Rijmkroniek

(1983)–Melis Stoke– rechtenstatus




[pagina 66]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
Tweede boek. Men scref dusent lxx ende sesse, Als Dideric hadde grote langhenesseGa naar voetnoot2 Dat lant te hebbene weder algader, Dat grave Florens was, sijns vader. 5[regelnummer] Met beden ende met siere claghe Versamende hi man ende maghe, Ende sijn stiefvader halp hem echt Van Vlaendren, de Vriese Roebrecht, Ende es comen tIJselmonde, 10[regelnummer] Daer ghemaect hadde tier stonde Ene vaste borch, al wast onrecht, Willem de bisscop van Utrecht. Ende hi verneemt ende verstaet, Dat daer is de bisscop Conraet.Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Daer was ghevochten vaste ende sere; Maer jonghe Dideric wan de ere:
[pagina 67]
Want hi de borch tIselmonde Brande ende slechte inden gronde, Ende wan met scepe den wich mede 20[regelnummer] Aldaer in de Marwede. Die proefst van Daventre bleef daer,Ga naar voetnoot21 Van Oudermonster de pape Walnaer,Ga naar voetnoot22 Ende een grave, heet Gheerlach, Ende menich ander op den dach. 25[regelnummer] Men seghet al noch: tote IJselmonde Lechet menich halsberch in den gronde.Ga naar voetnoot26 Die bisscop Coenraet wort ghevaen Ende was seder ghelaten gaen. Aldus quam Dideric in sijn lant 30[regelnummer] Ende wan de seghe metter hant, Ende leedde vichtiene jaer In vreden sine tijt daernaer. Diedric, dien dijt is ghesciet,Ga naar voetnoot33 Nam een wijf, de Othilt hiet.
[pagina 68]
35[regelnummer] Daer ane wan hi enen zone: Florens was hi heten de gone. Diese Didric gaf in der stonde Den abt Steven van Egmonde Hantvesten, ende veste al die gaven,Ga naar voetnoot39 40[regelnummer] Die sine oudevorders gaven, Ende mersde hem haer recht In landen, in herscepien echt. Entaer toe so makede hi Des Goedshuis man al tolne vri. 45[regelnummer] Oec gaf hi hem openbare Tscoutheetdoem van Alkemare.Ga naar voetnoot46 Dese Diedric starf daernaer, Als men screef ons heren jaer Dusent neghentich ende een. 50[regelnummer] Om hem dreef Hollant groten ween. Sijn vader was doot xxx jaer, Eer dat hi starf harde naer, Ende twee jaer was sijn moeder voghet Des lants, als de geeste toghet, 55[regelnummer] Ende viii jaer hadde sijn stiefvader Hollant in sine hant algader,
[pagina 69]
Ende vier jaer daerna Godevaert, Die bulricghede gheheten wart,Ga naar voetnoot58 Die hertoghe doe tjeghen recht, 60[regelnummer] Een jaer die bisscop van Utrecht. Dus stoet hem utermaten onsieneGa naar voetnoot61 Grave te sijn der jaren vijftiene; Ende vijftien jaer helt hi in vreden Sijn lant al ende sine steden. 65[regelnummer] Tote Egmonde wort hi ter eerden Bracht met herde groter werden. Florans wort na den vader Grave ende here des lants algader. Dese hiet Florens de vette. 70[regelnummer] Met groter eren sonder lette So leedde hi altemael sijn leven In herachticheden in feesten, in geven;Ga naar voetnoot72 In rikeden ghinc hi te voren Allen daer hi af was gheboren. 75[regelnummer] Te wive nam hi ene Peternelle, Te blivene sijns bedden gheselle, Des hertoghen Diderics dochter van Sassen,
[pagina 70]
Van edelen conne uutghewassen. Enen broeder had si, hiet Lotaris, 80[regelnummer] Daer men wel of weet dat waer is Dat hi seder Roemsch keiser was. Hierna sal men ghewaghen das. An haer wan hi Diderike Ende enen Florens desghelike, 85[regelnummer] Die de swarte Florans hiet, Daer vele quaets of es ghesciet. Dese vette Florans, daer ic of telle, Ende sijn wijf, vrouwe Peternelle, Beterden tgoet tote Egmonde 90[regelnummer] Bede in renten ende in ponde, Ende offerden daer misseghewaden Ende gout, daer men mede soude begadenGa naar voetnoot92 Sint Aelbrechs scrine, daer hi in leghet. In sinen tiden, als men seghet, 95[regelnummer] - Dusent wast ons heren jaer Ende xcix, dats waer -, Was biscop Coenraet van Utrecht Vermort van enen Vrieschen knecht In sijn huis daghes na mistijt,Ga naar voetnoot99 100[regelnummer] Ende ontran wech sonder strijt.Ga naar voetnoot100
[pagina 71]
Men groevene in onser vrouwen kerke, Die hi van harde sconen ghewerke Selve maken dede twaren, Ende setter in provendenaren. 105[regelnummer] Als men screef xi hondert jaer Ende xii meer daernaer, Starf in de bloeme van siere joghet Florens de vette vol menigher doghet, Ende was tFgmonde begraven. 110[regelnummer] Peternelle gaf vele haven Daer over de ziele van haren man, Ende soe bleef houdende vortan Die graefscap van Hollant ghemene Met haren kinderen, de waren clene. 115[regelnummer] Doe men screef xi hondert jaer Ende xxv, quam evel swaer Den keiser Heinric an tUtrecht; Daer galt hi der naturen recht,Ga naar voetnoot118 Als ghelden moet een ieghelike. 120[regelnummer] Dit was de vierde Heinrike. Na hem wart keiser ghecoren Lotaris, als ic sprac hier voren, Gravinne Peternellen broeder, Ende was des riken behoeder 125[regelnummer] Ende droech xi jaer de crone Mit groter eren harde scone.Ga naar voetnoot126
[pagina 72]
Int jaer ons heren, mijn noch mee, xi hondert dertich ende twe Was het winter herde groot. 130[regelnummer] Die Vriesen, de menighen noot Den grave daden van Hollant, Ende onder wilen ghinghen in hant, Som wile ombraken, saghen sijs stede,Ga naar voetnoot133 Waren tien tiden buten vrede. 135[regelnummer] Dideric des vetten graven zone Gaderde sijn here, als de gone Die ghedochte al sulker scaden, Alsi hem vormaels hadden beraden,Ga naar voetnoot138 Ende pijnde hem dit te wreken swaer; 140[regelnummer] Sodat hi quam tote Alcmaer. Die West-Vriesen vloen tien stonden, Als diet ghehouden niet en conden,Ga naar voetnoot142 Int vaste vanden lande ghemene; Want ghelijc enen marberstene 145[regelnummer] Was Vrieslant al hert vervroren. Dies ghinc men hereghen ende storenGa naar voetnoot146
[pagina 73]
Ende bernen ende roven, Meer dan men soude gheloven: Cleder, koeyen ende paert 150[regelnummer] Brochten donse Alkamare waert, Ende luden ghevaen tien stonden, Aldaer si doe den grave vonden. Maer dese zeghe was tonseghen Welnaer al Hollant ghedeghen. 155[regelnummer] Grave Dideric had enen broeder, Sijns vader kint ende ziere moeder, Die grave Florans hiet de zwarte, Ende was van eenre fierre herten, Wel sprekende ende hovesch sere 160[regelnummer] Ende staende na der werelt ere, So datter hem vele waren hout, Ridders, knapen, jonc ende out. Donsienlicste wast sinen viandenGa naar voetnoot163 Die men vant in menighen landen. 165[regelnummer] Bi dullen rade, bi siere sculden Verloos hi der moeder hulden, Die nochtoe al Hollant Gheweldelike hadde in hant. Den broeder had hi verwrocht mede 170[regelnummer] Met sijnre overmoedichede.
[pagina 74]
Maer sone meer haetten de zine, So hi hem dede mere pine, Om te hebbene der vreemder hulde, Daer hi riesliken ane dulde.Ga naar voetnoot174 175[regelnummer] Der edelinghen somme een deel Warens hem hout algheheel, Entie meente was hem mede, Die ummer wil nie pijnlijchede, Op avonture oft quame in desen 180[regelnummer] Dat si te vrier mochten wesen. Nu sijn de Vriesen verblijt, Als si vernamen des broeder strijt, Ende senden tote Florense bodenGa naar voetnoot183 Ende deden hem haerre helpen noden:Ga naar voetnoot184 185[regelnummer] Wildi wesen hem beneven,Ga naar voetnoot185 Si wilden hem Westvrieslant geven. Entie joncghelinc alte hant Voer in Westvrieslant
[pagina 75]
Ende vantse onder sijn gheheet 190[regelnummer] Bede ghewillich ende ghereet. Dus was hi met hem een jaerGa naar voetnoot191 Den broeder fel ende zwaer, Ende hi dede daertoe sinen lande, Waer so hi mochte, scade ende scande. 195[regelnummer] Haren scade wraken de Vriesen swaer: Want si de kerke van Alcmaer Entie marct branden, dat si stoof,Ga naar voetnoot197 Ende namenre wel zwaren roof. Hierbinnen vele lieden waren, - 200[regelnummer] Ende tmeeste deel van Kenemaren, Die stonden te swaren tribute, Ende traken tenen rade ute Ende begaerden al dat si Hem selven mochten vechten vri, 205[regelnummer] Ende droeghen overeen ghemeenlike, Dat si best lieten Diderike Ende laten hem Florens verriesen,Ga naar voetnoot207 Dat si met hem ende metten Vriesen Souden sijn in allen noden. 210[regelnummer] Hierop senden si hem boden Ende hebben over heer ontfaen,
[pagina 76]
Ende hebben hem hulde ende ede ghedaen. Dus quamen si mit ghewapender hant, Beide bi watre ende opt lant, 215[regelnummer] So machtich datten grave dochte Dat hi se verweeren niet en mochte. Ende brochten Florense, wien lief of leet, Al tote Haerlem toe ghereet, Ende hebben sheren huse verbrant, 220[regelnummer] Waer so si stonden in Kenemaerlant, Die waren der ouder graven.Ga naar voetnoot221 Maer teghen nacht ghinghen si scavenGa naar voetnoot222 Die Vriesen weder te haren wiven: Want haer sede is niet dat blivenGa naar voetnoot224 225[regelnummer] Bi nachte, selden of nemmerme, Van haren husen, wie lief of wee, Ende voerden haren grave mede Ende lieten in groter pijnlichede Ende in Vresen de Kenemaren, 230[regelnummer] Die hare ghesellen doe waren. Die waren alle ghemeenlike Van den grave Diedrike Verbernt ende al ofghenomen Wat so hem mochte te bate comen:
[pagina 77]
235[regelnummer] Want de grave met hem dede Al sinen wille daer ter stede.Ga naar voetnoot236 Doe dit ghesciede, quam de mare Den oem den keiser Lothare Van den neven van den orloghe; 240[regelnummer] Hi sender saen enen hertoghe Ende gheboot hem daer ter stede, Dat si souden maken vrede, Also lief als elc daer woude Behouden des keisers houde. 245[regelnummer] Doch, al was het zwaer te doene, Was algader ghemaect te zoene,Ga naar voetnoot246 Ende van elker zide oec mede Die met elken in den onvrede Upten anderen hadde ghevochten: 250[regelnummer] Dus lieten si hem beden zochten. Florens de zwerte na desen vrede Begonste een ander pijnlichede,Ga naar voetnoot252 Daer hem sine doot an lach. Want daerna niet menich dachGa naar voetnoot254
[pagina 78]
255[regelnummer] Van Aremsberghe heer Herman, Entie here van Kunc nochtanGa naar voetnoot256 Haer Godevaert, hadden onder hem tweenGa naar voetnoot257 Eene nichte, want haerre zuster eenGa naar voetnoot258 Hadse ghewonnen, alst God woude, 260[regelnummer] Anden here van Rochem Arnoude.Ga naar voetnoot260 Na svader doot ende na der moeder Worter voghet of ende behoeder Van Arensberghe heer Herman, Tote dat soe huwelic ghewan: 265[regelnummer] Want haer behoerde te komen in hant Vaste borghe ende scone lant. Maer de man van der joncfrouwen Nemen waer ende bescouwen Des zwarte Florens edelhede 270[regelnummer] Ende sine grote manlichede, Ende visieren onder hem zaen. Dat sijn te here willen ontfaen. Dus hebben sine omboden dan Ende worden daer zine man, 275[regelnummer] Ende gaven hem in zine hant Der joncvrouwen borch ende lant, In wat steden dat sijt vermochten. Met hem sijt neernsteliken versochten,
[pagina 79]
Die manne an haren oem; 280[regelnummer] Maer de gone helt over droom. Noch met beden noch met mieden Ne mochter ghene dinc an dieden, Dat hi te deser dinc iet quame Dat Florens sijnre nichten name. 285[regelnummer] Florens de verheerde al, Huus ende dorp, berch ende dal, Ende dede hem pine ende grote hoede An sinen live, an sinen goede, Ende doer den keyser, de sijn oem was, 290[regelnummer] Wort hi vele te machtigher das. Florens, de voer al verherghenGa naar voetnoot291 Des heren goet van Arensberghe Wat hi mochte buten vesten,Ga naar voetnoot293 Ende hi werde hem ten bestenGa naar voetnoot294 295[regelnummer] Dat hi mochte met zinen neven; Ende het stont nauwe om Florens leven. Die van Utrecht van der stede Warens alle Florens mede, Sodat hem in sijn uplopen 300[regelnummer] Utrecht talre stont was open. Maer de bisscop, hiet Andries, Was den anderen al hout dies, Sodat hem Florens ter stonde
[pagina 80]
Ofbernde zine veste Lexmonde, 305[regelnummer] Dat doe was ene vaste stede, Ende verboot hem Utrecht mede Omdat hi metten andren street.Ga naar voetnoot307 Op een tijt was dat Florans reet, Hem tienden, tUtrecht uter stat, 310[regelnummer] Ende hem was belaghet sijn pat, Al ne wiste hier of niet; Ende eer hi hem wel besiet, Die van Arensberghe ende van Kuuc Gaven op hem enen huuc,Ga naar voetnoot314 315[regelnummer] Daer hi was al onversien; Ende als hi keren waent mettien Ende wel ware ontreden al, So quam hem een ongeval Ende sijn paert sturte tsiere scadeGa naar voetnoot319 320[regelnummer] Tere steden, hiet Abstade: Daer wart hi van hem verslagen Ende te Reynsborch gedraghen Int cloester, dat sijn moeder stichte, Ende begraven, seghet ghedichte. 325[regelnummer] Te hant so quam dese mare
[pagina 81]
