Rijmkroniek

(1983)–Melis Stoke– rechtenstatus




[pagina 134]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
Zevende boek. De grave voer harentaer, Te Haerlem ende tote Alcmaer, Te Leiden ende te Delf, ende Tordrecht,Ga naar voetnoot3 Ende dede hem hulden na slands recht, 5[regelnummer] Als men pleghet; in den steden Dede hi hem hulden na den seden.Ga naar voetnoot6 Van Renesse her Jan Was in den lande comen dan Bi den grave van Henegouwen 10[regelnummer] In dogheden ende in groter trouwen, Opdat hi hem purgeren soude Ende claren van der scoude, Met sinen vrienden ende maghen Van dattene Gheraet hadde bedragen 15[regelnummer] Van Velsen, als men heeft ghehort. Ende hier soude hi setten voert
[pagina 135]
Borghen, de hi dede bescriven In enen brieve. Doe most bliven:Ga naar voetnoot18 Want si den brief besegelden niet. 20[regelnummer] Aldus is dat ghesciet. Als her Jan dit hevet verstaen, Voer hi in Zelant herde zaen, Ende ginc de (van) Barsele ane, Dat hi se brochte in sijnre bane. 25[regelnummer] De grave voer tote Sirixe. Her Jan hadde doe lieden mee Dan de grave conde gheerighen. Doe begon de her Jan te prighen Jeghen den grave alle de daghe, 30[regelnummer] Daer sijnt of quam menighe clage. Her Jan streec doe Scouden dure,Ga naar voetnoot31 Ende dwanc de lude metten vure, Dat si met hem mosten gaen, Wast lief wast leet, al wast mesdaen. 35[regelnummer] De grave sach toe met sinen oghen, Al wast hem leet, hi most ghedogen: Want si hadden helpen mee. Ende hi was te Sirixe. Hi sende sine boden uut
[pagina 136]
40[regelnummer] In Hollant, ende onboot saluut Sinen mannen ende sinen vreenden, Ende bat hem, dat si hem dienden Te deser noot: hi hads te doene. Doe rede hem menich heelt coene, 45[regelnummer] Ende quamen tsamen toten grave, De dat prisde voer grote have. Doe dat volc comen was, So wart men te rade das, Dat men varen soude ghemene 50[regelnummer] Tote Arnemuden, groet ende clene, Ende dat men sonder ander tale Volghede Hollandre van Remerswale,Ga naar voetnoot52 De marscalc was van den here. Dat volk voer met groten gere, 55[regelnummer] Ende hadden den wint goet ter cuere. Recht op de selve ure Dat men voer de Vere quam,Ga naar voetnoot57 Sach de grave ende vernam, Dat quade wichten liepen daer 60[regelnummer] Ende weiveden met swerden baer.Ga naar voetnoot60 Hi voer an, al sonder raet, Daer hi an dede quaet: Want hire scade om ontfinc. Als there versach de dinc,
[pagina 137]
65[regelnummer] Voert al op ende spranc uut. Doe wort daer een groot gheluut, Ende als men boven was opt lant, Verkeret doe tweder alte hant, Ende quam een donrescuere, so grootGa naar voetnoot69 70[regelnummer] Dat water van den hemele vloot, Of ment met backen hadde ghegoten. Tfolc quam met groten roten Weder tscepe met groter pine, Her Gye quam ente sine 75[regelnummer] Tscepe inde dagheraet, Ente grave hadde sulken raet, Dat hi voren was ghevaren Allene, buten sinen scaren, Te Middelborch in de poort. 80[regelnummer] Als sijn broeder dit heeft gehoert,Ga naar voetnoot80 Dat de grave was ghevaren, Hiet hi doe al sonder sparen, Dat here porren alghemene.Ga naar voetnoot83 Doe ginc varen groot ende clene. 85[regelnummer] De scepe waren somme groot: Dat was een swaer wederstoot: Want deselve wint, de wayde, Was so clene, dat hi blaydeGa naar voetnoot88
[pagina 138]
So lettel, dat de grote scepe 90[regelnummer] Metten andren gheselscepe Niet conde ghecomen voer de Arne, Ende de vianden volgheden garne Met haesten an des heren start, Ende quamen an hem also hart,Ga naar voetnoot94 95[regelnummer] Dat siere versloeghen een groot deel: De mochte ontgaen, prijsde sijn heel.Ga naar voetnoot96 Sgraven broeder bleef ghevaen. Teersten dat ment hadde verstaen, Dat des graven broeder was, 100[regelnummer] Doe wart men te rade das.Ga naar voetnoot100 Dat si doe hem vieren vonden;Ga naar voetnoot101 Somme doot van groten wonden,Ga naar voetnoot102 Ende somme hadden tlijf doe inne.Ga naar voetnoot103 Dien si deden zulke omminne, 105[regelnummer] Dat si se deden radebraken Ende metten rade (legghen) op staken.
[pagina 139]
Van haesten comt menich verdriet. Dit was in haesten dus ghesciet: Hadde men ghewrocht bi vroeden rade, 110[regelnummer] Men hadde wel leden sonder scade.Ga naar voetnoot110 Ten selven tiden wast so comen, Also als ic hebbe vernomen, Dat al Vlaendren, groot ende clene, Stont in sconinx hant ghemene, 115[regelnummer] Ende sconinx broeder hadt in de hant,Ga naar voetnoot115 De over onboot in Zelant,Ga naar voetnoot116 Dat hi woude, dat men begheve Des orloghen, ende mens bleve Op den coninc, sinen here, 120[regelnummer] Ende op hem selven: met groter ere Moch ment doen an beiden siden: Hi soude soenen al dat striden. Men worts te rade, dat ment dede, Ende makeden daer enen vrede, 125[regelnummer] So dat mens op den coninc bleef, Ende men brieve daerof screef, Ende voer heren Tsarels voeren,Ga naar voetnoot127 Ende daer beloveden ende zwoeren
[pagina 140]
Te houdene heren Tsarels wort 130[regelnummer] Ende wattie coninc seide voert. Ten selven tiden hadde de grave Ene dinc, daer ic ave Hebbe ghesweghen. Dat ware drie Tseren Wolfaerts kindere, dat seide men mie, 135[regelnummer] De hi in hoeden hilt ghevaen Van sconinx weghen, heb ict verstaen. De seide her Tsarels, dat hi woude Dat men, die kindre, gheven soudeGa naar voetnoot138 Uter vanghenesse haren maghen, 140[regelnummer] Ende men, sonder wedervraghen, Des graven broeder, heren Gyen, Hem dermede soude vrien.Ga naar voetnoot142 Dit was ghedaen in elke side: De ghevanghene warens blide, 145[regelnummer] Dat hem nu aldus es comen. Entie dach es voert ghenomen Vor den coninc in Vrancrike. Daer voeren si alle ghelike, De grave entie andre mede. 150[regelnummer] Alsi quamen toter stede, Aldaer si den coninc spraken,
[pagina 141]
Worden verdeelt ghene zakenGa naar voetnoot152 Vor den coninc, alst was ghesciet. De coninc en wouts laten niet, 155[regelnummer] Hi ne woude de zaken maken te goede. Doe quam hem in sinen moede, Dat hijs seker wesen woude Dat men sijn segghen hierof houde. Nu moghedi weten vorwaer, 160[regelnummer] Dat de grave vant aldaerGa naar voetnoot160 Borghe, deen wel vervinghen.Ga naar voetnoot161 Maer dander en hadde te dien dinghen Ghene borghen in den lande: Maer dat si gaven in sconinx hande, 165[regelnummer] Souden si niet dorren breken. Dit was ten coninc doe haer spreken.Ga naar voetnoot166 Dit mosten si sweren ende gheloven. Entie coninc hiet hierboven, Dat si ghisele souden gheven, 170[regelnummer] Haer kindre of haer neven, Ente bringhen te Biervliet,Ga naar voetnoot171 Tsente Jans misse ende en latens niet.
[pagina 142]
Dan soude hi segghen openbare. De vrede wort verlanghet dare 175[regelnummer] Toten halven oeste toe. Si ghelovedent ende zwoerent doe Te doene, dat de coninc woude, Ende te houden, dat hi segghen soude. Op dit so voeren si te lande. 180[regelnummer] Bi gode! et es grote scande, Dat lude sulke sake pleghen, Dat si in straten of in weghen, Of in husen of in hoven, Sticken zweren ende geloven, 185[regelnummer] Dat si met rechte doen souden Ende si des niet en houden, Alse dese hadden ghedaen. Ende her Florens hadde ontfaen Van Borsele den grave over here 190[regelnummer] Ende hulde ghesworen, dat was mere, Ende droech sgraven cleder an. Dat hem liet enighe manGa naar voetnoot192 So verkeren in enighen weghen,Ga naar voetnoot193 Dat hiere hem soude setten tjegen, 195[regelnummer] Hi ne hadden tersten doch ontseget?
[pagina 143]
Want niement hovescher des pleget:Ga naar voetnoot196 Want hi ontseiden te spade, Ende hadde hem ghedaen scande ende scade, Eer hi orlof nam an hem.Ga naar voetnoot199 200[regelnummer] Ic seg u, dat ic seker ben. Diet altoes willen spien, Hoe si ghenederen moghen dien, Dien hi van rechter scout sal eren,Ga naar voetnoot203 Sijn si knechte ofte heren, 205[regelnummer] Ende niet ne roeken wat si zweren, Ende dies niet ne achten twe peren, Ende breken selve haren eet, God es hem int ende wreet: Want si recht meenedich sijn. 210[regelnummer] Dat neemt gherne quaden fijn. Al vinden si sulken, de hem gheloeft; Nochtan dinct mi, dat hi dovet Ende altoes is buten kere, De hem ghelovet emmermere: 215[regelnummer] Want dat selve vinden si waleGa naar voetnoot215
[pagina 144]
Ane hem te sulken male, Wanneer si haren wille niet al Van hem hebben, groot ende smal, Si laten dien ende gaen ten anderen. 220[regelnummer] De hier aldus comen wanderen,Ga naar voetnoot220 Hem ne roekt wat si lieghen,Ga naar voetnoot221 Updat si moghen bedrieghen Met worden ende met valschen eden, Daer si haer sticken mede leden.Ga naar voetnoot224 225[regelnummer] Nu keric weder ten beginne. Hem dochte doe in haren sinne, Dat si, int hof van Vrancrike, Den grave waren onghelike,Ga naar voetnoot228 Als si oec waren in elke stede. 230[regelnummer] Hadden heren sulken zede,Ga naar voetnoot230 Dat si dan dat merken wouden, Hoet toe quame ende bi wat scouden, Dat doe comen waren dese dade! Doe so worden si te rade 235[regelnummer] Dat si noch sochten enen here.Ga naar voetnoot235
[pagina 145]
Anders ne mochten si nemmermere Standen bliven in desen zaken. Wi weten wel, dat si doe spraken, Die hem holpen an eenre dinc, 240[regelnummer] Dat si spraken den coninc Van Almaenghen, Aelbrechte, Ende seiden dat hem, (dat) met rechte Tgraefscap ant rike waer bestorven, Ende sijt also hadden verworven, 245[regelnummer] Dat hem al dat lant swoer houde, Waert dat hi nedercomen woude, Te minsten tote Nimaghen, Ende dede den grave voer hem daghen: Hi ne worde so coene nemmer dan, 250[regelnummer] Dat hi ne saghe met oghen an: Si souden hem comen also tide,Ga naar voetnoot251 Dat hijs te rechte mocht wesen blide. De grave soude dan altehant Voer hem moeten rumen tlant; 255[regelnummer] Quame hi in tlant, men soude gemeneGa naar voetnoot255 Hem opgheven, groet ende clene, Beide lant ende steden. Dat sine met deser behendichedenGa naar voetnoot258
[pagina 146]
Daertoe brochten, dat hi seide: 260[regelnummer] Hi souder comen op dat gheleide, Dat si hem toe hadden gheseget. De coninc was op dit ondweget,Ga naar voetnoot262 Dat hi denghenen gheloven woude,Ga naar voetnoot263 De geen goet man heten zoude. 265[regelnummer] Dat waren, de met haren rade, Beide met helpen ende met haren dade, Den edelen Florense deden vaen Ende jamerliken verslaen, Ende willen met dies coninx macht 270[regelnummer] Vort verdriven sine gheslachte, Ende in vreemder hant al bringhen.Ga naar voetnoot271 Maer God en wils niet ghehinghen: Hi versaghet bi sijnre ghenade.Ga naar voetnoot273 Al wert de coninc des te rade, 275[regelnummer] De raet bleef al verloren, Als gi hier na wel selt horen. Die coninc sende boden ute
[pagina 147]
Met brieven ende met saluut In Hollant ende in Zelant mede, 280[regelnummer] Heimelike in elke stede, Als hem sijn raet hadde geleert. De boetscap wert also verkeert,Ga naar voetnoot282 So wien dat hi sende brieve, Hadden ten grave meerre lieve, 285[regelnummer] Dan ten coninc, ende voeren te hant Ende gavese den grave in de hant.Ga naar voetnoot286 Ende dit quam also vort, Dat de grave hevet ghehort, Dat de coninc porren sal 290[regelnummer] Van Coelne, hevet hijs gheval, En nedercomen in corten daghen Tote sinen huse te Nymaghen. Ende hi hevet den grave gegheven Gheleide, ende dat bescreven 295[regelnummer] Ende enen besceiden dach gheset, Dat hire mach comen dies te bet Binden gheleide vrilike. De grave pensede desghelike, Dat hi sijn gheleide soude 300[regelnummer] Voer hem bringhen. Also houde Bat hi vriende ende man, Die hem wilde dienen dan, Sijn si arm ofte rike,
[pagina 148]
Hi wils hem danken ewelike. 305[regelnummer] Van Hollant de edele liede Quamen daer met groten diede; Porters ende ghemente mede Van al den lande quamen ter stede, Al daer se de grave onboet; 310[regelnummer] Ende hadde een heer also groot, Als noyt gheleet was uten lande. Hi voer wech alsonder scandeGa naar voetnoot312 Sint Laurens avonds te Gorinchem. Als hi daer quam, doe dochte hem 315[regelnummer] Dattie Vresen niet goet daer waren, Ende hietse te Woudrichem varen. Sander daechs wel bitide Ghinc te zeile de grave blide,Ga naar voetnoot318 Ende voer bi Nimeghen an Bonswerde, 320[regelnummer] Ende met hem an sine verdeGa naar voetnoot320 Al sijn here op enen dach. Als de coninc dat ghesach, Datte grave quam so starc, Ne hadde hi niet om dusent marc 325[regelnummer] Binnen Nimaghen ghebleven. De hem den raet hadde ghegeven Wiste hijs doe wel clenen danc.
