

648 vs. 648. Als een wien 't hart gesteld was op den strijd tegen hen enz. In den tekst staat: den stride.

649 vs. 649. Oertzee, vgl. boven vs. 228.

652 vs. 652. zoeken, zie I, 33.

655 vs. 655. de telde, de tenten.

657 vs. 657. corten, kort maken, in korten tijd, met één gevecht, de zaak beslissen.

[p. 223]

 

Des wouden si niet anegaen.

660

Binnen desen heeft men bestaen,

 

Ridder te maken op de stede

 

Jonchere Willem ende oec mede

 

Her Niclaes, here van Pitte,

 

Ente bastaerde here Witte:

665

Sgraven neve was de gone

 

Ende was sgraven Florens zone,

 

Daer men te voren af mach horen,

 

Doer wies doet quam dese toren,

 

Daer ik na of hebbe gheseit,

670

Ende daartoe menich leit:

 

Dat suldi hierna horen wale

 

Eer ic ende dese tale.

 

Als joncheer Willem hadde ontfaen

 

Ridders name, doe maect hi saen

675

Menighen ridder daer ter stede,

 

De here van Voerne, diene dede

 

Ridder. Ic vermete mi das,

 

Dat hi de achtendeviertichste was,

 

Dien si maecten ridder daer.

680

Doe quam hem boetscap daernaer,

 

Dat si met haren ghetelde⁶⁸¹

 

Nu comen wilden te velde,⁶⁸²

681 vs. 681. In den tekst staat: gheteelde. Ghetelde is 't zelfde als telde (655).

682 vs. 682. In den tekst staat: wilde.

[p. 224]

 

Ende, wouden si comen, men waers blide

 

Ende soudse ontfaen met nide.

685

Mijn heer Willam ginc te rade,

 

Wat men hiertoe best dade.

 

Sijn raet droech overeen,⁶⁸⁷

 

Dat hem daerna dat beste sceen,

 

Dat men ghinghe in de poert,

690

Na deen dat men heeft ghehort,

 

Dat si ten stride niet en comen.

 

Si ligghen vaste te haren vromen,

 

Of si binnen eenre vesten laghen.

 

Sgraven vrienden, doe si dat saghen,

695

Keerden weder in de stede,

 

Ende hielden, den' dach doer, vrede.

 

Binder port lach her Willem,

 

Ende menich vroem man met hem.

 

Swoendaechs quamen de Vriesen naer

700

Ende Kenemaers oec aldaer.

 

Her Gye, de bisscop van Utrecht,

 

De coene volc brocht echt,

 

Dat men met rechte mochte prisen

 

Van scoenheden in alre wisen.

705

Nu was dat heer vergadert al.

 

Nu hoert voert, hoet wesen sal.

687 vs. 687. raet droech overeen, d.i. zijne raadslieden kwamen tot dit gemeenschappelijk besluit.

[p. 225]

 

Sdonredaechs ghinc men voert,

 

Ende streec met al den here voert

 

Uter porten te Bridorp waert.⁷⁰⁹

710

Daer mocht men sien op de vaert

 

Die viande, dat si haer baken

 

Hoghe op haren torne traken,⁷¹²

 

Als Ghise Nobbels sone dede.

 

Doe was ghemaect daer ene vrede,

715

Dat hi soude sijn teyken vellen

 

Ende bliven thuis met sinen ghesellen

 

Toten naesten sonnendaghe.

 

Dit brochten toe sine maghe

 

Doer tbeste; ende soude dan incomen,⁷¹⁹

720

Sal hi doen dat hem sal vromen.

 

Dus wort men te rade daer.

 

Men keerde weder tehant daernaer

 

In de port ten avontmale.

 

Nu hoert ene jamerlike tale.

725

Des vridaghes heeft men vernomen,

709 vs. 709. In den tekst staat: de Bridorp.

712 vs. 712. In den tekst staat: torne braken. Zij trokken (heschen) hun sein hoog op den toren, welk sein, na 't verdrag, geveld, d.i. nedergehaald werd (vs. 715).

719 vs. 719. soude dan incomen, d.i. zoo hij dan (op Zondag) inkwam, zoo zal hij (zeggen zijne magen) doen wat hem het voordeeligst is. Incomen staat over tegen thuis blijven (vs. 716).

[p. 226]

 

Dat den vianden toe sijn comen

 

Vele scepe met Vlaemschen here;

 

Daerjeghen soude men ter were

 

Vele scepe opt water legghen.

730

Dit dede men al den here segghen;⁷³⁰

 

Grote scepe, een groet ghetal,

 

Dede men wel mannen al:⁷³²

 

De soude men voeren dan in Goude.⁷³³

 

Dat niement op den lande soude

735

Gaen, des droech men overeen.

 

Dat hilt men qualijc, alst wel sceen.

 

Als een ries verweent, de sinen wille⁷³⁷

 

Doet altoes lude ende stille,⁷³⁸

 

So wil hi vroeder sijn allene

740

Dan een heer es alghemene,

 

Ende acht sgheboets niet, dat men doet:

 

Gaet et wel, so eest goet;

 

Ende gaet het anders iet dan wale,

 

So ne wilhijs horen ghene tale.

730 vs. 730. In den tekst staat: heren.

732 vs. 732. In den tekst staat: weel manne val.

733 vs. 733. Goude, een water tusschen Schouwen en Duiveland (Huydec.).

737 vs. 737. ries verweent, vermetele dwaas.

738 vs. 738. In den tekst stnat: Does.

[p. 227]

745

Dus ghevielt, daer ment toesach,⁷⁴⁵

 

Dat ment Hollant verwiten mach,

 

De grote dwaesheit, de daer ghevel,

 

Als ghi moghet merken wel.

 

Tierste dat men quam an Duvelant,

750

Spranc ene uten cogghe tehant

 

Na enen man, de voer hem liep.

 

Wapene! dat hi niet ne sliep⁷⁵²

 

Up de wile doe hi uutspranc:

 

Want hem volgheden eer iet lanc

755

Uten scepe alghemene

 

Dat volc, groet ende clene.

 

Hieraf quam een wederstoet,

 

De den grave was te groet:

 

Want dies niet was ghewaghen⁷⁵⁹

760

Noch oec overeen ghedraghen,

 

Doe men uter porten sciet.

 

De een en woude den anderen niet

 

Laten gaen, hi ne ginghe mede.

 

Dus ghesciede aldaer ter stede

765

Dat harde clene was voracht.⁷⁶⁵

745 vs. 745. daer ment toesach, d.i. voor ieders oog.

752 vs. 752. In den tekst staat: scliep.

759 vs. 759. Dies niet was ghewaghen. Er was geen gewag van gemaakt.

765 vs. 765. harde clene was voracht, zeer weinig op voorbedacht was geweest.

[p. 228]

 

Dus bleven si daer al toter nacht,

 

Ende deden tqaetste, dat si mochten.⁷⁶⁷

 

De vianden hem doe bedochten

 

Ende quamen onder den roet ghegaen,⁷⁶⁹

770

Daer si de onse saghen staen

 

Onvorsien, ende streden se an.

 

Doe wert daer vluchtich menich man,

 

Doe men se sloech op dat hoeft

 

Van achter. Si ne haddens niet gheloeft,⁷⁷⁴

775

Si ne hadden met hem daer ghewesen⁷⁷⁵

 

Die se sloeghen. Recht met desen

 

Wort dat heer vluchtich al.

 

Doe wort daer een groet ghescal

 

Van den ghenen, de lewe riepen;⁷⁷⁹

780

Daers sgraven lude int water liepen

 

Toten scepen: ende het ginc vloet.

 

Menich hadder quaden spoet

 

Voert te comene dor den slike.

 

Daer wart menich jamerlike

785

Doet ghesleghen sonder were.

 

Ic wane noyt man so sconen here

767 vs. 767. In den tekst staat: Ende den quaetste.

769 vs. 769. onder den roet, d.i. onder den troep. roet, ml., elders rote, vrouwel.

774 vs. 774. In den tekst staat: hadden.

775 vs. 775. In den tekst staat: ghevesen.

779 vs. 779. Lewe riepen, de krijgskreet der Vlamingen.

[p. 229]

 

So sere sciere sach ondaen.⁷⁸⁷

 

Daer bleef menich man ghevaen,

 

Ende menich verslaghen ende verdronken,

790

De in de Goude daer versonken.

 

De bisscop en cons niet ontgaen,

787 vs. 787. In den tekst staat: was onderdaen.

[p. 230]

 

Hi ne bleef aldaer ghevaen.

 

Her Willem ontquam van daer,

 

Al doghede hi groten vaer,

795

Dat gheen cleen wonder sceen:

 

Van al den heer wasser gheen

 

Hi ne woude wel ter selver wilen

 

Hebben ghesijn over dusent milen,

 

Hadde dat moghen wesen,

800

So sere barenteert waren si van desen.

[p. 231]

 

Ghi moghet wel ter wacrheit weten:

 

Hadde dat volc al stille gheseten

 

Op den dike al sonder were,⁸⁰³

 

Si ne hadden in enen daghe dat here

805

Niet ghesleghen met liever lade,⁸⁰⁵

 

Al hadden sijs ghehadt goeden stade.

 

De mochte ontcomen, hi ontquam.

 

Des anderdaghes men raet nam,

 

Dat men den luden orlof gaf,

810

De meer vloen dan den draf.

 

Hadden si ghelopen op der eerden,

 

Si hadden gheronnen oft waren peerden.

 

Haerlijc en beide anders niet:⁸¹³

 

So leide was hem daer ghesciet.

815

Tfolc voer al sijnre straten

 

Ende hevet den jonghen grave ghelaten

 

In de poert bliven allene

 

Met sinen ghesinde, dat was clene.

 

Maer de porters alghemene

820

Stondens hem bi met herten rene,

803 vs. 803. op den dike, d.i. aan den dijk in hunne schepen. Dus zegt men: Katwijk op Zee, d.i. aan de zee. Door deze aanmerking vervalt het bezwaar van Huydec. tegen de zes regels: 801 - 806.