Sinen oem, den keyser Lothare, Die zwaarlike verdroech de mare, Ende quaemt wreken harde zware Met Diedrike van Hollant. 330[regelnummer] Si verdreven des lants te hantGa naar voetnoot330 Die van Kuuc ende van Arensberchen; Haer lant voeren si verherghen,Ga naar voetnoot332 Sodat hem al of wort tebroken, Ende noch wart mee ghewroken, 335[regelnummer] Maer dat de doot, de niet en spaert,Ga naar voetnoot335 Den keyser trac ter langher vaert: Hi sciet henen van desen levene, Als men screef xi hondert xxx en sevene Te groten ghelucke ende te ghevalle 340[regelnummer] Van Arensberghe ende van Kuuc alle: Want si keerden te hant te lande Ende boden graven Diedrike de hande, Ende worden aldaer sine man: Dus quamen si des soendinx an.Ga naar voetnoot344 345[regelnummer] Als men screef ons heren jaer Dusent c ende xl daernaer,
[pagina 82]
Voer grave Dideric met groten here Int heilighe lant van over meer Toten heilighen grave ons heren, 350[regelnummer] Ende daer hi thuus wilde keren, Bejaghede hi vri ter selver stondenGa naar voetnoot351 Bede Rinsborch ende Egmonde Ende brochte des dies pawes brieve Den abt Wouter doer sine lieve. 355[regelnummer] Dese Diedric had ene vrouwe Te wive, edel ende ghetrouwe, Die Sofie hiet van hoghen maghen; Si was dochter, horic ghewaghen, Des palesgraven van Rineghen.Ga naar voetnoot359 360[regelnummer] In Diderics tiden, als ic segghe, So was werringhe ende ghevecht Tusschen den bisscop van Utrecht Ende hem, dat coste seer groot goet. Maer bisscop Herbrecht, de was vroet 365[regelnummer] Ende dwanc sente Mertijns viandeGa naar voetnoot365 Metten banne van swaren bande Ende oec metten zwerde mede,
[pagina 83]
Sodat hi voer hem comen dede Grave Dideric al barevoet, 370[regelnummer] Ende daer zoeken sinen oetmoet,Ga naar voetnoot370 Ende hem bidden oec ghenaden Ende oflaet van sinen misdaden. Den palesgrave dwanc hi mede, Die hem vele overlasts dede 375[regelnummer] Ende vinghene bi Hughens Batren daet,Ga naar voetnoot375 Die doe meest was sijn toverlaet, Entie beste van siere hantGa naar voetnoot377 Ridders van al Duutschen lant. Dusent hondert viertich ende viere 380[regelnummer] Screef men, doe de goedertiere, Des vetten grave Florens wijf, Peternelle, endede haer lijf; Ende was te Reinsborch begraven, Dat soe stichte met haerre haven 385[regelnummer] In de ere der moeder ons heren.Ga naar voetnoot385 Aldaer leghet si met eren. Int jaer ons heren xl ende vive Ende xi hondert worden kaitive
[pagina 84]
Onse kerstin van over meer, 390[regelnummer] Ende worden metter Torken here Beleghen in de stat van Edissen,Ga naar voetnoot391 Daer noit sider ghebrac missen Sident dat de apostele ons heren An Jesuse Christuse daden bekeren. 395[regelnummer] Daer lach Tadeus ende Thomas. Die Torken wonnent, dat jammer was. Na Lotarise, de keiser was, In Diderics tiden, ghevel das, Dat een here coninc waert 400[regelnummer] Van Almaenghen, de zine vaert Sette int lant van overmeer. Met hem voer met groten heer Lodewijc van Vrancrike, Die Philippe, den coninc rike, 405[regelnummer] Wan, de sider Normendie Trac an de Vrancse partie.Ga naar voetnoot406 Desen brochte daer an de vaertGa naar voetnoot407 Metter crusinghe sente Bernaert, Die abt van Clervas tien tiden.Ga naar voetnoot409
[pagina 85]
410[regelnummer] Maer lettel baten dede haer striden: Want si Damasch hadden belegen Ende dane voeren, als diere jeghen Niet en hadden zulke ghewelt, Dat sijt mochten hebben ghevelt, 415[regelnummer] Sodat Koenraet xv jaerGa naar voetnoot415 Coninc wort ende starf daernaer Int jaer ons heren min noch mee xi hondert vijftich ende twee; Ende Vrederic quam in sine stede 420[regelnummer] Coninc ende keiser mede, Ende wort over twee jaer daerane Van den pauwes Adriane Tote Rome ghebenediet, Ende keiser oec ghewiet, 425[regelnummer] Ende was xxxvii jaer Roomsch keiser overwaer. Dese dinc, de wi overliden, Ghescie in grave Diderics tiden, De vette Florans zone was. 430[regelnummer] Als men xi hondert jaer las Ende lv ons heren jaer, Quamen met hem orloghen zwaer Die Vriesen van Drechterlant, Ende hebben gherovet ende ghebrant 435[regelnummer] Die Kenemaren harde sture.
[pagina 86]
Dit versaghen de ghebure Van Okesdorp ende porters medeGa naar voetnoot437 Ute Harlem van der stede, Ende streden hem an ende dadense keren 440[regelnummer] Swaerlike te haren onneren, Ende sloeghen hem of vliende nochtanGa naar voetnoot441 Omtrent neghen hondert man. Maer de grave Dideric bleef, Als men ons heren jaren screef 445[regelnummer] xi hondert vijftich ende zevene, Ende voer ten langhen levene. Begraven was hi tEgmonde, Daer hi leghet nu ter stonde. xlv jaer na den vader 450[regelnummer] Was hi here des lands algader. Soffie, de edele gravinne, De heilich was ende wijs van zinne, Hadde van haren man vier zonen, Ende den outsten Florens, den gonen 455[regelnummer] Quam dat graefscap met rechte ane. Hier na doe ic u te verstane, Wie de andre broedre waren Ende hoe si hebben ghevaren. Als men de jaren ons heren las
[pagina 87]
460[regelnummer] xi hondert ende lxi, doe was,Ga naar voetnoot460 Maecten de van Drechterlant In zoendinghe vasten bant Jeghen grave Florence, de dertigh jaer Ghehouden hadde torloghe zwaer, 465[regelnummer] Ende alle de Westvriesen mede Quamen onder zine moghenthede. Als men xi hondert en lxii screef, Ghevel dat ment hulic bedreef Van den grave Florens met staden 470[regelnummer] Ende van sconinx dochter Aden,Ga naar voetnoot470 De coninc van Scotlant was. Met vele scepen, sijt zeker das, Hevet hi se in de Mase ghebrocht, Ende aldaer havene ghesocht.Ga naar voetnoot474 475[regelnummer] Als men screef xi hondert jaer Ende lxiiii oec daernaer, Brocht van Coelne bisscop Reinout, Een edel pape ende een stout, Die dre coninghe van Milane, 480[regelnummer] Die den Goeds zone saghen ane, Daer sine van verren versochten, Ende hem haer offerande brochten
[pagina 88]
Te Beetleem op den dertienden dach, Aldaer hi inde cribbe lach. 485[regelnummer] Te Coelne ledise in den doem: Noch huden hebben sijs ere ende roem. Als men lx screef ende zesse Quamen met groter zwaernesse Die Vriesen van over OttenfortGa naar voetnoot489 490[regelnummer] Ghewapent tAlcmaer op de poort, Met groten menighen vermeten, Ende hebben dat portekijn bezeten. Die daer quamen ende waren beraden Omme der poort te stane in staden, 495[regelnummer] Doe si saghen there so swide,Ga naar voetnoot495 Traken si hem over een zide, Ende lieten alle de ghebure In sorghen ende in daventure. Die Vresen namen dat si vonden 500[regelnummer] Ende berndent al optien stonden:Ga naar voetnoot500 Si ne lieten staen groot noch clene, Sonder recht de kerke allene:Ga naar voetnoot502 Die lieten si staen al onghescaet:
[pagina 89]
Dus wilde haer ghemene raet. 505[regelnummer] Die van Alcmaer hebben versien,Ga naar voetnoot505 Dat hem haer vriende ontflien, Ende recht omtrent lxxx man Worpen hem ter were vortan, Heet van moede, ghelike riesen, 510[regelnummer] Ende streden midsonder de VriesenGa naar voetnoot510 Ende bleven daer werenderhandeGa naar voetnoot511 Alle doot onder de viande. Dat de Vriesen dit dus daden, Een deel waren si dertoe verladen:Ga naar voetnoot514 515[regelnummer] Want haer ghebuer, de van Scaghen, Die waren met ere laghen Van dien van Haerlem int selve jaer Verbarnt ende berovet zwaer Ende ghevaen ende ghedoot, 520[regelnummer] Meer dan hovesschede gheboot.Ga naar voetnoot520
[pagina 90]
Int naeste jaer te deser stonde Ghesciede een wonder tot Egmonde: Want een scaep een lam voert brochte, Daer men wonder an zien mochte: 525[regelnummer] Het had een hoeft ende achterwaert Hadt twee enden ende elc een starte,Ga naar voetnoot526 Twe voete voren, ende achter viere; Menich quam sien dese maniere, Ende bideen dat dusdaen wonder 530[regelnummer] Sonder redene niet es besonder, Some van den wisen luden Wouden die twee enden bedudenGa naar voetnoot532 Hollant ende Vrieslant, Dat met rechte tot ere hantGa naar voetnoot534 535[regelnummer] Hoefden soude al overeen, Ende met stride hem scieden in tween.Ga naar voetnoot536 Ende want Egmonde steet Binaer int rechte ghesceet,Ga naar voetnoot538 So wilden si wanen, dat redene ware 540[regelnummer] Dat hem twonder daer openbare.
[pagina 91]
Als men screef, als ict besachte,Ga naar voetnoot541 xi hondert sestich ende achte, Versamende de grave Florens Groot heer om sijn ghepens 545[regelnummer] Te toghene den fellen Vriesen, Die hem sijn volc deden verliesen, Ende quam op een wintertijt Met sinen volke omme strijt Tote Scorle, doe gheleghenGa naar voetnoot549 550[regelnummer] Recht der Vriesen lande jeghen. Daer had hi raet ende dochte, Hoe hi de Vriesen zoeken mochte.Ga naar voetnoot552 Als hi van desen dinghen riet, Ne wilden aldoe ghedoghen niet 555[regelnummer] Sommighe coene jonghelinghe So langhe vorste, so lanc ghedinghe: Want de moet hevetse verwonnen. Mit haren orsen sijn si gheronnen Licht ghewapent ten Vriesen waert, 560[regelnummer] Nochtan dat die grave misbaertGa naar voetnoot560 Ende hi wilde dat si beiden. Tote Scaghen sijn si ghéreden Ende hebben verbornt Scaghen. Die Vriesen waren inden laghen
[pagina 92]
565[regelnummer] Ende rekenden ghene scade buten,Ga naar voetnoot565 Mochten si haer viande besluten, Dat si keren niet en mochten. Dander, de des niet en rochten, Penseden al om haren roof 570[regelnummer] Ende om den brant, de verre stoof, Ende traken voert bi weghen, bi diken. Sulke seiden de Vriesen wiken. Nu sijn de Vresen opghespronghen, Die hem hadden onderdronghenGa naar voetnoot574 575[regelnummer] Den wech, de si souden keren; Ende alse si weder willen, de heren, Sijn hem de Vriesen te ghemoete Met fellen voerhoefde ende onsoete. Sulke van den ridderen waren, 580[regelnummer] De hem traken tere scarenGa naar voetnoot580 Ende setten tlijf in daventure Ende reden de viande duere Ende quamen aldus toten haren, Daer de grave ende dandre waren. 585[regelnummer] Alle dandre bleven doot Sonder menighe bore groot.Ga naar voetnoot586
[pagina 93]
Die si vinghen, behilden tleven: Dit waren dedelinghe, diere bleven: Van Andwerpen her Symoen, 590[regelnummer] Scoenre noch vromer in sijn doen Ne was doe gheen buer out;Ga naar voetnoot591 Mijn here Willam van Vorhout, Ende van Haerlem her Brandaen, Her Florens Roest en conste ontgaen, 595[regelnummer] Ende de drossate, her Gheraert, Ende van Egmonde her Alaert, Heer Brune van Castrichem, jonghe Gerat Van Monstre, van Nortic heer Everaet. De doden, als mense ghewinnen conde,Ga naar voetnoot599 600[regelnummer] Waren brocht tote Egmonde, Daer si waren beweent wel sware. Ende dit was binnen den selven jare, Dat dit wonderlike lam TEgmonde te scouwene quam, 605[regelnummer] Up den dach, als ment bekent, Dat men viert sente Vicent. Den naesten somere, dierre lach, Quamen op sente Ypolitus dach Die West-vriesen tiere scare 610[regelnummer] Over de Rekene tote Alcmare,
[pagina 94]
Ende hebben onsteken de poort. Dan ginc hem niet ten besten voert:Ga naar voetnoot612 Want lettel ridderen ende ghebuere Hebbense wederstanden stureGa naar voetnoot614 615[regelnummer] Ende verjaghetse van dan. Daer lieten si legghen xxx man, Die beste van haerre side. Had men ghebeit metten stride Om de scutters alte samen, 620[regelnummer] Die daer van Vlaendren vele quamen, Men hadde mettien groten ghescoteGa naar voetnoot621 Onteert alte mael de rote,Ga naar voetnoot622 So dat die kindere hare maghen Daernaer hadden moeten claghen.Ga naar voetnoot624 625[regelnummer] Dit was in grave Florans tiden, Soffien soen, dien doe liden Die Vriesen daden vele pinen. Soffie, sijn moeder, liet an haer scinen, Dat soe weldaden was ghewone:Ga naar voetnoot629
[pagina 95]
630[regelnummer] Want soe met Otten haren zone,Ga naar voetnoot630 Die Benthem behuwede tlant, Ende met van Haerlem Ysebrant, Int lant voer van over zee. Noch sullen wi u tellen mee 635[regelnummer] Van haren kinderen ende van hare,Ga naar voetnoot635 Ende anders niet dan trechte ware. Soe sterf na ons heren ghebornesse xi hondert sestich ende sesse Int heilighe lant over mere, 640[regelnummer] Dat soe met volmaecter beghere Hadde driewarven besocht,Ga naar voetnoot641 Ende soe was ter eerden brocht Aldaer int Dietsche hospitael; Haer herte was een grondelos waelGa naar voetnoot644 645[regelnummer] Van miltheit ende van ontfarme, Van soeticheit op de Goeds arme, Van wakene, van pinen in ghebede. Die monster van Rensborch medeGa naar voetnoot648
[pagina 96]
Dede si maken op van gronde, 650[regelnummer] Die noch scone staet ter stonde.Ga naar voetnoot650 Oec so voer si ene vaert Dor God eens te Compestelle waert, Daer haer scone miracle velGa naar voetnoot653 In den weghe, so weet men wel: 655[regelnummer] Want morders haddense ghevaen Metten haren, ende wilden saen Alt folc stivelen; maer si ne condenGa naar voetnoot657 Met haren kniven niement wonden.Ga naar voetnoot658 Als sijt volbringhen niet en mochten, 660[regelnummer] Vellen si neder ende sochten Ghenaden ende lietense varen. Dit was scone dinc twaren. xi hondert jaer lxx ende achte Wart bisscop tUtrecht met machte 665[regelnummer] Boudene ghecoren, zone Soffien, Die proofst eerst was sinte Marien.
