Rijmkroniek

(1983)–Melis Stoke– rechtenstatus




[pagina 1]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
[Eerste deel] Eerste boek. Omdat ic niet en wille, Dat mijn sijn ligghe stilGa naar voetnoot2 Ende verderve mit ledicheden, Willic u alhier ter steden 5[regelnummer] Segghen, wie de graven waren, De hollant in haren jaren Hadden onder haer bedwanc, Ende hoe verre dat haer ganc Met rechte gaet in Vrieslant, 10[regelnummer] Alsoo als icket bescreven vant In den cloester tEcghemonde, In Latine in vraier orconde, Sonder favele sonder lieghen Ende sonder iement te bedrieghen: 15[regelnummer] Wantet dinket mi wesen scande Dat de lieden vanden lande
[pagina 2]
Ander giesten vele wetenGa naar voetnoot17 Ende si des hebben vergheten, Wanen si selve sijn gheboren 20[regelnummer] Ende wie si waren hier tevoren, Die tlant wonnen entie erve, Daer si of nutten de bederve.Ga naar voetnoot22 Dat willic hier doen weten, Wie die lande hadden beseten 25[regelnummer] Hier te voren in ouden tiden, Ende dit kortelike overliden.Ga naar voetnoot26 Dese pine ende dit ghepensGa naar voetnoot27 Sendic u, heer grave Florens, Dat ghi sien moghet ende horen, 30[regelnummer] Waen dat ghi sijt gheboren, Ende bi wat redenen ghi in hant Hebbet Zeelant ende Hollant, Ende bi wat redenen dat ghi soectGa naar voetnoot33 Vrieslant, dat u so sere vloect.
[pagina 3]
35[regelnummer] Hem bid ic, de noeit en beganGa naar voetnoot35 Ende over ghemene man Om te berechtene sette lansheren, Dat hi mi dat moete leren, Dat ic de waerheit so verclare 40[regelnummer] Dat men weten moete dat ware. Ouden boeken horic ghewaghen, Dat al tlant beneden Nimaghen Wilen Nederzassen hiet,Ga naar voetnoot43 Also alst de stroem verscietGa naar voetnoot44 45[regelnummer] Van der Mazen ende van den Rine; Die Scelt was dat westende sine, Also als si valt in de zee; Oest streckende mijn no mee Dan toter Lavecen ofter Elven.Ga naar voetnoot49 50[regelnummer] Die keysere van Romen selve Ontsaghen menichwarf dit lant, Want menre wreet volc ende sterc in vant Entie quaet te zoekene waren.Ga naar voetnoot53 Dicken quamen si met scaren 55[regelnummer] Om dat Roomsche rike te cranken Ende verheerden de Rijnvranken.
[pagina 4]
Wiltenborch hiet haer hoeftstat, Daer tvolc menich jaer in sat. Na ons heren gheboernesse 60[regelnummer] ccc jaer zestich ende zesse Wort keyser Valentiniaen; Goet kersten was hi sonder waen. In sinen tiden waren si ghetoghen, De Nederzassen, ende wilden poghen 65[regelnummer] Te nederne de Roomsche ghewelt.Ga naar voetnoot65 Daer beghincse op een veltGa naar voetnoot66 De keyser ende wan hem an Haer scepe ende menighen man Int Nederlant neven den Rijn. 70[regelnummer] Doe wan hi voert met siere pine Haer lant, dat noch sere is vast, Ende setter in so menighen gast, Diese ghiselden ende dwonghen Te dienen der Roomscher thonghen. 75[regelnummer] Dus mosten si den zeghe verliesen. Die Nederzassen heten nu Vriesen. De name wanic dat ierst vant Rome, wantets een cout lant. Heidijn bleven si noch hiernaer, 80[regelnummer] Meer dan driehondert jaer,
[pagina 5]
Ende dienden heidinen lantsheren, Eer dat si hem wilden bekeren. Nu worden sider moghendelike Die koninghe van Vrancrike 85[regelnummer] Heren, over al Duutsche lant, Also dat in haer hantGa naar voetnoot86 Vrieslant quam als ghi moghet horen. Want Pippijn, van Harstelle gheboren, Die tsweert van Vrancrike droech, 90[regelnummer] Hadde oerloghen ghenoech Jeghen Rabboude, den Goeds viant, De hertoghe was van Vrieslant, So dat hine verwan met eren Int carnacion ons heren 95[regelnummer] vi hondert twintich ende viere. Doe sende hi inden lande sciere Willebroerde, de eerste bekeerde Die Vriesen ende gheloven leerde. Tote Westcappel dat hi quam, 100[regelnummer] Daer hi aenbeden vernamGa naar voetnoot100 Mercuriuse over enen god.
[pagina 6]
Dat beelde doer ons heren gebod Brac hi, ende hevet tfolc ghescouden;Ga naar voetnoot103 Maer dat hevet hi swaer ontgouden, 105[regelnummer] Want een, de Mercuriuse wachte, Sloeghen in sijn hoeft onsachte, Dat hi storte daer sijn bloet. Nochtan predicte hi metter spoet Twoert ons heren, als Gods seriant, 110[regelnummer] Vanden westende van Vrieslant Oestwaert duer de lande recht Onthierende hi quam tUtrecht,Ga naar voetnoot112 Dat Wiltenborch hiet te voren. De afgode dede hi testoren,Ga naar voetnoot114 115[regelnummer] Ende maecter ene kerke mede, Misse te horen den kerstinedeGa naar voetnoot116 Ende daer toe ons heren woert; Ende wanten te Romen inde poerteGa naar voetnoot118
[pagina 7]
Sergius de pauwes benediede 120[regelnummer] Ende hine aertsche bisscop wiede Te prediken ons heren woert, Sette hi tUtrecht inde poertGa naar voetnoot122 Den bisscopstoel, ende besat Als aertsche bisscop eerst de stat. 125[regelnummer] Ende noyt seder overeenGa naar voetnoot125 En was daer aertsche bisscop geen. Inghels was Willebroert becant, Gheboren van Noorthumberlant; Ende want de Ingels sijn gewassen, 130[regelnummer] Als men leest, van Nederzassen, Conste hi de bet de Vriessche tale:Ga naar voetnoot131 Dat mach elc man proeven wale Int carnacioen ons heren, Als ons vraie historiën leren, 135[regelnummer] Seven hondert tiene ende viere Starf Pippijn, de stoute fiere, Die gheboren was van Haerstelle,
[pagina 8]
Ende liet enen zone; gheselle Was hi des vader van hoghen doene:Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] Karel Marteel hiet hi, de koene, De menighe stoute vromichede Op de felle heidine dede. Tien tiden lesen wi ende in dien daghen Waren vele bisscoppen, de plaghen 145[regelnummer] Te vaerne after lande castien, Omme van den mammerienGa naar voetnoot146 Te bekeren dat heidine diet,Ga naar voetnoot147 So dat in dien tiden sciet Van Sans de bisscop Wolfram,Ga naar voetnoot149 150[regelnummer] Ende in Vrieslant' dat hi quam Prediken, niet als de blode, Sodat hi den hertoghe Rabbode Van Vrieslant so hevet belopen,Ga naar voetnoot153 Dat hi hem kerstijn wil doen dopen. 155[regelnummer] Ende was ter vonten komen, Ende hevet den enen voet ghenomen Ende dien inde vonte gheset.
[pagina 9]
Doe vraghedi, eer hi voert ginc bet, Weder dat sine vorders warenGa naar voetnoot159 160[regelnummer] Meer onder der saligher scaren, So inder hellen ghevallen neder.Ga naar voetnoot161 Sente Wolfram antwoerde weder, Dat sine maghe waren verloren, De heidijn storven daer te voren. 165[regelnummer] Rabbout sprac: so en mach ic niet Mier gheselscap, wats ghesciet,Ga naar voetnoot166 In der hellen niet begheven, Ende metten lettel aermer levenGa naar voetnoot168 In hemelrike sonder waen, 170[regelnummer] Die mi een twinc niet en bestaen. Uter vonten hi den voet uuttoech Ente duvel, diene bedroech,Ga naar voetnoot172 Die hem viele goets behiet,Ga naar voetnoot173 Ne hilt hem vorwaerden niet;
[pagina 10]
175[regelnummer] Want hi starf op den derden dach Ende voer daer hi sine maghe sach. Dit ghesciede, als wi leren, Int carnacioen ons heren Sevenhondert twintich ende achte. 180[regelnummer] Menich vanden Vrieschen gheslachte Wert kerstijn, omdat dus verginc Rabbouts des hertoghen dinc.Ga naar voetnoot182 Want Willibrort ende Wolfram Ende ander volc, dat mit hem quam, 185[regelnummer] Bekeerden dat Vriessche diet. Sente Willeboert de versciet Na ons heren gheboernesse Seven hondert jaer dertich ende zesse. Sente Bonifaes de ontfinc 190[regelnummer] Den stoel, sodat hi prediken ghinc In Vrieslant tote Lavecen oest,Ga naar voetnoot191 Ende hevet vermaent ende ghetroestGa naar voetnoot192 Al tfolc kerstindoem tontfane. Te Dockinghen daer quamen hem aen 195[regelnummer] Die onbekende wilde Vriesen,Ga naar voetnoot195
[pagina 11]
Die ghelike verwoeden riesenGa naar voetnoot196 Hem versloeghen ende sine ghesellen. Dus, als ghi hier hoert vertellen, Wies in Vrieslant die kerstijn wet 200[regelnummer] Ende worden ghetemmet ende gheset Bi der Fransoisen moghenthede Ende bi der predicacien mede,Ga naar voetnoot202 Dat si kerstindoem ontfinghen, Eer de Hollantsche graven opghingen. 205[regelnummer] Na Pippine, als ic hier voren seide, De hertoghen Rabboden tonderdede, Wort here sijn soen Karel Marteel, Ende dwanc alle de lande gheheel Van Vrieslant tot over Gheronde; 210[regelnummer] In Vrancrike ne mocht tier stondeGa naar voetnoot210 Altoes niemant coninc wesen, Het en was altemael bi desen. Ende als men hem boot de crone, Seide hi: het waer noch also scone 215[regelnummer] Coninghe dwinghen ende jaghen, Dan selve de crone draghen.