805 vs. 805. met liever lade, zonder moeite, vgl. vs. 1243.

813 vs. 813. Dat is, elk van hen wachtte op den anderen niet. In den tekst staat: Haerlijc ende beide.

[p. 232]

 

Entie, dor sinen wille, waren

 

Ghesceiden van den Vlaemschen scaren,

 

Daer hi an vant trouwe claer.

 

Dit ghesciede int selve jaer

825

Des vridaechs voer palmedach,

 

Des Hollant langhe denken mach,

 

Entie Vlaminghe warens blide.

 

Des saterdaechs te vollen tide⁸²⁸

 

Quamen de Vlaminghe vor de port

830

Met haren scepen, ende laghen voert⁸³⁰

 

Totes woendaghes in paeschdaghe.

 

Ic wane, si hadden clene claghe

 

Ende luttel duchten op de tijt:

 

Want si altoes sonder respijt

835

Trompten ende maecten feeste.

 

Dat dochte mi wesen tmeeste

 

Dat si up de tijt beghinghen.

 

Men sach se dansen ende springhen

828 vs. 828. te vollen tide, op het tijdstip van den dienst, met welken al de diensten van den dag besloten werden. Zie Huydec.

830 vs. 830. In den tekst staat: scepe.

[p. 233]

 

Ende sere trompen also wale,

840

Witten donredaghe ten avontmale.

 

Daer waren freren ende jacopine.⁸⁴¹

 

Ic wane, dat si clene pine

 

Hadden van den dienste ons heren

 

Ende in castien ende in leren,

845

Ende waest oec dat si songhen ho!

 

Het waren propheten pseudo,⁸⁴⁶

 

In dietsche pleghet men se te heten

 

Dat si sijn valsche propheten:

 

Want si verkeerden de liede,

850

Wast om vreenscap of doer miede,

 

Dat si de waerheit al versweghen:

 

Beghevene lude soudens niet pleghen:

 

Si souden al de waerheit secghen

 

Ende trechte voer den oghen legghen,

855

Ende sonderlinghe op de tijt.⁸⁵⁵

841 vs. 841. In den tekst staat: fieren. Freren zijn fraters Franciskanen.

846 vs. 846. Pseudoprofeten. In den tekst staat: profeten prosendo.

855 vs. 855. op de tijt, te weten, in de Paaschweek.

[p. 234]

 

Laetsijt doer vrienscap of doer nijt,

 

So sijn si harde buten kere,

 

Ende mi dinket, dat si haer lere

 

Al verkeren in losen doene.

860

Mi wondert, dat si sijn so koene.

 

Gherne wistic, mochtet mi ghescien,

 

Hoe menighen man ende wien

 

Si monegheden in paesdaghe,⁸⁶³

 

De met weenen ende met claghe⁸⁶⁴

865

Sine biechte hadde ghedaen:

 

Dat soudic wel gherne verstaen.

 

Daer ne was gheen so coene waert,

 

Den si trecht hadden ghespaert,⁸⁶⁸

 

Ende hadde hem beiden doen verstaen,

870

Dat enich hadde ontfaen

 

Onsen here ten selven tide.

 

Des moghen si worden onblide,

 

Dat si dus sterken de ghevechte

 

Jeghen redene ende jeghen rechte,

875

Dat si met recht ontraden souden,

 

Beden den jonghen enten ouden.

863 vs. 863. monegheden, d.i. communieerden, de communie toedienden.

864 vs. 864. In den tekst staat: met weende.

868 vs. 868. In den tekst staat: De si. Over deze verzen 866-871 zie men de Inleid. bl. lxiv,

[p. 235]

 

Nu moghedi horen ende verstaen,

 

Hoet in Hollant is vergaen,

 

Nadat ghesciede dese plaghe.

880

Des woensdaechs in de paesdaghe

 

Voeren de Vlaminghe te Hollant waert.

 

Wat hem ghesciede in de vaert,

 

Moghedi verstaen, wildijt horen.

 

Her Gye sende boden voren⁸⁸⁴

885

In den lande harentaer

 

Tote allen den luden, wien dat waer,

 

Diene ontfinghen over here:⁸⁸⁷

 

Hi ne besweec hem nemmermere.

 

Waer oec yement, de anders dochte,

890

Hi souden crenken, waer hi mochte.

 

Dus onboet hi in dat lant

 

Ende voer liggen altehant

 

In de Widele voer Ghervliet.

 

Al Nort-Hollant conde niet

895

Dat ghevinden te wederstaen.⁸⁹⁵

 

Het dede zulc, na minen waen,

 

Her Gyen boetscap te dien male,⁸⁹⁷

884 vs. 884. In den tekst staat: senden.

887 vs. 887. Dit is de inloud der boodschap: nimmer zou hij begeven (bezwiken), die hem tot heer aannamen.

895 vs. 895. In den tekst staat: Raet te ghevene. Conde niet ghevinden, d.i. wist er niets op.

897 vs. 897. In den tekst, staat: de dien male. De beteekenis der verzen 896 - 900 is: Menigeen deed toen wat Guy had aangezegd, die, als men het hem thans vraagde, zulks loochenen zou, en wien 't leed is, nu 't voorbij is.

[p. 236]

 

Doer sinen wille herde wale,⁸⁹⁸

898b

Vraghede mens, dies messaken soude,^898b

 

Al sij nochtanne sijn de scoude,⁸⁹⁹

900

Ende dient leet was, doet was leden.

 

Men siet op den dach van heden,

 

Hoe een man hem versinnet,⁹⁰²

 

Eer hi hem selven wel bekinnet.⁹⁰³

 

Als heden raet hi wel daertoe,

905

Ende eer dan comet morghen vroe,

 

Es hi andersijns bedacht

 

Ende valt derjeghen met alle siere cracht.

 

Dus ghevielt alst wesen soude.

 

Het ginc in hant jonc ende oude,

910

Bede porten ende lant

 

Ghinghen in haer Ghien hant,

898 vs. 898. Doer sinen wille, om Guy's wil.

898b vs. 898^b is in A. overgeslagen.

899 vs. 899. Dat is, al zij nochtans zijne de schuld. In den tekst staat: Al sijn.

902 vs. 902. In den tekst staat: versumet (: bekumet). Hem versinnet, een besluit neemt.

903 vs. 903. Eer hij zich zelven wel doorgrond heeft.

[p. 237]

 

Ende ontfinghen over here,⁹¹²

 

Ende sworen hem hulde, dat was mere,

 

Ende ghaven ghisele uut elker stede,

915

Beide Delf ende Leiden mede.⁹¹⁵

 

In al dat lant toten Houte⁹¹⁶

 

Ne was so coene noch so stoute,

 

De dorste segghen anders iet,

 

Dan: lieve here, dat ghi ghebiet,

920

Willewi doen herde gherne.

 

Maer si, dient wel stont tonberne⁹²¹

 

Ende hem niet wouden gaen in hant,⁹²²

 

De voeren wech ende rumeden tlant.

 

Sulc voer oest ende zulc noert

925

Ende sulc voer te Dordrecht in de port,

 

Sulc te Haerlem in Keenmaerlant,

 

Alst hem was wel becant.

912 vs. 912. In den tekst staat: ontfinghe.

915 vs. 915. In den tekst staat: in de leiden.

916 vs. 916. In den tekst staat: Ende al dat land toten houde. Bedoeld is het Haarlemmerhout.

921 vs. 921. dient wel stont tonberne, d.i. die het liever niet deden. In den tekst staat: weel.

922 vs. 922, 923. In den tekst staat: Ende niet woude gaen in Hollant, De voer wech ende rumede tlant.

[p. 238]

 

Het track in, ten selven tiden⁹²⁸

 

De hertoghe Jan, an dander zide,⁹²⁹

930

Te Waelwijc op dat veen.

 

De van den lande vreischen tgone

 

Ende trecten teghen, up de were.

 

De hertoghe brocht een groet here.

 

Suut-Hollant was al beseten,

935

Dat si niet conden gheweten,

 

Waer men se eerst soeken soude.

 

Het scheen of hem elc weren woude.

 

Dus ghevielt dat si te zamen

 

Altegader niet en quamen,

940

Dus bleef elc tote siere stede.

 

De hertoghe en hilt ghenen vrede,

 

Hi ne wilde trecken rechtevoert

 

Tsinte Gherdenberghe in de poert,

 

Ende trac voert met sinen here.

945

Tfolc sette hem ter were,

 

Al was haer lude niet vele.

 

Men soude daer in den spele⁹⁴⁷

 

Wonder groet hebben vernomen,

 

Waert niet also thoeghecomen,

950

Dattie verradre van den lande

928 vs. 928. In den tekst staat: Het trach in den selven tide.

929 vs. 929. Jan van Brabant.

947 vs. 947. in den spele, d.i. in 't gevecht.

[p. 239]

 

Niet ontsaghen de grote scande

 

Si ne deden als si dochten,

 

Daer si groten mort an wrochten:

 

Want hem de pade waren cont

955

Ende ghinghen omme ter selver (stont)

 

Ende scieden there in tween siden⁹⁵⁶

 

Ende leedden se omme ten selven tiden,

 

Dat si beloken de goede liede,⁹⁵⁸

 

Daer jamer groet aen ghesciede,

960

Al bleven niet so vele doet.

 

Bi gode dat es jamer groet,

 

Dat een man om sine ghetrouwichede⁹⁶²

 

Sterven moste aldaer ter stede,

 

Daer hi hem sculdich es te weren.

965

Maer de ghenaden ons heren,

 

De es hem ter zielen bi:⁹⁶⁶

 

Dat is de ghelove mi.

 

Dus wert verloren vechtender hant.

 

Doe trac hi voert in dat lant.

970

In de poert toten Berghe

 

Nam de hertoghe sine herberghe.

 

De poerte most hem zweren hulde,

956 vs. 956. In den tekst staat; twern siden.

958 vs. 958. beloken, besloten, omsingelden. Zie Inleid. bl. lxiv-lxvi.