[pagina 97]
Grave Florans was sijn broeder, Soffie was hoerre beder moeder Ende grave Dideric hoer vader. 670[regelnummer] Int selve jaer verheerde algader Philips de bisscop van Coelne dat lant Up der Weseren, dat doe in hant Die hertoghe helt van Brunsewijc. Hem volghede keiser Vrederijc 675[regelnummer] Met groten here seer vermeten Ende hevet Brunsewijc beseten Ende dat ghewonnen ende borghe vele, Ende oec in denselven nijtspeleGa naar voetnoot678 Den hertoghe mede ghevaen 680[regelnummer] Ende uten hertoghedoem ghedaen, Ende hevet ghegeven dat goene Enen Bernaert, des mercgraven zone.Ga naar voetnoot682 Als men screef xi hondert ende lxxx Quam grave Florans mit here machtich, 685[regelnummer] Ende hevet verheert ende verbrant Winkel ende Niedorp in Vrieslant. Als lxxx ende twe was ghescreven, Nam Diedric de grave van Cleven Grave Florens dochter ende vrou Aden 690[regelnummer] Met groter feesten met hoghen, daden,Ga naar voetnoot690
[pagina 98]
Als hem beden was betame; Margriete so was haer name. Int selve jaer mosten de Vriesen Scade nemen ende verliesen, 695[regelnummer] Daer si quamen op Akersloot: Want vele der haerre bleven doot. xi hondert lxxx ende viere Screef men doe de goedertiere Florans van Hollant dat cruus ontfinc 700[regelnummer] Om te wordene aerminc Int lant, dat God met sinen bloede Benediede doer sine omoede. Maer eer hi dit nam in hant Had hi Texele ende Wierinclant 705[regelnummer] Bedwonghen met orloghen starc, Ende nam hem of iiii dusent marc. Nu gaet hier an rouwe ende vaer:Ga naar voetnoot707 Want als men screef ons heeren jaer xi hondert ende seven ende tachtich, 710[regelnummer] Quam Salladijn, de soudaen machtich, Met groten here in Galilee Ende besat op de versce zeeGa naar voetnoot712 Tabarien met groten here. De coninc Wijt sette hem ter were,Ga naar voetnoot714
[pagina 99]
715[regelnummer] Die Duutsche heren ende de templiere, Die ridders entie hospitaliere, Entie kerstine baroene met hem Uten lande van Jherusalem. Ende alse si hem setten ter were, 720[regelnummer] Saladijn ende al sijn here Sijn ghesceden van der stat. Die ander quamen saen na dat Met haren here te Beetleem, Ende streden vaste jeghens hem 725[regelnummer] In Junius up de sevenden dach.Ga naar voetnoot725 Dien dach duere was menich slach Ghesleghen daer an elker zide. Donse hadden dere van den stride, Maer datte heidene twater wonnen, 730[regelnummer] Dat si met liste onderronnen.Ga naar voetnoot730 Dies de onse sekerlike Hadden alte grote breke. Smorghens quamen de heidine scaren, Eer dat die onse ghereet waren, 735[regelnummer] Sodat si hem cume wapene moghen. Als de viande op hem toghen, De grote prensen, de daer waren, Quamen ten coninc daer ghevaren Ende vragheden in ghemenen rade
[pagina 100]
740[regelnummer] Wat men tsulker noot best dade. Alse dit hoerde de coninc Wijt, Aldaer hiet hi halen tier tijt Enen ridder, hiet her Jan, Die was een besceiden man 745[regelnummer] Ende hadde mit Torken vor desen Dicken in striden ghewesen, Ende hi kennedse bi haren namen, Wie si waren, deder quamen, Bi haren ridderliken vanen. 750[regelnummer] Hem dede hi vraghen ende vermanen,Ga naar voetnoot750 Wat men deser stont best dade. Hi sprac in ghetrouwen rade, Dat men best bestonde de scare,Ga naar voetnoot753 Daer Saladijns beniere in ware:Ga naar voetnoot754 755[regelnummer] Want waert dat men de vellen mochte, Tander dat verwonne men zochte. Hem allen dochte wel an desenGa naar voetnoot757 Nutten raet ende wijs oec. wesen. In desen quam met sijnre scaren 760[regelnummer] Van Triplen grave Hughe ghevaren, Een kerstijn quaet, al onversien.
[pagina 101]
Men mochte merken wel an dien, Dat hiden heidenen was hout. Ende hi vloukede met ghewout 765[regelnummer] Hem de gaf alsulken raet, Ende seide hets een vernoiert quaet:Ga naar voetnoot766 Hi hevet met heidinen ghesproken: Sijn raet es nutteliken tebroken. Laet ons in dit gheberchte riden,Ga naar voetnoot769 770[regelnummer] So moghen wi coenlic op hem striden: Daer es tfordeel ons altemale. Aldus bi des graven tale Wort de nutte raet ontseit, Omdat God onse dorperheit, 775[regelnummer] Die wi int heilighe lant daer dreven, Wreken wilde op onse leven. There rede hem alte gader Den raet te doene, de de verrader Kerstineit riet te verliese. 780[regelnummer] Dus was dat heer brocht te riese:Ga naar voetnoot780 Want doe si op de heidene quamen Van den berghe, was alte samen
[pagina 102]
De zonne recht in haer oghen; Die hitte ne conden si ghedoghen, 785[regelnummer] Ende dat ghescot vloech alse reghen. Dus was hem davonture teghen, Den onsen, ende hem moste messcien. De grave van Triplen de ginc vlien, De dit hadde gheraden al, 790[regelnummer] Ende liet sine baniere int dal, Dattie heidine merken zouden Ende hem oeck te meer verbouden. Kerstineit ghinc onder daer: Het ne nam noyt scade so swaer 795[regelnummer] Daer te voren in menighen daghen, Sider dat met sinen maghen Godevaert van Bollioen tlant wan. Die bisscop van Akers, een goet man,Ga naar voetnoot798 Voerde ons heren cruse tier stont. 800[regelnummer] Die wort swaerlike ghewont Ende gaf enen anderen tier tijt, Diet voert gaf den coninc Wijt. Maer de wijch wort staende ende zwaer,Ga naar voetnoot803
[pagina 103]
Entie coninc wort ghevanghen daer, 805[regelnummer] Ende tkruse ons heren mede Was ghevoert in vreemder stede. Selden wort in enen nijtspele Oit ghestort bloets also vele:Ga naar voetnoot808 Want al de macht van over mere 810[regelnummer] Bleef verslegen in de were Of ghevanghen herde sciere, Templiers ende hospitaliere, Ende alle de bloeme vanden lande Ghinc onder de heidene hande. 815[regelnummer] Ende dit deden onse grote zonden: Want noit en wilde van eersten stonden God dat lant den kerstijn laten, De met hoerre groter ommatenGa naar voetnoot818 Daer leveden ende onsuverlike; 820[regelnummer] Ende des was daer sekerlikeGa naar voetnoot820 So vele onder de clergie Ende onder de wereltpartie, Dat God ofwiesch de overmoede Aldus met kerstinen bloede. 825[regelnummer] Saladijn met ziere partien Deelden neven Tabarien
[pagina 104]
Den roof, de groot was ende rike; Dat beste dede hi ghemeenlike Voeren te Damassche tien stonden. 830[regelnummer] Alle, de daer waren vonden, Templaren ende hospitaliereGa naar voetnoot831 Dedi voer hem brenghen sciere Ende dedem allen thovet ofslaen, Ende Wijt de coninc bleef ghevaen.Ga naar voetnoot834 835[regelnummer] Doe was voer Saladine te hant Ghebrocht de prince Famant, Een edel ridder ende een waert; Beter ridder gorde nie zwaert; Wijs van rade, rein van zeden 840[regelnummer] Ende van groter vromicheden; Onser Kerstine rechter hant Ende den Turken een swaer viant, Die vele hadde der werelt eren; Nochtan haetti de werelt zere. 845[regelnummer] Ene dinc allene sonder mere Mesprisde men an hem wel sere: Al gaf men den Turken vrede, Hi ne helts altoos in ghenen stede.Ga naar voetnoot848 Om dit haddene Saladijn leet
[pagina 105]
850[regelnummer] Ende was hem utermaten wreet, Ende als men dien brochte toghen,Ga naar voetnoot851 Warp hi hem aldaer voer oghen Sine loesheit ende zine misdade, Ende hoe hi bi hem menighen scade 855[regelnummer] Dickewile hadde ontfaen, Ende hine nu hadde ghevaen. Mijn here Famant en keerde nie Om al sijn dreghen sinen blie: Want hi der doot cleine achte 860[regelnummer] Ende wiste wel in sijn ghedachte, Dat hem nakede te lone Van Gode de hemelsche crone, Ende hi was onthovet mede Voer Saladijn daer ter stede. 865[regelnummer] Doe gaf haer op Jherusalem, Ascalon ende mede Betlem, Ende al meest dat conincrike, Steden ende borghe sekerlike. Saladijn hadde deen lof, 870[regelnummer] Dien alren meesten oec daer of, 871a[regelnummer] Dat hi niement liet verswaren, 871b[regelnummer] Die kersten was, hi ne liet hem varen,Ga naar voetnoot871b Op dat hi niet en wilde bliven Ende hem in cense doen scriven,
[pagina 106]
Ende de hem oec so taillen liet,Ga naar voetnoot874 875[regelnummer] Dien en wilde hi onterven niet. lxxxviii jaer hadde theleghe lant Ghestaen inder kerstine hant, Sint dat die goede heilighe man Godevaert ende sijn gheselscap wan. 880[regelnummer] Die grave van Triple, diet verriet, Ontginc der wrake ons Heren niet: Men vanten doot ter morghenstont, Als hi was slapen gaen ghesont, Ende als men naect besach ter steden, 885[regelnummer] So vant men tusschen de bene besneden Al versch na de heidinsche wet. Dies mochte ment weten de bet, Dat hi hem hadde vernoiert,Ga naar voetnoot888 De dese moert hadde ghevisiert. 890[regelnummer] Int jaer Goods xi hondert ende achte Ende lxxx quam mare onzachte Van den lande van overmeer. Doe cruusde hem met groten ghere Keyser Vrederic ende van Zwaven 895[regelnummer] De hertoghe, met vele graven: Florans de grave van Hollant, Otte grave van Gelrelant Ende menich hoghe man, sonder waen. Tghemeente hebben tcruce ontfaen
[pagina 107]
900[regelnummer] Ende reden hem ten naesten jare Te porrene met willigher scare. Oec so cruusde hem dies ghelike Philips, de coninc van Vrancrike; Die coninc mede van Inghelant, 905[regelnummer] Philips de grave van Vlaendrenlant Ende menich prince van bede den lande, Die fel waren den vianden. Int jaer doe men screef lxxxix, So porrede dat heer machtich; 910[regelnummer] Keyser Vrederic sette sine vaert Ten Arme sente Joris waert,Ga naar voetnoot911 Omdat de zee aldaer was inghe Ende hem gheseit was sonderlinghe Van enen clusenare daer te voren, 915[regelnummer] Dat hi in watre soude versmoren. Ende voer met crachte Grieken duere,Ga naar voetnoot916 Dat menighen Griec wort te suere, Ende dwanc den keyser oec met stride, -Ga naar voetnoot918 Was hi erre, was hi blide, - 920[regelnummer] Dat hi hem ghisele ende helpe gaf. Dus quam hi des orloghen af Ende verwinterde in Grieken daer.
[pagina 108]
Ten naesten lentine daernaer Voer hi over sente Joris Arem, 925[regelnummer] Daer de onse groten ontfaremGa naar voetnoot925 Dogheden van braken spisen,Ga naar voetnoot926 Ende om dat in alre wisen Die heidine bi nachte ende bi daghe Op donse laghen in der laghe. 930[regelnummer] Doch quam hi doer ente zine, Ende den soudaen van IconineGa naar voetnoot931 Verwan hi in vele striden, Ende verheerde in den tiden Vele sijns lants ende vacht zegheGa naar voetnoot934 935[regelnummer] Op de heidine alle weghe, Al was dat hi zonder verlies Niet en quam te boven dies. In allen desen swaren arbeit Was hem bi ende ghereit 940[regelnummer] Die grave Florans van Hollant, Die in orloghen metter hant Bejaghede dicken eren vele.