[pagina 12]
Dese starf in ons heren jaer vii hondert ende xli, dats waer, Ende liet sinen sone tlant, 220[regelnummer] Die cleine Pippin was ghenant. Dese hevet die Vrancse crone ghenomen Hem, de van Troyen waren comen,Ga naar voetnoot222 Bi den pauwes ZakarienGa naar voetnoot223 Ende was deerste van der partien, 225[regelnummer] Daer hi uut was gheboren, De ter crone was vercoren. Al Duutsche ende tWalsche mede Was onder sine moghenthede, Ende Vrieslant was hem onderdaen. 230[regelnummer] Hi starf, als wi voer waer verstaen, vii hondert ende achtentsestich jaer Int carnacion Gods, dats waer.Ga naar voetnoot232 Karel die grote nam moghendelike Na den vader tkonincrike. 235[regelnummer] Onder sine moghenthede Was al Duutsche ende tWalsche mede, Beide Vrieslant ende Spaenghen,
[pagina 13]
Lombaerdien ende Almaengen; Sassen heeft hi driewerf testoert, 240[regelnummer] Ende predicte hem ons heren woert Ende deedse kerstindom. verkiesen. Van desen beroemen hem de Vresen Dat si waren ghescouden vri: Want in sinen tiden, segghen si, 245[regelnummer] Waren si so eighin als ende als,Ga naar voetnoot245 Dat si strop droeghen omden hals. Ende om dat si hem Rome wonnen,Ga naar voetnoot247 Dat wi ghevinden niet en konnen In ghenen ystorien bescreven, 250[regelnummer] Soude hise vri hebben ghegheven. Wi vinden, dat hi Rome berechte Ende hi ontlivede heren ende knechte, Die den pauwes Leven blenden;Ga naar voetnoot253 Noeit en lasen wi noch en kenden, 255[regelnummer] Dat Karel de stat van Romen belach
[pagina 14]
Tote an sinen sterfdach, Noch vanden Vriesen ende sprect boec niet: Het waer bescreven, waers oec iet.Ga naar voetnoot258 Karel wort keyser met eren 260[regelnummer] Int carnacoen ons heren viii hondert jaer ende twee. xiii jaer een lettel mee Was hi keyser ende leve voerwaer Mijn dan lxxii jaer. 265[regelnummer] Na hem quam Lodewich, sijn soen. Keyser ende koninc was de gone Omtrent xxvi jaer. Die Vriesen gaven hem openbaer Beide dienst ende tribuut. 270[regelnummer] Al des vader rike uut ende uutGa naar voetnoot270 Helt hi al, meer ende minder. Dese starf ende liet dre kinder, Die niet en konsten vriendelike Ghedelen des vader rike, 275[regelnummer] Ende quamen omme tenen wighe
[pagina 15]
Bi Autsore mit groten prige,Ga naar voetnoot276 Die twe jonxte jegen den ouden, Dat si svaerlike al ontgouden: Want Vrancrike verloos te vele 280[regelnummer] Opden dach in den nijtspele,Ga naar voetnoot280 Ende nieman wan daer zeghe mede. Na den wighe maecten si vrede, Ende Lotaris, die douste was, Bleef keyser ende hadde, als ic las, 285[regelnummer] Romen ende tlant van Lombaerdien, Ende hierover de stede vrieGa naar voetnoot286 Mets, ende Oestrike al ghemene, Dat Lootrike nu heet al rene. Kaerl, de doutste daerna was, 290[regelnummer] Hadde dat lantscap, als ict las, Dat nu bewesten der Mase leghet: Hollant, Brabant, Vlaendren men seghet, Al westom neven der zee
[pagina 16]
Neustren daertoe ende oec meeGa naar voetnoot294 295[regelnummer] Al toter Gheronden voort, Lant, velt, rente ende poort. Lodewyck, de die jonxte was,Ga naar voetnoot297 Jonste de avonture das Dat boven der Masen al was sijn 300[regelnummer] Ende al Duutsche lant over Rijn, Sassen, Duringhen, Vrankelant, Al vellet in sijn hant.Ga naar voetnoot302 Hier latic van den Kaerlinghen Mijn scriven bliven ende mijn dinghen, 305[regelnummer] Ende hebbe u bi dien gheseit Die redene, de hier is voerleit Om te toghene, hoe Vrieslant Eerst quam in den Roemschen bant, Ende om te paiene hem van desen,Ga naar voetnoot309 310[regelnummer] Dat si emmer vri willen wesen, Ende sonder here houden tlant: Dat ic bescreven noyt en vant,
[pagina 17]
Dat dies kerstijn volc oyt plach,Ga naar voetnoot313 Seder dat anegijnc de dach. 315[regelnummer] Nu hoert daer ict al om began, Hoe Hollant eerst grave ghewan. Sijt des seker ende ghewes, Dat de graefscap van Hollant es Een stic van Vrieslant ghenomen: 320[regelnummer] Want als ons es te voren comen, Als men screef viii hondert jaerGa naar voetnoot321 Ende vier ende sestich overwaer, Kaerle de kalewe zekerlike, De coninc was in Vrancrike 325[regelnummer] Ende van Vrieslant hadde een deel, Begonste stichten al gheheelGa naar voetnoot326 Hollant ute sinen conincrike; Want hi gaf enen Diderike
[pagina 18]
Dese lande, de wi alle tesamen 330[regelnummer] Noemen sullen in ouden namen, Daer de hantveste dus of seghet, Die tEcgmonde lach of leget: ‘In der Drivoudicheden nameGa naar voetnoot333 Kaerle - want Gode is bequame -, 335[regelnummer] De coninc is van Vrancrike: Billic isset sekerlike Der hoecheit (van) der coninccrone Te eerne met milden lone Die onse vrient sijn ende ghetrouwe. 340[regelnummer] Des willic, datmen dit bescouwe. Ende kenlic het sie jonghe ende oude, De hem an de kerke houden,
[pagina 19]
De nu sijn ende sullen sijn mede, Dat tonser jeghenwoerdichede 345[regelnummer] Die eerlike grave Haghene bat Onser goedertierheit dat, Dat wi gaven Diedrike,Ga naar voetnoot347 Onsen ghetrouwen, sekerlike Somighe dinghen aldaer ter stonde: 350[regelnummer] Dats de kerke van Egmonde Met al dat daer toe behoert, Dats van Suuchardeshaghe voert Tote Vroertrappen ende Kinnem.Ga naar voetnoot353 Liefliken ghehoorden wi hem 355[regelnummer] Ende ontfinghen sine bede, Alst recht was ende billic mede, Ende gheven onsen ghetrouwen man, Wies name dat staet hier boven an, Metten dienstluden, diere in sijn al, 360[regelnummer] Ende die mer noch in hebben sal, Ghemeenlike dat men hier boven seide,
[pagina 20]
Met bossche, meersche, water ende weide. Wi heten ende ghebieden dit, Ghelikenwijs als hi besit 365[regelnummer] Ander goet ende ander steden In gherechter erfachticheden,Ga naar voetnoot366 Dat hi van onser hovesschedenGa naar voetnoot367 Desghelike ghebruke mede Sekerlike te sinen live, 370[regelnummer] Ende so wat so na hem blive. Ende omdat hem sulle bliven,Ga naar voetnoot371 So ghebiede wie in dit scriven, Dat hi vrilike houde ditte Ende oec nutte ende besitte, 375[regelnummer] Ende hi doe ende oerdinere Na sinen wille, na sinen ghere, Daermede bi Goeds ghenadichede, Dats hem niement doe onvrede.
[pagina 21]
Ende want wi willen dat onse gheven 380[regelnummer] Ewelike na onsen leven Woerde ghehouden sonder breken, Hebben wire de hant toe ghestekenGa naar voetnoot382 Ende hieten, dat ment seghelen soude Met onsen vingherlijn van goude. 385[regelnummer] Ghegeven in ons heren jaer Achte hondert ende daernaer Driewerf twintich ende drie mede, Tote Bladele, tere stede, Dat een dorp is ende so heet. 390[regelnummer] Neghen daghe, als ment weet, Voor middezomer sinte Jans dach, Als sine gheboernesse lach. -’ Dus, als wijt connen bevinden, Begonstem eerst onderwindenGa naar voetnoot394 395[regelnummer] Hollant dattet grave ontfinc. Noch gheviel na dese dinc Dattes Kaerlen kaelwen broeder,
[pagina 22]
De coninc was ende behoeder Over Aelmaenghen, als men las 400[regelnummer] Hier voren, daer sijns ghewagen was,Ga naar voetnoot400 Desen selven Diderike Gaf hi ende makeden rike,Ga naar voetnoot402 Daer ic of de hantyeste al In Duutsche woort ombinden sal. 405[regelnummer] ‘Der Drievoudicheit terenGa naar voetnoot405 Lodewich, bider gracie ons heren Coninc, wi willen dat cont si Onsen ghetrouwen verre ende bi, Beide de nu sijn entie hiernaer 410[regelnummer] Sijn sullen over menich jaer, Dat onse wijf, de conincginne, Vrouwe Emme, daer wi an dragen minne,Ga naar voetnoot412 Onse hoghe jeghenwoerdichede Aneghinc met hare bede, 415[regelnummer] Dat wi den grave Diderike, Onsen ghetrouwen, sekerlike
[pagina 23]
Soude gheven een Foreest, Dat in dat graefscap is meest Ende Wasda bi namen heet, 420[regelnummer] Ende twater, datter duergheet, Uutvaert, invaert, mersch ende weide, Lant ende onlant daertoe beide Ende aldat tote dien Foreeste Behoert in water ende in geeste, 425[regelnummer] Ende wiere gheboet toe daden echt.Ga naar voetnoot425 Dit daden wi gherne ende hets recht, Ende gheven in desen brieve Den selven grave, onse lieve, Dat Foreest, dat het sijn si 430[regelnummer] Ende besit als sijn erve vri,Ga naar voetnoot430 Ende hijt besitte van nu voert Met al datter nu toe behoert, Hi selve ende sijn erfnamen Of wien dat sijt oec altesamen 435[regelnummer] Vercopen willen of anelegghenGa naar voetnoot435 Sonder enich wedersegghen. Ende omdat dit vaste sal staen,
[pagina 24]
Es onse ghebot daertoe ghedaen, Ende hebber de hant toe ghegeven 440[regelnummer] Ende hieter oec den zeghel an geven Van onsen vingherlijn te waren. Ghegheven in ons heren jaren Ten dertiensten daghe van april Acht hondert jaer ende also wel 445[regelnummer] Achte ende sestich.’ Dus beganGa naar voetnoot446 Hollant grave te vanghene an. Weet wel, dat ic noyt en las, Wie anders dese grave was,Ga naar voetnoot448 Als ons de letteren doen verstaen, 450[regelnummer] Dan hi gheboren was sonder waen In manieren ende bi ghelikeGa naar voetnoot451 Vanden gheslachte van Vrancrike Of lichte Emme de coninghinne,Ga naar voetnoot453
[pagina 25]
Doer wies bede ende doer wies minne 455[regelnummer] Hi den grave dit goet gaf. Lodewich, daer wi seiden af, Was hem lichte nabelanc:Ga naar voetnoot457 Want dit es de ommeganc:Ga naar voetnoot458 Sulc lant ende sulke hantveste 460[regelnummer] Ne souden de moghenste ente beste Enen ongheboerne joncgelincGa naar voetnoot461 Niet gheven omme ghene dinc. Dideric nu, sijt seker das, De deerste grave van Hollant was, 465[regelnummer] Hadde enen broeder, hiet Walgher,Ga naar voetnoot465 De weert was ende geerGa naar voetnoot466 In sinen tiden ende ghetrouwe. Dideric hadde ener vrouwe,Ga naar voetnoot468 Die Gheve bi name hiet. 470[regelnummer] In sinen tiden eist ghesciet,
[pagina 26]
Dat sinte Aelbrecht was vondenGa naar voetnoot471 Bi ere nonnen, die tien stonden Den grave wijsde waer hi lach. Ende hi ginc op enen dach 475[regelnummer] Ende dede sijn ghebeente verdraghen Ter steden daer hi nu leget bi daghen,Ga naar voetnoot476 Ende makede op hem ene kerke Houtin van sulken ghewerke Als doe lovelic was ende sede. 480[regelnummer] Nonnen sette hi daer in mede, De Gode ende sinte Aelbrecht Loven souden na Kerstijn recht. In Vroenle gaf hi hem rentende dinghe,Ga naar voetnoot483 In Alkemare ende in Kallinghe,Ga naar voetnoot484 485[regelnummer] Daer si mede leven mochten Ende Gode dienen, opdat sijs rochten.Ga naar voetnoot486 Dit was rechte tote Egmonde Dat thovet ende tbeghin ter stonde Van der graefscap van Hollant was, 490[regelnummer] Also ict bescreven las.