962 vs. 962. In den tekst staat: Dat men om.

966 vs. 966. In den tekst staat: Die hes.

[p. 240]

 

Beide de grote ente dulde,⁹⁷³

 

Ende gaven ghisel herde swaer.

975

Nu waent de hertoghe overwaer

 

Suuthollant wel hebben algader,⁹⁷⁶

 

Oft hem hadde gheerft sijn vader.

 

Besuder Merwede was dorp enghene⁹⁷⁸

 

Si ne gaven ghisel alghemene

980

Tote Dordrecht an de port.⁹⁸⁰

 

Ende her Gye hevet dit ghehort,

 

Dat al is gegaen in hant

 

Besuder Merwede Zuithollant,⁹⁸³

 

Dattie hertoghe an hem trac

985

Ende ghene dinc uut en stac.⁹⁸⁵

 

Doe voer hi te Woudrichem

 

Ende onboet den hertoghe tot hem:

 

Want hi woudene spreken daer.

 

Ic hoerde segghen wel voerwaer,

990

Dat si binaer hadden ghescouden,

973 vs. 973. dulde, d.i. de geringen. Zie M. de Vries, Tijdschr. voor Ned. Taal en Letterk. 1882, bl. 147-155.

976 vs. 976. In den tekst staat: weel.

978 vs. 978. In den tekst staat: Besider Merwende.

980 vs. 980. In den tekst staat: in de port, hetgeen onjuist is; want tot Dordrecht toe, viel het land den hertog in handen. Dordrecht zelf gaf zich niet over.

983 vs. 983. In den tekst staat: Besider.

985 vs. 985. ut-stac, uitzonderde, buiten liet.

[p. 241]

 

Omdat si tlant daer delen wouden.

 

Oec so heb ic daer ghehoert,

 

Datte hertoghe seide: de poert,

 

De staet in den groten Waert,⁹⁹⁴

995

De behoert herwaert;

 

De Poertside bestaet mi niet.⁹⁹⁶

 

Men hoert dicke ende ziet,

 

Dat een man dat ticht te voren⁹⁹⁸

 

Als ghewonnen; het es verloren,

1000

Eer hi omme can ghesien.

 

Dus ghevielt daer na dien.

 

Die den hertoghe dat toebrochte,

 

Hoe misseliken dat hi dochte!¹⁰⁰³

 

Hadde hi niet bet verstaen,

1005

Hoe verre dattie palen gaen

 

Van den Groten Weerde, dan ic doe,

 

Dat ne had hi niet ghebrocht dus toe.

994 vs. 994. In den tekst staat: De stat.

996 vs. 996. Huydec. meent dat hier Noertside moet gelezen worden (zie t.d. pl.).

998 vs. 998. ticht, van tijgen (Hoogd. zeihen), aanduiden, aangeven.

1003 vs. 1003. Hoe misseliken, d.i. wat was zijn gedachte onzeker! Het volgende is ironisch op te vatten: Voorzeker moet hij beter, dan ik, de grenzen van den Grooten Waard gekend, en gemeend hebben, dat op die aanwinst niet toepasselijk was: zoo dra verloren als gewonnen. Dus verklaard, vervalt de voornaamste bedenking van Huydec. (t.d. pl.).

[p. 242]

 

Dus wilden si Dordrecht delen daer,¹⁰⁰⁸

 

Ende si ne quamen noit so naer,

1010

Dat si ter Merweden dorsten landen,

 

Si ne mostent rumen te haren scanden:

 

Dat huus was beset so wale;¹⁰¹²

 

Ende men hielt ten zelven male

 

Met deen van Dordrecht de goede veste,

1015

Sgraven behoef tsinen besten:

 

Si pijnden om sgraven vromen.

 

De here van der Lede was comen¹⁰¹⁷

 

In den lande van oestwaert,

 

Ende bernde ende sloech metter vaert

1020

Sgraven vriende, ende vincse mede.

 

Dus (was) Hollant telker stede

 

Beleghen ende zeer ondaen.

 

Ende her Gye lach sonder waen

 

An den Dam tote Alblaes,

1025

Ende (en) prijsde niet een aes¹⁰²⁵

 

Sijn ghewijn, hi ne hadde mede

 

Tlant van Utrecht entie stede.

1008 vs. 1008. delen, zie Inl. bl. lxvi, lxvii.

1012 vs. 1012. Dat huus, d.i. de stad Dordrecht, hier bij een sterk kasteel vergeleken.

1017 vs. 1017. In den tekst staat: vas der comen.

1025 vs. 1025. In den tekst staat: Ende pijnde met.

[p. 243]

 

Die grote valscheit van der stat¹⁰²⁸

 

Ghescreve men niet in al dit blat.

1030

De bisscop hadde versoent te voren

 

Heren Lambrecht den Vriese, als wi horen,

 

Ende heren Jacob onderlinghe

 

Van Lichtenberch van alre dinghe.

 

Dat sceen ene vrienscap wesen.¹⁰³⁴

1035

Alst verkeerde dus in desen,

 

Dattie bisscop was ghevaen,

 

Ghinghen si houwen ende slaen,

 

Her Lambrecht met siere partien,

 

Ende sloeghen, hoer ic lien,

1040

Heren Jacob ende een deel siere maghen;

 

Des de vriende dreven claghe.

 

Dus ghevielt, als ict meyne.

 

Ende Ghisebrecht is op Yselsteine,

 

Dat sine hadde gheweest te voren.¹⁰⁴⁴

1045

Hoe dat hijt hadde verloren,

 

Hebdi ghehoert segghen wale.¹⁰⁴⁶

 

Dus wast verloren al te male

1028 vs. 1028. stat, Utrecht.

1034 vs. 1034. In den tekst staat: gheen.

1044 vs. 1044. sine, het zijne, zijn eigendom;

1046 vs. 1046. B. VI, vs. 106-225.

[p. 244]

 

Dat den bisscop toe behoorde,

 

Sonder Zweder van Montforde

1050

Ende van Vianen haer Hubrecht

 

Entie hem toe behoerden echt;

 

Van Sulen ende van Bosinchem

 

Entie ghene de waren met hem,

 

Bleven houdende hare vesten,

1055

Toter tijt dat quam ten besten.

 

Aldus heb icket verstaen.

 

Ende her Ghye de voer zaen

 

Metter vaert in de stat,

 

Diene onfinghen doe optat

1060

Dat men den bisscop doden soude

 

Ende men dan core also houde

 

Willam van Gulike, sinen neve:

 

Si wouden dat hi bisscop bleve:

 

So mocht al den lande vromen.

1065

Hier binnen est also comen,

 

Dat her Witte was ghevaren

 

Uut Sirixe met cleenre scaren;

 

Met enen scepe ende niet mee

 

Voer hi buten bi der see

1070

Ende quam an bi Santvoerde.

 

Daer vernam hi ende hoerde,

 

Dat Hollant was al verloren,

 

Ende ment Haerlem leide te voren¹⁰⁷³

1073 vs. 1073-1075. leide te voren, het voorstel deed of zij zich wilden onderwerpen.

[p. 245]

 

Ende den luden in Kenemaerlant,¹⁰⁷⁴

1075

Of si gaen wilden in hant

 

Ende her Ghyen tlant opgheven.

 

De ghene, de dit hadde bedreven,¹⁰⁷⁷

 

Was noch in den lande daer;

 

Dit verstont hi wel vorwaer.

1080

Hi dede vraghen, hoet daer stonde,

 

Ende of men iet gheweten conde

 

Van wien men wilde houden tlant.

 

Men antworde hem te hant:

 

Sgraven behoef eest noch ghehouden;

1085

Dans niet bi menichs man scouden,

 

Dat niet upghegheven en es,

 

De hem hevet ghepijnt des;¹⁰⁸⁷

 

Ende noch est bleven achter,

 

Seide men hem. Dat waer lachter,¹⁰⁸⁹

1090

Sprac hi, soude men in deser noet¹⁰⁹⁰

 

Sonder slach ende sonder stoet

 

Tlant upgheven, dat waer scande

 

Bede den luden enten lande:

1074 vs. 1074. In den tekst staat: Ende hem luden.

1077 vs. 1077. In den tekst staat: hadden.

1087 vs. 1087. niet menich man hevet ghepijnt des. Weinigen hebben zich beijverd Haarlem niet op te geven.

1089 vs. 1089. hem, d.i. Witte.

1090 vs. 1090. hi, d.i. Witte.

[p. 246]

 

Het wort gekeert, heb ics raet,¹⁰⁹⁴

1095

Datte dinc niet voert en gaet,

 

Want het waer lachter ende onwitte.¹⁰⁹⁶

 

Wie sidi dan? Ic hete Witte¹⁰⁹⁷

 

Ende was sgraven Florens kint,

 

Ende her Willem heeft mi ghesint

1100

Alhier van Zirixe,

 

U te troestene: wat wildi mee?

 

Dat volc was blide utermaten,

 

Ende hen wiste hem hoe ghelaten,¹¹⁰³

 

Ende onbodent in de port.

1105

Als men te Haerlem hevet ghehoert

 

Entie waerheit heeft vernomen,

 

Dat her Witte daer es comen,

 

Liept al uut dat lopen mach;

 

Ende was op enen zonnendach.

1110

Tfolc ghinc uut al te stride,

 

Dene bi den anderen, zide an zide;

 

In den dunen liepen si jeghen,

 

Recht alse lude pleghen,

1094 vs. 1094. In den tekst staat: ghebeert.

1096 vs, 1096. onwitte, of onwette, d.i. onrecht.

1097 vs. 1097. In den tekst staat: here Witte.

1103 vs. 1103. hen wiste, het volk wist niet hoe zich aan te stellen. (Vgl. vs. 1120).

[p. 247]

 

De haren here willen zien,

1115

Ende hieten willecome. Mettien¹¹¹⁵

 

Voer hi te Haerlem in de stede,

 

Ende tfolc toghede ghetrouwichede.