[pagina 109]
Als si welnaer al te speleGa naar voetnoot943 Tellen waenden hare pine, 945[regelnummer] Entie keyser entie sine Tiden tAntiochem waert, Te vaerne hare rechte vaert, Tghevel hem, dat si quamen sciere Ghevaren op ene cleine riviere, 950[regelnummer] Die Salef bi namen hiet, Ende alse de keyser twater ziet Lopende claer ende wit, - Hi was bezweet ende seer verhit Ende wilde wasschen sine lede, - 955[regelnummer] Hi ontclede hem ter stede, Alse de swimmen conde wel, Ende tiersten dat hi in den stroom vel, Droughene de stroom wech met ghewout, Ende hi verdranc int water cout, 960[regelnummer] Daer rouwe groot ende zerichede Om dreef al kerstinede. Sijn ghewade was wt ghedaen Ende zijn lichaem ghesouten zaen.Ga naar voetnoot963
[pagina 110]
Het was in der heidine bedwanc,Ga naar voetnoot964 965[regelnummer] Entie wech was starc ende lanc Over bosch ende over roche, Eer men quam tote Antioche; Daer was hi met groter haven In sinte Peters kerke begraven. 970[regelnummer] De grave Florans van Hollant, Dier mede meneghen swaren pant Ghedoghet hadde in deze vaert Doer Gode, de ghecrucet waert,Ga naar voetnoot973 Ne levede niet langhe daernaer. 975[regelnummer] Hi starf tAntiochem ende daer Wort hi begraven op eenen dach, Niet verre van daer de keiser lach, Daer there nam groten scade:Ga naar voetnoot978 Want hi was stout ende wijs van rade 980[regelnummer] Ende van kerstinen manieren. Meer dan ic can versierenGa naar voetnoot981 Storven daer lude ghemene, Grote heren ende daer toe clene: Want si hadden hongher ghehat 985[regelnummer] Ende aten hem daer alte zat:
[pagina 111]
Dies was theer seer ondaen. Grave Florans, hebben wi verstaen, Starf metten keiser VrederikeGa naar voetnoot988 Int jaer ons heren zekerlike 990[regelnummer] xi hondert ende neghentich jaer. Grave van Hollant was hi vorwaer xxxiii jaer met eren. Sijn wijf was, als de gheesten leren, Van Scotlant Ade de gravinne, 995[regelnummer] Die wan an haer, als ict bekenne,Ga naar voetnoot995 Diedrike, de hier voren staet,Ga naar voetnoot996 Dien dat graefscap in hant gaet, Die vrouwe Aleiden had van Cleven, Als hier te voren staet bescreven, 1000[regelnummer] Ende enen anderen, de Willam hiet, Die node van sinen vader sciet: Want hi den vader volghede naer In alle die pine in alle den vaer, Die hi hadde in dommevaert 1005[regelnummer] Ten Arme sinte Joris waert, Ende hi was tAntiochem mede, Aldaer hi starf in de stede. Ende doe hi hadde de vader verloren, Heeften met hem vercoren
[pagina 112]
1010[regelnummer] Des keiser zone boven vele graven, Hi, de hertoghe was van Zwaven, Om sine grote vromichede, Ende voerden met hem tAkers mede. Maer de hertoghe starf aldaer, 1015[regelnummer] Als men screef xci jaer Ende xi hondert incarnacioen. Int selve orloghe int selve doen Starf oec tAkers voer de stede Philips de grave van Vlaendren mede 1020[regelnummer] In Junius op den iersten dach. Op den tienden diere na lach Op den dach sente Barnabas Leest men dat Akers ghewonnen was,Ga naar voetnoot1023 Dat binaer, als wijt weten, 1025[regelnummer] Twe jaer hadde ghesijn beseten, Eer Philips ende Richaerd te samen, Die twe coninghe, aldaer quamen. Nu Florens, Soffien zone, TAntiochen starf, als de gone 1030[regelnummer] De porrede van sinen lande Om te wrekene ons heren scande, Bleef Dideric, sijn zone, grave. Willem, daer ie eer sprac ave, Als sijn vader doot was bleven 1035[regelnummer] Ende sijn meester, de hem ghegheven
[pagina 113]
Wel gherne hadde vele haven -, Dat was de hertoghe van Zwaven -, So tijdde hi te lande waert, Als de daer comen begaert 1040[regelnummer] Daer hi gherne wesen soude Onder sijns selfs broeder houde.Ga naar voetnoot1041 Ende is aldus te lande comen, Wel ontfanghen van hem somen. Van den grave Diedrike 1045[regelnummer] Was hi ontfanghen broederlike; Maer niet langhe stont de minne,Ga naar voetnoot1046 Diedric en verkeerde van zinne, So dats Willam wort gheware. Ende hi nam te hant al dareGa naar voetnoot1049 1050[regelnummer] Some, dees hem waren hout,Ga naar voetnoot1050 Ende hi vlo in sijn behout Toten Vriesen van Drechterlant, Diene ontfinghen alte hant. Bi haerre helpen, bi haren rade, 1055[regelnummer] Dede hi den broeder dicke scade. Om dit te wreken quam tier stonde Gravinne Aleid tote Egmonde,
[pagina 114]
Den clooster ter groter scade. Oec waent men, dat bi haren rade 1060[regelnummer] Torloghe began entie plaghe. Soe lach van sinte Louweres daghe Tote viii daghe na sinte Martins dach, Dat den closter wel sere verwach.Ga naar voetnoot1063 Altoes was si den Vriesen swaer 1065[regelnummer] Ende dreghede sinte Aelbrechte daer,Ga naar voetnoot1065 Dat sine soude visiteren. Ic wane God sider wrac dit deren.Ga naar voetnoot1067 Grave Diedric lach in Zelant Ende helt torloghe metter hant 1070[regelnummer] Jeghen van Vlaendren den grave Bouden. Aleid pijnde hare te houden Jegen den swagher torloghe mede Met wel groter behendichede, Ende maecte vrienscap al te hant 1075[regelnummer] Mettien van Niedorp in Vrieslant, Die haer te voren waren onhout. Nadien rouwe menichvoutGa naar voetnoot1077
[pagina 115]
So quam Willem openbaer Met sinen volke tote Alcmare. 1080[regelnummer] Aleit quam metten Kenemaer Ende mit ridderen vanden haren. Daer began te hant een strijt. Winkel ende Niedorp ter selver tijt, Die Willem waren onder miet,Ga naar voetnoot1084 1085[regelnummer] Weken ende vochten niet. Doe dat dandre Vriesen zaghen,Ga naar voetnoot1086 Lieten si hem de ridders jaghen,Ga naar voetnoot1087 Ende Willam de werde hem langhe Mit cleinre menechte in bedwanghe;Ga naar voetnoot1089 1090[regelnummer] Maer doe hi sach hoe dandre ghinghen, Diene al omme wilden beringhen,Ga naar voetnoot1091 So es hi metten sinen gheweken Ende den vianden daer ontstreken. Die Vriesen waren hem vort hout, 1095[regelnummer] Omdat sine saghen so stout. Graven Didriken quam dc mare Van den zeghe van Alkemare:
[pagina 116]
Dies was hi in vrolicheden; Ende oec hadde hi doe verstredenGa naar voetnoot1099 1100[regelnummer] Den grave van Vlaendren tier stonden. Dus keerde hi weder tote Egmonde, Daer bisscop Bouden van Utrecht, Otte van Bentem sijn broeder echt, Diedric, de domproest, mede, 1105[regelnummer] Haer drie omen, quamen om vrede. Ende Ade haer twier moeder Mede quam, als elken broederGa naar voetnoot1107 Te biddene met zwaren zinne,Ga naar voetnoot1108 Om pais ende om minne. 1110[regelnummer] So langhe sprac men ende dede, Dat Willam in enen vrede Te Haerlem toten broder quam Te sinen bedde, ende hi namGa naar voetnoot1113 Van hem andworde, ende hi gaf, 1115[regelnummer] Ende men stont des orlogen af. So dat Willam zoude ontfaen,
[pagina 117]
Te Gervliet in de tolne gaen,Ga naar voetnoot1117 Van hem ccc ten jare, Ende hi voort man des broders ware 1120[regelnummer] Om tgraefscap van Oest Vrieslant, Ende liete den broeder in de hant Behouden dat hi daer besate, Te sinen wille ende tsiere bate. 1124a[regelnummer] Dus was de dinc daer gheent.Ga naar voetnoot1124a 1124b[regelnummer] Willem is tCestvrieslant ghesent, 1125[regelnummer] Daer hi goetlijc was ontfaen, Ende de Vriesen huldene zaen. Willem wort gheweldich grave Van Oestvrieslant ende stont strijds ave Jeghen den broeder ende had in hant 1130[regelnummer] Toter Lavecen al de lant.Ga naar voetnoot1130 Een here sat den Vriesen ane, Die men hiet Heinric de Crane.
[pagina 118]
Die hadde gheweest den Vriesen zwaer. Willem voer metten Vriesen daer 1135[regelnummer] Ende slechte hem in den gront Sine veste in corter stont, Ende drevene uten lande. Al de scade ende alle de scande, Die hi den Vresen hadde ghedaen, 1140[regelnummer] Wrac hi op hem sonder ofstaen, Ende alle de Vresen nam Willam,Ga naar voetnoot1141 Die hi bedwonghen hadde, an hem. Int jaer van Gods ghebornesse xi hondert neghentich ende zesse 1145[regelnummer] Starf Boudin, bisscop van Utrecht, Willems oem ende Diderics echt, De grave van Hollant was. Si twe worden ghecoren na das. Deen was de doemproefst Dideric,Ga naar voetnoot1149 1150[regelnummer] Dien gaf die keiser Henric,Ga naar voetnoot1150 Vrederics sone, de verdranc - Want het an hem was belanc -,Ga naar voetnoot1152 Dat weerlike recht in de hant. Florans, de grave van Hollant,
[pagina 119]
1155[regelnummer] Die tote Antiochen leghet, Was sijn broeder, als men ons seghet. Dander was de proefst Arnout Van Deventer ende dien was hout Otte de grave van Gelrelant; 1160[regelnummer] Maer keiser Henric sette in hantGa naar voetnoot1160 Van Hollant grave Didrike Dat bisscopdoem, wie sore wike.Ga naar voetnoot1162 Dat den ghenen gegheven si,Ga naar voetnoot1163 Dient die pauwes ghevet al vri.Ga naar voetnoot1164 1165[regelnummer] Dus voer Didric ende Arnout mede Toten paus, daer elc dede Sine macht om dbisscopdoem. Menich orloge ende menich roemGa naar voetnoot1168 Hadder onderlinghe metter hantGa naar voetnoot1169 1170[regelnummer] Die van Gelre ende van Hollant. Alt lant van Overijsele dede Onder sine moghenthede De grave van Gelre moghendelike;
[pagina 120]
Maer van Hollant Diedrike 1175[regelnummer] Was Utrecht onderdaen, de stede, Ende tWestlant entie borghe mede. Elc de dede op anders lant Scade, roof ende groten pant, Also dat si beide te zamen 1180[regelnummer] Te Heimenberghe te wighe quamen, Daer van Hollant de stoute man Met cleenre menechten verwan. Die grave van Ghelre ende sijn volc mede Worden ondaen daer ter stede 1185[regelnummer] Ende ghesleghen ende ghevaen: Dus eist ons ten besten vergaen. Int naeste jaer, dat si twe waren Te Romen om de bisscopdoem ghevaren, Arnout ende Didric, so ghevel, 1190[regelnummer] Eer tpleit was ghehendet welGa naar voetnoot1190 Voer den pauwes, dat Arnout starf; Ende Didric de verwarf Dat bisscopdoem, ende dede hem wien. Maer als hi quam te Pavien, 1195[regelnummer] So bleef hi al ghinder doot. Ooc sterf Heinric, de here groot, De keiser van Romen, Vrederics zone, Diere verdranc, ente goneGa naar voetnoot1198 Liet doe Vrederic sijn kynt
[pagina 121]
1200[regelnummer] Van vijf jaren, also ment vynt. De van Utrecht papen, clerken, Ente man der heiligher kerken, De coren enen bisscop echt, Diedrike, proefst van Maestrecht. 1205[regelnummer] Maer nu verhort cortelike Hoet ghinc metten Roemschen rike: Vrederic, de in de vaert Verdranc tAntiochem waert, Hadde iii zonen, ende deene bleef doot 1210[regelnummer] Vor Akers in den oflate groot.Ga naar voetnoot1210 De ander zone hadde algader Dat Roemsche rike na den vader: Die hiet Henric ende was binaer Keiser, als men vynt, viii jaer, 1215[regelnummer] Ende starf int jaer, als ic besachte,Ga naar voetnoot1215 xi hondert negentich ende achte, Ende liet van vijf jaren enen zone. Vrederic so hiet de gone, De sint keiser was ende here, 1220[regelnummer] Ende naer ontseit van ziere ere. Ende omdat dat kint was clene, So coren de heren ghemene Philips den Zwaef, keiser Heinrics broder, Dat hi ware des riken behoeder
[pagina 122]
1225[regelnummer] Onthierende dat kint opquame, Dat ment ter keisercrone name. Tesen rade, daer ment riet, Ne was de bisscop van Coelne niet. Dies brochte hi dat rike in stride 1230[regelnummer] Ende hi trac doe an ene zide Die hi mochte ende de hi vant, Coninc Richaert van Inghelant Ende van Hollant grave Didrike, Den grave van Vlaendren desghelike. 1235[regelnummer] Met crachte ende met groter have Brochte hi van Poitiers den grave Otten in den stoel tot Aken Ende lieten aldus coninc maken. Philips hadt scoenre in den rike,Ga naar voetnoot1239 1240[regelnummer] Maer hi wart daer na cortelike Ghesleghen doot in zine zale Van enen grave gheboren wale. Dre dochteren sijn van hem bleven: Die ene was in Beheem ghegeven, 1245[regelnummer] Die seder oec den coninc droech, Den de coninc Roedolf sloech;Ga naar voetnoot1246 Dander was in Spaengen ghesent, Daer dit oer of quam, als ment kent, Dat nu de Spaensche crone draghet; 1250[regelnummer] In Brabant quam de derde maghet,
[pagina 123]