[pagina 27]
Eens dinghes ic mi hier beroeme, Dat in ghetrouwen kerstindoeme Dese grafscap is begonnen: Want, als wi ghemerken connen, 495[regelnummer] Dideric, deerst fondament, Stichte kerken ende conventGa naar voetnoot496 Gode ende onser Vrouwen teren Ende den Heilighen ons heren: Want sinen patroen AelbrechteGa naar voetnoot499 500[regelnummer] So eerde hi in allen rechte. Dies wast recht dat God selve woude Dat voert in eren wassen soude,Ga naar voetnoot502 Alset dede: dat moghedi horen. Die Dideric, de God hadde vercoren, 505[regelnummer] Wan enen sone an sijn wijf Gheven, De Dideric is gheheten bleven,Ga naar voetnoot506 Ende hi ende salichlike sijn lijf.Ga naar voetnoot507 Hi ende vrouwe Gheve, sijn wijf, Waren tEgmonde begraven,
[pagina 28]
510[regelnummer] Dat si stichten met hare haven. Maer deghene, de tlatijn bescreef, In weet waerbi dat achterbleef, Hine bescreef dat jaer niet mede,Ga naar voetnoot513 Daer hi sinen ende in dede: 515[regelnummer] Bideen es mi oncont das, Hoe langhe dat hi grave was. In des Diderics tiden, als ict vant, Was een grave in Vrieslant, Die Gherolf bi namen hiet, 520[regelnummer] Ende wan, als men bescreven siet, An coninc Arnoude van Vrankenlant,Ga naar voetnoot521 Dat hi hem gaf bosch, mersche ende zant, Dat sinen graefscappe lach ghelaghe,Ga naar voetnoot523 Tusschen den Rijn ende Zuudhardeshaghe,Ga naar voetnoot524 525[regelnummer] Visscherie ende anders renten Ende quitet hem van parlementen.Ga naar voetnoot526
[pagina 29]
Doe screef men lxxxix jaer, Ten carnacion Gods, dats waer, Ende daertoe mede achte hondert. 530[regelnummer] Bideen mi al te seer wondert, Dat dit onscamel Vriessche diet,Ga naar voetnoot531 Dat van ystorien en weet niet, Hem beroemt ende seghet, Dat Kaerl, de tote Aken leghet, 535[regelnummer] Ghevriet soude hebben hoer lant,Ga naar voetnoot535 Ende ment noit in gheesten vant Ende si na dien Kaerl nochtan, Als ander bedwonghene man, Hadden naer twe hondert jaerGa naar voetnoot539 540[regelnummer] Lantsheren ende dienden voerwaer, Eer si ophieven de hant Jeghen de graven van Hollant. Dese Gherolf, de haer grave hiet, Men vint van hem anders niet, 545[regelnummer] Dan hem gaf te VrankenvoerdeGa naar voetnoot545 Coninc Arnout, dat mine woerde Hier te voren hebben ontbonden. Lichte hi starf in sinen stonden Sonder kijnt, ende onse graven 550[regelnummer] Worden heren van siere haven:
[pagina 30]
Want icker anders niet of vernam, Wan hi was of wan hi quam, Dan sine hantveste tEgmonde Wilen lach in ouder stonden. 555[regelnummer] No keric tonsen grave weder, Daer ic de geeste of leide neder,Ga naar voetnoot556 Na Dideric den eersten grave Quam sijn sone, daer ic ave Segghen sal wel ende waer: 560[regelnummer] Want den vader volghedi naer In kerstenliken daden na rechte; Hi vercoes sinte Aelbrechte:Ga naar voetnoot562 Want de kerke tEgmonde, De sijn vader in siere stonde 565[regelnummer] Van houte teerste maken dede,Ga naar voetnoot565 Brac hi ende sette daer ter stede Een Goeds huus van steine al, Dat van koste niet was smal; Enen fiertre hi mede berechte,Ga naar voetnoot569 570[regelnummer] Daer hi in leide sint Aelbrechte. De nonnen heeft hi danen ghedaen,Ga naar voetnoot571
[pagina 31]
Omdat de Vriesen sonder waen Hem waren so fel ende so swaer, Ende hi sette de moneke aldaer, 575[regelnummer] Daer alnoch opden dach heden Covent woent aldaer ter steden, Ende mersde hem haer goet nochtanGa naar voetnoot577 In Scaghen ende in Haregan,Ga naar voetnoot578 Tote Egmonde ende in Rimigghen, 580[regelnummer] Bi Hemskerke ende te Zutherem, Van Winnen tote Aran also Ende de kerke van Heilichlo, Tiende ende kerke van Zassenem Ende scone rente oec in Waelhem, 585[regelnummer] In Limmen ende in Baelhem, In Smittem ende in Arem, In Ordebolle ende in Those mede, In Obinghen ende in Heemstede, Ende bi Beemster gaf hi hem goet 590[regelnummer] Tusschen Zulinghen de vloet,Ga naar voetnoot590
[pagina 32]
Ende huuslede vier morghen vrie, Ende daertoe de vischernie; In Velsen lant en den outaer Sinte Achten daghe dore, dats waer;Ga naar voetnoot594 595[regelnummer] In Voerhout tiende ende kerke mede, Die tiende van Nortike, die stede, In Alcmaer die tolne alte male: Dus goede hi de heren wale.Ga naar voetnoot598 Dese Dideric goed ende wert 600[regelnummer] Had een wijf, heet Hildegaert, Hovesch van leven ende van zeden, Vol alre doghentachticheden, De sinte Aelbrecht te deele Gaf utermaten scone juwele, 605[regelnummer] Wonder sconeit van maniere.Ga naar voetnoot605 Soe gaf hem ene taefle diere Bede van selvere ende van goude
[pagina 33]
Ende van stenen menichfoude. Men vint int Romsche rike ghene 610[regelnummer] Dies ghelike diere stenen, Als in ghene taefle staen. Daer in vant men sonder waen Den topaes metten robine, Saffiere ende corangeline, 615[regelnummer] Onikel ende calcedoneGa naar voetnoot615 Ende menighe miraude scone, Liguriuse ende elitrope, Jaspire groene van dieren cope, Den camachien ende den akaet, 620[regelnummer] Den ostelaen, de niet es quaet Hem, de onghesien wille gaen,Ga naar voetnoot621 Wasser oec mede inghedaen. Dese taefle, diere ende waert, Gaf sente Aelbrecht Hildegaert 625[regelnummer] Van Hollant, de ander gravinne. Oec gaf si doer sine minne Enen ewangelienboec der mede Ghemaect met groter dierhede
[pagina 34]
Van edelen stenen, van finen goude: 630[regelnummer] In weet wie beteren toghen soude. Al hadden wi anders geen orconde, Wane onse graefscap begonde, So van edelen vrien conne, So van dorpers in den begonne, 635[regelnummer] So makets ons dese taefle vroet Die erve ende dat grote goet, Dat men gaf tote Egmonde, Dat van edelen tronke begonde:Ga naar voetnoot638 Want et en es te wanen niet, 640[regelnummer] Dat al dat ghemene diet, Dat tusschen der Elven woent enter Seinen Ende vanden berghe haerneder al reineGa naar voetnoot642 Toter Nortzee alghemene Gheremerden niet die diere stene,Ga naar voetnoot644 645[regelnummer] Die men inde taefle ziet. Hierbi so ne eist te waenen niet, Al hebbent de scrivers vergheten,
[pagina 35]
Hen was een edel tronc vermeten Ende van den kerstinen zeden, 650[regelnummer] Die Gode also vele eren deden. Nu hoert de ystorie voert: Die grave Dideric, als ghi ghehoert Hier voren hebt die waerheit das Dat hi de eerste grave was, 655[regelnummer] De van Hollant grave hiet, God, de alle zaken vorsiet, Gaf hem kinder van groter waerden Bi sinen wive, vrouwe Hildegaerden, Die haer vorders verwonnen mede 660[regelnummer] In doghedeliker werdichede: Enen sone, Aernout hiet, Dien hi Hollant na hem liet, Ende Egbrecht, enen anderen daernaer, De daernaer over somich jaer, 665[regelnummer] Also als ict bescreven las, Aerdsch bisscop van Trier was,Ga naar voetnoot666 Daer ic een deel of segghen sal Ende niet dan de wareit al.Ga naar voetnoot668 Dese doe hi aerdsch bisscop was,
[pagina 36]
670[regelnummer] Ghedochte hem wel int herte das Wanen hi comen was van gronde Ende eerde tGoeds huus tEgmonde, Als sine vorders daden na rechte, Ende offerde sinte Aelbrechte 675[regelnummer] Ene goudijn cruce van scoenre maniere, Ende oec ene kasuffle diere, Ene aelmatike ende een missaelGa naar voetnoot677 Capittelaer ende een passionael, Ende ander goede boeke dar met, 680[regelnummer] Doude ende nie wet, Bescreven in letteren fine, Ende vol heilichdoems ene scrine.Ga naar voetnoot682 Arnout sijn broeder nam met eren Een wijf in dat jaer ons heren 685[regelnummer] Neghen hondert jaer ende tachtich, Van gheslachte groet ende machtich, Van Grieken sconinx dochter waert, De gheheten was Lutgaert: Teofanus was hoers vader name; 690[regelnummer] Ene suster had soe bequame,
[pagina 37]
De Teofana was ghenant, De keyserinne was becant, Des derdes keyser Otten moeder. Dese minde als haren broeder 695[regelnummer] Den jonghen Arnoude van Hollant, So dat si enen wech vantGa naar voetnoot696 Entie aerdsche bisscop Aegbrecht Van Trieren, die sijn broeder was echt, Ende de bejagheden beide gader 700[regelnummer] Den grave Diderike, Aernouds vader, An coninc Otten, haren sone, De sieder keiser was na tgone, Dat men hem in erven gafGa naar voetnoot703 Alt goet, daer te voren af 705[regelnummer] Sine vorders waren dienstman. Ende hi breder hem nochtan.Ga naar voetnoot706 Aldus sprac, als ghi hier hoert, De hantveste in Duutsche woert:
[pagina 38]
‘In den name der drivoudichedenGa naar voetnoot709 710[regelnummer] Otte bi Goeds jonsticheden Coninc: wi willen dat cont si Al onsen ghetrouwen verre ende bi, De nu sijn ende sullen sijn mede, Hoe wi om onser moeder bede, 715[regelnummer] Onser vrouwen, om haer minne, Teofana der Keiserinne Ende daertoe emmer Augusta, Ende om ons ghetrouwes vrients daerna Van Trieren bisscop Egbrecht 720[regelnummer] Ende om Heinrics bede echt, Hertoghe van Beyeren ons neven, Diedrike van Hollant wilden gheven Wat dat hi van ons hout in lene, In dienste, dat wijt hem al reneGa naar voetnoot724 725[regelnummer] In gherechter erven gaven Wat so hi helt of lants of haven Tusschen desen twe wateren IJsel ende Liore: So ghevent wijt hem te vrier core Met alder nutscep, de hi besat
[pagina 39]
730[regelnummer] Aldaer te voren inde stat, Ende wi gheven voert hem der nare Al dat hi in Zonnemare, Dat dorp, besat voert ende bi, Dat het voert sijn eighin si; 735[regelnummer] Noch dat tusschen twe watren leghet, De men dus te noemen pleghet: Medemelec ende Chinneloes, Met datter toe behoert altoes, Gheven wi hem al eighen echt, 740[regelnummer] Ende daertoe mede al dat recht Van Texele ende datter toe behoert, In vrien eighindome voert, Uutghenomen trecht allene,Ga naar voetnoot743 Dat men heet huuslade int ghemene: 745[regelnummer] Dit recht willen wi dat hem an coemt In de graefscap, de men dus noemt Kinhem, Texele ende Maeslant, Ende hi vort hebbe in sine hant Macht te doene met desen goede 750[regelnummer] Sinen wille ende sine ghemoede, Wisselen, gheven of vercopen, Of so wat datter op mach lopen.