 

Doe hi toende sine brieve,

 

Wortten luden also lieve,

1120

Si ne wisten in wat ghelate wesen:

 

So blide waren si van desen,

 

Dat haer Witte comen was.

 

Doe worde men te rade das

 

Dat hi stille ende overluut

1125

Sine brieve sende uut

 

In allen steden an allen lieden,

 

Ende dede hem daermede bedieden,

 

Dat hi in den lande ware,

 

Ende hi stille ende openbare

1130

Woude de zaken onderstaen,

 

Wouden sijt met hem anegaen.

 

Voer middach was dit bescreven¹¹³²

 

Ende tsanderdaghes waest bedreven,

 

Dat al de porten screven so,

1135

Dat si sijns waren vro,

1115 vs. 1115. In den tekst staat: hiet se.

1132 vs. 1132. In den tekst staat: was tit.

[p. 248]

 

Ende wat datter ware ghesworen,¹¹³⁶

 

Dat algader ware verloren:

 

Si woudent met hem avonturen,

 

So wat dats hem mochte gheburen.¹¹³⁹

1140

Dit was dantworde van hem allen.

 

Hier binnen eist also ghevallen,

 

Dat te Delf keren begonde,

 

Ende oec op dezelve stonde

 

Dordrecht al in roeren wert,

1145

Ende voeren metter vaert

 

Voer Yselmonde, ende wonnen daer

 

Een deel scepe, dat es waer.

 

Her Niclaes, here van Putte,¹¹⁴⁸

 

Was in Middelborch herde nutte:

1150

De streec uut te lande waert

 

Ende luden met hem in de vaert,

 

Der porters een groet ghetal,

 

De met hem wouden bliven al,

 

Ende ghinghen recht also voert

1155

Ses milen, heb ic ghehoert,

1136 vs. 1136, 1137. Dat men den Vlaming gezworen had, werd als niet geschied aangemerkt.

1139 vs. 1139. In den tekst staat: wat dachs.

1148 vs. 1148. In den tekst staat: van Pitte (: nitte).

[p. 249]

 

Te Waelewijc (toe). Daer laghen dan

 

Up de Were tsertoghen man.

 

Daer ghinghen se toe ende dreven se ave,

 

Beide met pieken ende met staven

1160

Mochte men sien roeren, eer si se verdreven¹¹⁶⁰

 

Ende menighen groten slach gheven.

 

Dit was met crachte, sonder omgaen,¹¹⁶²

 

Dat si dit hebben ghedaen.

 

Dus wonnen si die Were sciere,

1165

Ende verbernden metten viere

 

Walewijch metter vaert,¹¹⁶⁶

 

Ende traken weder achterwaert

 

In de porte tsente Gheerdenberghe,

 

Ende namen ruste ende herberghe,

1170

Ende bleven daer den nacht aldoer:

 

Hem ne stont niement voer.¹¹⁷¹

 

Die bi den hertoghe waren daer

 

Moestent dar rumen, dat is waer,

 

Sonder de bedwonghen waren¹¹⁷⁴

1175

Volgeden vaste haren scaren,¹¹⁷⁵

 

Ende waren blide, dat dus es comen.

 

Doe pijnsdesi echt om hare vrome,

1160 vs. 1160. In den tekst staat: Mochte men horen roepen.

1162 vs. 1162. sonder omgaen, zonder omwegen, ronduit gesproken.

1166 vs. 1166. In den tekst staat. Walewijch.

1171 vs. 1171. Geen vijand stond voor of tegenover hen.

1174 vs. 1174. bedwonghen, d.i. gedwongen. Degenen, die gedwongen tot het leger van den hertog behoorden, ruimden 't land niet.

1175 vs. 1175. In den tekst staat: volgende.

[p. 250]

 

De van Leiden, ende ghinghen uut

 

Stillekine sonder gheluut

1180

In der nacht, omdat si wouden

 

Rechte gaen al toter Gouden

 

Ende halen haer ghisele daer.

 

Doe het dach was worden claer,

 

Quamen si ter Goude up de strate

1185

Met also vreseliken ghelate,¹¹⁸⁵

 

Alsof al Hollant daer hadde ghewesen,

 

Entie viande vloen met desen

 

Van den bedde al moedernaket

 

Ende waenden niet daer sijn gheraket,

1190

Daer men se dus sciere verdriven soude.¹¹⁹⁰

 

Daer ne was niement hi ne woude

 

Uten lande hebben ghewesen.

 

De van Leyden namen met desen

 

Haer ghyselen, daer si se vonden,¹¹⁹⁴

1195

Ende keerden weder. Ten selven stonden

 

Hadde doe Delf ende Delflant

 

Rechtevort ghekeert die hant.

1185 vs. 1185. In den tekst staat: vreselike.

1190 vs. 1190. In den tekst staat: ghiere. Zij meenden niet, zoo spoedig weder verdreven te zullen worden uit de plaats, waar zij ingekomen waren.

1194 vs. 1194. In den tekst staat: si se wouden.

[p. 251]

 

Van Sciedamme alle de wive

 

Liepen uut, hier vier, hier vive,

1200

Ende deden de manne lopen mede.

 

Tlant wort al uten vrede

 

Omme de Vlaminghe te verslane.

 

Het riep al: loep an, loep ane!¹²⁰³

 

Slawi doet onse viande,

1205

De ons hebben ghedaen de scande,

 

Ende onse vriende hebben versleghen,

 

Ende haer hande niet ghedweghen,

 

Daer si onse vriende mede versloeghen,

 

Des wi harde lettel loeghen;

1210

Slawi se doet, ende wi(e)se wreken,¹²¹⁰

 

Men salre ewelike af spreken.

 

Dus wort tfolc al in roere:

 

Men hoorde noyt al sulke voere.¹²¹³

 

De Vlaminghe waren al ondaen.

1215

In Scoenhove hevet men dit verstaen,

 

Daer haer Niclaes was comen inne,

 

Dat men den Vlaminghen dese onminne

1203 vs. 1203. In den tekst staat: loeps an, loep ane.

1210 vs. 1210. In den tekst staat: wise.

1213 vs. 1213. In den tekst staat: Men hadde noyt.

[p. 252]

 

In Hollant dede; overal

 

Wort in de port een groet ghescal.

1220

Her Niclaes, de der was,¹²²⁰

 

Was in de porte, sijt seker das,

 

Endc is van den casteel ghegaen.

 

Dien so hebben si bestaen,¹²²³

 

Ende lieten niet opganghen weder.

1225

De boven was, mochte niet neder.

 

Dus moste de vader ente zone

 

Haers ondankens doghen tgone:¹²²⁷

 

Dene was binnen, dander buten.

 

Si ghinghen hem doe vaste besluten

1230

De binder borch waren beseten.

 

Dit lieten si te Dordrecht weten

 

Ende heren Witten sonder merre.

 

De Vlaminghe worden droeve ende erre,

 

Ende seer ondaen: si ghinghen vlien:

1235

Want si alle de doet ontsien.

 

Her Ghye de ginc in de stat.

 

Als hi doen vreischede dat,

 

Wort hi droeve ende seer ondaen

 

Ende wiste cume wat bestaen,

1220 vs. 1220. de der was. Huydec. lascht hier het woord here in: die daar heer was. Zeker gaat het, dat de der was, was in de porte, mank gaat. Zie Huydec. op deze plaats D. III. bl. 180-183.

1223 vs. 1223. bestaen, aangetast.

1227 vs. 1227. In den tekst staat: haers sondankens.

[p. 253]

1240

Ende welc hi mochte gheraken¹²⁴⁰

 

Dat hi hem henen mochte maken.

 

Hi ne dorste daer niet langher bliven,

 

Ende hi ne woude niet meer kiven

 

Noch delen de porte van Dordrecht,

1245

An welker siden hi hadde recht.¹²⁴⁵

 

Ende den hertoghe van Brabant

 

Luste niet te zoekene tlant¹²⁴⁷

 

Noch te kivene om de port,

 

Als men te voren heeft ghehort.

1250

Des moghen si hem scamen sere.

 

Her Ghye de was al uten kere.

 

Doch so quamt hem also an,¹²⁵²

 

Als hem riet van Renesse her Jan,

 

Dat si voeren toter Goude.

1255

Hi hopede, dat hi dan wel sonde

 

Doer de Ysele hene varen:

 

Want si hadden teenre scaren

 

Cocghen noch een groet ghetal,

 

De met hem zouden varen al.¹²⁵⁹

1260

Dus voeren si wech haerre straten

1240 vs. 1240. welc (welke) van verschillende partijen hij kiezen zou. In den tekst staat: moste.

1245 vs. 1245. 't Zij aan de Noord-, 't zij aan de Landzijde.

1247 vs. 1247. zoekene, zie I. 33.

1252 vs. 1252. quamt hem an, gebeurde het hem.

1259 vs. 1259. In den tekst staat: zoude.

[p. 254]

 

Ende mosten Hollant aldus laten,¹²⁶¹

 

Dat si sciere hadden ghewonnen

 

Ende dat si niet behouden connen.

 

Des hadden si scande ende onnere.

1265

Si verloren an desen kere

 

Scepe, have ende oec liede.

 

Nu sallic u segghen wat ghesciede

 

Binnen deser tijt tote Sirixe.

 

Al gheviel daerbinnen mee

1270

Dan ic sal segghen, dat comt bi dien:

 

Al en can ics niet vertien¹²⁷¹

 

Dat daer ghesciede, ende dat mer sach.

 

Het gheviel op enen dach

 

An den avont dat men int lant

1275

Bernen sach menighen brant

 

Up de huse harentare.

 

De porters pensden, wat dat ware,

 

Ende haddens menigherhande dochte,¹²⁷⁸

 

Wat dat vier bedieden mochte.

1280

Want men bernde al Scouden dure¹²⁸⁰

1261 vs. 1261. In den tekst staat: mostent.

1271 vs. 1271. Dat ik alles niet kan verhalen.

1278 vs. 1278. dochte, gedachte, meening, of wel vrees (nw. vorm van duchten).