[pagina 149]
Hi sat op eer iet lanc Ende voer op Cranenborch, de veste. 330[regelnummer] Dat dochte den grave van Cleve tbeste,Ga naar voetnoot330 Dat hi daer wel seker ware. Den grave van Hollant quam de mare, Eer hi quam daer hi logierde. Op den avont men visierde, 335[regelnummer] Wat men best hier toe dade. De bisscop van Coelne wert te rade, Dat hi den grave quam te spreken,Ga naar voetnoot337 Ende pijnde hem, of hi ghebrekenGa naar voetnoot338 Die sticken mochte ende te goede bringen, 340[regelnummer] Ende ghinc hem so verre onderminghen, Dat men makede enen vrede Ende een bestant aldaer ter stede Tusschen den coninc enten grave. Doe trac weder alhier ave 345[regelnummer] De grave tsinen lande neder, Entie coninc soude keren weder. Onder weghen quam hem niemare, Dat dat Zeusche here ware De Lecke opwaert ghevaren 350[regelnummer] Met hondert scepe teenre scaren. Dat was op onzer vrouwen dach
[pagina 150]
Te halver oest, als men mach Ghedinken dat het achter bleef,Ga naar voetnoot353 Als ment jaer ons heren screef 355[regelnummer] Dusent ende drehondert mede, Dat ghemaect was dese vrede. Up den derden dach daernaer Quamen de Zeelanders openbaer, Als ic hoerde ghewagen das, 360[regelnummer] Toten coninc, daer hi was. Het es ghevreet, sprac de coninc: Ghi moghet varen op de dincGa naar voetnoot362 Weder thuus uwer veerde. De coninc sat op sinen peerde 365[regelnummer] Ende reet te lande, al dat hi mochte. Ic wane, dat hi lettel dochte Up haer pleit meer voert an,Ga naar voetnoot367 Also als ic ghemerken can. Nu hadde de grave aldus ghescreven 370[regelnummer] An sinen sone, de was bleven In Middelborch, in sine stede, Ende an Witten, sinen neve, mede, De was bleven in Sirixe, Ende screef aldus an de twe: 375[regelnummer] Eist dat onse viande tiden
[pagina 151]
Uten lande ende si riden Sempelike haerre strate, So suldi se met ghemake laten; Maer varen si met heercracht, 380[regelnummer] So trect toe met alre machtGa naar voetnoot380 Ende verbornt sonder sparenGa naar voetnoot381 Deghene de met hem varen: Dit heten wi ende biddens mede Onsen vreenden in elke stede. 385[regelnummer] Alse hi hem dat onboet, Si vermaenden clene ende groot,Ga naar voetnoot386 Ende daden sijn ghebot doe wale. De grave voer ten selven male Te Dordrecht, in sine poort. 390[regelnummer] Alse dat volc dat heeft ghehort, Dat de Zelanders doe sijn leden,Ga naar voetnoot391 Achten si clene doe des vreden, Ende riepen up den grave doe:Ga naar voetnoot393 Edele here, varewi toe!Ga naar voetnoot394
[pagina 152]
395[regelnummer] Laet ons de diepe nu belegghenGa naar voetnoot395 Ende hem dat keren wedersegghen! Laet ons wreken onse maghe, Dat hem rouwet alle daghe, Dat si comen sijn int lant. 400[regelnummer] De grave beriet hem altehant, Ende ginc hier op mecken, Ende leide volc op der Lecken, Ende op de Merwende ander liede,Ga naar voetnoot403 Up davonture oft gesciede, 405[regelnummer] Dat si tenen watre quamen, Dat hem sgraven lude benamen, Die grave lach op de Merwede In enen scepe, teenre stede. Doe quam op een avond spade 410[regelnummer] Een bode, de seide: here, wat te rade? U ombiet al sonder sparen Jan van Arkele, dat comen ghevaren Uwe viande nevens den Wale. De grave verhoerde dese tale 415[regelnummer] Ende vraghede: comen si dese side uut? Ja! here, sprac hi overluut De bode doe: Men sachse heden,
[pagina 153]
Dat si Tiele waren leden,Ga naar voetnoot418 Laetter dan te vespertijde. 420[regelnummer] De grave sprac: nu wesewi blide, Ende sende ter veert om dat heer,Ga naar voetnoot421 Dat op der Lecken lach ter were, Ende in Dordrecht tsinen vrienden, De hem trouweliken dienden. 425[regelnummer] Si quamen al op de wachte. De Zelanders sliepen in der nachte Te Boemel, van Dordrecht vi milen. De grave lachter selver wilen Op den watre ende al sijn here;Ga naar voetnoot429 430[regelnummer] Ende hadde hem recht gheset ter were. Smargens als hem slapens luste, Doe voer elc in sine ruste. De groote scepe bleven daer. Op de noene recht daernaer 435[regelnummer] Quam een bode, ende brochte maer, Dat dat heer leden waerGa naar voetnoot436 Werkendamme, ende waren comen In sinen lande. Te haren onvromen Sal dat sijn, al sonder waen: 440[regelnummer] Vaste gaet de clocke slaen!
[pagina 154]
Sprac de grave sonder sparen: Laet op onse viande varen! Doe wort daer een groot ghelut. Het trac al ter weren uit,Ga naar voetnoot444 445[regelnummer] Dat daer was, clene ende groot. Menich scip ende menich boot Voeren uter porten doe. Al goet volc sette toe Met ghenende, altegader, 450[regelnummer] Alsof si hare alre vaderGa naar voetnoot450 Hadden verslegben, de daer quamen. De achterbleef, mocht hem scamen. De wint wayde wel te maten.Ga naar voetnoot453 Daer liepen lude op der straten 455[regelnummer] Ende op den dike herde vele; Daer mochte men horen menighe kele Roepen: nu toe! hurre voere!Ga naar voetnoot457 Dat volc wert al in roere Ende al comen op de vaert.Ga naar voetnoot459 460[regelnummer] Doe quam een bode derwaert; Daer seide de al openbare, Dat dat heer ghekeert ware
[pagina 155]
Ende waar leden te Woudrichem. Oec seide hi ende vermat hem,Ga naar voetnoot464 465[regelnummer] Dat si te Heusden varen souden Ende over tlant ganghen wouden, So si eerst mochten hare straten Ende haer scepe te Heusden laten. Dus ghevielt alse hi sprac, 470[regelnummer] Entie grave weder trac Binnen Dordrecht ende sine liede. Hierbinnen so ghesciede, Dat dat heer van Zelant quam Voer Scoenhoven. Ende dat vernam 475[regelnummer] Her Niclaes, de der was here, Ende woudse sterken in allen kere. De porters de vernamen dat Ende vielen staphans up der stat Ter weren, ende lietse niet in comen. 480[regelnummer] Had her Niclase moghen vromenGa naar voetnoot480 Dusent marc van goude root, Hi ne hadde niet in deser noot Moghen spreken vor de poort:
[pagina 156]
Want si bleven rechtevoertGa naar voetnoot484 485[regelnummer] Ligghende zoer decn castele, Ende de Zelanders te haren dele Mosten varen hare verde: Want men se daer ter porte werde.Ga naar voetnoot488 Dus voeren si als men seget. 490[regelnummer] De grave dede, als men pleget. Doe hijt ghevreiste, sette hi toe,Ga naar voetnoot491 Ende sende der porten helpen doe. Een deel Vresen sende hi daer, Of der porten ware te swaer,Ga naar voetnoot494 495[regelnummer] Dat hiere niet soude sceiden af. So dat her Niclaes opgafGa naar voetnoot496 Dat hus, behouden lijf ende lede, Hi entie sine mede.Ga naar voetnoot498 Men ontfinghen doe opt gone,Ga naar voetnoot499 500[regelnummer] Ende Niclause sinen zone, Ende alle, de met hem waren, Voerde men ghevangen sonder sparen
[pagina 157]
Te Niwerbosch, in de veste. Nu dochte den grave wesen dbeste, 505[regelnummer] Dat hi voer metter vaert Met sinen volke te Zelant waert, Tote sinen neve ende sinen zone. Doe quam hem te voren tgone, Dat Jan, sijn sone, had anghestreden 510[regelnummer] Dat huys met ghenendicheden Te Middelborch, dat Bersdorp hiet, Ende hi daerboven niet en lietGa naar voetnoot512 Enen man te live bliven, Hi ne deden te hant ontliven, 515[regelnummer] Ende was ghegaen al Walchren doer.Ga naar voetnoot515 Hem dorste niemant standen vore: Al dat volc ginc in hant, Ende was ghetrect in Bevelant.Ga naar voetnoot518 Ende dede aldaer, dat hi woude, 520[regelnummer] Ende alstie grave varen zoude Ende recht trecte daerwaert,Ga naar voetnoot521 Quam hem boetscap op de vaert, Hoe de viande comen waren Wel vijf hondert teenre scaren,
[pagina 158]
525[regelnummer] Over van Berghen an den Zoem. Hier toe nam mijn joncheer goem, Sprac de bode met corter tale, De doe was te Reimerswale,Ga naar voetnoot528 Ende ginc dertegen openbaer, 530[regelnummer] Ende leedde ene scone scare; Entie andre weken voren. Teersten dat si dat verhoren, Alstie gene, de hadden vaer, Scieden si hem harentaer. 535[regelnummer] Theerscap ginc te BiselingheGa naar voetnoot535 Dat hem ontsach van desen dinge; Ende mosten varen uten lande Met cleenre baet, met groter scande. Die grave hevet oec verhoert, 540[regelnummer] Hoe Zirixe, sijn lieve poert, Niet en woude stille sitten. Si waren uut met Jonchere Witten, De wel droeghen overeen,Ga naar voetnoot543 Als den Zwemer doe wel sceen 545[regelnummer] Entie binden huse waren.