[pagina 40]
Dies gheven wi hem dese letteren fine Besegelt met onsen vingherline. 755[regelnummer] Ghegeven int jaer Goeds, dats waer, Neghen hondert ende lxxxv jaer. In den oest op den zelven dach, De na sente Bertelmeus lach. Tote Niemaghen al openbaer 760[regelnummer] In Otten des coninx ander jaer.’ Dus moghedi merken de waerheit das, Dat Otte nochtoe. gheen keiser was: Want hi hem inde letteren niet Augustus noch en bescref, noch en hiet. 765[regelnummer] Wes bewinden hem dan de Vriesen? Wanen si verdullen ende verriesenGa naar voetnoot766 Die ghene, de dat waer weten, Dat si hem vrieheden vermeten, De hem Kaerle de grote gaf, 770[regelnummer] Daer men niet en vindet af? Ende dit was hondert ende lxx jaer Na den groten Karel, dats waer,
[pagina 41]
Dat dese hantveste was ghegeven, Ende nochtoe waren si bleven 775[regelnummer] Almaengen onderdaen, Als ment voer waer mach verstaen. Hier endt op die Vriesen mijn scelden, Ende wil mijn belof vergheldenGa naar voetnoot778 Vanden grave Diedrike, 780[regelnummer] Dien Otte dus makede rike. Dese Didrik van heilighen doeneGa naar voetnoot781 Dede opheffen sinte Jeroene: Want die sint hiet openbaere God ons heren martelare. 785[regelnummer] Van Nortdike, daer hi lach begraven, Dede hine met coste ende met haven Eerlike voeren tEgmonde, Daer hi leget nu ter stonde. Dideric versciet van desen levene, 790[regelnummer] Doe men tachtich ende sevene Ende neghenhondert screef de jare, Na dat die maghet was moeder mare. Hi ende sijn wijf worden begraven TEgmonde, dat si met haven
[pagina 42]
795[regelnummer] Ende met erven hadden gherijct. Ewelike haer weldaet blijct. Hi ende sijn vader, als ict vant, Waren graven van Hollant Hondert jaer twintich ende vive. 800[regelnummer] Nu latic van desen grave bliven. Ic saelt wel weder anevaen. Bin haren tiden so is tegaen Kaerls gheslachte, dat onscone Verloos de Roomsche entie Vrancsche crone. 805[regelnummer] Kaerl (de) grote liet enen zone, Lodewich so hiet die gone, Als hier voren staet ghescreven. Van hem sijn drie kijnder bleven: Lotarise quam an Lotrike 810[regelnummer] Ende van Lombaerdien tkeiserrike; Lodewike quam Aelmaengen an. Dus waersi keiser de twee manGa naar voetnoot812 Int Roemsche rike langhe daernaer, Sonder dat allene twee jaer 815[regelnummer] Haer darde broeder keiser was, Kaerl de calewe, als ict las, De te Monte Sarepte was ontfaenGa naar voetnoot817
[pagina 43]
Ende hevet, zwaert abijt anghedaen. De heren, die horden ten gheslachte, 820[regelnummer] Holpen die heilighe kerke met machte, Dat si hare hertoechdoeme gaven Ende haer graefscappe ende andre haven Ende maecter biscopdoeme af Ende grote abdien, nadat elc gaf, 825[regelnummer] Daer si hem begaven inne. Dus moeste dalen, als ic kinne, Van Kaerls vlesche 't edele bloet, Karel de calewe, die hier voren stoet,Ga naar voetnoot828 Daer de graefscap van Hollant of quam. 830[regelnummer] Sijn gheslachte, als ic vernam, Behelt de crone gheweldelike Vanden lande van Vrankerike, Totte dat men screef al openbaer Tcarnacion ix hondert jaer 835[regelnummer] Ende lxxx ende zevene. Doe versciet van desen leven Lodewich, die Vrancse here, Die een jaer, een luttel mere, Crone droech als lands behoeder 840[regelnummer] Ende ne liet kijnt noch broeder, Dan enen oem, de sekerlike Van Brabant ende van Lotrike Hertoghe was ende Karel hiet, De trike conde ghewinnen niet: 845[regelnummer] Want Hughe Capet, grave van Parijs, De moghende was ende seer wijs, Onderghinc hem die croneGa naar voetnoot847
[pagina 44]
Ende vinghene met siere honeGa naar voetnoot848 Te Louwen in de vaste stat,Ga naar voetnoot849 850[regelnummer] Ende lieten sterven na dat Tote Orliens in dat prisoen; Ende nochtan doer aldat doen Waren si twier zuster kinder, Hughe ende Karel, de starf ghinder. 855[regelnummer] Hughen geslachte zekerlike Regneert noch heden in Vrancrike. Dit ghesciede te voren een jaer Eer dander Dideric starf voer waer. Nu keric daer ict leide neder 860[regelnummer] Van den graven te scrivene weder. Arnout, des ander Diederixc sone, Wort grave van Hollant, als de gone Dient van rechter gheboerten an quam, Als ic eer seide, de een wijf nam, 865[regelnummer] Die Lutgaert hiet ende moije was Des derden Otten, sijt seker das.Ga naar voetnoot866 Dese twee goedden oec medeGa naar voetnoot867 Egmonde cloester entie stede In Thosen ende in Castrichem,Ga naar voetnoot869
[pagina 45]
870[regelnummer] In Velsen ende in Zassenem, In Voerhoute ende in Nortdike mede, In Lopsen ende in een andre stede, Tenen watre, dat men die Maerne seide, Ende oec in de poort tote Leiden, 875[regelnummer] Entie Berghen bewesten Rine; Vlaerdinghen, die kerke fine, Gaf hi hem ende den tienden mede Tusschen Mattinghe ende Durlede. Hierbi so proevic ende kinne, 880[regelnummer] Dat hi an Gode leide minne. Arnout wan an sijn wijf Lutgaert Enen Dideric ende enen Zivaert, Die Zivard Zicke gheheten was Ende te Castrichen luste (hem) das, 885[regelnummer] Dat hiere een wijf nam dor haer scone Of dor der toverien hone. Van hem so quam groot gheslachte, Maer niet also starc van machte, Dat si noch nie in de hantGa naar voetnoot889 890[regelnummer] Ghewonnen alse graven Hollant. Int jaer ons heren ix hondert jaer Ende drie ende neghentich vorwaer
[pagina 46]
So wort te keyseren vercoren Die derde Otte, als wijt horen. 895[regelnummer] Lutgaerde, gravinne van Hollant, Was sijn moeije, dats becant. Int selve jaer begonsten riesen Ende striden die Westvriesen Jeghen den grave Aernoude, 900[regelnummer] De haer here wesen zoude. Op Winkelmeet dat si doe quamenGa naar voetnoot901 Die grave entie Vriesen te samen, So dat hi op hem quam met gere Ende bleef versleghen inde wereGa naar voetnoot904 905[regelnummer] Met groter menichte vanden sinen, Dat te scaden ende seer te pinenGa naar voetnoot906 Den lande wort ene langhe stonde. Begraven wort hi tEgmonde, Ende daer na sijn wijf Lutgaert, 910[regelnummer] De hi lief hadde ende waert. Vijf jaer hadde hi in hand,Ga naar voetnoot911 Alse grave, dese Hollant.Ga naar voetnoot912
[pagina 47]
Sine kindere Diedric ende Zivaerd Waren jonc ende onbewaerd:Ga naar voetnoot914 915[regelnummer] Douste hadde cume xii jaer: Dus stont tlant in groten vaer. Grave Diedric, Arnouds zone Ende Lutgaerden, was die gone, Dien met rechte tlant an quam, 920[regelnummer] So dat hi te wive nam Ene, hiet Otild, daer hi an Bi Goeds gracie twee kinder wan, Enen Diedric ende enen Florens. Desen quam in sijn ghepens, 925[regelnummer] In sinen wille, in sinen ghere Pelegrime te sijn over mere, Ende was dierste van den graven, Die met ghebeden ende met haven Eerden theilighe graf ons heren. 930[regelnummer] Dese gaf sinte Aelbrechte teren In Kadenborch x pont ten jare,Ga naar voetnoot931 Ende in Kadenborchbroec daernare
[pagina 48]
xvi onsen renten mede, Ende in Zweten, tere stede, 935[regelnummer] xiii onsen ghelt ende lant;Ga naar voetnoot935 In Waldunen hi verbant xvi onsen sente Aelbrechte; In sijn Vrijdghers hi berechteGa naar voetnoot938 xvi onsen penninghe mede.Ga naar voetnoot939 940[regelnummer] Daertoe offerde hi ter stede Twe diere pellen, die men dareGa naar voetnoot941 Te hoghentide hanghet openbaere. Zivaerd Zicke, hebben wi vereest,Ga naar voetnoot943 Gaf aldaer tlant op die gheest, 945[regelnummer] Drie pont ten jare in Akerslote, Ende in Meban gaf hi de groteGa naar voetnoot946 Van twee gelts. Daer te stede Leghet hi ende sijn wijf mede, De scone clenode daer ter stonde 950[regelnummer] Sinte Aelbrechte gaf tEgmonde.