1280 vs. 1280. al scouden dure, door geheel het eiland Schouwen.

[p. 255]

 

Tote enen male up ene ure.

 

Te Bordendamme bornde men mede,

 

Hier niet verre van der stede,

 

Ene clene halve mile.

1285

Daer bernde men ter selver wile

 

Viere baken al de nacht.

 

So datten ghenen, de dat wacht,¹²⁸⁷

 

Ontfiel dat fier, ende daer lach stro¹²⁸⁸

 

Binden torne, ende het wert toe

1290

Bernende so zere, dat hi ne mochte

 

Niet gheueten. Doe hem dat dochte,¹²⁹¹

 

Ghinc hi stille siere straten,

 

Ende hevetse alle slapen ghelaten:

 

Want hi ne wilder wecken gheen.

1295

Alst vier doer den solre sceen,

 

Wortsi herde seer ontdaen,

 

Ende waren blide, mochtsi ontgaen.

 

Si vielen uut, als si eerst mochten.

1287 vs. 1287. So dat, d.i. en toen, evenals II. 415. So dat Koenraet xv jaer Coninc wort, d.i. en toen werd enz. Zie Prof. Verdam, Tijdschr. voor Nederl. Taal en Letterk., Jaarg. V. bl. 96. de dat wacht, die de wacht daarbij hield.

1288 vs. 1288. In den tekst staat: ontfiel ontfier.

1291 vs. 1291. gheueten, of gheuten, uitdoen, uitdooven.

[p. 256]

 

Lettel goeds si voer hem brochten.¹²⁹⁹

1300

Dat huus bernde ter eerden toe.

 

Des ander daghes streken doe

 

De porters uut ende hieuent neder,¹³⁰²

 

Ende streken doe ter porten weder.

 

Doe was ghevelt de veste side.¹³⁰⁴

1305

Des ander daghes vro bi tide.

 

Ginghen si uut Sirixe,

 

Ende hiewen den anderen wech ontwe,¹³⁰⁷

 

Ende lieten staen een teiken daer,

 

Dat men weten mochte vorwaer,

1310

Dat sonder sake niet ghesciede.¹³¹⁰

 

Daerom eist dat ict bediede.

 

Dat huus stont der porten naer

 

Ende was haer de wile swaer.

 

Hobuch, de daer af was here,

1315

Hoe mochte hi dat doen emmermere,

 

Dat hi hem sette teghen den grave,

 

De hem dicke van sijnre have

 

Hadde ghegheven te menigher stonde?

 

Also als men ghemerken conde,

1299 vs. 1299. Zij bergden slechts weinig goederen.

1302 vs. 1302. hieuent neder, hakten het gebouw in een, slechtten het.

1304 vs. 1304. de veste side, de versterking aan de eene zijde.

1307 vs. 1307. wech, d.i. weeg, muur.

1310 vs. 1310. niet sonder sake, met opzet.

[p. 257]

1320

Hadden de grave (sere) vercoren.

 

Dat hi qualike hevet verloren

 

Doer enen, dien hi noyt en sach¹³²²

 

Sonder op den selven. dach

 

Dat ter Veeren verloren bleef.

1325

Als ic hier te voren screef.¹³²⁵

 

Dus eist aldaer vergaen.

 

Nu heb ict aldus verstaen,

 

Dat dit de voerboetscap was,

 

Als ic hier te voren las,¹³²⁹

1330

Hoe de Vlaminghe waren verdreven

 

Ende Hollant in de ere verheven,

 

Omdat si keerden so haesteliken.

 

Dat was in de eerste weke

 

Van den meye dattie Vlaminghe

1335

Lettel helden meer ghedinghe¹³³⁵

 

In Hollant tote enigher stede.

 

Hem was onseit alle vrede:

 

Si voeren wech sonder sparen.

 

Alsi dus quamen ghevaren,

1340

Vreischede ment tSierixe binnen,

1322 vs. 1322. Doer enen, om den wil van iemand, namelijk Guy van Vlaanderen.

1325 vs. 1325. Boven vs. 132-152.

1329 vs. 1329. las, d.i. verhaalde, meldde.

1335 vs. 1335. Weinig meer te zeggen over hielden.

[p. 258]

 

Dat si waren met onminnen

 

Ute Hollant dus verjaghet:

 

Datten porters wel behaghet.

 

Men sach se comen op Greveninghen.

1345

Doe ne was daer gheen langer dinghen:¹³⁴⁵

 

Men ginc reden harde sciere

 

Grote scepe, meer dan viere

 

Ofte vive, ten zelven male,

 

Om uut te vaerne, weet ic wale,

1350

Waren si voer de porte comen.¹³⁵⁰

 

Doe pensden si om hare vromen,¹³⁵¹

 

Si ne mochten liden niet de port,

 

Nadien dat men heeft ghehoert,

 

Dat si sijn ghesconfiert.¹³⁵⁴

1355

Doe wort de raet anders verkeert,

 

Ende worpen omme ter selver ure,¹³⁵⁶

 

Ende voeren voer Scerpenisse dure.

 

Dus voeren si te Vlaendren waert,

 

Ende hadden bejaghet an de vaert

1360

Lettel eren ende vele scanden,

 

Dat si heren uut andren landen

 

Aldus wouden slands verdriven,

1345 vs. 1345. dinghen, over en weder praten.

1350 vs. 1350. In geval de Vlamingen voor de stad gekomen waren.

1351 vs. 1351. si, de Vlamingen.

1354 vs. 1354. Dat zij in Holland gansch en al de nederlaag hebben geleden.

1356 vs. 1356. worpen omme, namen eenen omweg.

[p. 259]

 

Ende selve heren wilden bliven,¹³⁶³

 

Daer si noyt an hadden recht.

1365

Es hi here of is hi knecht,

 

De altoes onrecht gheerne dade,

 

Ie woude over hem ghinghe de scade,

 

Ende die se sterkede in dien dinghe,¹³⁶⁸

 

Ie wout mede over hem ghinghe.

1363 vs. 1363. In den tekst staat: wilde.

1368 vs. 1368. In den tekst staat: in de dinghe.

vs. 18. B. dbeste. 23. C. en B. Dattie ballinghe hem ghereeden (: leeden). 27. C. Als si. 30. C. en B. ware. 31. C. en B. Dattie ballinge (ballinghen). 33. C. en B. Zeelant te. 34. C. en B. Ende hi dede (deden).

vs. 43. C. en B. lantswere (lanswere). 44. C. en B. op sente Jorijs dach. 45. C. en B. met sconen. 46. C. en B. op dat mere. 47. C. en B. Hem ontmoete. 48. C. en B. wilde. B. hulpen. 49. C. en B. Daer sach m.t.s. tide. 50. C. en B. liggen. 51. C. en B. scepe al ghereet. 52. C. Tweder. B. Dweder. 53. C. en B. Ende die wint. 55. B. te rechte en sal. 60. C. en B. Ende here keerde opten.

vs. 63. C. en B. redeliken. 64. C. en B. waent God wille. 67. C. en B. Loveren. 69. C. en B. loveren. 71. C. en B. Soe nauwe in onreynen. 72. C. en B. Ende soe nauwe. 73. C. en B. ter selver. 75. C. en B. opten lande. 76. C. en B. dochte grote. 77. C. en B. Si ne souden se weren. 80. C. scepen. 81. C. en B. Dat si jeghens hem souden.

vs. 86. C. Dus si worden si. B. Daer soe worden. 87. C. en B. haven. 88. C. en B. weghen. 90. C. en B. ligghen (liggende) stille. 91. C. hare scepen die dach dore (: core). B. dach dure. 92. B. hare ghevoechte ter cure. 94. C. en B. nu hier toe. 95. C. en B. Manlic (Manlijc). 96. C. en B. rade int. 97. C. en B. Ende alle. 99. C. en B. teenre. 100. B. Te hans. 102. C. en B. voeren doe die naeste.

vs. 103. C. en B. Vorbi die viande. 105. C. en B. deden. 106. C. en B. cracht. 107. C. en B. Ligghen. 108. B. anders d. wert ghewaer. 109. C. en B. here (: were). 110. C. en B. ter. 111. C. en B. daer des over. 116. B. onser. 120. C. en B. Hem soude volghen te deser.

vs. 122. C. en B. wildi. 123. C. en B. doen al sonder. 124. B. Daernaer. 126. C. en B. niet eens en dochten. 130. C. bruggede. B. brugghe over. 131. C. en B. heer cogghen. 141. C. en B. al dat. 143. C. en B. vianden (: handen). 144. C. en B. doe roeren.

vs. 148. B. vel. 150. C. en B. Alst den onsen wert an scine (antscine). 151. C. mostsi. B. moesten. 152. B. moesten. 154. C. en B. Hadsi. 156. C. Dander. 158. C. en B. hare. 159. C. en B. sider. 161. C. sconfierde. B. scoffierden dat. 162. C. en B. in der were (: here). 168. C. en B. Datter Vere ghewonnen ware. 169. C. vrienden had. B. vriende haddent.

vs. 177. C. en B. crachte. 180. C. en B. drien. 181. C. mochten. 183. C. en B. Diese. 185. C. en B. in den stride. 186. C. en B. moester (moster). 187. C. en B. Doer die. 188. C. en B. tfolc voer rechte. 190. B. die werelt laten. 191. C. en B. vriende.

vs. 193. C. ligghen. 195. C. en B. was doe onversien. 197. C. en B. behovede. 198. C. en B. Hierna men. 199. C. en B. maecte. 200. C. en B. covent. 201. C. en B. laten varen. 203. C. en B. Ende die met. 204. C. en B. onghescaet ende onbescouden. 206. C. goede. 207. C. en B. Des men quame te. 208. B. daernaer. 209. C. en B. soude. 210. C. haren. B. heren. 212. C. en B. helpt hier vele gheseit af.