[pagina 159]
Si traken uut met haren scaren Ende dwonghen doe an hem al Scouden. Dat si node laten souden, Sgraven behoef, heers liefs heren. 550[regelnummer] Si dedenttoe met groten eren.Ga naar voetnoot550 De grave hadde dit al vernomen Ende is voert in Zeelant comen, Ende woude den zone varen sien, Die voert voer recht mettien, 555[regelnummer] Als een de sparen niet en woude. Hi seide, dat hi also houde Woude besien dat huys van Troyen, Wien dats oec mochte vernoyen. Hi verstont al openbaer 560[regelnummer] Dat her Florens noch der waer,Ga naar voetnoot560 Ende der viande een groot ghetal Waren daer bina al. Alsi vernamen, dat Jan daer quam, Worden si op hem selven gram,Ga naar voetnoot564 565[regelnummer] Ende seiden si ne dorstens beiden niet: Het es een duvel, want men sietGa naar voetnoot566 Dat hi ne spaert niet en twint,
[pagina 160]
Wat dat hi met crachte wint Of jegens hem wil setten; 570[regelnummer] Trouwen hier en doet geen letten:Ga naar voetnoot570 Nu laet ons te scepe gaen. Si lieten thuys al idel staen, Doe si Janne naken saghen. Nu so moghedi mi vragen, 575[regelnummer] Hoe hi dus sere was tontsien. Ic seg u, dat hi hadde dien Bi hem te rade, de dat dorste Wel raden, dat hi sonder vorste Rechte over dien, de met hoverdenGa naar voetnoot579 580[regelnummer] Geerne sinen vader weerden Uten lande, hadden sijs machte, Ende hi met alle sijnre crachte Sinen vrienden stont in staden, Dit liet hi hem wel gheraden, 585[regelnummer] Ende dede oec dat met ghenende: Want hi den vader soghedaen kende, Dat hijs niet en hadde ghedaen, Al hadde hi sine viande ghevaen,Ga naar voetnoot588 Dat hi se quite hadde ghelaten,
[pagina 161]
590[regelnummer] Hadsi hem iet willen maten,Ga naar voetnoot590 Hoe valsch dat hi se te voren vant.Ga naar voetnoot591 Maer Jan, welken hi gheprant Daer recht hi over sonder ghenaden, Ende wouder niet meer (of) sijn verladen,Ga naar voetnoot594 595[regelnummer] Met haer verradenesse, de si dreven; Ende hebben hem enen name ghegeven, Niet de goede, maer de quade, En hieten: Jan sonder ghenade. Al is ons exemple bleven 600[regelnummer] Van onsen Here, de ons ghegeven Hevet exempel van ghenaden, Ende van oetmoeden, ic dorste wel raden, Dat een here gherechtich ware, Beide stille ende openbare, 605[regelnummer] Ende rechte, ende wese een deel wreet Denghenen, diene hebben leet Ende herde gerne souden scaden, Mochten si, ende quaemt hem in staden. Ic der wel seggen openbare,Ga naar voetnoot609 610[regelnummer] Dat een lantshere niet en ware
[pagina 162]
Gherecht here, de niet en recht Over here ende over knecht, Die hem altoes setten in dienGa naar voetnoot613 Dat sine niet wilden ontsien, 615[regelnummer] Si ne willen hare wille doen. Trouwen soude dit sermoenGa naar voetnoot616 Nu doen enich predicare, Ic wane datter ghene en ware, Hi ne soude mi volghen deser tale.Ga naar voetnoot619 620[regelnummer] Want ic wil proeven wale, Dat elk here de liede berecht, Es hi here ofte knecht, Es hi hertoghe ofte grave, Es hi coninc de der ave 625[regelnummer] Hebben wil dat hi begeert, Na dien dat elc is weert, Hi moet elken te rechte houden,Ga naar voetnoot627 Sal hi bliven onbescouden. Nu ghevallet wel desen, 630[regelnummer] Dat hi ontfarmich wil wesen; Sine arme lude roepen dan: Lieve here, dese man
[pagina 163]
Neemt ons tonse, doet ons recht! Hoe mach ic gheproeven echt,Ga naar voetnoot634 635[regelnummer] Hi ne moet rechten sonder ghenade, Al waert, dat mens hem niet en bade, Als hi sine liede hoert claghen? Al woude hi selve dat verdraghen, Dat men sloech of stake, 640[regelnummer] Of bi sinen baerde trake, In oetmoeden om onsen here, Hi ne mochte laten nemmermere, Hi ne moete sine lude te recht houden, Sal hijs bliven onbescouden. 645[regelnummer] Dan mach niet zijn sonder gherechte, Sijn si heren ofte knechte. Die jeghen den here altoes hem setten Ende achtersteken ende letten,Ga naar voetnoot648 Dat sijn deghene, van wien si claghen,Ga naar voetnoot649 650[regelnummer] Beide bi nachte ende bi daghe: Want so wie sinen here ontsiet, Over hem so ne claghet men niet. Mer de sinen here hout vor cleine,
[pagina 164]
Dats deghene, dien ic mene, 655[regelnummer] De sinen here wederstaet. Dade here minen raet, Hi soude doen, als God doet, Die altoes settet sinen moet Den hoverdighen te wederstane. 660[regelnummer] Want de hoverde brinct hem ane,Ga naar voetnoot660 Dat hi hem verheffen moet; Ende den oetmoedighen doet hi goet,Ga naar voetnoot662 Dat hi hem ghevet sine gracien, In oetmoeden, in tribulacien. 665[regelnummer] Dus moet een gerechtich wesenGa naar voetnoot665 Den armen, ghelijc den riken in desen. Al noeme ic de arme, ic mene deghone,Ga naar voetnoot667 De altoes sijn ghewoene Te doene dat haer here wille 670[regelnummer] In goede altoes lude en stille. Wil hi buten weghe iet,Ga naar voetnoot671 Dat sommewile oec ghesciet - Want hi es een mensche, als wi sijn - So donct mi wesen de beste fijn,
[pagina 165]
675[regelnummer] Dat hi hem dat wederstaGa naar voetnoot675 In oetmoeden, ende ga Hem so na, dat hi can Met redenen hem gheweren dan. Dat is dat ic niet en weet,Ga naar voetnoot679 680[regelnummer] Een here en moet, wien lief of leet, Rechten, sal hi ghepriset wesen, Of hi verliest al in desen Lanterve ende liede. Al ghevielt oec, dat ghesciede, 685[regelnummer] Dat hijt behout bi die quade, Dat es hem te mere scade: Hi moet altoes bedwongen sijn:Ga naar voetnoot687 Dat nemet gherne quaden fijn. Dus pensede de jonghe man 690[regelnummer] Ende vinc de saken scerper an, Ende dede dat men hem riet, Dat ne woude hi laten niet. Hi voer voert in den lande. Tgemene volc boet de handeGa naar voetnoot694 695[regelnummer] Die den vianden behoerden toe.
[pagina 166]
Jonchere Jan ontfincse doe, Ende dede de borch wel besetten.Ga naar voetnoot697 Doe ne woude hi daer niet langer letten, Ende keerde weder uten lande. 700[regelnummer] Dat mochte hi doen al sonder scande, Ende voer tArnemuden waert. De grave quam an die vaertGa naar voetnoot702 An den zoene, ende keerde Met hem ende dankeden, ende eerde 705[regelnummer] Sinen lieden alghemene, Arm ende rijc, groot ende clene, Ende gaf hem oerlof thuys te varen; De dat deden sonder sparen. Ende hi bleef ligghende vort 710[regelnummer] Te Middelborch, in de port, Ene wile ende sijn sone. Doe quam hem te voren tgone, Dat hi in Henegouwen varen soude. Hi voer wech ende also houde 715[regelnummer] Bleef joncheer Jan in Zeelant Om te berechten svader lant. Dit gheduerde, als ic vernam, Tote de vader wederquam.
[pagina 167]
Doe voer her Jan te Henegouwen waert. 720[regelnummer] Aldus deelden si de vaert:Ga naar voetnoot720 Want elc lant moet hebben here, Sallet bliven in sijn ere. In Zeelant bleef de grave doe Ende sine vianden setten toe,Ga naar voetnoot724 725[regelnummer] Ende gaderden dat si gaderen mochten. Hoert wes si hem bedochten: Si wouden zoeken Suutbevelant,Ga naar voetnoot727 Dat hem so wel ginc in hant: Wat si bewesten Yerseke vondenGa naar voetnoot729 730[regelnummer] Sloech an hem ten zelven stonden.Ga naar voetnoot730 Ter Goes was een begijnGa naar voetnoot731 Van enen huse, daer doe in Bouden was, Kerninx sone, De hem pijnde te houden tgone 735[regelnummer] Metten knapen, de met hem waren, Jegen de verdrevene scaren. Si quamen nachts bi der mane
[pagina 168]
In den lande, ende streden ane Thuys, der Bouden inne was.Ga naar voetnoot739 740[regelnummer] Den grave quam de mare das Te Sirixe, in de poort. Alse hi dit hevet ghehoort, Sende hi tallen porten uutGa naar voetnoot743 Brieve, ende onboot saluut, 745[regelnummer] Ende bat manne ende vrienden, Dat si teser noet hem dienden. Hi souds hem danken al sijn leven. Die lieden wouden niet begheven, Ende quamen al ghemene 750[regelnummer] Tote hem ghewapent, groot ende clene. Te Kaets voer de grave doe, Ende sinen vianden setten toe;Ga naar voetnoot752 In den lande dat si waren,Ga naar voetnoot753 Ende deelden hem in tween scaren: 755[regelnummer] Die eene streek oest, dander west,Ga naar voetnoot755 Om tfolc dus te dwinghen best. Ende dat heerscap van Remerswale Gaderden ten selven male
[pagina 169]
Also tonsettene Boudine, 760[regelnummer] Of wilder om doghen pine.Ga naar voetnoot760 Doe quam hem boetscap harde sciere: Bi Gode de viande comen hiere, Edele heren, siet voer u nu; Sgraven viande comen tot u. 765[regelnummer] Willecome! spraken si te hant; Hier es so menich coene seriant; Jeghen hem sullewi gaen Ende vromeliken wederstaen, Dat hem rouwen sal de vaert. 770[regelnummer] Doe ghingen si onghespaert, Ende wapenden hem ten zelven male, Ende streken voer Remmerswale Rechte voert te Vornoudee; Dandre quame bi Duvene. 775[regelnummer] Si scaerden hem selven voren Up den dijc, als wi horen,Ga naar voetnoot776 Ende haer vrient an hem vaste.Ga naar voetnoot777 Van Poertvliet de goede gaste Waren binnen dike ghescaert, 780[regelnummer] De mede waren an de vaert;
[pagina 170]
Ende buten dike an dander sideGa naar voetnoot781 De van der Tollen: dies si blide Seder waren, alst wel sceen. Van hem allen wasser gheen, 785[regelnummer] Hi ne woude sterven, eer hi vlo. Dus worden si te rade doe, Doe si ghingen op de Lode,Ga naar voetnoot787 Daer so wouden (si) sceiden node, Ende daer nemen de avonture, 790[regelnummer] De hem God gave. Op die ure Quam dandre toeghegaen. Daer vielen si te zamen zaenGa naar voetnoot792 Ende vochten der wel scerpeliken. Dene pertie moste wiken; 795[regelnummer] Sgraven pertie had zulc gheval, Dat si dandre verwonnen al, Ende sloegher ende vingher vele Aldaer ter Lode in den nijtspele. Den grave quam hier of niemare, 800[regelnummer] Dat aldaer ghevochten ware, Ende sine vriende behilden tfelt
[pagina 171]