Die den lesten Henric wan;Ga naar voetnoot1251 Sijn sone hiet hertoghe Jan. Nu willic te mier materien keren Ende vort van onsen graven leren. 1255[regelnummer] Grave Willem van Oestvrieslant, Als hi sijn goet hadde in de hant, Alst hem hiervoeren gaf de broeder, Kerde hi hierover tsiere moeder, Gravinne Ade, diene wel ontfinc. 1260[regelnummer] Maer soe riet hem ene dinc, Also lief alse hi hevet sijn ere, Dat hi ten broeder niet ne kere: Hi ware ghevanghen sonder vorst.Ga naar voetnoot1263 Doe lach sijn broeder toter Horst,Ga naar voetnoot1264 1265[regelnummer] Als de noch toe hilt over recht De voghedie van Utrecht,Ga naar voetnoot1266 Ende was int selve jaer dat doot bleef Keiser Heinric, als ic screef. Maer so wat dat men hem riet, 1270[regelnummer] Dat ne diedde algader niet, Hine woude sinen broeder sien. Ter Horst quam hi toe mettien,
[pagina 124]
Daerne de broeder op den dach Niet lieflike aen en zach: 1275[regelnummer] Want sijn viant, Heinric de Crane, Vinghene daert de broeder sach ane, Diere teghen niet en zeghet, Ende heeften int prisoen gheleget. Doch es hi ontlopen dane, 1280[regelnummer] Ende quam den grave van Gelre ane, Daer hi seker onthout vant, Al was hi des broeder viant; Ende van daer es hi ontslopen In Oestvrieslant ende oncropen, 1285[regelnummer] Die bliscap dreven menichfoutGa naar voetnoot1285 Van sijnre coemste, om sijn behout. Hierna nam hi te wive te hant Sgraven dochter van Gelrelant, Ende dede sine feeste mede 1290[regelnummer] Tote Staveren inde stede. In den selven jaren so quamen In soeninghe ende vreenscepe te samen De grave Didric van Hollant Ende Otte, grave van Gelrelant; 1295[regelnummer] Ende wort also groot ende vast medeGa naar voetnoot1295
[pagina 125]
Datmen huwelic gheloven dede Tusschen Aleide, grave Didrix dochter, - Omdat de vrede waer de sochter -Ga naar voetnoot1298 Ende Heinric, grave Otten zone. 1300[regelnummer] Maer onlanghe daerna de goneGa naar voetnoot1300 Starf in Hollant ende was gheartGa naar voetnoot1301 In Rensborch, des men drove wart. Als men screef xi hondert ende achte Ende xc doe voer met machte 1305[regelnummer] In wintertijt in Drechterlant Grave Didric, daer hi verbrant Huus ende dorp, cleine ende groot, Ende sloech vele Vresen doot. Int selve jaer, daer ic of scrive, 1310[regelnummer] Quam een ridder van dode te live In Vermendois, de openbare Sprac vele dat te ghesciene ware. Als men screef xcix jaer Ende elf-hondert doe belach zwaer 1315[regelnummer] Coninc Richaert van Inghelant Bi Lymogien, als een stout viant, Ene borch vast ende groot, Ende was daer voren ghescoten doot, Ende tote Rueme was hi begraven.Ga naar voetnoot1319
[pagina 126]
1320[regelnummer] Van ziere rikeit, van siere haven So bleef oir sijn broeder Jan, Een sachte, goedertieren man, Die verloos des lants so vele, Dat noch gaet al uten spele, 1325[regelnummer] Als Normandien ende des ghelike. Dese wan den coninc Heinrike, Ende Henric wan Edwarde, De al na met sinen zwarde Tlant van Wales heeft onder ghedaen, 1330[regelnummer] Ende noch crone draghet sonder waen. Int jaer Goods xii hondert en twee Worden onderlinghe gheveeGa naar voetnoot1332 De bisscop Didric van Utrecht Ente grave van Hollant echt, 1335[regelnummer] Sodat de grave voer in sijn lant Ende stichter in roof ende brant. Ten lesten wasser vrede ghenomen: Oec was hem ghevanghen comen Des hertoghen broeder WillemGa naar voetnoot1339 1340[regelnummer] Ende heer van Kuuc met hem Ende riddren ende ander liede. Als den hertoghe dus messciede, Ghewan hi doe an sine zide Groot ridderscap, ghereet ten stride: 1345[regelnummer] Van Kuelne, der groter stede, Den bisscop, van Ludeke mede;
[pagina 127]
Van Limborch den hertoghe, Van Vlaendren den grave hoghe, Ende andre, de ic niet can noemen, 1350[regelnummer] Ende es aldus te Huesden comen, Daer Didric lach met overmoede, Met lettel volcs, met cleenre hoede, Ende hi verloos ter selver tijt Bi sijnre overmoet den strijt, 1355[regelnummer] Ende hi wort aldaer ghevaen, Ende hi gaf, eer hi mochte ontgaen, Twe dusent pont. Met desen doene Was aldaer ghemaect de zoene. Int jaer ons heren xii hondert ende dri 1360[regelnummer] Starf grave Didric, wats ghescie, Als hi hadde herde naer Grave ghewesen xiii jaer. Te Dordrecht lach hi bevelt zware,Ga naar voetnoot1363 Ende hi wort des wel gheware 1365[regelnummer] Dat hi der doot niet mocht ontbreken. Den broeder wilde hi gerne spreken Om den moet te maken zochterGa naar voetnoot1367 Ende hem sijn enighe dochterGa naar voetnoot1368 Bevelen, de was gheheten Ade,Ga naar voetnoot1369
[pagina 128]
1370[regelnummer] Ende hi met ghemenen radeGa naar voetnoot1370 Metten baroenen tlant besette, Dat het blive al sonder lette. Mar de scalkeit van sinen wiveGa naar voetnoot1373 Wille dat al achter blive: 1375[regelnummer] Want sijt alte male ontslouch.Ga naar voetnoot1375 Haer sin al te gader droechGa naar voetnoot1376 Tlant te houden te haer waert, Ende soe wille ende soe begaert Van Loon den grave Lodewike 1380[regelnummer] Haerre dochter geven sekerlike.Ga naar voetnoot1380 Hiertoe nam si sulken goem, Dat si selve sgraven oem Otten, de grave van Benthem was,Ga naar voetnoot1383 Ghewillich hadde ghemaect das, 1385[regelnummer] Ende van Voerne Hugo den here,Ga naar voetnoot1385
[pagina 129]
Ende van Maerhem her Rutgere,Ga naar voetnoot1386 Ende anders vele der groter heren. Maer dit wilden emmer kerenGa naar voetnoot1388 Philips van Wassenaer metter hant 1390[regelnummer] Ende menich ander in Hollant, Die niet ne wilden onder hem Ghedoghen dat si den grave Willem Aldus souden sien ontvrienGa naar voetnoot1393 Al slands ende der voghedien. 1395[regelnummer] Heimeliken men boden sende Daer de grave lach op sijn ende, Om grave Lodewijc dat hi quame Ende hi de joncfrouwe name. Tote Outena so is hi comen,Ga naar voetnoot1399 1400[regelnummer] Ende beide tote hi heeft vercomenGa naar voetnoot1400 Des graven doot, ende daerna recht Es hi comen te Dordrecht.
[pagina 130]
Den doden namen si, in twiste,Ga naar voetnoot1403 Ende leidene in ene kiste, 1405[regelnummer] Ende gaven in den selven rouwe Te huwelike de joncfrouwe Den grave van Loon, den jonghen man. Droeve wast te scouwene an, Dat men also saen vergat 1410[regelnummer] Den lantshere op de dootstat.Ga naar voetnoot1410 Daer men hande soude hebben ghewronghen, De lude dansten ende songhen. Dit was te misprisene zere Al hadt ghesijn volc sonder ere. 1415[regelnummer] De dode was in een scip ghedraghen; TEgmonde ginc men hene jaghen; Daer groef men bi sinen maghen, Aldaer sine vorders laghen. Maer dat was alte groten onwerde: 1420[regelnummer] Men brochte den doden ter aerde Met alte groter armoede Nochtan mittes Goedshuus goede. Hijs domp, de der werelt dient: Die dode en hevet genen vrient.	[tekstkritische noot]vs. 3. C. en B. hebben. 6. C. en B. vriende ende. 10. C. hier stonde. 11. C. al was onrecht. 12. C. en B. Die bisscop W. 13. C. en B. Want hi. C. vernemet. voetnoot2 vs. 2. langhenesse, verlangen. voetnoot14 vs. 14. bisscop Conraet, die bisschop Willem was opgevolgd. [tekstkritische noot]vs. 17. C. en B. van ijselmonde. 19. C. met scepen die wijch. B. mit scepen den wijch. 20. C. merwede. B. meerwede. 21. C. deventer bleef. B. proest v. deventer bleeft. 22. C. en B. oudemonster. B. die paep Wallaer. 24. C. op die. B. optien. 25. C. en B. Men spreect noch an tot. 26. C. en B. Leghet noch menich halsberch. 28. C. en B. Ende sident was hi laten. 29. C. en B. Aldus wan (van) diederic metter hant. 30. C. en B. Den zeghe ende quam. B. in zijn hant. 31. C. lede. B. leede. 32. C. en B. sinen. 33. C. en B. dit. voetnoot21 vs. 21. proefst. Lambertus, praepositus Daventriensis, zegt het Chron. Egm. ad ann. 1076. voetnoot22 vs. 22. Oudemunster, het tweede der vijf Kapittelen van Utrecht. Walmarus wordt deze Heer in h. Chron. Egm. genoemd. voetnoot26 vs. 26. In den tekst staat: allbrecht, in pl. v. halsberch. voetnoot33 vs. 33. deen dijt, d.i. dien (wien) dit. [tekstkritische noot]vs. 36. C. en B. gheheten. 37. C. en B. Dese - in sinen stonde. 39. C. en B. vestede al die haven. 40. C. en B. sijn. 41. C. en B. meersede. 42. C. en B. In lande. B. in heerscapien. 45. C. en B. al openbare. 46. C. en B. Tscoutaetdom. B. van altenaer. 49. B. tnegentich. 50. C. en B. Van hem dr. H. ween. 53. C. en B. Maer twee jaer s.m. voecht (: toecht). 54. C. jeeste. B. jeste. 56. C. en B. in die hant. voetnoot39 vs. 39. veste, d.i. bevestigde. voetnoot46 vs. 46. Alkmare. Huydecoper twijfelt of de lezing van B. (Altenaer) niet te verkiezen zij. [tekstkritische noot]vs. 58. C. en B. buulrigde. 59. C. doe jeghen Vtrecht. B. die jeghen echt. 61 C. en B. stont. 62. B. te sine. 64. C. lant ende sine. B. sijn. 65. C. aerden. B. arden (: warden). 67. C. en B. Florens die. 70. C. eren ende 71. C. en B. leede. 72. C. en B. In eeren in. 73. C. en B. In rycheiden. 74. C. en B. Hem allen. 75. C. en B. hi pieternelle. voetnoot58 vs. 58. bulrighede, d.i. gebochelde, bultenaer. voetnoot61 vs. 61. Die vijftien jaren vóór zijne overwinning op bisschop Coenraad behaald stoet het den jongen Graaf utermaten onsiene, d.i. was het zeer ongelukkig met hem gesteld. voetnoot72 vs. 72. gheven, d.i. gaven, giften door hem geschonken. [tekstkritische noot]vs. 80. B. men veel af (met andere hand: wel boven veel). 81. B. roemsche. 85. B. swerte Florens. 87. C. en B. Die. 88. B. sijn wise. 89. C. Beterde. B. Begaerde. 91. C. en B. mesghewaden. 92. C. en B. ment. 93. C. en B. scrijn. 95. B. waest. 96. C. xcix daernaer. 98. C. en B. vermoert. 99. C. en B. Op enen dach na mestijt. voetnoot92 vs. 92. begaden, d.i. bezorgen (van gade, zorg), bestellen, beleggen, te weten met gond. voetnoot99 vs. 99. In den tekst staat: mistit. voetnoot100 vs. 100. ontran, te weten de Vriesche knecht. [tekstkritische noot]vs. 101. C. groefen. B. groeffen 102. C. en B. van sconen. 107. C. in der bloeme. B. in die blomen C. en B sire joecht (: doecht). 111. C. en B. vor die. 113. C. Dat gr. 119. C. en B. yghelijc (: heinric, heinrijc). 122. B. te voren. 123. C. en B. Graefinnen. 126. C. en B. Met eren ende. voetnoot118 vs. 118. d.i. Daar betaalde hij den tol aan de natuur. voetnoot126 vs. 126. In den tekst staat: mit groten enen. [tekstkritische noot]vs. 129. B. Waest 130. C. menighe. 133. C. en B. ontbraken sagen si stede. 137. C. dochte sulker. B. duchte suiker. 138. C. en B. Als si hem dicke. C. hadde. 144. C. en B. marbestene. 146. C. en B. men terghen ende scoren. voetnoot133 vs. 133. ombraken (ontbraken), d.i. werden afvallig. voetnoot138 vs. 138. beraden, d.i. in den zin gehad, en dan ook berokkend hadden. voetnoot142 vs. 142, 143. De zin is: daar zij het gewoonlijk op het vasteland niet houden konden, weshalve zij zich dan te scheep naar de eilanden begaven; maar thans was door de vorst alles vast land. voetnoot146 vs. 146. hereghen of herghen is verwoesten, even als verherghen, vs. 291 en 332. storen, d.i. vernielen. [tekstkritische noot]vs. 149. C. en B. Clederen. B. coyen. 150. C. donsen. 151. C. en B. lude. 152. C. en B. grave doe vonden. 153. C. en B. tonseghe (: ghedeghe). 154. C. en B. Bijna al. 155. C. een br. 156. C. vader. B. vaders. 158. C. en B. van fieren harte. 159. C. en B. hoesch. 160. C. warelt. 162. C. en B. Monike ridders. 163. C. sine. B. waest. 165. C. en B. Met dullen v. bi sire sculde (: hulde). 168. C. en B. gheweldich had. voetnoot163 vs. 163. Donsienlicste, d.i. de geduchtste. [tekstkritische noot]vs. 171. C. en B. soene meer hate. 172. C. en B. dede te meerre. 173. B. vremder. 174. C. en B. rieselijc. 175. C. en B. som. B. elindegher. 178. C. en B. emer wil niewe. 182. C. en B. der broeders. 183. C. en B. Senden tot florens. 184. C. en B. haer (hare) hulpe. 185. C. en B. Wilde hi hem wesen. voetnoot174 vs. 174. Daer hi riesliken ane dulde. riesliken, bijw. v. rieslic, d.i. dwaas, en het werkw. dullen beteekent dolzinnig zijn. Dus beduidt dit vers: waarmede hij, als een dwaas, dolzinnig handelde. Ter verklaring van daer-ane denke men aan ons: ergens goed (of kwaad) aan doen. voetnoot183 vs. 183. In den tekst staat: ende. voetnoot184 vs. 184. haerre helpen. Hier schijnt het voorzetsel te uitgevallen, en gelezen te moeten worden: thaerre helpen, d.i. te harer (hunner) hulp. voetnoot185 vs. 185. hem beneven, d.i. aan hunne zijde, van hunne partij. [tekstkritische noot]vs. 189. C. en B. beheet. 