vs. 213. C. en B. doer die straten. 216. C. wach. 217. C. en B. Na meye ende. 218. C. en B. her Ghyen (Ghye). 221. C. en B. valsch. 226. C. Misselic. B. Messelijc. 227. B. Ant dander. 228. C. en B. ten oerde was. 229. C. en B. Ende liet doe jonchere. 230. C. sire. B. sijnre. 232. C. wech. B. wech al bescouden.

vs. 239. C. en B. ende sine. 240. C. en B. ghetrouwelike. 241. C. en B. comst. 245. C. sine. 246. C. en B. bleef. 247. C. haven. 248. C. onderlinghen. 249. C. en B. menighen eenen eer si sceden. 250. C. en B. hem bereden (berieden). 251. B. harer. 253. C. ene here. B. een heer.

vs. 259. C. en B. ende die poort (voert). 261. C. en B. sine ghetrouwe vrienden. 265. C. begrepen (: scepen). 266. C. en B. doet reeden. 267. C. en B. vechten. 268. C. en B. wreken. 270. C. en B. Dattie viande. 272. C. en B. meren (merren). 276 gaat vs. 275 voor in C. en B. 275. C. en B. oec dochte. 277. B. Mochten si.

vs. 280. C. en B. hem dat quame te vromen. 281. C. en B. Doe streken. 285. C. en B. hem des. 286. C. en B. Duvelant daer si. 289. B. pinen. 290. C. en B. in an scine. 292. C. en B. vast. 293. C. seiden. 294. B. Ten ware. 298. C. en B. maecten.

vs. 300. C. en B. Hannijn. 301. C. en B. dat craeyennest. 302. C. hijs. B. dat hijt mest. 304. C. en B. waert bleven. 305. C. en B. Haddijt. 308. B. had. 309. C. en B. Een goet here haddine. 312. C. en B. ten selven. 313. C. en B. kakenen. 315. C. en B. avont wert. 317. B. die porten. 319. C. en B. Doe riep.

vs. 320. C. gaes. B. Hannijn. 321. C. sulte. 323. C. en B. dadic. 324. C. en B. makede. 325. C. volghede. B. dandere. 326. B. die porters. 327. B. wouden se. 332. C. en B. al te samen. 333. C. en B. gheluut. 334. C. en B. quamen uut. 335. C. en B. drust an die. 337. C. en B. Die si. 339. C. sijs storms. B. stormens. 340. C. en B. mochten hem.

vs. 341. C. en B. des hadden. 345. C. en B. oest wert omme. 346. C. en B. om ene cromme. 349. C. en B. dat viande. 350. C. en B. volchden. 351. C. en B. ten lesten. 352. C. en B. op haer goet. 353. C. en B. hare. 354. B. hare. 355. C. en B. hadde. 357. C. en B. op lant gheslagen (gheslegen) mere (: kere). 359. B. Dat si.

vs. 360. C. en B. in dat water. 362. C. en B. menich. 363. C. en B. drenken (drencken). 372. B. Ende vele. 373. B. si versloeghen. 375. C. en B. doe sijt. 376. C. en B. hare vriende. 377. B. desen hope. 378. B. haren lope. 379. C. en B. Die si vor hem drencken.
In C. en B. ontbreekt vs. 382, maar tusschen dit en vs. 383 hebben die codices de volgende verzen:

O Vlaendren es di dit ghenoech,
Dattu nemes sulc aventuere,
Die di wort soe sere te suere,
Om lude, die di niet bestaen⁴
Ende metti niet toe en gaen,
Doe men dijn volc int water dreef?
Mer welc Zeelander doe bleef?⁷
Si wachtens hem harde wale.
Wiltu merken mine tale?
Ic seg die di ter steden brochten,⁺
Dat si anders niet en dochten,
Dan: mochten si metti voldoen;¹²
En achtens niet een bottoen,
Hoe grote scade du ontfinghes,
Opdat si metti hares dinghes⁺
Mochten wel comen te boven:
Dat souden si harde gherne loven.
Ende hoe dat voert metti gaet,
Dat si ontgaen, dats haer raet.
Dit moghestu merken ende besien:
Want si emmer achtertien,
Alst comt ter porsen ende ter noot.
Daer bleven ghene Zeelanders doot:
Het waren Vlaminghe altemale.
Men macht oec proeven wale,⁺
Dat si some leden smerten
Om haren here in hare herte,⁺²⁷
Al conden si hem ghehelpen niet:⁺
Merct bi u selven ende siet
Wes ghesciet desghelike.
Nochtan dat die coninc van Vranckerike
Bede den ouden ende den jonghen
In Vlaenderen wel hadde bedwonghen,⁺
Ende men tlant van hem helt,
Ghi dreeften uut met ghewelt
Ende benaemt hem al sijn recht.
Die grave ne was man no knecht³⁷
Heren Ghyen, weet men wel.
Al sidi ons dus fel,
Peinst hierom, laet u ghenoeghen,
Ende pijnt andersins te voeghen⁺
Dat u orbaer is vele bet,
Dan ghi u luden laet int net,⁴³
Daer die Zeelander uut ontgaet,
Ende wachtes u, dats mijn raet.
Want so sien, het ne helpet niet,⁴⁶
Alst aldus was ghesciet.

4 vs. 4. d.i. om de Zeeuwen.

7 vs. 7. Op deze vraag wordt het antwoord verwacht: geen! want (vs. 8) zij houden zich buiten schot.

+ C. stede.

12 vs. 12. Dat zij met uwe hulp de zaken naar hunnen zin mochten doen uitkomen, zoo als duidelijker gezegd wordt in vs. 15 en 16.

+ B. met.

+ B. mach.

+ B. harer herten.

27 vs. 27. Om haren here, zie Inleid. bl. lx, lxi.

+ B. ghehulpen.

+ B. hadden.

37 vs. 37. Die grave, te weten Graaf Jan II.

+ B. andersijns.

43 vs. 43. In den tekst staat: Dat ghi.

46 vs. 46. Want so sien, d.i. want, hoe schoon ook.

4 vs. 4. d.i. om de Zeeuwen.

7 vs. 7. Op deze vraag wordt het antwoord verwacht: geen! want (vs. 8) zij houden zich buiten schot.

+ C. stede.

12 vs. 12. Dat zij met uwe hulp de zaken naar hunnen zin mochten doen uitkomen, zoo als duidelijker gezegd wordt in vs. 15 en 16.

+ B. met.

+ B. mach.

+ B. harer herten.

27 vs. 27. Om haren here, zie Inleid. bl. lx, lxi.

+ B. ghehulpen.

+ B. hadden.

37 vs. 37. Die grave, te weten Graaf Jan II.

+ B. andersijns.

43 vs. 43. In den tekst staat: Dat ghi.

46 vs. 46. Want so sien, d.i. want, hoe schoon ook.

vs. 383. C. en B. wart. 386. C. en B. Te Hollant met. 389. C. en B. Dat lant opgeven. 392. C. en B. En dat niet laten dor scame. 393. B. waest bereet. 394. C. en B. Doe seide. 395. C. en B. varen dordijt. 396. C. en B. Ende mi. 400. B. Die des van. 401. C. en B. Meer. 403. C. en B. binden. 404. C. en B. Dat si soe.

vs. 408. B. Ende altehant. 411. C. en B. in den. 412. C. en B. Als (Alse) die grave. 414. C. en B. Dat si tot hem quamen. 416. B. began te verbliden. 417. C. en B. willich. 418. C. en B. ende alt lant. 419. B. waest. 422. B. En can. 424. C. en B. Die naer (na) weder was.

vs. 427. C. en B. nu hier. 428. B. Wie hevet. 434. B. anders. 436. C. en B. ghinc ment. De regels 437 en 438 ontbreken in C. en B. 443. C. en B. was. 445. B. maende. 446. C. Daer wast. B. waest.

vs. 449. B. ofte. 450. C. en B. wel dat sie. 451. C. en B. open. 452. C. en B. Soude. B. wet. 454. C. en B. soude sijn vordeel. 456. C. en B. in hant. 458. C. en B. porte. 459. C. en B. ware. 460. C. en B. mochten. 461. C. Haer goets. B. Haer goet bruken waer het laghe. 465. B. sonder die balinghe.

vs. 467. C. en B. heb (hebbe) verstanden (verstaen) tware (: jare). 469. C. en B. drie. 472. C. en B. van verdinghe ende. 473. C. tene voer ende tander na. B. teen vore ende dander na. 474. C. en B. Cortelic (Cortelijc). 476. C. en B. sins. 477. C. ghevelt. 478. C. en B. Ghye voer. 479. C. en B. Weder thuys. 482. B. hilden. 484. C. en B. ghescrift (ghescrifte) daer.

vs. 485. C. en B. Doe. 487. C. hilt. 488. C. en B. jonc es (is). 490. B. moesti. 492. B. Doen. 495. C. en B. in enigher. 497. C. en B. Dit (Dat) vreischten. 498. C. en B. hem te doen (doene). 501. C. en B. Brieven ende ontseide die vrede (stede). 502. B. stappans den vrede. 504. C. en B. monic van nonnee.

vs. 505. C. en B. oorden. 515. C. en B. brief was. 516. B. woude dattie. 518. B. eer en vernam. 520. C. en B. had (hadde) daer. 523. C. en B. sinen. 524. C. en B. hem ghene. 527. C. en B. dade. 528. C. en B. Ende wort.

vs. 529. C. en B. Dat hijt. 533. C. en B. Leet was ende hem somen lief. 537. C. dien dage. B. die daghen. 540. C. die maendach. 541. B. van der. 545. C. en B. cranc ende om. 548. B. dlant. 552. C. en B. broeder. 553. C. goet. B. goet kind was die is. 554. C. en B. vrienden.

vs. 555. C. en B. naest. 556. B. waest. 557. B. Ende hi was doudste ende dierste. 558. C. moste bl. d. gheheerste. B. Ende moet bliven die geierste. 564. C. ghebod. B. ghebodt. 565. C. en B. enich. 567. C. berechten. B. Dlant te berechten. 568. B. willecorden. 570. C. en B. Ende nament al.