Ende dandre verdreven met ghewelt.Ga naar voetnoot802 Des de grave dancte Gode, Ende dankes oec den zelven bode, 805[regelnummer] Die de boetscap hadde ghebrocht. Doe wert de grave also bedocht, Dat hi des ander daghes woude Daer varen. Also houde Pensde Bouden, mocht hi ontgaen: 810[regelnummer] Want men dede hem verstaen, Dat sijn broeder hadde verloren,Ga naar voetnoot811 Ende ontsach hem mere toren, Ende quam te Caets. Doe hi vernam, Dat was verwonnen, wort hi gram,Ga naar voetnoot814 815[regelnummer] Dat hi danen was ontfaren.Ga naar voetnoot815 Dit was in ons heren jaren, Als te voren bescreven es, Op den jaersdach, sijt ghewes. Des ander daechs aldaer naer 820[regelnummer] Voer de grave, weet ic vorwaer,Ga naar voetnoot820 Met sinen luden te Reimerswale, Ende soude ten selven male
[pagina 172]
Sine viande sien onder dogen, Ende woude niet ghedoghen, 825[regelnummer] Dat sine viande bleven int lant. Hi voer daer, ende al te hant Quam hem daer de boetscap, Dat si hadden gherumet tscap.Ga naar voetnoot828 Met rouwen ende met groten scanden 830[regelnummer] Waren si ghevaren uten lande. Des de grave was wel blide, Ende alle de van sijnre side Danctens groetlike onsen Here. Entie grave pijnde hem sere 835[regelnummer] Te dankene groetlike sinen lieden, De hem holpen ende rieden. Wat mach ic hier of seggen mee?Ga naar voetnoot837 Men voerde de ghevangen tSirixe,Ga naar voetnoot838 Daer si laghen ene stonde. 840[regelnummer] Doe men dat toebringheu conde,Ga naar voetnoot840 Voerde men se, wit vorwaer,
[pagina 173]
In Henegouwen al dernaer,Ga naar voetnoot842 Doer Vlaendre, als ik hebbe verstaen: Want het was also vergaen, 845[regelnummer] Dat her Gye van Vlaendrenlant Was ghegaen in sconinx hant Ghevanghen, alset wel sceen. Hen was man doe engeen In al Vlaendren, diet hem weerde. 850[regelnummer] Dus wast, dat hem niement deerde. De grave hadde sijn lant beset Ende hopede te rusten bet, Dan hi daer te voren dede. Hi ende alle de sine mede 855[regelnummer] Waren te rusten meer dan te voren. Doet somer was, moghedi horen, Beval hi sinen broeder tlant, Ende voer in Henegouwen te hant.Ga naar voetnoot858 Willem sijn sone bleef metten ome, 860[regelnummer] De sijns nam goeden gome. In Middelborch was her Gye Van Henegouwen, gheloves mie, Doe men seide al openbare, Dattie bisscop Willem ware 865[regelnummer] Comen met enen groten here,
[pagina 174]
Ende waende winnen sonder were De lande van Aemstelle ende van Woerden, De heren Gyen toebehoerden, En Hollant waende hi dorvaren 870[regelnummer] Ende verherent met sinen scaren: Want hi vor waer hadde vernomen, Dattie grave niet en mochte comen Uten lande ter selver stonden, Ende dat her Gye oec niet en conde 875[regelnummer] Uut Zeelant comen also sciere. Hi voer toe al sonder viere,Ga naar voetnoot876 Den enen dach den anderen na, Ende bernde, als ic versta, Sgraven vriende omtrent de stat.Ga naar voetnoot879 880[regelnummer] Dat dede hi omdat Dat hi se an hem dwinghen woude. Men vreischet in Hollant. Also houde Voer de meente uut elker stede, Porters ende lantvolc mede, 885[regelnummer] Beide edel ende ghemene diede. Daer mochte men ghewillighe liede Toe sien gaen met herten groot, Alse de niet gaven om de doot. De blode waren ende versaghet,
[pagina 175]
890[regelnummer] Si vloen of men se hadde ghejaget, Eer si yement sagen comen. Daer mochte men doe den vromen Sien bejaghen prijs ende ere: Want si weerden hem so sere, 895[regelnummer] Daer men se aenstreet met nide. Ende si ne hadden an haer side Niet enen man teghen zesse: Dat was ene sware lesse, Des ic herde seker ben. 900[regelnummer] De bisscop hi quam op hem Tors ente voet met menighen man, Ghelijc of hi uut enen danGa naar voetnoot902 Waren comen onversien, Ende reden hem ane doe mettien, 905[regelnummer] Ende beringheden se an beden siden:Ga naar voetnoot905 Doe mosten si vrieselike striden. Als de Hollanders dat versien, Dat si niet en moghen ontflien, Al hadden si der vlucht begeert - 910[regelnummer] Het es an elke side gheweert, - Mosten si hem weren doer de noot,
[pagina 176]
Of si mosten bliven doot. Doe ghinghen si hem weren strange, Ende vochten also langhe, 915[regelnummer] Beide met staven ende met swerden, Daer hem de Hollanders mede werden,Ga naar voetnoot916. Dat si verloren van haren lieden Een deel, eer dat si verscieden. Wie so quam onder de stave, 920[regelnummer] De moste emmer vallen ave. Si weerden hem, het moste wesen. Doe ghevielt also in desen, Dattie bisscop wert gheraket Ant hoeft, ende so mesmaket, 925[regelnummer] Dat hi vallen moeste op derde, Wast lief wast leet, van sinen peerde, En bleef daer doot in corter ure. Dus ghevel sine avonture. Doe hadden dandre slives vrucht,Ga naar voetnoot929. 930[regelnummer] Ende pensden om de vlucht, Beide tors ente voete. Daer hadde lettel yement moete,Ga naar voetnoot932. Dat hi des anders beiden woude.
[pagina 177]
De Hollanders ginghen also houde 935[regelnummer] Rechtevoert tote in de stat. Dat deden si omme dat Dat si vasten, ende wouden eten, Ende een deel haers leets vergheten. De borghers deden hem vele eren. 940[regelnummer] Dit gheviel int jaer ons heren Mccc. ende ene mede. Buten Utrecht, teenre stede, Die men heet de hooge Woert, Dattie bisscop dus was ghevoert;Ga naar voetnoot944 945[regelnummer] Ende was op sente Meertijnsdach In den zomer, als hi ghelach. Hadde hi de stat te vriende ghehouden, De hi verwrocht bi sinen scouden, Ende tgraefscap onghemoeyt ghelaten, 950[regelnummer] Hi hadde wel tsinen baten Sijn lijf behouden, ende sijn lant Wel ghehadt tot sinre hant. Des en noeghede (hem) niet: Daer om eist aldus ghesciet. 955[regelnummer] Te Siryxe quam de niemare, Dat aldaer ghevochten ware Entie bisscop waer bliven doet.
[pagina 178]
Her Gye staphans onboet Sinen neve ende der poert 960[regelnummer] Van Middelborgh wat hi ghehoertGa naar voetnoot960 Hevet, ende es voert ghevaren Om de lande te verwaren Ende om in vreden te setten tlant. Ic waen men noyt lesende vantGa naar voetnoot964 965[regelnummer] Ende niewer oec ghescreven siet, Dat een arm ghemene diet Sulke daet ye ghedede, Als daer gheviel ter selver stede, Sonder here ende sonder hovet. 970[regelnummer] Hoe mocht mens hebben ghelovet, Eert ghesciede ende ment sach? Ic seg u, dat mer of mach Spreken over dusent jaer Van der trouwen al hiernaer,Ga naar voetnoot974 975[regelnummer] De si togheden haren here. Bi Gode het es te prisene mere, Dat een man doet sine trouwe Sinen here of sijnre vrouwen Bi vrien wille, sijt seker des, 980[regelnummer] Daer hi selve niet en es, Dan tsijnre jeghenwordichede, Ende oec bi ghebode mede.
[pagina 179]
Si liepen toe al onghebeden, Ende begherden gheens vreden, 985[regelnummer] Ende vochten bi haers selves sinne Om haers heren gherechte minne,Ga naar voetnoot986 De uten lande was herde verre. Hier omme worden si dus erre,Ga naar voetnoot988 Dat si liepen al te stride. 990[regelnummer] Oec mochte men sien ten selven tide De blode vlien haerre veerde, Bede te voet ende te peerde. De scamele treckeden rechtevoert.Ga naar voetnoot993 Men heeft dicke wel ghehoert: 995[regelnummer] Een scamel man soude node vlien, Daer ment horen mocht ende sien: Hi soude wanen overwaer, Dat ment hem al openbare Mochte verwiten, alst also quame, 1000[regelnummer] Daer hijs hebben mochte scame. De onscamele en achtens niet,Ga naar voetnoot1001 Wat men hoert of wat men siet.
[pagina 180]
Hi ne scamets hem niet, des sijt ghewes. Trecke hem an dies scoudich es. 1005[regelnummer] Mallic kent hem zelven wale. Nu keric weder ter eerster tale. Nu eist hier aldus vergaen: Alst de grave heeft verstaen, In Henegouwen, daer hi was, 1010[regelnummer] Dancti onsen Here das Ende pensede also houde, Dat hi in Hollant varen soude, Ende setter an sijn ghedochte, Ende quam er in, als hi eerst mochte. 1015[regelnummer] Als hi comen was int lant, Sette hi toe altehantGa naar voetnoot1016 Ende sprac an sine vriende Ende bat elken, dat hi hem diende, Die vrient waer, teser noet. 1020[regelnummer] Hi deder om bede groet Om sinen broeder te kiesene recht Te sijn bisscop van Utrecht. Het gheviel, als hi begherde, Datter lettel yement werde. 1025[regelnummer] Dus was her Ghye bisscop ghecoren
[pagina 181]
Ende besat al sonder torenGa naar voetnoot1026 Dat bisscopdoem, weet men wale. Wat holpe hier of langhe tale? Als dese twee broedere hadden beide 1030[regelnummer] Dese twe lande in haer gheleide,Ga naar voetnoot1030 Stont mallic andren dat in stadenGa naar voetnoot1031 Bede met rade ende met daden. Dus mochten si te bet gheduren. Welc van hem tween mocht ghebueren, 1035[regelnummer] Dat hi woude varen siere straten, De mochte doe den anderen laten In den lande in sijnre steden, Diet al hilde in goeden vreden.Ga naar voetnoot1038 Dus ghevielt so dattie graveGa naar voetnoot1039 1040[regelnummer] Weder achter waert trac ave Ende voer te Henegouwen waert. Jan sijn sone bleef an de vaertGa naar voetnoot1042 In Hollant ende berechte dat. De bisscop bleef in de stat, 1045[regelnummer] Ende Willem bleef in Zeelant. Daerna gheviel altehant,
[pagina 182]
Dat Jan wech voer daernaer In Henegouwen, weet vorwaer! Nu hoert, hoet hier na verginc. 1050[regelnummer] In den zomer quam de coninc Van Vrancrike in Vlaendrenlant, Ende het ginc hem al in hant, Bede lant ende steden, Ende waren doe in groten vreden, 1055[regelnummer] Dat onlanghe moeste staen. Doet also verre was vergaen, Dattie coninc voer te lande, Roerde daer ene niwe scande, Also als men hevet ghehoert, 1060[regelnummer] Dat te Brugghe, in de poert,Ga naar voetnoot1060 De ghemeente wort verbonden, Ende enen niwen coninc vonden, Ende sloeghen sconinx luden uut, Ende jaghetse stille ende overluut. 1065[regelnummer] De kindre van Vlaendren quamen in,Ga naar voetnoot1065 Ende pensden om haer ghewijn. Des de ghemeente was wel blide, Ende ontfingen (se) ten selven tiden. Van haren geesten laet ic staen: 1070[regelnummer] Daerom heb ics niet anevaen