[pagina 49]
Int jaer ons heren dusent ende drie Starf keiser Otte, ende sider nie So ne wart daer of keiser gheboren, Hi ne worter anders toe ghecoren. 955[regelnummer] Want dese drie Otten erfden trike So dat het ginc ervelike Vanden vader toten zone, Sonder allene dat die goneGa naar voetnoot958 Te Rome voer, ende datten wiede 960[regelnummer] Die paus selve ende benediede; Maer na dien dat Otte was doot, De Roomsche kerke wederbootGa naar voetnoot962 Ende de heren van den rike, Ende coren ghemeenlike 965[regelnummer] Seven prensen, de kiesen zouden, Dies waerdich waren, wien si wouden, Die Roomsche keiser soude wesen. Nu sijn zeven heren te desen: Dre ardsche biscoppe, vier leke heren, 970[regelnummer] Die men hier mach bi namen leren: Van Almaenghen de cancelier, Die van Mensen es een al hier,
[pagina 50]
Entie van Trieren es een van allen,Ga naar voetnoot973 Die es cancelier van Gallen, 975[regelnummer] Entie van Coelne also wale, Die cancelier is van Ytale. Dit sijn dre gheleerde heren. Die vier leke willic u leren: Daer pleghet die ene of te sine 980[regelnummer] Die plaesgrave van den Rine,Ga naar voetnoot980 Die is drussaten des riken ghenant; Die ander es van Zassenlant Die hertoghe, die des ghelike Dat zweert voert van den rike; 985[regelnummer] Die derde, die ne staets niet ave,Ga naar voetnoot985 Dats van Brandenborch die marcgrave, Dats des riken camerlync; Die vierde, dat es ware dinc, Dat is die coninc van Behem: 990[regelnummer] Scinke des riken noemt men hem.Ga naar voetnoot990 Desen zeven was dere groot Ghegeven na sderden Otten doot,
[pagina 51]
Dat hi keiser soude wesen, Die ghecoren ware van desen. 995[regelnummer] Nu keric tonsen graven weder, Daer ic die geeste of leide neder. In des graven Diderics tiden, Daer wi de gheeste of lieten liden - Die grave Arnouds zone was -, 1000[regelnummer] Doe men screef, als ic daer las, Ons heren jaer dusent ende tiene, Ghevelt de van Utrecht onsiene:Ga naar voetnoot1002 Die Normannen verbranden die stede Ende sloughen vele lieden mede. 1005[regelnummer] Als men screef ons heren jaer Dusent xviii was torloghe zwaer Vanden grave Diderike Op de Vresen ghemeenlike: Want om sijns vader doot hi quam 1010[regelnummer] Op hem zwaerlike ende gram,Ga naar voetnoot1010 Ende hem wort helpe des ghelike Ghesent van keiser Heinrike Een hertoghe, de Godevaert hiet; Maer dat en diedde algader niet:
[pagina 52]
1015[regelnummer] Want een luut quam, men ne weet Wanen dat hem quam ghereet:Ga naar voetnoot1016 Die stemme riep: vliet, heren vliet! Wonder groot is daer ghesciet: Want der Vriesen meneghe cleneGa naar voetnoot1019 1020[regelnummer] Slouch daer meneghen ghemene,Ga naar voetnoot1020 Ende al there wort ondaen, Entie hertoghe wert ghevaen, Dus ghevellet scadelike Desen graven Diderike.Ga naar voetnoot1024 1025[regelnummer] Met oerloghen ende met pinen Behelt hi Kenemare metten sinen. Onghewroken sinen vader Moste hi laten altegader, Ende starf in ons heren jaer 1030[regelnummer] Dusent dertich entaernaer Neghene mede. Met groter weerde Was hi tEgmonde brocht ter eerde. xlvi jaer mach men lesen, Dat hi grave hadde ghewesen. 1035[regelnummer] Hollant ontfinc den vijften grave,Ga naar voetnoot1035 Die Dideric hiet ende tlant ende have
[pagina 53]
Vanden vader ane quam. Onlanghe hi de nutscep nam. Tote Dordrecht in de poort 1040[regelnummer] Wort hi belaghet ende vermoort Van sinen vianden onversien, Ende dat lantscap quam na dien Op sinen broeder na sijn lijf - Want hijn hadde kint noch wijf-, 1045[regelnummer] Ende die Florans bi namen hiet. Hi starf, als ment bescreven siet, Dideric in ons heren jaer Dusent xl ende achte daernaer. Neghen jaer hadde hi bi desen 1050[regelnummer] Grave van Hollant ghewesen. Florens was die seste grave: Hem quam an lant ende have. Dese nam Gertruden te wive, Edel ende scone van live 1055[regelnummer] Was soe ende van maghen hoghe: Herman, van Zassen de hertoghe, Was haer vader, een hoghe man. An dese vrouwe Florens wan Sinen sone Diderike 1060[regelnummer] Ende ene dochter desghelike, Die in huwelike te loneGa naar voetnoot1061
[pagina 54]
Seder hadde de Vrancse crone, Als distorie sal segghen uut. Dese Florens ende sijn wijf Gertruut 1065[regelnummer] Gaven oec goet tote Egmonde: In Espendelf renten vijf pondeGa naar voetnoot1066 Ende een onse daertoe mede; In Boschuse ende tere ander stede Hebben sise mede gherentGa naar voetnoot1069 1070[regelnummer] xxii onsen ommetrent; Omtrent Delf an beiden siden xix morghen ten selven tiden. Tien tiden was in Vlaendren mede Een grave van groter moghenthede, 1075[regelnummer] Die Boudene van Risele hiet: Want, als ment bescreven siet, Hi makede Risele de stede, Ente kanesie oec mede,Ga naar voetnoot1078 Daer hi noch in begraven leghet. 1080[regelnummer] Dese Boudin, als men ons seghet, Die wort keiser Heinrics man, Omdat hi van hem ghewan
[pagina 55]
Walchren entie Vier Ambochten Ende over Scelt tlant, dat hi sochte. 1085[regelnummer] Dit ghesciede in ons heren jaer Dusent ende lvii, dats waer. Dese Boudijn hadde twee sonen, Enen Boudijn entien gonenGa naar voetnoot1088 Quam an de graefscap sijns vader 1090[regelnummer] Ende Henegouwen altegader: Ende want hi teser geeste niet en hoert, So sal hierna van hem voertGa naar voetnoot1092 Ghetelt worden wat ghesciede In sinen tiden onsen lieden. 1095[regelnummer] Hier keric tonsen graven weder. Florens dwanc op ende neder Sine viande haer ende daere, Sodat hise brochte in vare Ende maketse oec also mat,Ga naar voetnoot1099 1100[regelnummer] Dat niement waende in sine stat Seker wesen daer hi lach, Sodat hi op enen dach Ter Masen waert ende ten Wale Verwonnen hadde altemale 1105[regelnummer] Een groot deel siere viande; Ende als hi keren soude te lande,
[pagina 56]
Nam hi sijn selves quaden goem Ende soude onder enen boem Te Hamerte onder die scade rusten: 1110[regelnummer] Want hitte ende vaec deets hem lusten. Daer hi seker waende wesen, Quamen sine viande in desen Op hem ridende onversien; Eer hi ente sine consten ontflien, 1115[regelnummer] Wort hi versleghen daer ter stede Ende vele van sinen lieden mede Ende wort tEgmonde ghedraghen Ende begraven bi sinen maghen TEgmonde, daer sijn broeder lach 1120[regelnummer] Dideric. Groot hantgheslach Was daer, alst geen wonder sceen. Men screef lx doe ende een Ende dusentich, ons heren jaer, Doe ghescie de plaghe zwaer. 1125[regelnummer] xiii jaer, dus est ghetelt, Had hi Hollant in sijn ghewelt; Sijn wijf offerde tier tijt Twee kasuffelen ende een tapijt Vor haren man, ende helt in hant 1130[regelnummer] Met haren kinderen voort Hollant Int jaer Goeds lx ende drie Ende dusent, dus lesen wie, Robrecht, grave Boudens sone, - Die jonxte was hi de gone
[pagina 57]
1135[regelnummer] Van den tween van Vlaendrenlant - Nam te wive in huwelike bant Gertruden, de weduwe grave Florens, Dies van Hollant was de chens.Ga naar voetnoot1138 Ende dat maecte Boudijn, sijn vader: 1140[regelnummer] Want hi hem ontsach altegader Dat hine kende scarp ende vroet, Ende hi noch soude omme goetGa naar voetnoot1142 Bouden sinen broeder anspreken, Die zachte was ende sonder treken. 1145[regelnummer] Dies so stac hijn uten lande Ende dedem opheffen die hande TOudenaerde ende sweren dan Openbare voer de man,Ga naar voetnoot1148 Dat hi altoos in ghere sake 1150[regelnummer] Den broeder om lant anesprake; Ende brochtene tesen huweleke. Gertruut sach wel dat soe brekeGa naar voetnoot1152 Helpen hadde ende nam den man. Dus quam Roebrechte Hollant an,
[pagina 58]
1155[regelnummer] Ende want sijn vorsate Florens Ghegoet was op der Vresen chens,Ga naar voetnoot1156 Eer hem Hollant anequam, Hiet men doe, als ict vernam, Grave van Vrieslant bi toenamen, 1160[regelnummer] Ende vort wort Robrecht altezamen. Gheheten Robrecht de Vriese mede Na sinen vorsate: dus wilde de sede. Achte jaer vervoghede hi HollantGa naar voetnoot1163 Ende hat metten wive in hant. 1165[regelnummer] Maer in sinen vierden jare Quam hem in Hollant de mare, Dat sijn vader waer doot bleven, Die hem twijf hadde ghegeven. Boudijn sijn broeder met siere vrouwen 1170[regelnummer] Helt Vlaendren ende Henegouwen Niet meer dan drie jaer na den vader. Hi starf ende het quam altegaderGa naar voetnoot1172 Op Aernoude ende Boudijn, sijn kinder. Maer sijn wijf Richilt behilt ginder 1175[regelnummer] Boven deen kinderen de overhant, So datse die van VlaendrenlantGa naar voetnoot1176