vs. 577. C. en B. pijnde (pijnden) vriende. 579. B. Dattie tijt ende vrede. 580. C. en B. te deser dinc. 582. C. en B. Bede (Beide) die arme ende die. 583. C. en B. helpen (hulpen). 585. C. en B. verghelden. 587. C. en B. gheboren lude (liede). 589. C. en B. Dienen d. gr. tenighen tiden (tide). 590. B. des wi blide. 593. C. en B. men boet (boot). 595. B. Alse ye.

vs. 597. B. tweevout. 598. B. diende. 599. C. en B. edel liede (lude). 601. C. en B. wildijs mee. 605. B. te weren. 606. B. toe al sonder. 609. B. waest. 611. C. en B. wouden se. 618. C. ter selver. B. ten selven.

vs. 624. C. en B. ware also (alsoe). 625. C. en B. hoepten tlant (dlant). 626. B. holpe. 627. B. deedt dor dbeste. 630. C. en B. Een deel met (mit). 634. C. en B. wast (waest) seit men mie. 636. C. en B. ter maten. 637. C. en B. noch (no) min noch (no) mee. 638. C. en B. binnen den (binden) daghe tot.

vs. 642. C. sondages. 643. C. Wordsi. 645. C. en B. Al was there niet comen doe. 646. B. En jonchere Willem die ghinc toe. 647. C. en B. poert (poort). 648. B. Als (Alse) die therte stond te stride (striden). 652. C. soken. 655. C. en B. Dat si rumen wouden. 658. C. en B. Ende winnen.

vs. 659. C. en B. Dies. 661. C. opter. B. Ridders te maken. 664. C. en B. Ende oec die bastaert. 667. B. mochte. 672. C. en B. enden sal. 674. C. en B. name maecti. 679. C. en B. Die. 681. C. en B. ghetelde. 682. C. en B. willen.

vs. 683. C. woudsi. 684. C. en B. ontfanghen. 686. C. en B. Wat hi hiertoe. 688. B. daer dat. 690. C. en B. Na dien. 691. C. en B. te stride. 692. C. en B. op hare vromen. 693. C. bin ere. 697. C. Binnen der port. B. Binnen poorten. 699. B. Des woesdaghes. 702. B. brochte. 706. C. en B. Hoert nu voert hoet varen.

vs. 707. B. Tsdonresdages. 709. C. en B. te Bridorp. 711. C. en B. hare. 712. C. en B. torre traken. 713. C. en B. Nobles (Nobels). 714. C. enen. B. daer ghemaect enen. 716. C. sine. 719. B. dbeste ende souden. 721. B. Doe wert. 722. C. en B. Ende keerden de hande weder daernaer. 723. B. te avont. 724. C. en B. een jammerlike.

vs. 727. C. scepen. 729. C. scepen. 730. B. here. 731. C. scepen. 732. C. en B. wel mannen al. 733. C. en B. soudmen (soude men) doe voeren in Goude (Gouden). 734. C. en B. opten lande soude (souden). 736. C. en B. hielt men (hilde men) qualike. 738. C. Doet. B. Doot. 740. B. heere. 741. B. Ende en acht tghebots. 742. C. en B. Gaet wel. 743. C. en B. gaet anders. 744. B. wilt hijs.

vs. 746. B. ment in Hollant. 749. C. en B. Teerst. 750. C. en B. uut die cocte. 753. C. en B. dat hi opspranc. 754. C. en B. volghede. 757. C. een weder stout. B. vader stout. 758. C. wart te groet. B. wart te gout. 759. C. en B. Want des niet wert. 762. C. Die ene woude. 764. C. en B. sciede (scieden) daer.

vs. 767. C. en B. Ende dede (deden) tquaetste. 768. C. en B. viande. 769. C. en B. roec. 774. C. en B. haddens ghelovet (hovet). 775. C. en B. daer met hem. 776. B. rechte. 779. C. en B. leewen (leeuwen). 781. C. en B. scepe in der vloet. 783. C. en B. comen. 784. C. en B. jammerlike.

vs. 787. C. en B. So sciere sach ondaen (ontgaen). 789. B. Ende verslaghen. In plaats van 791 en 792 lezen wij in C. en B.:

Die bisschop bleef ghevanghen daer,
Wi dorren segghen wel voerwaer:
Verliesen wi, wi ghelien wale;
Die Vlaminc hevet ander tale:
Verliest hi, hi ne liets niet.
Ic wane, daerbi es ghesciet,
Dat hi hevet der liede soe vele;⁺
Het ghinc met ons al uuten spele,
Die scade was al te groot
Van luden, die daer bleven doot.
Het is der Hollanders maniere:
Verliesen si 3 manne ofte viere,⁺
Si seggen liever meer dan min.
Die Vlaminc messaect int beghin.
Al verlore hire meer dan hondert,¹⁵
Hi missakets wie soes wondert,⁺
Ende soude segghen herde sciere:
Daer sijn verslaghen scumers viere.
Dit hoert men al den dach.⁺
Ic en weet hoet wesen mach.
Minde die here, als men seghet,
Die lude, als de here pleghet
Te minnen sijns selves liede,
Soe weet ic wel, dat niet ghesciede,
Dat hi die lude set in waghen;
Soe dorst men niet daerom vraghen,
Dat hi enen man verlore
Om 1000 marc, wist hijt te voren.⁺
Dus en ist metten heren niet:
Hen ne roects wats ghesciet:
Want dat volc hem niet en bestaet,
Namelike dient niet an en gaet.⁺
Al waren dusent werven mee,
Hi ne gaver niet om een slee,
Opdat hi tsine mochte bedriven.⁺
Si moghen slachten den keytiven,⁺
Die hem dus verdullen laten,
Ende hem selven soe sere haten:
Want die aventuere werket wonder:
Die nu is boven, is morghen onder.
Dit mach merken diet wil verstaen,⁺
Dat recht aldus is vergaen.

+ B. luden.

+ B. of.

15 vs. 15. In den tekst staat: wie soes wies.

+ B. missakes soes wies.

+ B. horde.

+ B. wistijt te vore.

+ B. Namelijc diet.

+ B. bediven.

+ B. slechten.

+ B. die twel.

+ B. luden.

+ B. of.

15 vs. 15. In den tekst staat: wie soes wies.

+ B. missakes soes wies.

+ B. horde.

+ B. wistijt te vore.

+ B. Namelijc diet.

+ B. bediven.

+ B. slechten.

+ B. die twel.

vs. 795. B. wonder en sceen. 796. C. alle den here en. B, heren.

vs. 801. C. en B. wel die waerheit. 802. B. Had. 803. C. en B. Opten dijc. 806. C. en B. sijs goede. 811. C. en B. opter aerde (arden). 812. B. oft waer parden. 813. C. Haerlijc beide den andren niet. B. Deen en beide den anderen niet. 814. B. lede (leede) w.h.d. ghesciet (sciet). 816. B. hevent.

vs. 821. B. Ende diere dor. 822. C. en B. van der Vlaemscer. 823. C. en B. hi vant. 825. C. en B. pallemdach (palmdach). 826. C. Des lange Hollant. 827. B. Vlaemsche. 830. C. en B. lagher. C. scepen. In plaats van vs. 831 leest men in C. en B.:

Tot des manendages in die paaschweke
Dat si en hadden ghene breke,

en in plaats van 832:

Ic wane si hadden clene claghe
Opten goeden vridaghe.

836. B. altoos wesen dmeeste. 837. C. en B. beghinnen. 838. C. en B. hoerdse (horde se).

vs. 840. C. en B. donredaghes also wale (al te male). Tusschen 840 en 841 leest men in C. en B.:

Alse hem gode (god) selve reede ter doot
Die hi ontfinc om onse (dor onsen) noot,
Ende men der passien sonde dincken,
Die hi dor ons wilde drincken.

841. C. en B. frieren (freren) ende jacopinen (: pinen). 843. C. dienst. 845. C. en B. wast (waest) oec. 846. C. en B. Si waren propheten speudo (pseudo). 847. C. en B. dutsche (duutsche). 848. B. Dat sijn. 850. C. en B. Wast (Waest) dor vrientscap. B. of dor liefde. 852. C. en B. Begheven luden en (lude) souden. 853. B. alle die.

vs. 856. C. en B. Laten sijt. 858. B. dunct. 861. C. en B. mocht ghescien. B. wistict. 862. C. en B. menich man. 863. C. en B. monichden. 864. C. en B. met wenen. 865. C. had. 867. B. coenen. 868. C. en B. Dat hi trecht hadde. 869. C. en B. hem liede (luden) doen. 872. B. sere onblide. 874. C. en B. reden (reeden). 875. C. en B. rechte. 876. C. en B. jonghen ende van.

vs. 884. C. en B. sende. 886. C. en B. Tot al den lieden (luden) wie (wiet) dat waren (ware). 887. B. ontfinghe. 888. C. besweke. 889. B. diet anders. 890. C. en B. scenden. 895. C. en B. Dat ghevinden. 896. C. mine wane. 897. C. en B. bootscap ten (te) male. C. Her Ghye.