[pagina 183]
Te telne, wat hem daer na ghevel: Wat si daden, weet men wel. Dus wort Vlaendren al in roere, Ende kerden hem an haer voere,Ga naar voetnoot1074 1075[regelnummer] Dat si overeen droeghen, Ende vele volx versloeghen Te Cortrike, als men heeft ghehoert, Recht al vast bi der poert. Daer bleef menich edel man 1080[regelnummer] Van Henegouwen. Mijn her Jan Bleef daer doot ten selven tiden, Dies de grave wort onblide, Alst recht was, doe hi wiste tgone:Ga naar voetnoot1083 Want het was sijn outste sone. 1085[regelnummer] Tflaemsche heer wart al in roeren. Hen hoerde noit man sulke voeren. Si ne rusten noch en laghen: Diet verloos, moste men claghen. Si sochten dickewile Artoys,Ga naar voetnoot1089 1090[regelnummer] Daer si vonden sommighen Fransoys:
[pagina 184]
Dies si zomwile scade ontfinghen.Ga naar voetnoot1091 So verre voeren dese dinghen, Dattie van Vlaendren setten toe,Ga naar voetnoot1093 Ende voeren in Henegouwen doe 1095[regelnummer] Voer Lesines, dien casteel, Ende braken dien al gheheel. Die grave, die des hadde rouwe, Was doe ter wilen in Henegouwen, Ende screef an Willem sinen sone, 1100[regelnummer] Ende claghede sinen vreenden tgone,Ga naar voetnoot1100 Bede met boden ende met brieven, Ende bat hem allen, doer sine lieve, Of sine in eren wilden houden, Dat si op Vlaendren varen souden 1105[regelnummer] Sonder merren met alre cracht, Bede bi daghe ende bi nachte.Ga naar voetnoot1106 Jonchere Willem ginc te rade, Wat hi hiertoe best dade. Men riet hem doe al openbare, 1110[regelnummer] Dat hem geen dinc beter en ware, Dan hi gaderde al dat hi mochte,
[pagina 185]
Ende hi Vlaendren besochte.Ga naar voetnoot1112 Hi dede, als men hem riet. Die liede wouden laten niet, 1115[regelnummer] Si ne quamen tote hem alghemene, Die van Zelant, groot ende clene, Ende voer met enen sconen hereGa naar voetnoot1117 Van Arnemuden over dat mere, Tote in Vlaendren met sconen scaren. 1120[regelnummer] Als si binnen den Vloere waren,Ga naar voetnoot1120 Mochte men sien vele maste. Daer quamen doe de Zeusche gaste Jeghen stroem ende jeghen wint. Jonchere Willem, dat jonghe kint, 1125[regelnummer] Voer almede ter hoefsteden an. Daer ontscepede menich man, Daer si qualike mochten ontflien. De blode dorstent cume zien, Dattie coene wouden striden. 1130[regelnummer] Die Vlaminghe quamen ten selven tiden Jeghen hem met groten ghere,
[pagina 186]
Ende worpen hem aldaer ter were Jheghen dat stoute Zeusche diet. Maer het en diede algader niet.Ga naar voetnoot1134 1135[regelnummer] Al waren si stout in haren lande,Ga naar voetnoot1135 Over hem so ginc de scande. Si verloren daer den strijt. Men gheboet ter zelver tijt, Dat men de scepe voeren soude 1140[regelnummer] Weder te Noerde, ende also houde Dede men daer, dat men gheboot; Ende al dat heer, cleen ende groot, Streken door tlant al te male. Dat deetsi omdat, weet ik wale, 1145[regelnummer] Dat si seker wouden gaen Te scepe, als ik hebbe verstaen. Het gheviel, als si achten, Ende quamen recht in der nachtenGa naar voetnoot1148 Weder tArnemuden binnen, 1150[regelnummer] Sere blide in haren sinnen. Dit gheviel al overwaer, Als men screef ons heren jaer Dusent drie hondert ende twee, Sdonresdaghes, mijn no mee, 1155[regelnummer] Voer palmedaghe in de goede tijt,Ga naar voetnoot1155
[pagina 187]
Als men orloghe noch strijt Niet beginnen soude te rechte, Diet liden mochten sonder vechten.Ga naar voetnoot1158 Willem, de was herde blide, 1160[regelnummer] Ende alle de van sijnre side Waren blide ende seer verhoghet. Ic seg u, dat ghi merken moghet, Dat eertsche bliscap mach niet duren: Si verkeert te so menighen uren. 1165[regelnummer] Daventure es onghestade. De leven wil bi minen rade, Hi ne sal hem verheffen niet, Al est dat hem gheluck ghesciet:Ga naar voetnoot1168 Want tongheval hoert so nauwe.Ga naar voetnoot1169 1170[regelnummer] Hoer, mensche! ende dit woert kauwe: Al moghestu bat dan dijn ghenoot,Ga naar voetnoot1171 Ontsaghestu el niet dan de doet, Du souts di daeromme ghematenGa naar voetnoot1173 Ende dinen evenkersten laten 1175[regelnummer] Onverduwet, al bestu boven.Ga naar voetnoot1175
[pagina 188]
Men sout prisen ende loven, Daer men(t) vreischet in elken lande.Ga naar voetnoot1177 Hevestu ghedaen grote scande Dinen viant, verhef di niet. 1180[regelnummer] So mijslijc es, dat ghesciet,Ga naar voetnoot1180 Ende hoe de avonture keert! Job de hevet ons gheleert, Ic salt u segghen, wijldijt horen: Alste mens wert gheboren 1185[regelnummer] Van den wive, levet hi onlanghe, Ende doghet menighe droefheit strange. Als ene bloem comt hi vort,Ga naar voetnoot1187 Ende eer mens iet weet ende hoert, Wort hi te niete ende tegaet. 1190[regelnummer] Dits des armes menschen staet, Ende hi vliet als ene scade, Ende al sijn dinc es onghestade, Ende blivet niet in enen doene.Ga naar voetnoot1193 O man! hoe bestu so coene, 1195[regelnummer] Die dit an dijn selven proeves,
[pagina 189]
Du ne pens om dat du behoeves,Ga naar voetnoot1196 Ende lech de hoverde onder voet, De di nemmer goet en doet. Al ghesciet di een gheval, 1200[regelnummer] Ne maecker of gheen ghescal; Ne wes niet blide, mer danes Gode, Ende stant altoes tsinen ghebode: Hi mach di helpen ende niement el. Op hem so mogestu leven wel:Ga naar voetnoot1204 1205[regelnummer] Van hem comen alle saken. Wel hem, deet beste can gheraken. Sonder Gode nes gheen goet, Noch best noch beter: dats mijn moet.Ga naar voetnoot1208	[tekstkritische noot]vs. 1. C. en B. hare ende dare. 3. C. en B. Te Leiden te Delf ende Dordrecht (Tordrecht). 4. C. tslants. B. slants. 6. C. en B. na den seden. 7. C. en B. haren Jan. 11. C. purgieren. 14. C. en B. datten Gheraet had. voetnoot3 vs. 3. In den tekst staat: Delf, te Dordrecht. voetnoot6 vs. 6. In den tekst staat: hulden na desen. [tekstkritische noot]vs. 19. C. en B. beseghelen. 23. C. en B. die van Borselen. 24. C. en B. brocht onder sine vane. 25. B. voer te. 28. C. heer Jan doe prigen. 29. C. en B. alle daghe. 30. C. en B. menighe plage. 31. C. en B. doe Scouden dure. 33. C. en B. mosten met hem. 34. C. en B. Wast lief of leet. 35. C. en B. sach doe. 39. C. Hi sende si boden. B. Hi sense sijn. voetnoot18 vs. 18. In enen brieve. Zie over dit staatsstuk Huydec. t.d. pl. Doe most bliven, d.i. toen moest het achterblijven, nagelaten worden. voetnoot31 vs. 31. In den tekst staat: street doe stonden dure. [tekstkritische noot]vs. 41. C. en B. Sinen (Sine) mannen ende vrienden. 43. C. en B. In deser. 48. C. en B. Doe wert. 49. C. en B. Dat varen. 57. C. en B. voer die vere. 60. C. en B. weveden. 64. C. en B. sach. voetnoot52 vs. 52. Hollandre van Remerswale. Zie over dezen Huydecoper t.d. pl. voetnoot57 vs. 57. In den tekst staat: voerde de. voetnoot60 vs. 60. weiveden, wuifden, zwaaiden, [tekstkritische noot]vs. 66. C. en B. daer groot. 68. C. en B. Verkeerdet tweder (Verkeerdet weder). 70. C. en B. Dattet water vanden hemel. 72. C. en B. Tfolc swam. 80. C. en B. Als. 83. C. en B. Dat here porren. 85. C. en B. scepen. voetnoot69 vs. 69. donrescuere, donderbui. voetnoot80 vs. 80. In den tekst staat: Al. voetnoot83 vs. 83. Dat here porren. Het leger optrekken. In den tekst staat: Dat haer porters. voetnoot88 vs, 88. blayde, d.i. wapperde, de vlaggen deed wapperen. [tekstkritische noot]vs. 91. B. conden. 93. C. en B. staert (: haert). 96. C. en B. ontgaen hi prijsde. 98. C. en B. Teerste. 102. C. en B. Some. 103. C. en B. hadden tlijf. 104. C. en B. deden die omminne. 105. C. en B. daden. voetnoot94 vs. 94. an hem, aan en bij de schepen van den Graaf en zijnen broeder Guy. voetnoot96 vs. 96. heel, d.i. heil, geluk. voetnoot100 vs. 100. Men werd te rade, namelijk dat Guy gevangen zou blijven. voetnoot101 vs. 101. Dat si doe hem vieren vonden. Toen vonden zij hem met drie anderen. Dat is hier nagenoeg overtollig. voetnoot102 vs. 102. Somme, versta hierbij: vonden zij. Boven die vier (Guy met drie anderen) vonden zij nog anderen, dezen aan hunne wonden gestorven, genen nog in leven (met ‘tlijf inne’). Wie de zoo wreed gestrafte waren, zie men bij Huydec. bij vs. 105. voetnoot103 vs. 103. In den tekst staat: haddent tlijf. [tekstkritische noot]vs. 108. C. en B. bi haesten. 110. C. leden sonden. 112. C. en B. heb. 115. C. en B. in hant. 118. C. en B. des orloghes ende men bleve. 121. C. en B. Mochte ment doen an bede. 122. C. en B. Soudet soenen al sonder. 123. B. men dede. 124. C. en B. makede. 127. C. en B. heren Karel voeren. 128. C. en B. beswoeren. voetnoot110 vs. 110. leden, voorbijgekomen, zonder schade zou men den tocht naar Arnemuiden afgelegd hebben. voetnoot115 vs. 115. hadt, d.i. had het (te weten Vlaanderen). voetnoot116 vs. 116. Die vandaar (over) naar Zeeland liet weten. voetnoot127 vs. 127. (zij) voeren (togen) voor Karel (van Valois). [tekstkritische noot]vs. 129. C. en B. Heren Karels segghen te houden. 130. C. en B. Ende des niet laten en souden. 133. C. en B. Heb - waren. 134. C. en B. Heren Wolferts kinder seit men mie. 136. C. en B. heb ic verstaen. 138. C. en B. die kinder. 139. C. en B. vanghenissen. 144. C. en B. ghevanghen. 145. C. en B. aldus nu is. voetnoot138 vs. 138. In den tekst staat: den kindre. voetnoot142 vs. 142. Voor hem (den Graaf) zou men zijnen broeder Guy tegen de drie Borselens uitwisselen. [tekstkritische noot]vs. 152. C. en B. ghetelt. 153. B. alst ghesciet. 160. C. en B. Dat die (Dattie). 161. C. en B. Borghen diene vorvinghen. 162. C. en B. hadde (hadden) tien dinghen. 164. C. en B. in tsconinx (int sconinx). 167. C. en B. ende loven. 170. C. en B. Hare kinder of hare. 171. C. en B. Ende die bringhen. 