[pagina 59]
Haetten om haer moeijlichede, Haer ende haer kinder mede, Dat haer swaerlike vergijnc, 1180[regelnummer] Als u hier na tellet die dinc.Ga naar voetnoot1180 Als men dusent ende lxx screef, Machmen lesen dat doot bleef Godevaert vander Muesele hertoghe,Ga naar voetnoot1183 Een rike man ende een hoghe, 1185[regelnummer] Dies Brabant, Lottrike ende Ardenne Algader was, als ic bekenne, Ende liet Godevaerde, den bocheus,Ga naar voetnoot1187 Die sere vrome was ende preus,Ga naar voetnoot1188 Ende ene dochter, die hiet Yde. 1190[regelnummer] Haer kinder sijn bekent wide: Want si droech Godevaerde van Bulgioen, Den edelen, stouten, vromen baroen, Ende Boudijn sinen broeder mede, Die coninc inde heilighe stede 1195[regelnummer] Wart tote Jherusalem, Als men lesen mach van hem. Die bocheuse Godevaert, Dies hier voren ghewaghen waert,Ga naar voetnoot1198
[pagina 60]
Quam met conincliken here 1200[regelnummer] Op Hollant mit starker were,Ga naar voetnoot1200 Ende van Utrecht quam met hem In helpen de bisscop Willem,Ga naar voetnoot1202 Ende al op Robbrechte de Vriese, De van sorghen ende van verliese 1205[regelnummer] Ute Hollant was verdreven. Zijn stiefzone is met hem bleven, Die nochtan doe jonc was ende clene. Te Ghent quam hi ontgoet al rene. Men screef dusent, als dit ghevel, 1210[regelnummer] Een ende seventich also wel. Vier jaer stont in Godevaerts hant Aldus de graefscap van Hollant. Int jaer te voren, eer de Vriese Comen was te desen verliese, 1215[regelnummer] Was Boudijn sijn broeder doot bleven, Ende als hi int lant quam verdreven, Quamen an hem de baroene, Poerters, ridders van hoghen doene, Ende baden hem om helpe ghinder 1220[regelnummer] Van dat Rikilt ende haer kinder Vlaendren reimerden also sware:Ga naar voetnoot1221
[pagina 61]
Wille hi vechten jeghens hare, So willen alle mit hem sterven Of hem daer an Vlaendren erven:Ga naar voetnoot1224 1225[regelnummer] So dat hi des hadde gheer, Ende quam doe met sinen heer Bi Cassel tSint-Omaers waert. Daer quam Rikelt an de vaert, Arnout ende Bouden, hare kinder, 1230[regelnummer] Ende met hem groot heer ghinder, Die coninc Philips van Vrancrike. Daer was ghevochten bitterlike. Arnout, de outste zone, bleef doot; Bouden de jonxte de onscoot. 1235[regelnummer] Men horder nummerme na tale. Die coninc Philips also wale Gheesconfieert ende al ondaen, Rikilt selve wort ghevaen. Entie Vriese die wort mede 1240[regelnummer] Tot Sinte-Omars inde stede Ghevaen, sodat men sprac der af, Dat men den enen om den anderen gaf, Ende Roebrecht de quam te lande
[pagina 62]
Ende had al Vlaendren in sine hande 1245[regelnummer] Sident xxii jaer. Tote Cassel maecti daernaer Ene canesie, daer hi in leghet,Ga naar voetnoot1247 Tsinte Pieters, also men zeghet. An Ghertruden, wedewe grave Florens, 1250[regelnummer] Wan hi enen zone, die sijn ghepens Sident sette te dienste ons heren, Ende hi bejaghede vele eren Met Godefrote van Bulgioen Int heilighe lant van proemissioen, 1255[regelnummer] Den heidinen te verliese, Ende hiet oec Robrecht de Vriese. Siere stiefdochter, de grave Florens wan, Gaf Roebrecht enen hoghen man, Coninc Philips zone van Vrancrike, 1260[regelnummer] Den jonghen coninc Lodewike; Ene ander dochter drouch hem. Gertruut, Die was in Denemarke bruut Ende nam den coninc Kanuut aldaer. Van haer quam Karel, de daernaer
[pagina 63]
1265[regelnummer] Vlaendren heeft an hem ghedreghenGa naar voetnoot1265 Entie te Brucghe was versleghen. Adele hiet dese vrouwe hoghe; Sedert had soe den hertoghe Van Poelgen tenen rechten man,Ga naar voetnoot1269 1270[regelnummer] Daer soe bi enen zone wan. Noch ene dochter droech hem Gertruut, Die na der moeder hiet al uut; Die droech Diderike van Elsaten.Ga naar voetnoot1273 Van hem quam Vlaendren te baten 1275[regelnummer] Grave Philips, (die) deech te niete. Maer van Henegouwen Margriete,Ga naar voetnoot1276 Sijn suster, was grave Boudijns moeder Ende wan Margrieten. Men vant vroeder Vrouwe neghene in haren tiden. 1280[regelnummer] Hier latic de geeste liden Van den grave Roebrecht den Vriese, Die na sinen zwaren verliese, Dat hi verloos in Hollant, Vlaendren al ghewan in hant. 1285[regelnummer] Nu meer sal ic besceiden voort Van den Hollanschen graven die woort.
[pagina 64]
Godevart, die ghebuulde hertoghe, Die van sinne was stout ende hoghe, Hadde gheworpen onder hem, 1290[regelnummer] Bi den bisscop van Utrecht Willem,Ga naar voetnoot1290 Hollant, ende was vier jaer here. Hi scade den Vriesen vele zere. Int jaer Goeds dusent seventich ende twe So dede hi den Oest-vresen we 1295[regelnummer] Ende sloech hem of menighen man; Groten roef hi hem of wan Ende bernde dorpe ende steden Met harde groter moghentheden. Doch sciet hi van desen live, 1300[regelnummer] Als men lxx ende vive Ende dusent screef, ons heren jaer, Met ere avonturen swaer: Want daer hi ghinc ter heimelicheden Belagheden aldaer ter steden 1305[regelnummer] Een Ghiselbrecht, de knape was Diedrics van Hollant, ende dor das Wonde hijn harde onscamelike.Ga naar voetnoot1307 Godevaert ghevoelde vreselike
[pagina 65]
Sine smerte, ende hiet doe recht, 1310[regelnummer] Dat men voerde tote Utrecht, Ende daer dede hi sinen ende Voor maerte op die vijfte kalende. Willem, de bisscop, starf also wel Daerna int uutgaende aprel, 1315[regelnummer] Ende Coenraet was bisscop ghecoren. Nochtoe was Hollant verloren.	[tekstkritische noot]vs. 2. C. mine sinnen yet leggen stille. B. minen ..... legghen stille. Tusschen minen en legghen zijn eenige letters uitgesleten, er schijnt gestaan te hebben sin yt. vs. 3. C. verderven ledichede. 4. C. wil ic stede. 5. C. die. 6. C. en B. Die. Dus in 't vervolg gemeenlijk, waar A. de heeft. 10. C. ic bescreven. 11. C. en B. tEgmonde. 12. C. vrayer, B. vraeyer. 14. C. en B. Sonder yernent. 15. C. het dinct. B. dunct. 16. C. liede B. lude. voetnoot2 vs. 2. mijn sijn, d.i. mijn zin, het vermogen van mijnen geest. [tekstkritische noot]vs. 17. C. Anders yeesten. B. Anders jesten. 19. B. Wane si selver. 21. C. en B. ende. 23. C. wil ic. 24. C. landen. 26. C. en B. cortelike. 27. C. en B. pine. 28. C. en B. gheve ic den. 29. C. en B. moghet sien. 30. C. en B. Wanen. 31. C. reden. 32. C. en B. hebt. 33. C. en B. reden ghi oec zoect. Gemeenlijk schrijft B. zwaar A. s heeft. 34. C. en B. uzere. voetnoot17 vs. 17. giesten, d.i. het latijnsche res gestae. Men vindt dit woord op verscheiden wijzen geschreven: geesten, jeesten, yeesten, yesten. voetnoot22 vs. 22. bederve, d.i. behoefte, wat zij behoeven tot hun bestaan. voetnoot26 vs. 26. overliden, eigenlijk overgaan, d.i. doorloopen, verhalen. voetnoot27 vs. 27. Dese-ghepens, d.i. deze moeite en studie, te weten de vrucht daarvan. voetnoot33 vs. 33. soeckt d.i. tracht te overwinnen, vgl. vs. 53, en II, 552. III, 1530. VII, 727, 1089. [tekstkritische noot]vs. 35. C. en B. biddic die noyt beghan. 37. C. en B. Om berechten. 38. B. leeren. 41. C. en B. hoer ic. 42. B. Nyemagen. 45. B. Masen - Rijn: sijn. 48. C. en B. min. 49. C. Lauece B. Lauwerse, C. en B. Elve. 50. C. en B. keyseren. 52. C. en B. mer - starc. 53. C. en B. ende die zoeken. 54. B. Dicke. 55. C. en B. ryc. 56. B. den. voetnoot35 vs. 35. de noeit en began, d.i. den Oneindige. voetnoot43 vs. 43. Nederzassen. Zie Inl. bl. ix. voetnoot44 vs. 44. versciet, verl. tijd van versceiden, afdeelen. voetnoot49 vs. 49. In den tekst staat: Laveten, vergel. Inleid. bl. lxxx-lxxxvii. voetnoot53 vs. 53. zoekene, zie aant. vs. 33. [tekstkritische noot]vs. 57. C. en B. Wiltenburch. 58. C. Dat tfolc. 59. B. gheboernes: zes. 62. C. kerstijn. 65. nederen. B. roemsche (zoo ook elders). 67. in C. de letters vóór ende van uitgewischt. 68. C. menich. B. hare. 69. C. rine C. vort met sire. B. pijn. 72. C. somighen. B. zetteder in zommighe. 76. C. en B. Vriesen. 