190. C. en B. beyde. C. en B. bereet. 192. C. en B. sinen. 194. B. Waer hi. 196. B. kerken. 197. C. en B. bornde. 199. C. liede. B. lude. 203. C. en B. begheerden alle dat 204. B. wechten. 207. C. en B. lieten. voetnoot191 vs. 191. met hem, d.i. met de Friezen. voetnoot197 vs. 197. In den tekst staat: brande. voetnoot207 vs. 207. Ende lateu hem Florens. verriesen, d.i. en Florens zijne vermetelheid laten botvieren (hem verriesen is terugwerkend op te vatten). [tekstkritische noot]vs. 212. C. en B. Ende hem hulde. 214. C. en B. water. 218. C. en B. gheleet. 219. C. en B. tsheren. 221. C. en B. Die w. der ouden. 222. C. en B. jeghen. 226. C. en B. huse. 227. B. voeren hare. 233. C. en B. Verbornt. voetnoot221 vs. 221. In den tekst staat: Dien. der ouder graven, is als genit. possessivus te verstaan. voetnoot222 vs. 222. scaven, met haast wegtrekken. voetnoot224 vs. 224. haer sede is niet. Hier schijnt niet met den zin te strijden; doch ook C. en B. hebben dit woordje. Men kan het vers in verband met het volgende dus verklaren: hunne gewoonte is niet, dat zij blijven; bij nacht (blijven zij) zelden of nooit enz. [tekstkritische noot]vs. 236. C. Al sinen wille. 237. C. ghesiede. 239. C. en B. neven dat. 242. C. en B. hi soude. 246. C. en B. was aldaer. C. en B. een. B. ghenaect. 248. B. in de. 249. C. en B. Op den anderen. B. hadden. voetnoot236 vs. 236. In den tekst staat: als men wille. voetnoot246 vs. 246. Men herstelle, met behulp der varianten, de, zoo het schijnt, ware lezing: was aldaer genaect te zoene, of wel: was aldaer gemaect een zoene. voetnoot252 vs. 252. Daer hem sine doot an lach, daar zijn dood mede gemoeid was. voetnoot254 vs. 254. Terecht verplaatst Huydecoper het woordje want naar het volg. vers en stelt voor te lezen: Daer hem sine doot an lach Daerna niet menich dach. Want van Arentsberghe enz. [tekstkritische noot]vs. 259. C. en B. als god. 260. C. en B. rochem. 261. C. en B. tsvader. 263. C. aerntsberghe harman. 267. C. en B. manne. 268. C. en B. ende si scouwen. 272. C. en B. dat hine willen te here. 273. C. en B. ontboden. 276. C. burch. B. boerch. 278. C. en B. naerstelijc. voetnoot256 vs. 256. nochtan, bovendien. voetnoot257 vs. 257. Heer Godevaert van Kuik. voetnoot258 vs. 258. haerre zuster een, d.i. eene zuster van hen. voetnoot260 vs. 260. In den tekst staat: Roch'en, d.i. Rocheren. [tekstkritische noot]vs. 285. C. verheerde hem al. B. verharde hem al. 286. B. boerch. 287. B. pinen. 291. C. die voert. B. die wert. C. en B. al vererghen. 293. C. en B. Waer. 294. C. en B. weerde. 295. C. en B. Daer. 296. C. en B. Ende stont. voetnoot291 vs. 291. verherghen, zie bov. vs. 146. voetnoot293 vs. 293. buten vesten, d.i. het platte land buiten de vaste plaatsen of kasteelen. voetnoot294 vs. 294. hi (d.i. de Heer van Arensberg) weerde zich. [tekstkritische noot]vs. 304. C. en B. bornde. 308. B. enen. 309. C. en B. Met hem tienden uuter stat. 310. C. en B. belaecht. 311. C. wiste hire. B. wist hire. 314. C. en B. yuuc. 315. C. en B. hijs was. 316. C. en B. Als hi k.w. van mettien. 317. B. wel oec waren. 318. B. So quam een. 319. C. en B. storte. 320. C. en B. Teenre stede. 324. C. en B. tghedichte. 325. C. en B. Thant. voetnoot307 vs. 307. Op grond dat de bisschop aan de zijde van zijne tegenpartij streed, sloot Floris hem buiten zijne stad. voetnoot314 vs. 314. huuc, vijandig geschreeuw. voetnoot319 vs. 319. sturte, stortte. [tekstkritische noot]vs. 326. C. en B. Sijn o.d.k. al openbare. 330. C. lans. C. en B. verdreven. C. en B. thant. 332. C. en B. si verergen. B. voren. 333. C. en B. of is te. 334. C. en B. noch werts. 335. C. en B. niement. 336. C. en B. Den. 337. C. en B. leven (: seven). 341. C. thant te lande. 342. C. en B. grave d. te hande. 343. C. en B. alle daer sijn in. voetnoot330 vs. 330. In den tekst staat: verdrevene. voetnoot332 vs. 332. verherghen, zie vs. 146 en 291. voetnoot335 vs. 335. Maer, d.i. ten ware. voetnoot344 vs. 344. si quamen des soendinx an, d.i. zij erlangden een verzoeningsverdrag. [tekstkritische noot]vs. 351. C. en B. Bejaechde. B. ten selven. 352. C. en B. tegmonde. 353. C. en B. brochten dies des paus. 354. C. en B. Woutre. 359. C. en B. Tspalensgrave van den rinegge. 363. C. en B. coste groot. voetnoot351 vs. 351. Bejaghede hi vri. Hij bewerkte bij den Paus, dat de kloosters van Rijnsburg en Egmond vrij werden. Hij verkreeg van den Paus, dat die abdijen ontheven werden van het bisschoppelijk gezag, en als het ware, pauselijk-onmiddelbaar werden. Zie voorts Kluit op het Chr. Egm. ad annum 1138. voetnoot359 vs. 359. Rineghen, Rheineck. Zie Kluit, Hist. crit. Chr. Egm. ad ann. 1143, p. 90, not. 43. voetnoot365 vs. 365. St. Mertijns viande, d.i. de vijanden van de stad Utrecht, wier patroon St. Maarten is. [tekstkritische noot]vs. 370. C. sine. 371. C. en B. bidden hem. 372. C. en B. aflaet. 374. C. daden. B. overlast. 375. B. vincken hughes. 376. C. en B. Dat alsoe bescreven staat. 378. C. en B. Ridder. 379. B. xii hondert. 380. B. Bescreef. 382. C. en B.P. ende haer. 384. C. en B. haren. 386. C. en B. leghetse noch met. voetnoot370 vs. 370. zoeken sinen, d.i. des bisschops oetmoet (d.i. genade). voetnoot375 vs. 375. Hughe Bater, elders Hugo Boter, in het Chr. Egm. Hugo Buterus, van de baronnen van Arkel. voetnoot377 vs. 377. de beste van siere hant, d.i. de handigste in den zin van de kloekste van daad. voetnoot385 vs 385. In de ere, ter ere. [tekstkritische noot]vs. 389. C. en B. kerstine. 390. C. en B. Si worden met torken heer. 391. C. en B. Beseten in der. 392. B. misse (: edisse). 393. C. apostolen. B. Seder d.d. apostelen. 394. C. en B. ih's Chrs. 397. C. en B. Na Lotharis. 398. C. en B. gheviel. 390. C. en B. een man. B. wart. 405. C. en B. sident. 407. C. en B. Dese. 409. C. en B. clerevaus. voetnoot391 vs. 391. Edissen, d.i. Edessa. voetnoot406 vs. 406. an de Vrancse partie, aan de Fransche zijde, met aud. woorden, aan de Fransche kroon bracht. voetnoot407 vs. 407. brochte an de vaert metter crusinghe, d.i. bewoog tot den kruistocht. voetnoot409 vs. 409. Clervas, Clairvaux. [tekstkritische noot]vs. 410. C. en B. luttel. C. en B. riden. 412. C. en B. danen voren al. 413. C. en B. hadden al sulc. 414. C. en B. sine mochten. 415. C. en B. coenraet. 416. C. en B. starf voerwaer. 426. B. Romeesche. 428. C. en B. ghesciede. 432. C. en B. mit orlogen. 434. C. verbrant 435. B. Die van k. voetnoot415 vs. 415. Er staat in den tekst: koendaet. [tekstkritische noot]vs. 438. B. harlam. 439. C. en B. an hem. 441. C. en B. vliende. 444. C. en B. jaer. 446. B. te langen. 448. C. en B. nu leghet. 449. C. en B. na den edelen vader. 453. C. en B. van enen man. 454. C. en B. entie outste fl. die gonen. 455. C. en B. graefscap aen (: verstaen). 457. C. broedren. voetnoot437 vs. 437. Okesdorp, d.i. Osdorp, zie de aanteek. van Huydecoper op dit vers. voetnoot441 vs. 441. In den tekst staat: vliede. [tekstkritische noot]vs. 460. C. en B. lxi. 462. C. en B. soendinghen. 464. C. hadden. B. dorloghe. 468. C. thilic. B. gheviel thilijc. 474. C. ende der havene. B. Ende der havene. 477. C. en B. Brochte van colen. 479. B. melane. 480. C. en B. gods. voetnoot460 vs. 460. In den tekst staat: lxvi. voetnoot470 vs. 470. sconinx dochter. Ada was de zuster en niet de dochter van koning Milcolumbus; doch de fout van M. Stoke en van Beka na hem, is niet groot, daar Ada de dochter was van den vóór zijnen vader koning David gestorven prins Hendrik. Zie Kluit ad ann. 1162. voetnoot474 vs. 474. gezocht, d.i. per synecdochen: gevonden. [tekstkritische noot]vs. 485. C. en B. Te colen leide hi se. 490. C. en B. in die poert. 491. C. en B. menyen. 495. B. Alsi s.th. soe wide. 496. B. Trocken. 500. C. borndent. B. brndent. 501. C. en B. lieter. 503. C. si al onghescadet (: raet). B. si alle onghescadet (: radet). voetnoot489 vs. 489. Ottenfort, bij Beka Ockenvord, bij Heda Okenwoerd (zie de plaatsen bij Kluit, p. 114). voetnoot495 vs. 495. swide. Mogen wij in dit woord het Goth. swinths terugvinden., dan beteekent het veeleer sterk, dan talrijk, door welk woord Huydecoper het verklaart. voetnoot500 vs. 500. In den tekst staat: berndet. voetnoot502 vs. 502. Sonder recht de kerke allene, d.i. behalve juist alleen de kerk. [tekstkritische noot]vs. 505. C. en B. van alcmaer. 506. C. en B. vrienden. 510. C. en B. streken. 511. C. en B. bleven werender hande. 513. C. en B. dus dit. 514. C. en B. siere toe. 515. C. en B. ghebure. 517. C. en B. van hollant. 518. C. en B. Verbornt. 519. B. Ghevaen. voetnoot505 vs. 505. In den tekst staat: Kenemaren, doch in de and. het eeniglijk goede: die van Alcmaer. In het Chron. Egm. leest men dan ook Alcmarienses. voetnoot510 vs. 510. De lezing der and. streken, v. strijken, zich met snelheid ergens heen begeven, verdient de voorkeur. voetnoot511 vs. 511. In den tekst staat: werende. voetnoot514 vs. 514. waren si dertoe verladen. Deze woorden moeten het Latijn van het Chron. Egm.: fecerunt in vindictam injuriae, teruggeven. Dus moeten zij beteekenen: tot die daad kwalijk bejegend geworden, met andere woorden: door den overlast, die hun was aangedaan, daartoe gebracht. voetnoot520 vs. 520. minus quam decebat misericorditer, zegt het Latijn. [tekstkritische noot]vs. 521. C. en B. tesen stonden. 522. C. en B. Ghesciede wonder. 523. C. en B. een lam brochte. 526. C. en B. twee enden ende elc sijn staert. 527. C. en B. voeten. B. vore. 529. C. en B. Ende bede. 530. C. en B. niet nes. 531. C. en B. van wisen. 532. C. en B. Hilde. 536. C. en B. striden hem sceiden. 537. C. en B. dat egmonde. B. steen. 538. B. Bijna. 540. C. en B. hem wonder. voetnoot526 vs. 526. In den tekst staat: twee voete. voetnoot532 vs. 532. In den tekst staat: twe een. In 't Latijn staat: per duas agni partes significari. voetnoot534 vs. 534, 535. tot ere hant hoefden soude, ééne hand, d.i. één gezag, éénen vorst met Holland tot hoofd zou hebben. voetnoot536 vs. 536. Vul hier in de gedachten in: en evenwel, en daarentegen. voetnoot538 vs. 538. int rechte ghesceet, op de juiste grens tusschen beiden. [tekstkritische noot]vs. 545. C. en B. toghen. 546. C. en B. daden. 547. C. wittertijt. 549. C. en B. scorel doe gheleghen. 555. C. en B. Some. B. onghelinghen (: ghedinghen). 556. C. en B. lanc gheverst. 561. C. en B. beden. 564. C. en B. in den. voetnoot541 vs. 541. besachte, om des rijms wil voor besochte, van besoeken, onderzoeken, en (per synecd.) vernemen, ervaren. voetnoot549 vs. 549. In den tekst staat het woordje doe tweemaal. voetnoot552 vs. 552. Zie bij I. 33. voetnoot560 vs. 560. misbaert, deswege zijn ongenoegen toont. [tekstkritische noot]vs. 565. C. rekende. 568. C. en B. Donse die. 570. C. en B. die brant. 571. B. bi wege. 574. C. en B. ondrongen. 575. B. Dien. 576. C. en B. Ende alsi henen willen. 577. C. en B. Sijn die vriesen hem te moete. 581. B. dlijf. 585. B. Alle andre. 586. C. en B. bure groot. voetnoot565 vs. 565. rekenden ghene scade buten, telden die schade niet. voetnoot574 vs. 574. den wegh onderdringen, eigenl. door dringen den weg afsnijden: dringen in den zin van verstoppen. Vgl. I. 847, en Huydec. ald. voetnoot580 vs. 580. hem traken tere scaren, zich in slagorde stelden, tot een drom vereenigden. voetnoot586 vs. 586. Sonder menighe bore groot, d.i. behalve eene niet zeer groote hoevelheid (zie over 't woordje bore, de Vries, Taalzuiv. bl. 25). [tekstkritische noot]vs. 587. C. en B. Diere waren ghevaen. C. hilden. 591. C. en B. En was geen ende buer out. 594. C. en B. conde. 595. C. en B. drussate. 596. C. en B. egmonde allaert. 599. C. en B. Die dode als mense. 600. C. en B. ghebrocht tegmonde. 604. C. en B. te bescouwen. 605. C. en B. als men bekent. 607. C. en B. Ten n. somer. 609. C. en B. teenre. 610. C. en B. Over rekene. voetnoot591 vs. 591. gheen buer out, d.i. geen jongeling. buer is hetzelfde woordje als boven (vs. 586) bore, en beteekent even zoo niet zeer. voetnoot599 vs. 599. In den tekst staat: mensche. [tekstkritische noot]vs. 611. B. ontsteken. 