172. B. St. Jans misse ende latens niet. voetnoot152 vs. 152. verdeelt, d.i. geschikt. voetnoot160 vs. 160. In den tekst staat: Dant. voetnoot161 vs. 161. In den tekst staat: veringhen. voetnoot166 vs. 166. In den tekst staat: den coninc. voetnoot171 vs. 171. In den tekst staat: bringhene. [tekstkritische noot]vs. 175. C. en B. Tote half. 176. C. en B. ghelovedent (lovedent). 181. C. Die lieden. 182. C. en B. straten ende in. 184. C. en B. loven. 193. C. en B. verkeren in enighen. 194. C. en B. jeghen. 195. C. en B. Hi ne haddem (had hem) doch eer. voetnoot192 vs. 192. In den tekst staat: Dat hi hem liet enighen man. De zin schijnt de gestelde wijziging te vorderen: immers zullen de verzen 192-195 moeten beteekenen: liet iemand zich ooit zoo verleiden, dat hij zich er tegen (d.i. tegen den Graaf) zou verzetten, tenzij hij hem ten minste eerst den oorlog verklaard had? voetnoot193 vs. 193. In den tekst staat: verkeren menighen weghen. [tekstkritische noot]vs. 196. C. en B. hovesscher des pleghet. 197. C. en B. al te spade. 200. C. en B. seg dat ic seker bem. 201. C. en B. Die altoes wille. 202. C. en B. Hoe hi ghenederen sal. 204. C. en B. knechten. 206. C. en B. niet achten. 208. C. en B. hem selven int. 209. C. en B. menedich. 211. B. sulke die hem ghelovet. 215. C. en B. vindsi (vintsi). voetnoot196 vs. 196. In den tekst staat: hovesscher en pleghet. De zin is, niemand, die hoofsch is, handelt, gelijk Florens v. Borselen toen handelde. hovescher, is de genit. meerv. afhankelijk van niemand. voetnoot199 vs, 199. orloj nam an, d.i. van zijn hof afscheid nam. voetnoot203 vs. 203. van rechter scout, op grond hunner rechtmatige schuld. voetnoot215 vs. 215. Zij die meineedigen gelooven, ondervinden dat zij zelven bedrogen worden. [tekstkritische noot]vs. 217. B. wil. 221. C. en B. roeket. 225. B. te beghinne. 228. C. en B. den grave (graven) waren. 229. C. Als si. 230. C. en B. hadde (hadden) die heren. 232. C. en B. quam. 233. C. en B. Ende toe quamen dese dade. 235. C. en B. noch sochten enen. voetnoot220 vs. 220. Die zich herwaarts komen vervoegen, na hunne vorige vrienden verlaten te hebben. voetnoot221 vs. 221. In den tekst staat: roecht. voetnoot224 vs. 224. leden, d.i. leiden, beleiden, uitvoeren. voetnoot228 vs. 228. Den grave waren onghelike, d.i. niet tegen den Graaf bestand. In den tekst staat: grave wan onghelike. voetnoot230 vs. 230-233. Deze verzen behelzen eenen wenschenden uitroep. voetnoot235 vs. 235. In den tekst zijn de woorden sochten enen opengelaten. [tekstkritische noot]vs. 236. C. en B. mocht si. 237. C. en B. staende. 239. C. en B. helpen. 243. C. en B. was verstorven. 245. C. en B. al tlant hem swoere hulde. 246. C. en B. wilde (wille). 247. B. Ten. 251. C. en B. also stide. 252. C. en B. rechte worde blide. 255. C. en B. soude gemene. 258. C. en B. si ment. voetnoot251 vs. 251. tide, d.i. tijdig. De lezing van C. stide (sterk) geeft ook een goeden zin. voetnoot255 vs. 255. In den tekst staat: souden. voetnoot258 vs. 258. Vergelijk voor het gebruik van het voegw. dat vs. 101 en 192. [tekstkritische noot]vs. 259. B. brochten daer hi. 261. C. en B. hi hem toe had. 262. C. en B. was in dien ontweghet. 263. C. en B. den ghenen. 266. B. helpe ende met dade. 268. C. en B. jammerlike (jammerliken). 269. C. en B. des conincs machte. 270. C. en B. sijn. 272. C. en B. God wouds (wouts) niet. 276. C. en B. sult. voetnoot262 vs. 262. up dit, d.i. op deze wijze, dermate. ondweget, d.i. ontweget, van den weg afgebracht, misleid. voetnoot263 vs. 263. In den tekst staat: de ghene. voetnoot271 vs. 271. Dus achtte Melis Stoke, dat Holland in vreemde hand gekomen zou zijn, wanneer het onder rechtstreeksch bewind van den keizer gekomen ware. voetnoot273 vs. 273. versaghet, verhoedde het. [tekstkritische noot]vs. 278. C. en B. salute. 283. C. en B. so wien hi. 286. C. en B. gaven se den graven. 290. B. heves his. 296. C. en B. comen te bet. 300. C. en B. bringhen ende also. 301. C. en B. vrienden. 302. C. en B. wilden. voetnoot282 vs. 282. wert also verkeert, komt zoo verkeerd terecht. voetnoot286 vs. 286. In den tekst staat: de grave. [tekstkritische noot]vs. 304. C. en B. souds. 305. C. en B. edel liede. 310. C. en B. hadden. 312. C. en B. Hi voer. 313. C. en B. avond. 314. C. en B. quam dochte. 316. C. en B. Daer met hem te varen. 317. C. en B. Des ander daghes. 318. C. en B. Die grave blide. 320. C. en B. Ende. 327. C. en B. doe clenen. B. Wijste. voetnoot312 vs. 312. In den eekst staat: Si voer. voetnoot318 vs. 318. In den tekst staat: de grave was blide. voetnoot320 vs. 320. In den tekst staat: Et met. [tekstkritische noot]vs. 330. C. en B. den grave van Cleve beste. 337. B. Dat hi. 338. C. en B. ghebreken. 339. C. en B. stucken. 340. C. en B. ghinc so. 342. C. en B. Ende bestant. 347. C. en B. weghe. 350. C. en B. scepen tere. voetnoot330 vs. 330. In den tekst staat: de grave. voetnoot337 vs. 337. In den tekst staat: dari. voetnoot338 vs. 338. In den tekst staat: ghewreken. ghebreken. beteekent stuiten, doen staken. [tekstkritische noot]vs. 352. C. en B. half oexte (oeste). 353. C. en B. dattet bleef. 356. C. en B. desen. 361. C. en B. ghevredet. 368. C. en B. ict. 374. C. en B. an dese twee. 375. C. Ist. B. Ist - tien (: rien). voetnoot353 vs. 353. dat het achterbleef, dat de toeleg om den keizer in te halen niet gelukte. voetnoot362 vs. 362. op de dinc, d.i. bij dezen stand der zaak. voetnoot367 vs. 367. pleit, hetzelfde als plecht. Voortaan gaf de keizer er niet veel meer om, of zij zijn recht voorstonden. [tekstkritische noot]vs. 377. C. en B. straten. 380. C. en B. machte (: crachte). 381. C. en B. verbornt al sonder. 382. C. en B. Alle die ghene. 386. C. en B. vermaenden. 387. C. en B. ghebot wale. 389. C. en B. Dordrecht doe in. 390. C. en B. volc hevet. 391. C. en B. leden. 393. C. en B. op den (opten) grave. 394. C. en B. Edel heren varen. voetnoot380 vs. 380. In den tekst staat: met alre cracht. voetnoot381 vs. 381. In den tekst staat: verbont. Verbornt (verbrandt) de ghene, d.i. legt hunne bezittingen in de asch; vgl. viii. 1019 en 1020. voetnoot386 vs. 386. In den tekst staat: vermanden. voetnoot391 vs. 391. In den tekst staat: lededen. De zin is: voorbij zijn gevaren. voetnoot393 vs. 393. In den tekst staat: riepen uut den grave. voetnoot394 vs. 394. In den tekst staat: heren. [tekstkritische noot]vs. 395. C. en B. belegghen. 401. C. en B. ghinc doe hier. 403. C. en B. Marwede. 404. C. en B. Op aventure. 405. C. en B. water. 406. C. en B. lieden (liede). 409. C. en B. op enen. 410. C. en B. wat rade. 413. C. en B. lanx den. 416. C. en B. Ja si here sprac over. voetnoot395 vs. 395. In den tekst staat: beligghen. de diepe belegghen, d.i. het diep, den stroom bezetten. voetnoot403 vs. 403. ander liede te weten, dan op de Lek. [tekstkritische noot]vs. 418. C. en B. si tiele waren. 420. C. en B. so wesen wi. 421. C. en B. om dat here. 425. C. en B. alle. 429. C. en B. water ende al. 431. C. en B. Smorgens. 433. C. en B. grote (groten) scepen. 434. B. Optie (en zoo gemeenlijk) noene recht aldaer. 436. B. Dattet here. 437. B. Werkendam ende ware. 438. C. en B. te sinen. voetnoot418 vs. 418. In den tekst staat: vele. voetnoot421 vs. 421. In den tekst staat: op dat heer. voetnoot429 vs. 429. In den tekst staat: ende sal. voetnoot436 vs. 436, 437. Werkendam voorbijgevaren was. [tekstkritische noot]vs. 442. C. en B. Laet ons op. 443. C. en B. gheluut. 444. C. en B. ter weren. 448. C. en B. Al ghint. 450. C. en B. Recht of si haer. 451. C. en B. Hadden versleghen. 452. C. en B. mocht. 453. C. en B. maten. 457. C. en B. toe nu hoere (hore). 461. C. en B. Die seide daer al. 462. C. Dattet. B. Dat heer. voetnoot444 vs. 444. In den tekst staat: al weder uit. voetnoot450 vs. 450, 451. In den tekst staat: hi hadde versleghene. voetnoot453 vs. 453. In den tekst staat: matien. voetnoot457 vs. 457. hurre voere. Zie iv; 942. voetnoot459 vs. 459. comen, d.i. gecomen. Wert comen, d.i. komt. [tekstkritische noot]vs. 463. C. en B. leden Wouderichem. 465. C. en B. wouden (: souden). 466. C. en B. over lant. 467. B. mochte. 468. C. en B. hare. 469. C. en B. ghevelt als. 470. C. en B. Die grave die weder. 471. C. en B. Dordrecht sine (sinen) lieden. 473. B. Datte (Dattet) here. 477. C. en B. poorters benamen. 479. C. en B. lietens. 480. C. Nyclaese. voetnoot464 vs. 464, vermat hem, d.i. giste. Men vergelijke het Hoogd. ermessen. voetnoot480 vs. 480. In den tekst staat: Niclaes. Huydec. verandert had in hadt, d.i. had het, wegens het gewone gebruik bij het werkw. vromen, d.i. baten, ter beschikking staan. [tekstkritische noot]vs. 485. C. en B. casteel (: deel). 487. C. vaerde (: waerde). B. vaerden (: waerden). 491. C. en B. vereischte. 492. B. helpe toe. 495. C. en B. sire niet sceden souden. 496. C. en B. dat her Niclaes. 498. C. en B. hi ende die (entie) sine. 500. C. en B. Niclaes. voetnoot484 vs. 484. si, d.i. de poorters van Schoonhoven. voetnoot488 vs. 488. In den tekst staat: wat men se. werde is weerde. voetnoot491 vs. 491. Sette hi toe, bepaalde hij zijne aandacht op de zaak, beijverde hij zich. voetnoot494 494, 495. Dit is de inhoud van 's Graven boodschap: als het den poorters te moeilijk mocht vallen, hij zou het beleg van het kasteel volhouden. voetnoot496 vs. 496. In den tekst staat: het Niclaes. voetnoot498 vs. 498. In den tekst staat: ende sine. voetnoot499 vs. 499. opt gone, d.i. hierop, op deze voorwaarde. [tekstkritische noot]vs. 503. C. en B. Ter. 504. C. en B. docht. C. en B. tbeste. 505. C. en B. voere. 509. C. en B. sijn soen. 511. C. en B. Bi Middelb. dat Baerstorp. 515. C. en B. ghegaen. 516. C. en B. Hem ne dorste niement staen. 519. C. en B. dede daer al dat. 521. C. en B. recht voer darwaert. 