77. C. en B. eerst C. dien. 78. C. en B. hets. 79. C. en B. Heyden. voetnoot65 vs. 65. Te nederne, d.i. te vernederen, ten onder te brengen. voetnoot66 vs. 66. beghincse, d.i. viel hun onverhoeds op het lijf. [tekstkritische noot]vs. 81. C. heydijn. 82. ontbreekt in B. 83. B. zeder. 84. C. vrankerike. B. coninghen van vranckerike. 85. B. duutslant. 86. C. hant. B. hoer hant. 87. C. en B sult. 88. C. herstelle. B. harstele. 89. C. en B. Diet zwaert van Vranckeric. 90. C. Hi had orloghen. B. Hi hadde orloghe. 91. C. en B. roboude gods. 93. B. eeren. 95. C. en B. XC. 97. C. Willibrorde. B. Willeboerde. C. en B. eerst. 98. C. en B. tghelove. 99. C. en B. Tot west cappelen. 100. C. en B. aenbedende. 101. C. Marcuriose eenen. B. Mercuriose. voetnoot86 vs. 86. In den tekst staat: lant. voetnoot100 vs. 100, 101. Daer hi aenbeden vernam Mercuriuse (in den tekst staat Mer cruuswise) over enen god, d.i. waar hij Mercurius als God zag aanbidden. [tekstkritische noot]vs. 103. B. volc. 104. C. Mer - sware. B. Mar. 105. B. wachten. 106. C. sloechen. B. ende sloghen. 107. C. en B. storte sijn. 108. C. mitter. 109. C. en B. als een stout serjant. C. twort. 111. C. en B. doer. 112. C. onthier dat. B. onthier went. 114. afgoden - te voren. 115. C. een. 116. C. en B. die kerstynhede. 118. C. ende wanten. B. ende vant. voetnoot103 vs. 103. ghescouden, of ghescholden, d.i. gewraakt. voetnoot112 vs. 112. onthierende, d.i. tot dat. Nog hoort men wel eens tot hier ende toe. voetnoot114 vs. 114. dede hi testoren, d.i. testoorde hij. Testoren (h. Hoogd. zerstören) beteekent vernielen. voetnoot116 vs. 116 en 117. Versta: waar de Christenheid (d.i. de Christenen) de mis en het woord des Heeren zouden hooren. voetnoot118 vs. 118. Ende wanten, d.i. ende want hem in den tekst staat: Ende wanderde [tekstkritische noot]vs. 119. C. en B. paeus. 120. C. aertsbisscop. B. aertbiscop. 121. C. predeken. B. predecken. 122. C. en B. Sette tutrecht. 123. B. bisscops. 124. C. aertsbisscop. B. aertbisscop. 126. C. en B. Ne wasser aertsbisscop (aertbisscop) negeen. 127. C. Willibrord. B. Wiltenborch. 128. C. en B. noerthomber. 129. C. en B. dinghelsche. 131. C. en B. te bet. 132. C. proven. B. proven wael. 133. B. heeren. 134. C. en B. vraye ystorie. B. leeren. 136. C. en B. puppijn. C. die stoute die fiere. 137. C. herstelle. B. herstele. voetnoot122 vs. 122. De zin is: naardien de Paus hem tot aartsbisschop gewijd had om 's Heeren woord te prediken, vestigde hij den bisschopsstoel te Utrecht. voetnoot125 vs. 125. overeen, d.i. onafgebroken. voetnoot131 vs. 131. de bet, d.i. te beter, derhalve vrij goed. [tekstkritische noot]vs. 138. C. sone die gheselle. B. eene. 139. C. en B. Des vaders was. 140. K. Karel matheel. B. Kaerl mantheel. C. en B. hiet die gone. 141. C. en B. scone. 142. C. en B. heiden. 145. C. en B. varen. 146. B. om van die onnutte mameren. 147. C. en B. theiden. 151. C. predeken. 152. C. en B. robode. 154. C. en B. hem wilde doen dopen. 155. B. te. 156. B. eenen. 157. B. die in die vonte. C. en B. ghesat. voetnoot139 vs. 139. In den tekst staat: wader. voetnoot146 vs. 146. mammerien, d.i. afgoden en hunnen dienst. voetnoot147 vs. 147. diet, d.i. volk. voetnoot149 vs. 149. Sans, d.i. de stad Sens in Champagne. voetnoot153 vs. 153. belopen, d.i. druk bezocht en met zijne vermaningen vervolgd. [tekstkritische noot]vs. 158. C. en B. bat. 159. B. worders. 160. C. en B. die zalighe. 162. B. sinte. C.S. Wolfram andwoerde hem. 163. C. en B. maghen. 165. C. en B. robout sprac ic en mach. 166. C. mine. B. mijn. 167. C. en B. hellen begheven. 168. C. en/B. met luttel armen. 170. C. en B. mi twint niet. 172. C. en B. bedroech. 173. C. en B. vele. 174. C. en B. helt. C. en B. vorwaerde. voetnoot159 vs. 159. weder dat, d.i. of. Verkieslijk ware te lezen: sire vorders, welke genitief dan zou afhangen van meer (vs. 160). voetnoot161 vs. 161. so, d.i. of. weder-so = of-of. voetnoot166 vs. 166. Mier gheselscap, d.i. mijner gezelschap. Deze genitief hangt af van begheven. gheselschap beteekent gezellen, verwanten. wats ghesciet, d.i. wat des geschiede, hoe het zij. voetnoot168 vs. 168. metten lettel aermer, Chron. Egm. cum parvo, numero pauperum. voetnoot172 vs. 172. Er staat in den tekst: verdroecht, voetnoot173 vs. 173. behiet, beloofde. [tekstkritische noot]vs. 176. C. magen. 177. B. leeren. 180. B. vriesen. 181. B. wart. 183. B. Willeboert. 184. C. en B. ander gheselscap dat met. 186. C. Willibroord. B. Sinte Willeboert. 187. B. gheboernes. 188. C. en B. VII hondert XXX. 189. B. Sinte bonefaes. 190. C. predeken. B. preken. 191. C. toter lavecen. B. toter lauwers. 193. C. en B. kerstijndom toutfaen. 194. C. dokingen. 195. C. vriessen. voetnoot182 vs. 182. des hertoghen dinc, d.i. de zaak van of met den hertog Radboud. voetnoot191 vs. 191. In den tekst staat: laveten. voetnoot192 vs. 192. ghetroest, d.i. bewogen, doen besluiten. voetnoot195 vs. 195. onbekende, wellicht moet hier gelezen worden: onbekeerde. [tekstkritische noot]vs. 196. B. verwoede. 197. C. mit. B. versloghen met. 198. C. hort vertellen. B. tellen. 200. C. ghetemt. B. getempt. 201. B. fransoyser. 202. C. en B. predicacien. 203. C. kerstijndom. B. kerstendom. 205. C. en B. Na puppijn - ic voren. 206. C. en B. Die den hertoghe roboude onderleide. 207. B. manteel. 210. C. vrankerijc. B. vranckeric. 213. B. croen. 214. B. scoen. 215. C. en B. coninghen. C. en B. lagen. 216. C. crone te draghen. C. en B. als zelve crone. voetnoot196 vs. 196. riesen, onbesuisden. voetnoot202 vs. 202. In den tekst staat: predicaden. voetnoot210 vs. 210-212. In dien tijd (te dier stonde) kon in Frankrijk geen koning zijn, dan (het en was, d.i. tenzij) door hem, door zijn toedoen. [tekstkritische noot]vs. 220. C. en B. clene puppijn. 223. C. en B. paeus sacharien. 224. C. en B. die eerste. 226. C. cronen. 227. C. en B. alle die duutsche ende walsche. 228. C. en B. waren. 230. C. en B. vor. 232. C. en B. carnacioen Jesus. 231. C. en B. LXXII. (Dit vers 231 gaat in B. aan 232 vooraf). 233. C. moghentlike. B. Kaer - moghenlike. 236. C. en B. waren alle duutsche ende walsche. 237. C. en B. beide ontbreekt. voetnoot222 vs. 222. Dat is, ontnomen aan hen, die van Troije gekomen waren, namelijk, de Merovingen, die met de Franken door middeleeuwsche schrijvers gezegd worden van de koningen der Trojanen af te stammen voetnoot223 vs. 223. In den tekst staat zakanen. voetnoot232 vs. 232. Gods, d.i. van Jezus Christus. [tekstkritische noot]vs. 238. B. Lomberdien. 239. B. warf stoert. 240. C. en B. predecte ons. 242. B. beromen. C. en B. vriesen. 243. C. en B. ghesculden. 244. B. tijt so seggen. 245. C. en B. si eygen. 246. C. dat si stroppen droegen an den. B. ende dat si stroppen drogen an den. 248. C. en B. connen. 249. C. en B. ghene ystorie. 251. C. en B. romen. 252. C. en B. ontlyfde. 253. C. en B. paus lewen blende. 254. C. en B. noyt ne lasen wi no en kende. 255. C. en B. bezach. B. kael. voetnoot245 vs. 245. als ende als, d.i. alles en alles, geheel en al. voetnoot247 vs. 247. Melis Stoke bedoelt hier de overlevering, dat Karel de Groote Rome, onder het bewind van Paus Leo, door toedoen der Friezen ingenomen zou hebben. Zie Maerlant, Sp. hist. P. III. B. VIII. c. 93. vs. 115-222. voetnoot253 vs. 253. pauwes Leven blenden, d.i. den Paus Leo blind gemaakt hadden. [tekstkritische noot]vs. 256. B. starf dach. 257. C. en B. vriesen sprect hi niet. 258. C. en B. waers iet. 259. C. en B. Keyser oec met. 262. C. luttel. 263. B. levede vorwaer. 264. C. en B. Min. 265. C. lodewic sijn sone. B. lodewijc. 266. B. die goen. 268. B. vriese. 270. B. vaders. 271. C. meerre. B. meere. C. en B. hilt. 272. C. sterf. 273. C. en B. conden. 274. B. ghedeele. - vaders. 275. C. en B. om. voetnoot258 vs. 258. waers oec iet, d.i. als er iets van was, als het eenige waarheid had. voetnoot270 vs. 270. uut ende uut voege men bij des vader rike: 't geheele gebied zijns vaders hield hij meer ende minder, dat is, nagenoeg, vrij juist, in zijn geheel. [tekstkritische noot]vs. 276. C. en B. autsurre. C. en B. prighe. 277. B. jonxste. 278. C. swaerlic alle. B. swaerlic allen. 279. C. en B. vranckeric verloes daer vele. 280. C. tghinc met hem uten spele. B. In denselven nijtspeel. 281. B. niement. 