Tusschen 898 en 899 is in den tekst een regel uitgelaten, te vinden bij C. en B.:

Vraghede mens, dies messaken soude.

vs. 899. C. en B. mochten. 900. C. en B. diet leit. 901. C. en B. Dit seit men opten dach van heden (huden). 903. C. bekinnet (: versinnet). B. bekennet (: versumet). 904. B. huden. 905. C. en B. eer dat comt. 906. C. andersins. 907. C. en B. al siere. 910. C. en B. poert (port) ende. 911. C. en B. Ende ghinghen.

vs. 912. C. en B. ontfinghen. 913. C. en B. dats mere. 914. C. en B. ghisel uut elker (elke). 915. C. en B. Delf ende Leiden. 916. C. en B. houte. 920. C. en B. Willen wi. 921. C. en B. dien (doen) dat wel stont toutberne. 922. C. en B. Ende hem niet wouden gaen in hant. 923. C. en B. Die voeren wech ende ruumden (rnmeden) tlant (dlant). 924. C. en B. oest sulc voer. 925. C. en B. Sulc voer Tordrecht. 927. C. en B. Alst (Alse) hem was best becant.

vs. 928. C. en B. Oec trac inten. 930. C. en B. vene (: tghene). 931. C. en B. van den vene vreyschten. 932. C. en B. traken daer jeghen. 933. B. brochte. 936. B. ierst. 938. C. en B. gheviel. 941. C. en B. hertoghe hilt (hielt). 946. C. en B. hare liede (lude). 949. C. en B. Hadt n.a. toe comen.

vs. 953. C. en B. grote. 955. C. en B. om ter selver stont. 956. C. en B. twee (tween). 957. C. leeden se. B. leden se om. 958. C. en B. Daer si. 959. C. en B. groot jammer. 960. B. blefer. 962. C. en B. Dat een man om sinen trouhede (trouwehede). 963. C. en B. most (moeste). 966. C. en B. Die is hem. 967. C. en B. tghelove van mi. 971. B. sijn. 972. B. moeste.

vs. 973. C. en B. die (de) goede ende die. 976. C. wel. B. Suuthollant hebben. 977. C. had. B. gheeerft. 978. C. en B. Besuden Merwede was dorp ghene. 980. C. en B. an die poort. 983. C. en B. Besuden. 987. C. en B. hertoghe dat hi them. 988. C. en B. Quame hi wouden spreken. 990. C. en B. Dat si daerna.

vs. 991. B. dlant. 992. C. en B. ic dat ghehoort. 994. C. en B. Die staet. 995. C. hare vaert. B. harwaert. 998. C. en B. die ticht. 999. C. en B. Al ghewonnen hets al verloren. 1001. C. en B. na in dien. 1003. C. en B. misselike (misselijc). 1005. C. en B. palen. 1006. C. en B. waerde. 1007. B. hadde niet ghebocht.

vs. 1009. C. en B. nye (nie). 1011. C. en B. Si mosten (moesten) rumen met groten scanden. 1014. C. en B. Met Dordrecht die goede vesten. 1015. C. en B. behoef ende. 1016. C. Si peynsden. B. Ende peinsde. 1017. C. en B. was comen. 1019. C. en B. sloech ter. C. bernede. 1020. C. vrienden. 1021. C. en B. Dus was Hollant. 1024. C. en B. damme tot. 1025. C. en B. Ende en prijsde. 1026. C. en B. ghewin. 1027. B. Dlant.

vs. 1029. C. en B. men cume in dit. 1031. C. en B. Her Lambrecht. 1032. C. en B. onderlinghen (: dinghen). 1033. C. en B. alle (allen). 1034. C. sceen een vrienscap. B. sceen vrientscap. 1037. B. kerven ende. 1039. C. en B. versloeghen hoer ic (hordic). 1040. C. en B. Heren (Heer) Jacob ende een deel van sine (sinen) maghen. 1041. B. Dies. 1042. C. en B. gheviel (ghevel) als ic. 1044. C. sijn had. 1045. C. had. 1047. B. waest.

vs. 1051. C. en B. Die hem. 1054. C. en B. houden. 1055. C. en B. ten lesten. 1056. C. en B. ic verstaen. 1059. C. en B. opdat. 1060. C. en B. Dat hi den. 1061. C. en B. men core. 1064. C. en B. Dus. 1070. B. an Zantfoerde.

De verzen 1074 en 1075 staan in B. in omgekeerde orde. vs. 1074. C. en B. Ende den luden. 1076. B. dlant. 1077. C. en B. had (hadde). 1079. C. en B. wel openbaer. 1082. B. dlant. 1084. C. behouden. 1085. C. en B. Dats niet bi menich mans. 1086. C. ghegheven es. 1087. C. en B. ghepijnt hevet. 1092. B. Dlant.

vs. 1094. C. en B. ghekeert. 1095. C. en B. voert (voort) niet. 1096. C. en B. onnutte. 1097. C. en B. ic hete (heyte) Witte. 1101. C. en B. troesten. 1103. C. Ende wisten hem niet hoe. B. Ende wisten niet hoe. 1104. C. en B. Ende ontboet (ontboot). 1108. B. Liep. 1109. B. opten. 1110. C. en B. al uut (ute) te. 1111. B. Deen bi.

vs. 1115. C. en B. hieten. B. mittien. 1117. C. en B. Tfolc toghede (tochde) hem trouwichede. 1118. C. toghede. 1119. C. en B. Wort den. 1120. B. ghelaten. 1121. B. Hoe blide. 1123. C. en B. wort (wert) men. 1126. B. alle lieden. 1127. C. dede dat dat mede. B. dede dat mede. 1132. C. en B. dit. 1133. B. tsander daghes. 1134. C. en B. alle die. 1135. C. en B. Dat sijs waren.

vs. 1136. C. en B. watter was. 1137. C. en B. was. 1139. C. So wat dats. B. So wat dats hem m. beuren (: avontueren). 1140. B. tantworde. 1143. C. en B. op ten selven. 1144. B. roere. 1146. B. Van Ys. 1147. C. scepen: B. dat was waer. 1148. C. en B. putte (: nutte). 1149. B. in Dordrecht. 1151. C. en B. En lede (leede) met hem an. 1153. C. bliven wouden. B. Die poorters. 1154. B. rechte. 1155. B. Sesse.

vs. 1156. C. en B. Walewijc toe daer. 1159. C. en B. stave. 1160. C. en B. Mocht men sien roeren. 1175. C. en B. Volchden (Volgheden). 1176. C. en B. warens. 1177. C. en B. pensden - vromen.

vs. 1178. C. en B. Leyden ghinghen. 1179. C. Stillekijn. B. Stilliken sonder groot gheluut. 1180. C. en B. nacht daer. 1182. B. hare. 1183. B. woude. 1185. C. en B. soe vreseliken. 1186. C. en B. Hollant daer had. 1187. C. vianden vloen mettesen. 1188. C. en B. bedde moeder. 1190. C. en B. sciere. 1194. C. en B. Hare ghisele. C. en B. vonden. 1196. C. en B. Hadde Delf. 1197. C. en B. Omghekeert doe die.

vs. 1198. C. en B. Ende Sciedam (Sciedamme). 1199. C. en B. vier (viere) daer. 1200. C. en B. deden lopen die mannen (manne). 1202. C. en B. te slane. 1203. C. en B. loep an. 1205. C. en B. dese scande. 1206. C. vrienden. B. verslaghen (: ghedwaghen). vs. 1209 gaat in C. en B. vóór vs. 1208. 1211. C. selre ewelike. B. ewelijc. 1213. C. en B. hoorde. B. sulken. 1214. C. Vlaminghen worden al ondaen. B. werden al ontdaen. 1216. C. en B. Dat her. 1217. C. en B. Vlaminc.

vs. 1219. C. Wart. 1226. B. Daer moeste. 1227. C. en B. ondanx. 1228. C. en B. binnen ende dandere. 1230. C. binnen der burch. C. en B. worden. 1232. C. en B. merren (: erren). B. erre. 1234. B. ontaen. 1236. C. en B. die was in. 1237. C. en B. doe vereischede (vreyschte). 1239. C. wisten.

vs. 1240. C. en B. mochte. 1245. C. en B. Te welker side. 1247. C. soken tlant. B. soeken dlant. 1248. C. kiven. B. kijven. 1251. C. Ghye was. 1254. C. en B. hi voere ter. 1255. C. en B. hoepte. 1256. C. en B. Ysel hene (henen). 1257. C. tenen scaren. 1258. C. en B. Cogghen een. 1259. C. en B. souden. 1260. C. hare. B. haren.

vs. 1261. C. en B. mosten (moesten) Hollant aldus (dus). 1264. B. Dus. 1265. B. Ende. 1266. C. Scepen. 1267. C. sal ic seggen. 1268. C. en B. Bindeser tijt in Zierixzee. 1269. B. ghevielt. 1270. C. segghen comt. B. Dat sel ic segghen comt. 1272. B. gheviel. 1273. C. en B. Maer het gheviel (ghesciede). 1274. C. en B. opt lant. 1278. C. en B. hadden. 1280. C. en B. bornde.

vs. 1282. C. bornede. B. bornden damme. 1283. C. en B. Vier niet. 1284. C. halven. B. have. 1285. C. Dat berneden ter selver wile. B. Die bernde men ten selven tide wile. 1286. C. en B. Vier baken al den. 1288. C. en B. dat vier (fier). 1289. C. en B. ende wart doe. 1290. B. Bornde. 1291. C. gheuten. B. ghenten. 1293. C. en B. slapende laten. 1295. C. dor der dolre. 1296. C. en B. Worden si. 1297. B. mochten si.

vs. 1300. C. en B. bornde ter aerden (arden). 1301. C. en B. Op den (opten) daghe. 1304. C. en B. sider (: betider). 1305. B. anders. 1306. B. uute die van. 1308. B. steyken. 1311. C. ic bediede. 1313. C. en B. herde dicwijl. 1314. C. en B. Hobuc. C. daer of was. 1316. C. en B. hi hem sette. 1318. B. tot meniger.

vs. 1320. C. en B. grave sere vercoren. 1322. C. en B. die hi. 1326. C. en B. ist (eest) daer. 1327. C. en B. ic. 1332. C. en B. haestelike. 1333. C. en B. Dit. 1334. C. en B. Van meye. 1335. B. hielden. 1338. C. en B. wech al sonder. 1340. C. Yereyscht ment. B. Vreyste ment tot Zierixzee.

vs. 1345. B. Doe was. 1349. C. en B. varen. C. wetic. 1350. C. en B. si comen voer die poort. 1351 en 1352 ontbreken in C. en B. 1354. C. ghesconfeert. 1355. C. en B. die vaert anders bekeert. 1362. C. tslants. B. tslans.

vs. 1363. C. en B. wouden. B. selven. 1364. B. an en hadden. 1366. C. en B. gaerne (gherne) onrecht daden. 1367. B. scaden. 1368. C. stercte in dien dinge. B. steercte in dien dinghen (: ginghen).