522. C. en B. an die vaert. 523. C. en B. Dattie vianden (viande). voetnoot512 vs. 512. daerboven, d.i. op dat huis. voetnoot515 vs. 515. In den tekst staat: ghedaen. voetnoot518 vs. 518. Ende was, te weten 's Graven zoon Jan. voetnoot521 vs. 521. In den tekst staat: rect trecte. [tekstkritische noot]vs. 526. C. jonchere goet. 530. C. en B. lede. 532. C. en B. Teerste. C. en B. horen. 533. C. en B. Al die ghene hadden. 538. C. en B. bate. 543. C. en B. Dies wel droeghen. 544. C. en B. Sweimer. voetnoot528 vs. 528. De, te weten, 's Graven zoon Jan. voetnoot535 vs. 535. Theerscap, d.i. de Zeeuwsche Heeren. voetnoot543 vs. 543. In den tekst staat: groeghen overeen. Witte was het wel eens met die van Zierikzee, gelijk wel bleek aan den Zwemer, een huis van dien naam, wel te verstaan aan de bezetting op dat huis. Deze toch trok met Jonker Jan uit en onderwierp Scouwen aan den Graaf, welk land, door hen veroverd, zij niet licht opgeven zouden (548). [tekstkritische noot]vs. 546. C. en B. traken toe met hare. 547. C. en B. al an hem. 549. C. en B. haers (hers) liefs. 550. C. en B. deden doe. 551. C. en B. grave die had. 561. C. en B. vianden. 562. C. en B. binaer. 565. C. en B. Ende dorsten sijns ontbeide. 566. C. en B. Si seiden dits die duvel want men siet. voetnoot550 vs. 550. dedenttoe, d.i. deden het doe. voetnoot560 vs. 560. Florens van Borselen. voetnoot564 vs. 564. worden si op hemselven gram. d.i. kregen zij berouw (dat zij den strijd aangevangen hadden). Gram beteekent bedroefd. voetnoot566 vs. 566. In den tekst staat, wat men siet. [tekstkritische noot]vs. 568. C. en B. So wat hi. 569. C. wille. 570. C. en B. doech. 575. C. en B. Hoe Jan. 576. C. en B. segghe. 580. C. en B. waerden. 581. C. en B. had sijn (sij) die macht. 582. C. en B. al sire (sijnre) cracht. 583. C. stonde. B. Sine vriende stonden. 585. C. en B. dat oec. 588. C. en B. ghevaen. voetnoot570 vs. 570. Hier is uitstel ongeraden. voetnoot579 vs. 579. Rechte, d.i. recht uitoefende; hij paste parate executie toe. voetnoot588 vs. 588. In den tekst staat: ghedaen, met punt boven en beneden de d, ten teeken, dat de letter verkeerd is. [tekstkritische noot]vs. 590. C. en B. Had hi hem. 591. C. en B. valsch. 593. C. en B. rechte. 594. C. en B. meer of sijn. 595. C. en B. Mer. 596. C. en B. Ende heb hem. 599. C. en B. exempel. 602. C. en B. durst. 605. C. en B. rechten ende wesen. 608. C. en B. Met rechte mach hi hem toren beraden. 609. C. en B. dart wel. 610. B. here die niet en ware. voetnoot590 vs. 590. hem maten, zich matigen, zich minder tegenstrevend gedragen. voetnoot591 vs. 591. In den tekst staat: valch. voetnoot594 vs. 594. In den tekst staat: meer over sijn. Er of verladen sijn, er overlast van hebben, te weten, van hen, die hem verrieden. voetnoot609 vs. 609. der of dar, d.i. durf. [tekstkritische noot]vs. 611. C. en B. rechte (: knechte). 612. C. en B. heren als over. 614. C. en B. sine yet willen. 615. C. en B. haren. 618. C. en B. dat gheen ne. 619. B. Hi soude. 620. C. en B. wille. 621. C. en B. lieden. 622. C. en B. Es hi ridder. 625. C. en B. wille. 630. B. onfermich wil. voetnoot613 vs. 613. hem altoes setten in dien, d.i. zich er altoos toe zetten, het opzet hebben. voetnoot616 vs. 616. dit sermoen, te weten over den oodmoed van Jezus. voetnoot619 vs. 619. d.i. geen, of hij zou evenzoo spreken, als ik hier. voetnoot627 vs. 627. te rechte houden, elk aan zijn recht helpen, elk zijn recht doen krijgen. Vgl. vs. 643. [tekstkritische noot]vs. 633. B. Nemt ons donse. 636. B. ghenaden (: baden). 637, C. sine lieden. B. sinen luden. 639. C. sloeghe. B. sloeghe ofte staken (: traken). 641. C. en B. oetmoede van. 643. C. en B. moet s. 1. te rechte. 645. C. en B. gherecht (: knecht). 647. C. en B. die heren hem altoos setten. 650. C. en B. daghen. 652. C. so claecht. 653. C. en B. Maer wie s.h.h. over clene. voetnoot634 vs. 634, 635. Hoe kan ik dan anders oordeelen, dan dat hij zonder genade recht moet doen. voetnoot648 vs. 648. achtersteken, tegenwerken. letten, in den weg staan. voetnoot649 vs. 649. si, d.i. de menschen, die tot den landsheer om recht roepen. [tekstkritische noot]vs. 655. C. en B. die ic mene. 656. C. en B. Dade die here. 659. C. staen (: aen). 664. C. en B. oetmoede in tribulacie (: gracie). 666. C. en B. Den armen den riken. 667. C. en B. die gone. 671. C. en B. Wille. 672. C. en B. somwile. 673. C. mensch. B. alse. 674. C. en B. Si. voetnoot660 vs. 660, 661. brinct hem ane enz., brengt hem (den hoovaardige) er toe, dat hij zich verheft. voetnoot662 vs. 662. hi, d.i. God. voetnoot665 vs. 665. een, d.i. iemand. voetnoot667 vs. 667. In den tekst staat: deghenen. voetnoot671 vs. 671. hi, d.i. de heer. [tekstkritische noot]vs. 676. C. en B. oetmoede. 677. C. en B. dat hi ne can. 678. C. en B. reden. 679. C. en B. Dus ist. 680. B. here moet. 683. C. en B. ende die liede. 686. C. die mere. B. die merer. 688. C. neemt. B. nemt. 690. C. en B. te scarp. 692. C. en B. Ende dat. 695. C. en B. hoerden (horden) toe. voetnoot675 vs. 675. hi hem, de benadeelde den heer. voetnoot679 vs. 679, 680. ik weet niet anders of een heer moet enz. voetnoot687 vs. 687. Ten slotte wordt de landsheer wel genoodzaakt om recht t^e doen. voetnoot694 vs. 694, 695. De onderhoorigen van de vijanden gaven zich aan Jonker Jan over. [tekstkritische noot]vs. 697. C. burch. B. boerch. 698. C. en B. Doe woudi. 699. C. en B. Hi keerde. 704. C. en B. dancten. 705. C. en B. Sine lieden (luden). 706. C. Rike ende arme. B. Rijc ende aerme. De verzen 711 en 712 in omgekeerde orde in B. 711. C. Een. 713. B. souden (: houden). 716. C. en B. tsvaders. voetnoot697 vs. 697. de borch, het huis van Troyen, zie vs. 557. Dit huis was door de tegenpartij verlaten, zie vs. 572. voetnoot702 vs. 702, 703. De graaf ontmoette zijnen zoon op weg. [tekstkritische noot]vs. 719. C. en B. voer Jan. 725. C. en B. dat si mochte (mochten). 726. C. en B. wies. 728. C. en B. in die hant. 729. B. Dat si beweste yserseke. 730. C. en B. Sloeghen. 731. C. en B. Ter Goes w.e. beghin. 733. C. en B. Boudijn. 736. C. en B. die verdreven. 737. B. manen. voetnoot720 vs. 720. deelden si de vaert, legden elk een deel van den weg af. Overdrachtige spreekwijze voor: deelden zij de regeeringstaak. voetnoot724 vs. 724. setten toe, Zie vs. 491. voetnoot727 vs. 727. soeken, zie I. 33. voetnoot729 vs. 729. In den tekst staat: Want si. voetnoot730 vs. 730. Sloech an hem, koos hunne partij. voetnoot731 vs. 731. In den tekst staat: Ter Goeds. De zin is: te Goes begon, in Zuid-Beveland, de vijandelijkheid en wel tegen een kasteel, waar Bouden zich op bevond. [tekstkritische noot]vs. 739. C. en B. Boudijn. 744. C. en B. Sine brieve. 745. C. en B. mannen. 746. C. en B. tot deser noot. 748. C. en B. lieden (lude) woudent. 751. C. en B. Cats. 752. C. en B. sine viande (vianden). 753. C. en B. daer si in waren. 754. C. en B. twee. 755. C. streec. B. Deen street oest ende. voetnoot739 vs. 739. In den tekst staat: der boven inne was. voetnoot743 vs. 743. d.i. zond hij brieven uit naar alle steden. voetnoot752 vs. 752. setten toe, zie vs. 724. voetnoot753 vs. 753. Zij waren meester in het land. Dat is pleonastisch. voetnoot755 vs. 755. In den tekst staat: streech. [tekstkritische noot]vs. 759. C. en B. Also tontsetten. 760. C. en B. willer. 761. C. en B. Doe (Doen) quam die boetscap. 763. C. en B. Edel heren siet voor u. 766. B. coen. 768. C. en B. vromelike (vromelijc). 770. C. en B. si toe ong. 773. C. Vernouds ee. B. te nouds ee. 774. C. en B. dunen ee. 776. C. en B. Opten dijc. B. als wijt. 779. C. en B. binden. voetnoot760 vs. 760. Of, d.i. zoo zij er niet in slaagden Boudijn te ontzetten. voetnoot776 vs. 776. In den tekst stant: Up den tijt. voetnoot777 vs. 777. an hem vaste, dicht bij hen aangesloten. [tekstkritische noot]vs. 781. C. en B. an dander. 782. C. Tolen waren blide. B. Tollen waren blide. 783. C. en B. Daer waren. 785. B. Hi woude. 786. C. warden. 787. C. en B. Dat si ginghen tot op. 788. C. en B. wouden si sceden. 790. B. gaf. 791. B. Quamen. 793. C. en B. daer wel starkeliken. 799. C. en B. hier nyemare. 800. B. Dat algader. 801. C. en B. sine (sinen) vrienden. voetnoot781 vs. 781. In den tekst staat: dike an de side. voetnoot787 vs. 787. de Lode. Hier teekent Huydecoper aan: waarvan Lodike, of Loodijk, zekerlijk zijnen naam zal geleend hebben, al mede verdronken. voetnoot792 vs. 792. vielen si te samen, vielen zij elkander aan. [tekstkritische noot]vs. 802. C. en B. Ende dander verdreven. 804. C. en B. danctes oec den (ten). 806. C. en B. Daer wert. 808. B. varen ende also. 817. B. Als voren. 818. C. en B. Opten j.d. sijt (sijts). 820. C. en B. Voer d. gr. weet voerwaer. 822. C. woude. B. wouden. voetnoot802 vs. 802. In den tekst staat: Dandre verdrevene. voetnoot811 vs. 811. sijn broeder. De Hollander van Reimerswale (Huydec.) zie boven vs. 52. voetnoot814 vs. 814. Dat was verwonnen, dat er eene overwinning behaald was. voetnoot815 vs. 815. Dat hij het huis had verlaten. voetnoot820 vs. 820. In den tekst staat: Woer, gelijk in dit HS. meer w voor v gevonden wordt, als wast voor vast. [tekstkritische noot]vs. 827. C. en B. daer boetscap. 828. C. en B. tscap. 829 en 830 in omgekeerde orde in C. en B. 829. C. en B. groter scande. 830. C. en B. Ende waren ghevaren. 833. Danctes (Danctens) Gode onsen h. 835. C. en B. dancken goetlike sine (sinen). 836. C. en B. hulpen. 837. C. en B. segghen hier of mee. 838. C. en B. te Zericzee (tZierixzee). 841. C. en B. weet. voetnoot828 vs. 828. In den tekst staat: scap. Dit woord moet hier het land, het veld beteekenen. Uit woorden als graafschap mag men evenwel niet afleiden, dat schap zoo veel als land beteekent. voetnoot837 vs. 837. In den tekst staat: seggen meer. voetnoot838 vs. 838. In den tekst staat: Sirixe. voetnoot840 vs. 840. wit. Gebied. wijs van weten. [tekstkritische noot]vs. 842. C. en B. aldaer. 