613. B. luttel riddere entie. 614. C. en B. wederstaen. 615. C. en B. verjaechdense van daen. 616. C. en B. liggen. 617. B. harer ziden (: striden). 619. C. en B. scutten. 622. C. en B. Onteert. 624. C. en B. Daerna h. moeten. 625. C. en B. gheviel. 626. B. do liden. 628. B. Sophien. voetnoot612 vs. 612. Dan, d.i. dat en. voetnoot614 vs. 614. In den tekst staat: wederstaenden. voetnoot621 vs. 621. ghescote, datief v. 't collect. gescot, pijlen. voetnoot622 vs. 622. In den tekst staat: omtrent. voetnoot624 vs. 624. In den tekst staat: moete. voetnoot629 vs. 629. De n van het woord ghewone (in den tekst) is onduidelijk: de schrijver schijnt ze eerst overgeslagen en later over de e heen geschreven te hebben. In plaats van weldaden zou men weldoen mogen verwachten, in den zin van 't Fransche bien faire, d.i. heldendaden bedrijven. [tekstkritische noot]vs. 632. B. Ende v.H. met Y. 634. C. en B. wi tellen. 635. C. en B. Van. 638. C. en B. lxx. 639. C. en B. Ende dat lant van over mere. 640. C. en B. volmaecten. 641. C. en B. hadde driewaerf besocht. 643. C. en B. duutsche. 644. C. en B. Hare h.w.e. grondeloes. 645. B. miltheden. 646. C. en B. soetheid op die gods. 647. C. en B. in die ghebede. 648. C. en B. Dat monster. voetnoot630 vs. 630. Die door huwelijk 't land van Benthem bekwam. Hij verkreeg Benthem echter niet door eigen huwelijk, maar door dien zijn vader met eene vrouw uit het Huis van Benthem gehuwd was geweest. Zie Kluit, p. 120, noot 10. voetnoot635 vs. 635. In den tekst staat: Wan. voetnoot641 vs. 641. In den tekst staat: hadden en besochten. voetnoot644 vs. 644. wael of wal, d.i. kuil of diepte in 't algemeen. voetnoot648 vs. 648. monster, eigenlijk klooster, monasterium; doch, zooals Huydecoper op dit vers voldoende aantoont, ook kerk, tempel. Trouwens het klooster van Rijnsburg was door Peternelle, gemalin van Floris II, gesticht. [tekstkritische noot]vs. 649. C. en B. maken al op. 652. C. en B. Dor gode. 659. B. Alsijt. 660. C. en B. vielen. 661. B. ghenade. 666. C. en B. ts^t marien. B. proeft. voetnoot650 vs. 650. Die noch scone staet ter stonde, te weten, herbouwd na den brand van het jaar 1183. Had Melis Stoke niet bedoeld te zeggen, dat het gebouw in weerwil van den brand nog prijkte, zoo zou het de moeite niet waard geweest zijn te melden, dat het na iets meer dan slechts honderd jaren nog bestond. Zoodoende behoeven wij niet met Huydecoper en Kluit te erkennen, dat Melis Stoke gedwaald heeft, hetgeen nauwelijks denkbaar is. voetnoot653 vs. 653. vel, d.i. viel, te beurt viel. voetnoot657 vs. 657. stivelen, vermoorden. voetnoot658 vs. 658. kniven, lange messen, zie Huydec. op dit vers. [tekstkritische noot]vs. 670. C. en B. Philips bisscop. 674. B. heinrijc. 675. C. en B. heer. 677. C. en B. ghewonnen borgen (borge). 686. C. en B. Wincken. C. en B. ende vrieslant. 689. C. en B. dochter vrou aven. 690. C. en B. mit groter haven. voetnoot678 vs. 678. nijtspel, zie I, 280. voetnoot682 vs. 682. Wat de auteur hier getrouw na het Chron. Egm. mededeelt, wordt door Kluit (ad ann. 1178, Noot 24) als juist tegen Huydec. gehandhaafd. voetnoot690 vs. 690. hoghe daden. Dit ziet, zooals ook Huydecoper meent, op steekspelen, gelijk grote feesten op maaltijden. [tekstkritische noot]vs. 693. C. moste. B. moeste. 696. C. en B. hare bleef daer doet. 699. C. en B. tcruce. 700. C. en B. te wesen daer areminc. 702. C. en B. oetmoede. 703. B. Meer. 707. C. en B. rou ende vaer. 712. C. en B. versten zee. 713. C. en B. Taberien. 714. C. en B. onse coninc. voetnoot707 vs. 707. In den tekst staat: ende an vaer. voetnoot712 vs. 712. versce zee, d.i. frisch, helder, verkwikkend meer van Tabarie of Tiberias. voetnoot714 vs. 714. Wijt, d.i. Guy van Lusignan. [tekstkritische noot]vs. 718. C. Utem. 719. C. Als si hem. B. Alsi hem. 720. C. en B. ende sijn grote here. 722. C. en B. Die onse. 724. C. en B. sere jegen. 725. C. en B. In immis op den. 726. B. clach. 727. C. en B. Elke side. 729. C. en B. die heidene. B. dwater. 734. C. en B. Eer dan donse bereet. 739. C. en B. vraechden in menigen rade. voetnoot725 vs. 725. In den tekst staat: inius. voetnoot730 vs. 730. onderronnen, door rinnen (d.i. zich vaardig er heen begeven) afsneden. Vgl. op II. 574. [tekstkritische noot]vs. 740. C. en B. best rade. 742. C. en B. Halen hiet hi aldaer ter tijt. 746. C. en B. Dicke in stride. 747. C. en B. kennetse. 748. C. en B. Die s.w. en wanen si. 751. C. en B. teser. 753. B. begonste. 754. C. en B. baniere ware. 756. C. Dander verwonne men. B. Dandere verwonmen. 758. C. en B. Nutte. 759. C. en B. quam sijnre. voetnoot750 vs. 750. hi, d.i. koning Wijt. voetnoot753 vs. 753. bestonde, d.i. aantastte. voetnoot754 vs. 754. beniere, d.i. banier. voetnoot757 vs. 757. an desen, d.i. hieraan meenden allen een nutten en wijzen raad te hebben bekomen. [tekstkritische noot]vs. 762. C. en B. wel merken. B. Menich m. 764. C. en B. Want. 766. B. vernoijaert. 768. C. en B. nuttelijc (nuttelic). 769. C. en B. gheberchte. 774. C. en B. omdat onse dorperheit. 775. B. lant dreven. 777. C. en B. reyde. 778. C. en B. te doen dien die. 779. C. en B. verliesen (: riesen). 781. C. en B. Want soe. voetnoot766 vs. 766. vernoiert, d.i. renegaat. Dat woord, waarschijnlijk van negare, Fr. nier, afgeleid, is te onderscheiden van vernoien, verdrieten. Quaet, dit woord kan als zelfst. nw. dat booswicht beteekent, worden opgevat: dan is vernoiert, bijvoeg. gebruikt verl. deelw. voetnoot769 vs. 769. In den tekst staat: ghebereichte. voetnoot780 vs. 780. te riese, d.i. tot een dwazen stap. ries schijnt hier een verbaal zelfst. nw. of een zelfst. gebruikt bijvoegel. nw. te zijn. [tekstkritische noot]vs. 784. C. en B. conden si niet. 785. C. en B. dat stof. 788. C. en B. triple ghinc. 789. C. en B. dit ghedaen hadde al. 790. B. int tal. 798. C. en B. bisschop van akers. 799. C. en B. cruce (cruus) ter. 801. C. gaft. B. gaeft enen. voetnoot798 vs. 798. In den tekst staat: biscop was Akers. voetnoot803 vs. 803. de wijch wort staende ende. Men mag vermoeden, dat dit ende bij vergissing herhaald is van de laatste letters van staende; zoo zou men moeten lezen staende zwaer, en de wijch wort staende zwaer, zou beteekenen: de strijd werd op dat pas, te dier stonde, zwaar. Voor deze beteekenis van staende, vergelijke men de plaats van Limb. door Oudemans aangehaald: Doen wert die wilch staende groet. [tekstkritische noot]vs. 804. C. en B. Die coninc. 806. C. en B. Ende ghevoert. 808. C. en B. ghestort bloets (bloots). 814. C. en B. der heidene. 815. C. en B. Ende dede an donse. 816. C. en B. wilde (wilden) van eerster stonden. 817. C. den kerstine. B. der kerstine. 818. C. en B. met hoverden ende met. 824. C. mitter kerstine. B. den kerstehen. 825. C. en B. ende sine partie. voetnoot808 vs. 808. In den tekst staat: Dit. voetnoot818 vs. 818. ommate, weelderigheid, ook: overmoed, zie beneden vs. 823. voetnoot820 vs. 820. des, d.i. van onmate en onsuverheit. [tekstkritische noot]vs. 828. B. Die beste. 831. C. en B. Tempelaren. 832. C. en B. voer hem komen. 834. C. en B. Maar Wijt die coninc wert. 837. C. en B. ende waert. 838. C. Negheen beter droech doe. B. Gheen beter en droech doe. 842. C. en B. turken swaer. 846. C. misprijste men an hem. B. an hem. 848. C. en B. hiltse (hieltse) a. te gheenre. 849. C. en B. hadden. voetnoot831 vs. 831. In den tekst staat: tempralen. voetnoot834 vs. 834. In den tekst staat: Wit. voetnoot848 vs. 848. Hi ne helts altoos in ghenen stede, d.i. hij nam dien (vrede) nooit en nergens in acht. [tekstkritische noot]vs. 853. B. om loesheit. 854. C. en B. Ende hi hem menighe. 855. C. en B. hadde ghedaen. 858. C. en B. Om sijn (sine) dreigen. 859. B. hine der. 868. C. en B. hoghe burghen (borgen) rike. 870. C. en B. Ende alre meest. Tusschen 871 en 872 in C. en B.: Die kersten was hi ne liet hem varen. 873. C. en B. daer bescriven. voetnoot851 vs. 851. toghen, d.i. te oogen, te aanschouwen. voetnoot871b vs. 871b. ontbreekt in onzen tekst. [tekstkritische noot]vs. 874. C. en B. taelien. 878. B. Sident dat goede. 884. C. en B. Ende doe men. 886. C. en B. vorsch. 887. C. en B. mochten men weten te bet. 888. C. en B. hi hadde. C. en B. vernoyert. 893. C. en B. cruuste. 895. C. en B. Sijn sone die herthoghe ende. 899. C. en B. Tghemeente. voetnoot874 vs. 874. taillen, belasten. voetnoot888 vs. 888. vernoiert, zie boven vs. 766. [tekstkritische noot]vs. 901. C. en B. porren. 906. C. en B. beden landen. 907. C. en B. den gods vianden. 908. C. en B. jaer als. 909. C. en B. dit heer. 910. B. sijn. 912. C. en B. daer. 918. C. en B. so mit stride. 919. C. en B. erre ofte blide. 920. C. en B. ghisel. 921. C. en B. orloghes. 922. C. en B. Ende hi. voetnoot911 vs. 911. Arm van St. Joris, d.i. de Hellespont. voetnoot916 vs. 916. Grieken duere, Griekenland door. voetnoot918 vs. 918. den keyser, te weten van Constantinopel. [tekstkritische noot]vs. 923. C. en B. lentijn. 924. C. en B. jorijs arm. 926. C. en B. braken spisen. 929. C. en B. in die lage. 933. C. in die tiden. B. in dien tiden. 936. C. en B. wast (waest) dat. 938. C. en B. In desen. 941. C. en B. orloghe. voetnoot925 vs. 925. ontfarem, ellende. voetnoot926 vs. 926. braken, tengevolge der zeeziekte. In den tekst staat: van braken ende van spisen; doch de lezing van C. en B. is te verkiezen van braken spisen, dat is van het spijzen braken, het braken van de genuttigde spijzen. Dat de landing na de overvaart door de Saracenen bemoeilijkt werd, zien wij in de verzen 927-929. voetnoot931 vs. 931. Iconine, d.i. Iconium. voetnoot934 vs. 934. vacht zeghe, bevocht de overwinning. [tekstkritische noot]vs. 947. C. en B. vaerne (varen) haren rechten. 948. C. en B. Ghevel (gheviel). 951. B. dwater. 953. C. en B. Ende was b. ende zee (zeer). 954. C. en B. dwaen. 956. C. en B. swemmen. 957. C. Maer teerst. B. tierst. 958. C. en B. droechen. 959. C. en B. Ende verdranc in twater (dwater). Tusschen 959 en 960 hebben C. en B. deze regels: Die roemsche keiser recht in sijn here Bleef aldus doot sonder were. 962. C. en B. Sijn gheweyde. voetnoot943 vs. 943 en 944. Als si - hare pine, d.i. Toen zij hunne moeite alreede niet langer ernstig meenden op te behoeven te nemen. voetnoot963 vs. 963. gesouten, gebalsemd. [tekstkritische noot]vs. 964. C. en B. Want het. 966. C. en B. over menighe. C. toche. B. coche. 971. C. Dire. B. Diere. 973. B. god. 974. C. en B. hiernaer. 977. C. en B. van danen. 978. C. en B. theer an nam. 981. C. en B. ic can. 982. B. daer die lude. voetnoot964 vs. 964. Men zou hier wenschen te lezen: Tlant was enz. Wellicht schuilt het woord Tlant in Want, dat wij in C. en B. aantreffen, waar geen redengevend voegw. te pas komt. voetnoot973 vs. 973. Doer Gode, d.i. om Christus' wil. voetnoot978 vs. 978. Namelijk wegens den dood van Graaf Floris. voetnoot981 vs. 981. In den tekst staat: ic u can. [tekstkritische noot]vs. 986. B. Daer wert. 987. C. heb wi. 991. C. en B. Ende was gr. v.h. vorwaer. 995. C. en B. ict kinne. 997-999. Ontbreken in C. en B. en in plaats daarvan: Hi dede menighe vrome daet. 1003. C. en B. In al die vrese in al die vaer. 1004. B. Die hadde in dommen vaert. 1008. C. en B. den vader. 1009. C. en B. Hevetten. voetnoot988 vs. 988. In den tekst staat: vredelike. voetnoot995 vs. 995. Die, d.i. de Graaf. voetnoot996 vs. 996 en 999. Zie Inleid. p. xiv en xv. [tekstkritische noot]vs. 1010. C. en B. Des keysers. 1013. C. voerde. 1016. C. en B. int incarnacioen. 1020. C. en B. Van junius. 1023. C. en B. Leestmen. In C. staat deze regel vóór 1022. 1025. C. en B. hadde sijn. 1026. C. en B. Eer rijchaert ende Philips. 1027. C. en B. coninghen daer. 1031. C. en B. wreken. 1033. C. en B. eerst. voetnoot1023 vs. 1023. In den tekst staat: leestemen. [tekstkritische noot]vs. 1036. C. en B. gaerne (garne) hadde. 1038. C. en B. tide. 1041. C. en B. selve (selfs) broeder houde. 1043. C. en B. van den somen. 1047. C. en B. ne keerde. 1051. C. en B. vlo. 1053. B. ontfenghen. 1054. C. en B. hare helpe (hulpe). voetnoot1041 vs. 1041. In den tekst staat: sels broeder behoude. voetnoot1046 vs. 1046 en 1047. Diedric en verkeerde, d.i. niet lang duurde de vriendschap, of Diederic enz. voetnoot1049 vs. 1049. nam te hant, verbond aan zich; sibi conjunxerat, leest men in 't Chron. Egm. (Kluit p. 154). voetnoot1050 vs. 1050. dees, d.i. de (die) des (derhalve) hem hout (genegen) waren. [tekstkritische noot]vs. 1060. B. Dorloghe. 1061. C. en B. Si lach daer. 1063. C. en B. cloester sere. 1064. C. en B. den cloester swaer. 1066. B. visitieren. 1067. C. en B. Seder god wrac dat sweren. 1069. B. hielt orloge. 1070. C. en B. vlaendren grave. 1071. C. en B. Alijt die pijnde. 1072. B. dorloge. 1074. C. en B. maecten. 1075. C. en B. Mit die. voetnoot1063 vs. 1063. verwach, v. verwegen, d.i. zwaar wegen. voetnoot1065 vs. 1065. St. Aelbrecht, de beschermheilige van het klooster van Egmond. voetnoot1067 vs. 1067. dit deren, d.i. die schennis. voetnoot1077 vs. 1077. Na dien rouwe, in mijn opstel Will. I v. Holl. (Voortez. over de gesch. der Nederl. D. III. St. II. bl. 15, Noot) heb ik voorgesteld te lezen na onrouwe, d.i. onrust, te weten na langdurige botsingen tusschen de Friezen onder Willems bewind en de Kennemers en Hollanders. In het Chron. lezen wij cum tumultus cotidiani essent (Kluit, p. 158). [tekstkritische noot]vs. 1078. Quam w. al, 1080. C. en B. Kenemaren. 1084. C. en B. ondermiet. 1085. C. en B. ende ne vochten. 1086. C. en B. dandere. 1089. C. en B. menye. 1091. C. en B. wilden beringen. 1092. C. en B. Es hi - ontweken (ontweeken). 1096. C. en B. Grave. voetnoot1084 vs. 1084. onder miet (in den tekst staat: onder niet), d.i. in Willems soldij. voetnoot1086 vs. 1086. In den tekst staat: dat andre. voetnoot1087 vs. 1087. Dat is: lieten zij zich door de ridders verjagen. voetnoot1089 vs. 1089. in bedwanghe, d.i. die hij nog onder zijn bedwang had. voetnoot1091 vs. 1091. beringhen (in den tekst staat: brenghen), d.i. omsingelen. [tekstkritische noot]vs. 1098. C. en B. Des - in groter vroheden. 1100. C. en B. stonde. 1101. C. en B. voer hi henen tot. B. Daer. 1104. B.D. domproest. 1105. C. Hare drier. B. Harer drier. 1106. B. tweer. 1111. C. en B. in eenre. 1114. C. en B. antworde ende gaf. 1115. C. en B. stont orlogens. voetnoot1099 vs. 1099. verstreden, in den strijd overwonnen. voetnoot1107 vs. 1107. als schijnt hier te staan voor alles. Al die leden van de grafelijke familie kwamen bijeen; dat alles geschiedde, om den een' en den anderen der broeders te bidden enz. voetnoot1108 vs. 1108. met swaeren sinne. Deze uitdrukking schetst de stemming der verwanten, die den vrede tusschen de broeders wilden herstellen: zij beteekent zooveel als met ernst, een gevolg van verdrietigheid over den strijd. voetnoot1113 vs. 1113. ende hi nam van hem andworde ende hi gaf, d.i. hij vernam zijne verantwoording, en verantwoordde zich op zijne beurt. [tekstkritische noot]vs. 1121. B. in sijn hant. 1123. C. en B. Tsijnre. 1124. C. en B. was d.d.d. gheent. B. Daer. Hier volgt in C. en B. de in A. ontbrekende regel: Willem is toestvrieslant (toesvrieslant) gesent. 1125. C. wert. 1126. C. en B. huldenne. 1130. C. en B. lavece al dat. 1132. C. en B. Die gheheten (gheheiten) was. voetnoot1117 vs. 1117. Te Gervliet in de tolne gaen. Hier komt gaen volkomen in den zin voor van het Hoogd. gang (of gänge) in gänge gebe, b.v. das wir ime alle jar geben sollen dri phund phennighe, die inder stadt Erfurt genge gebe und unvorslagen sind (Grimm, Wtb. in v. p. 1241). Misschien moet gange gelezen worden, in welk geval voor ontfaen (in 't vorige vers) ontfanghen te herstellen zou zijn. Dit gange (gaen) is een naamvalsvorm van het zelfst. nw. gang, en dat dit in den hier onderstelden zin in onzen tongval bestond, bewijst het bijv. nw. gangbaar. voetnoot1124a vs. 1124^a en ^b. In plaats dezer twee regels leest men in den tekst: Dus was de dinc daer ghesent. voetnoot1130 vs. 1130. In den tekst staat: Laveten. [tekstkritische noot]vs. 1134. C. en B. quam. 1137. B. drefen. 1138. C. en B. Al (alle) die scade ende die. 1142. B. an (hem ontbr.). 1145. C. en B. bisscop boudijn. 1148. C. en B. waren. 1149. B. Deen. 1150. C. Dien gaft die. B. dien gaeft den. 1153. C. wereltlike. B. weerlijc. voetnoot1141 vs. 1141 en 1142. nam Willam an hem, d.i. de Friezen, die Hendrik de Crane zich onderworpen gehad had, nam Willem in zijne hoede. voetnoot1149 vs. 1149. In den tekst staat: Teen. voetnoot1150 vs. 1150. In den tekst staat: deen Keiser. voetnoot1152 vs. 1152. want het an hem was belanc, d.i. het kwam hem (als het ware) toe. [tekstkritische noot]vs. 1156. B. als men seget. 1160. C. en B. heinric. 1163. C. Dat den gonen. B. Datten gonen. 1164. C. en B. die. 1165. B. Daer voer. 1167. C. en B. omtbisscopdoem (-dom). 1168. C. orloghen. 1169. C. en B. Hadde. voetnoot1160 vs. 1160. In den tekst staat: Vrederic. voetnoot1162 vs. 1162. wie sore wike, d.i. tegen dat een der beide mededingers (onverschillig wie) voor den ander na 's Pausen uitspraak zou geweken zijn, en dus den bisschopszetel aan den ander zou gelaten hebben. voetnoot1163 vs. 1163. In den tekst staat: de ghenen. voetnoot1164 vs. 1164. In den tekst staat: dien pauwes. voetnoot1168 vs. 1168. menich roem, d.i. aanmatiging, aanspraak op elkanders recht. voetnoot1169 vs. 1169. metter hant, d.i. niet alleen met woorden, maar met daden en geweld. [tekstkritische noot]vs. 1175. C. ondaen. B. Was tutrecht ontaen. 1178. C. en B. brant. 1181. B. die stonde nam. 1183. C. Den. 1184. B. ontaen. 1186. C. te besten. 1188. C. tbisscopdom. 1193. B. Dat dbisscopdoem. 1196. B. die keyser groot. 1198. C. en B. ende oec die gone. voetnoot1190 vs. 1190. ghehendet, d.i. geëndet, geëindigd. voetnoot1198 vs. 1198. ente gone, en hij, namel. keizer Hendrik VI. [tekstkritische noot]vs. 1200. C. alsmen. 1202. C. en B. die manne. 1205. C. nu hoert B. hoert nu. 1208. C. tote ant. 1209. B. deen bleef. 1210. C. oflaet. B. aflaet. 1212. C. rijc. 1215. C. en B. bedachte. 1219. C. en B. sident was keyser. 1220. C. en B. daerna ontset. 1221. C. en B. omdat kint. voetnoot1210 vs. 1210. in den aflote groot, d.i. bij den grooten aflaat, te weten, die geschonken was aan hen, die ten kruistocht gingen. voetnoot1215 vs. 1215. besachte, zie boven 541. [tekstkritische noot]vs. 1226. B. cronen. 1229. C. en B. Des. 1230. C. en B. trac an deen side. 1239. B. in sijn rike. 1245. C. en B. sident den coninc. 1248. B. oer a quam. voetnoot1239 vs. 1239. hadt scoenre, d.i. had het schooner, het ging hem voorspoediger. voetnoot1246 vs. 1246. In den tekst staat: De den. [tekstkritische noot]vs. 1251. C. aerdscen. B. den ardschen heinric. 1253. 1253. B. mijnre natueren. 1256. C. en B. in hant. 1257. C. en B. Soet h.h.v.g. sijn br. 1259. C. en B. Ter gravinnen diene. 1260. C. eenen. 1263. C. en B. ghevaen al sonder. 1264. C. en B. Nu lach sijn broeder doe ter h. 1265. C. en B. noch hielt. 1266. C. en B. Die voechdie. 1270. C. en B. mochte dieden niet. 1272. C. en B. Soe quam hi mettien. voetnoot1251 vs. 1251. den lesten Henric, Hendrik III van Brabant. voetnoot1263 vs. 1263. sonder vorst, d.i. zonder uitstel, onmiddellijk. voetnoot1264 vs. 1264. toter Horst, kasteel in het Sticht. voetnoot1266 vs. 1266. In den tekst staat: voghede. [tekstkritische noot]vs. 1273. C. op dien. B. optien. 1274. C. ane sach. 1276. C. en B. vincken. 1277. C. en B. niet jegen. 1278. C. en B. Hi heeften. C. gheleghen. 1279. C. en B. Doch soe is hi. 1282. C. en B. broeders. 1283. C. en B. van danen quam hi gheslopen. 1285. B. dreef. 1286. C. en B. comst van sijnre behout. 1288. C. en B. Tsgraven. 1289. C. en B. Ende hi dede sijn. 1291. C. en B. jaer. 1292. C. en B. soendingen en in vriescepen. voetnoot1285 vs. 1285. Die bliscap dreven, te weten de Oost-Friezen. voetnoot1295 vs. 1295. groot ende vast. De vriendschap werd zoo groot en vast, dat trouwbelofte tusschen de kinderen werd gedaan. [tekstkritische noot]vs. 1297. C. en B. aleyden. 1298. C. te sochter. B. ware te s. 1300. C. en B. niet lange. 1301. B. geraert. 1302. C. en B. Te. 1304. C. en B. met achte. 1312. C. te sciene ware. 1317. C. Een burch. B. Een boerch. 1318. C. en B. Ende wort ghescoten. 1319. C. en B. Tote romen. voetnoot1298 vs. 1298. In den tekst staat: veede. voetnoot1300 vs. 1300. de gone, d.i. hij, de jonge Hendrik van Gelder. voetnoot1301 vs. 1301. gheart, d.i. geaard, ter aarde besteld, Hoogd. beerdigt. voetnoot1319 vs. 1319. Rueme, d.i. Rouen in Normandië. [tekstkritische noot]vs. 1320. C. en B. Van sinen rike. 1326. C. en B. Dese jan wan coninc. 1329. C. en B. onderdaen. 1332. C. en B. onderlinge. 1335. C. die grave in sijn. 1340. C. en B. Ende die here. 1341. B. andere. 1344. C. en B. ridderscap tsinen stride. 1345. C. en B. colen uter gr. voetnoot1332 vs. 1332. In den tekst staat: onderlanghe. voetnoot1339 vs. 1339. Des hertoghen, te weten, van Brabant. [tekstkritische noot]vs. 1350 staat in C. en B. na 1351. 1351. C. en B. Ende D. 1352. B. hode (: overmode). 1354. C. en B. overmoede. 1355. C. en B. Ende wort. 1359. C. en B. jaer Gods. 1360. C. wat soes ghescie. B. diederic soe wats. 1362. C. en B. ghesijn. 1365. C. en B. Dat hi niet en mochte. 1368. C. en B. Ende om sijn. 1369. C. en B. Bevelen die gheheten was. voetnoot1363 vs. 1363. bevelt, be-eveld, met evel (ziekte) bevangen. voetnoot1367 vs. 1367. Om den moet te maken zochter, versta om hem (Graaf Willem) het gemoed zachter te doen stemmen. voetnoot1368 vs. 1368. enighe dochter, d.i. eenig ongehuwd overblijvende. voetnoot1369 vs. 1369. In den tekst staat: bevele. [tekstkritische noot]vs. 1370. C. en B. Endi hi met. 1373. C. en B. scalcheit v. sinen. 1374. C. en B. Wil dat dit al. 1378. C. en B. wille ende begaert. 1380. C. en B. te geven des gelike. 1383. C. en B. Otte den grave. 1384. C. en B. Ghewillike. 1385. C. en B. Van arem die here. voetnoot1370 vs. 1370. In den tekst staat: Ende hem. voetnoot1373 vs. 1373. In den tekst staat: sine wive. voetnoot1375 vs. 1375. ontslouch, d.i. ontdeed, maakte het ongedaan, verijdelde het. voetnoot1376 vs. 1376. In den tekst staat: droeuch, droech, d.i. strekte. voetnoot1380 vs. 1380. In den tekst staat: lekerlike. voetnoot1383 vs. 1383. Grave van Benthem. Niet deze, maar Otto, de Graaf van Gelder, die moederlijke oom ('t Chron. Egm. zegt avunculum, niet patruum) van Graaf Diederik VII was, is de door Gravin Aleid tot bevordering harer bedoelingen overgehaalde oom. Zie Huydecoper I, bl. 571, en Kluit, I, p. 179, 180. voetnoot1385 vs. 1385. In den tekst staat: van Voerne altoe. Huydec. herstelt van Borne Oeste. Nu is het waar, dat deze, vereenigd met den in 't volgende vers genoemden, in B. III, vers 70, genoemd wordt; doch ook Hugo van Voorne komt elders voor onder de door Gravin Aleid voor hare partij gewonnen Grooten, zie Kluit, p. 181. [tekstkritische noot]vs. 1388. C. en B. Maer dit. 1390. C. en B. ander oec in h. 1393. C. en B. Aldus al sagen. 1394. C. en B. Des lants. 1396. C. opden ende. B. opten eynde. 1398. C. en B. joncfrouw daer name. voetnoot1386 vs. 1386. In den tekst staat: van Haerlem. Doch men zie Huydec. p. 577. voetnoot1388 vs. 1388. In den tekst staat: Maer deet. voetnoot1393 vs. 1393. ontvrien, d.i. herooven, eigenlijk in het vrij, onbekommerd, bezit krenken. voetnoot1399 vs. 1399. Outena of Altena, kasteel in 't land van dien naam, bij het dorp Almkerk. voetnoot1400 vs. 1400. Huydec. verandert vercomen stilzwijgend in vernomen. Doch ik schroom deze verandering te maken, daar verkomen, door komen tot de kennis van iets geraken, er achter komen, kan beteekenen. Ook biedt C. dezelfde lezing. [tekstkritische noot]vs. 1403. C. en B. in den twiste. 1404. C. leyden in den kiste. 1405. C. en B. in dien rouwe. 1406. C. en B. In huwelijc. 1408. B. was te scouwen. 1411. C. handen souden. 1412. C. bieden. 1414. C. Al hadt. 1416. C. en B. Tegmonde gaet men henen. 1419. C. en B. was met groten onwerde. 1421. B. groten. 1423. C. en B. dom. C. warelt. voetnoot1403 vs. 1403. in twiste, d.i. ic en twiste: ik betwist het niet, ik durf het verzekeren. voetnoot1410 vs. 1410. op de dootstad, d.i. doodstede, op het doodsleger, doodsbed. Het woord doodkist is evenzoo gevormd.

Vorige Volgende

Tweede boek.