843. C. en B. heb. 846. C. in tsconinx. B. int coninx. 847. C. en B. als hem wel. 848. C. Henne. 849. C. en B. waerde (: daerde). 850. B. waest. 852. B. hoepte. 853. B. hi te voren. 854. C. al. die. 858. C. en B. voer. 859. C. en B. oem (: goem). 862. C. ghelovets. voetnoot842 vs. 842. alder, d.i. aldaar. voetnoot858 vs. 858. In den tekst staat: voerde. [tekstkritische noot]vs. 866. C. en B. waende. 867. C. en B. Tlant. 870. C. en B. sijnre. 872. C. en B. niet mochte. 873. C. en B. In den 1. t.s. stonde. 878. C. barnde. B. alse ict. 879. C. en B. omtrent. 880. C. en B. hi want omme (om) dat. 881. B. soude. 884. C. en B. tlantvolc. 886. C. en B. willighe. 887. C. en B. Doe hen met. voetnoot876 vs. 876. sonder viere, zonder werkeloos te blijven, zonder toeven. voetnoot879 vs. 879. In den tekst staat: omtent. [tekstkritische noot]vs. 890. C. en B. Die vloen. 894. B. waerden. 896. C. en B. hadden an haer. 898. C. een sware. B. een swaer lesse. 899. C. en B. bem. 900. C. en B. bisscop Willem quam. 902. C. en B. Ghelijc of si uut eenen dan. 905. C. bede. C. en B. beringhedense (beringhedese). 906. C. en B. mosten (moesten) si vreselijc. 909. B. daer. 910. C. en B. Hen es a.e.s. ghewaert (: begaert). 911. C. mostsi. B. moesten. voetnoot902 vs. 902. In den tekst staat: uut enen damme. Dan, zie III, 930. voetnoot905 vs. 905. In den tekst staat: bringhen se: beringen is omsingelen. [tekstkritische noot]vs. 916. C. en B. Daer hem. C. waerden (: swaerden). 918. C. en B. eer si (sij). 920. C. en B. moster (moester). 925. C. aerde. B. ter arden (: paerde). 926. C. en B. Wast (Waest) lief of leet. 928. C. en B. gheviel sijn. 929. C. en B. hadde dander tlijfs (tslijfs). 930. B. peinsde. 931. B. Bei ten ors ende te. 932. B. Dat hadde luttel. 933. B. des ander. voetnoot916. vs. 916. In den tekst staat: dat hem. voetnoot929. vs. 929. slives vrucht, vrees van het leven te verliezen. voetnoot932. vs. 932. moete, gelegene tijd. Hoogd. Müsse. [tekstkritische noot]vs. 935. C. en B. tot an. 939. C. veel. 941. C. en B. ende een oec mede. 942. C. en B. tote (tot) een stede. 943. C. hiet. B. heit. 944. C. en B. Dat hi al dus was. 947. B. vrienden. 948. C. en B. verwrochte. 950. C. en B. te sire. 951. B. ghehouden. 952. C. ghehat. 953. C. en B. Des hem ghenoechde emmer niet. 954. C. ist. B. eest. voetnoot944 vs. 944. dus was ghevoert, daartoe gebracht, namelijk tot zulk een uiteinde. [tekstkritische noot]vs. 958. C. en B. stappans omboet (ontboot). 960. C. en B. wat hi. 962. C. en B. landen. 964. C. en B. lesen vant. 965. C. en B. Ende men oec nije. 966. C. en B. arme. 968. C. en B. ghevel. 974. C. en B. al hier nacr. 976. B. prisen. 978. B. vrouwe. voetnoot960 vs. 960. In den tekst staat: wat gi ghehoert. voetnoot964 vs. 964. lesende, d.i. te lezen. voetnoot974 vs. 974. In den tekst staat: als hier naer. [tekstkritische noot]vs. 987. C. en B. verre. 990. C. en B. mocht mer. 991. C. en B. hare vaerde (: paerde). 992. C. te voert. 993. C. en B. scameliken trecken. 994. C. en B. Dit hevet herde wel. 995. B. scemel. 996. C. en B. mochte of sien. 998. C. en B. hem openbaer. 1000. C. soude. B. Dat hijs hebben soude. 1001. C. en B. Die onscamel achtens niet. 1002. C. en B. hoert of (ofte) siet. voetnoot986 vs. 986. In den tekst staat: werre in pl. v. verre. voetnoot988 vs. 988. Hieromme, d.i. om de liefde tot hunnen heer. worden si dus erre, werden zij zoo verstoord op den bisschop en zijne volgers. voetnoot993 vs. 993. Degenen, die zich schaamden te vlieden, vloden niet, maar trokken voorwaarts. voetnoot1001 vs. 1001. In den tekst staat: ontscamele. [tekstkritische noot]vs. 1003. C. en B. sijts ghewes. B. scames. 1004. C. Tree hem an die sculdich es. B. Treckt an hem dies sculdich es. 1005. C. en B. Manlic (Manlijc). 1006. C. en B. Nu keer ic ter. 1007. C. en B. ist. 1008. C. en B. Als (Alse). 1012. C. Datti hi. 1016. C. en B. hi toe. 1017. C. sine vrienden (: diende). B. sinen vrienden (: dienden). 1021. C. en B. kiesen. 1022. B. Te wesen. 1024. C. en B. Dat het luttel. B. waerde (: begaerde). 1025. C. en B. wart. voetnoot1016 vs. 1016. In den tekst staat: sette hi doe. Vgl. vs. 724 en 752. [tekstkritische noot]vs. 1026. C. en B. besat. 1028. C. holpe hier of. B. hulpt hier af. 1029. C. en B. Alse die broeders hadden bede (: ghelede). 1030. C. en B. landen. 1031. C. en B. mallic (manlijc) a.d.i. staden. 1038. C. hilde in goede. 1039. C. en B. grave. C. ghevelt. 1046. B. ghevielt. voetnoot1026 vs. 1026. In den tekst staat: beset. voetnoot1030 vs. 1030. in haer gheleide. Het recht van geleide, van veiligheidsverzekering, was het recht van den Soeverein. voetnoot1031 vs. 1031. In den tekst staat: scaden. voetnoot1038 vs. 1038. In den tekst staat: hilden. voetnoot1039 vs. 1039. In den tekst staat: die gracie. voetnoot1042 vs. 1042. an de vaert, zoo veel als van huis. [tekstkritische noot]vs. 1056. C. en B. Alst alsoe. 1058. C. nuwe. 1060. C. en B. Dat te. 1063. C. en B. lieden (liede) uuter poert. 1064. C. en B. Als men wel hevet ghehoert. 1066. B. hare. 1067. C. en B. Dies die meente. 1068. C. en B. Ende ontfinghen se ten selven tide. voetnoot1060 vs. 1060. In den tekst staat: Dattie. voetnoot1065 vs. 1065. Kindre van Vlaanderen, d.i. de zonen van den gevangen Graaf Guy. [tekstkritische noot]vs. 1071. C. en B. tellen. 1078. C. en B. vaste. 1081. C. en B. tide. 1082. C. en B. was. 1083. C. recht. B. recht was dat. 1084. B. hi was. 1085. C. en B. Tflaemsche diet. 1086. C. en B. En hoerde. 1088. C. en B. Die yet verloes moste (moest) niet claghen. 1089. C. en B. Si sochten dicwijl. 1090. C. en B. somen (some). voetnoot1074 vs. 1074. Kerden hem an haer voere, kwamen terug tot hun gewoon karakter. voetnoot1083 vs. 1083. In den tekst staat: rech. voetnoot1089 vs. 1089. In den tekst staat: sloeghen. sochten is vijandelijk bezochten, en dit deden zij omdat daar Franschen gevonden werden. Vgl. vs. 1112. [tekstkritische noot]vs. 1095. C. en B. Lessenes den. 1096. C. en B. die. 1100. C. en B. claghede. 1101. C. en B. brieve. 1102. B. hem dor. 1103. C. en B. wouden. 1104. C. en B. scaden souden. 1105. C. en B. crachte. 1106. C. en B. Bede bi. 1108. C. en B. best hier toe. 1110. C. en B. ghene dinc beter ware. voetnoot1091 vs. 1091. si, dat zijn die van Artois. voetnoot1093 vs. 1093. setten toe, zie boven, 1016. voetnoot1100 vs. 1100. In den tekst staat: clagheden. voetnoot1106 vs. 1106. In den tekst staat: Scaden bi. [tekstkritische noot]vs. 1112. C. en B. Ende stappans Vlaenderen sochte. 1113. B. Ende dede. 1117. C. en B. Ende voer hem een scoen (groot) here. 1119. C. en B. scoenre scaren. 1120. C. en B. binder vloere. 1121. C. en B. Mocht men (Macht men). 1125. C. en B. hofsteden. 1126. C. en B. ontscheepte. 1128. C. durstent cume anesien. B. cume ansien. 1131. C. en B. groter. voetnoot1112 vs. 1112. besochte. In C. leest men sochte, 't geen 't zelfde beteekent, vgl. 1089. voetnoot1117 vs. 1117. voer, hier wordt het onderwerp hij, Jonker Willem, bij verstaan. voetnoot1120 vs. 1120. de Vloer, eene groote Bnnk, Zuid Oostwaarts van Vlissingen, zie Huydec. t.d. pl. [tekstkritische noot]vs. 1134. C. en B. Maer ne mochte helpen (hulpen) niet. 1135. B. hande. 1136. B. hem ghinc. 1139. C. scepen. 1140. C. en B. ten oerde. 1148. C. en B. quamen rechte. 1151. C. en B. ghevel weet (wet) voerwaer. 1154. C. en B. min. 1155. C. en B. palmdaghe. voetnoot1134 vs. 1134. In den tekst staat: hen en. voetnoot1135 vs. 1135. si, d.i. de Vlamingen. voetnoot1148 vs. 1148. In den tekst staat: quam. voetnoot1155 vs. 1155. goede tijt, d.i. heilige tijd van Vastenavond tot Paaschen, zie Huydec. t.d. pl. [tekstkritische noot]vs. 1157. C. en B. Yet begonnen (beghinnen) soude te rechten. 1158. C. en B. mochte. 1162. C. en B. Om dat God soe hadde ghevoghet (ghevoeghet). 1163. C. en B. Die aerdsche (arssche). 1164. C. en B. tot so (soe) menigher uren. 1165. B. is so onghestade. 1166. C. en B. wille. 1168. C. en B. gheluc ghesciet. 1169. B. dongheval. 1170. B. Hoert mensche ende dit voert. 1171. C. bet dat dijn. 1175. C. en B. bistu. voetnoot1158 vs. 1158. Zij die de zaak zonder vechten konden laten passeeren. voetnoot1168 vs. 1168. In den tekst staat: ghelucke sciet. voetnoot1169 vs. 1169. hoert so nauwe. Nog zeggen wij: luistert zoo nauw. voetnoot1171 vs. 1171. Al sijt gij machtiger, dan uw naaste. voetnoot1173 vs. 1173. ghematen, matigen, niet te veel aanmatigen. voetnoot1175 vs. 1175. laten onverduwet, d.i. niet verstooten, niet onderdrukken. [tekstkritische noot]vs. 1177. C. en B. ment vereyschte (vreyschte). 1179. C. en B. vianden verhef (verheft). 1180. C. en B. misseliken (misselijc). 1183. C. en B. wildijt. B. saelt u segghen. 1184. C. en B. Als een mensch (mensche). 1187. C. en B. een bloeme comt hi voert. 1188. C. en B. weet een woert. 1189. C. en B. Wordt te niete ende vergaet. 1190. C. en B. arms. 1191. B. alse een. 1193. C. en B. blivet. 1195. C. en B. an di selven. voetnoot1177 vs. 1177. Waar men naar de zaak ook navraag doet, zal men die matiging prijzen. In den tekst staat: vreischeit. voetnoot1180 vs. 1180. mislick, onzeker. voetnoot1187 vs. 1187. In den tekst staat: bloe. voetnoot1193 vs. 1193. In den tekst staat: blives. [tekstkritische noot]vs. 1196. C. en B. dattu. 1197. B. legghe. 1198. B. nummer. 1201. C. en B. Wes niet te blide. voetnoot1196 vs. 1196. pens, d.i. penses; doch het volg. lech (d.i. legge) doet denken, dat hier in den conjunctief het teeken v.d. 2 pers. enkelv. ontbreken moet. voetnoot1204 vs. 1204. Op hem, op zijne trouw gerust. voetnoot1208 vs. 1208. moet, oprechte meening.

Vorige Volgende

Zevende boek.