283. C. en B. lotarijs. 284. C. keyser also ict las. B. keyser so iet las. 285. C. en B. So had hi romen ende lomberdien. 286. B. ende here over. 287. C. Mes ende oestrike. B. Mens oestrike ghemeen. 288. C. lotriken nu heet al rene. B. nu al rene. 289. B. die outste. 291. C. en B. biwesten der masen. 292. C. en B. vlaendren brabant. 293. B. omme neven die. voetnoot276 vs. 276. Autsore, d.i. Auxerre. In den tekst staat: prigen. Prijg is strijdlust. voetnoot280 vs. 280. nijtspel, met ijver en felheid gespeeld spel, d.i. gevecht. voetnoot286 vs. 286. hierover de stede vrie Mets, d.i. daarenboven de vrije stad Mets. Oestrike, d.i. Austrie. [tekstkritische noot]vs. 294. C. en B. Neustren daertoe oec mee. 295. C. gheronde vaert. B. gheronde voert. 296. C. en B. renten. 297. C. die die. B. die de jonxste. 299. C. en B. bi oester masen al. 300. C. ende alt. B. ende dat. 301. B. dueringhen vrankenlant. 302. C. viel het in sine. B. vielt het. 305. C. heb. B. bien. 306. C. en B. reden. 307. B. toghen. 309. C. payen. B. payeri. 312. B. noyt bescreven vant. voetnoot294 vs. 294. Neustren, in den tekst staat: Menstren. voetnoot297 vs. 297. de die jonxte was, zie Inleid. bl. xii. voetnoot302 vs. 302. vellet in sijn hant, d.i. viel het in zijne macht. voetnoot309 vs. 309. om te paiene hem van desen, d.i. om hen (de Vriezen) door een verstandig woord af te brengen van de meening, dat zij van onds geenen landsheer hebben erkend. [tekstkritische noot]vs. 313. C. des kerstijn. B. des kersten. 314. B. Sint. - ghinc den. 315. B. ict om. 317. B. tes. Maerl. IV Partie. Cap. 45. vs. 9. (Zie Inleid. bl. xciii) Want sijt. 318. Maerl. Dat dat gravescap. 319. Maerl. Vrieselant. 320. C. alst ons te voren is. B. alst ons te uuren is. Maerl. Alse ons. 321. C. Doe men. B. Soe men. Maerl. Ende alse men screef ons Heren jaer. 322. Maerl. 800 en 63 over waer. 323. C. Karel die Kaluwe. Maerl. Kaluwe Karel. 325. C. had. 326. C. en B. begonste te. Maerl. begonste stichten al gheel. 328. B. eenen dederike. Maerl. gaeft. Tusschen 328 en 329 heeft Maerl.: Enen edelen man van groten magen Alse wi den Jeesten horen gewagen. voetnoot313 vs. 313. dies. Deze genitief hangt af van plach. De schrijver zegt: dit heb ik nooit beschreven gevonden, dat een christenvolk ooit, seder dat anegijnc de dag, d.i. sedert het begin der wereld, dit in praktijk heeft gebracht, namelijk zonder heer hun land te bezitten. voetnoot321 vs. 321. als men screef 863. Zie Inleid. bl. ix. voetnoot326 vs. 326. In den tekst staat: begonste. [tekstkritische noot]vs. 329. C. en B. alte samen. Maerl. die wi te samen. 330. C. en B. nomen. Maerl. ouder. 332. De kroniek in 't bezit van Prof. de Geer (zie Inl. bl. lxxxvii en xciii, xciv) heeft in plaats van dezen regel het volg.: die men wel te ghelovene pleghet. 333. C. drievoudicheden. B. drievoldicheden. 333-336. bij Maerl.: Ende was der hoocheden name Omme dat Gode es bequame Coninc van al Vrankerike Bidi het es sekerlike. 334. C. en B. Kaerl. 336. Kron. de Geer: Gevoechlic. Evenzoo vs. 356. 337. C. en B. van der coninc crone. Maerl. die hoocheit van der. 338. B. eeren. 339. C. en B. ons. 340. C. en B. willen wi. Maerl. willen wi d.m.d. scouwe. 341. C. en B. ende het kenlic si. C. jonc ende ouden. 342. Maerl. Dies hem ane die. voetnoot333 vs. 333-392. Men vindt deze hantvest hij Kluit, Hist. crit. Cod. diplom. N^o. III, en Oorkondenboek v. Holl. en Zeel. p. 20, in het oorspronkelijk Latijn. [tekstkritische noot]vs. 344. C. en B. Die tonser teghewordichede. 345. C. en B. hagen. Maerl. Ter Haghene eerlike die grave bat. 346. C. en B. goedertierenheit. 347. Maerl. wi gaven. 349. B. Sommighe. Maerl. dingen nu ter. 350. B. kerc. 351. C. en B. Met datter van rechte toehoert. Maerl. Met datter toe met rechte hort. 352. C. en B. zuucharders. Maerl. Sudaerdes. 353. (dit vers volgt in B. op het volgende). B. tot. 354. C. en B. lieflike. Maerl. Lievelike so horden. Kron. de Geer: lieflijke horen wi na hem. 356. C. en B. als recht. Maerl. lovelijc was ende bidlijc. 358. B. hier voren. Maerl. name staet. 360. C. en B. die men daer. voetnoot347 vs. 347. In den tekst staat: wi graven. voetnoot353 vs. 353. In den tekst staat: kinnen. [tekstkritische noot]vs. 362. C. bosch mersch. B. busch merch. 366. C. in der. B. arfachticheden. Maerl. ervachticheden. 367. C. hoveschede. B. hovechede. Maerl. van rechter hoveschede. 368. C. en B. Dies gelike. C. bruken. B. bruke. Maerl. Dat also ghebruke. 370. C. en B. so wat dat na. Maerl. Ende sijn hoir dat. na. Kron. de Geer: ghetrouwe de boirte na hem blive. 371. B. zullen. Maerl. dattem dit sal bliven. 372. C. en B. ghebieden. 373. B. vrilic houde dit (: besit). Maerl. vrilike ditte. Kron. de Geer: vriendeliken. 374. C. Ende nutte. B. Ende nut. Maerl. Beede nutte. 375. C. ordinere. B. ordineer (: gheer). 377. C. en B. Daer bi. C. gods. 378. B. niement en doe. Maerl. niemene en doe. voetnoot366 vs. 366. In den tekst staat: eerwachticheden. voetnoot367 vs. 367-370. d.i. Dat onzentwege hij. en zijne nakomelingen dat evenzeer in gebruik hebbe. voetnoot371 vs. 371. omdat, d.i. opdat het. [tekstkritische noot]vs. 379. C. en B. Ende wi. 380. B. onse. 381. C. en B. Worde. 382. B. wiere. 384. Maerl. vingerline. 387. C. en B. Drie warf. 388. C. en B. teenre. Maerl. in die stede. 389. C. en B. Dats een dorp dat. C. soe. Maerl. Een dorp dat op de kempine steet. 390. B. daghen als men weet. 391. C. midzomer. 392. Maerl. gheborte up ghelach. 393. C. en B. ghevinden. 394. C. en B. So begonst hem. Maerl. begonste. 396. C. en B. ghevel na dese (desen) dinc. 397. C. en B. Dat des kaerls kalewen. Maerl. Dat karel des kaluwen. voetnoot382 vs. 382. wire de hant toeghesteken, d.i. hebben wij er in toegestemd. Door het uitstrekken en opheffen der hand geeft men teeken van toestemming. voetnoot394 vs. 394. begonstem onderwinden, d.i. begon hem, d.i. zich, te laten gevallen. [tekstkritische noot]vs. 400. Maerl. daers gewagen. 402. C. en B. Hi gaf hem ende. C. maecte. B. maecten. Maerl. Meer gaf ende. 404. C. ontbinden. B. wort. 405. C. en B. der drievoldicheit te eeren. 406. C. en B. gracien. 409. C. en B. ende hier. 410. C. en B. Sullen sijn. 412. C. en B. vrou emme. voetnoot400 vs. 400. Hier voren, vs. 297-302. voetnoot402 vs. 402. Gaf hi ende makeden (d.i. maakte hem) rike. Hier maakt de auteur zich aan eenen gebrekkigen zinsbouw schuldig. Dus laat de zin zich herstellen: Dat des Karels kalen broeder hem begiftigde en verrijkte met hetgeen het handvest inhoudt. voetnoot405 vs. 405. teren, d.i. ter eere. Men vindt de handvest (405-445) in het oorspronkelijk Latijn bij Kluit, Hist. crit. Cod. diplom. N^o. VII en Oorkondenboek v. Holl. en Zeel. bl. 30. voetnoot412 vs. 412. In den tekst staat; vrouwe emmer. [tekstkritische noot]vs. 417. C. en B. gheven zoude. 419. C. hiet. 420. C. en B. dore. 421. C. en B. uutwaert, inwaert. 423. B. tot dien foreest. 425. C. ghebod. 426. C. en B. Dat. 427. B. gheve. 428. C. en B. onsen. 429. B. forreest dat sijn. 430. B. als eygen vri. 432. C. en B. datter toe. 433. C. of sine. B. iof sine. 434. C. sijt oec wel te samen. B. hijt oec wil te zamen. 436. B. eenich. 437. C. en B. vast. voetnoot425 vs. 425. Dat is, en echt (daarna) gaven wij er gebod toe, d.i. verordenden wij zulks. voetnoot430 vs. 430. Ende besit. De weglating van het voornw. onderwerp heeft niets vreemds. voetnoot435 vs. 435. anelegghen, d.i. toekennen. [tekstkritische noot]vs. 438. C. ghebod. 440. C. en B. legen. 443. B. april. 446. C. en B. vangen. 447. C. en B. weet oec wel dat ic niet. 448. C. en B. dese dederic was. 449. C. en B. Dan dese letteren. 451. C. ende in ghelike. B. ende int ghelike. 452. C. en B. vant gheslacht. voetnoot446 vs. 446. Holland begon graaf aan te vangen, d.i. eenen Graaf te krijgen. voetnoot448 vs. 448. en volgg. De auteur redeneert dus: meer dan de brieven van hem melden, weten wij van dien Graaf niet; doch waarschijnlijk (lichte) was hij vermaagschapt door Koningin Emma met het koninklijk geslacht van Frankrijk, of wel met Lodewijk den Duitscher: want ware hij niet van hooge geboorte, zoo zouden hem die landen niet in leen gegeven zijn. voetnoot451 vs. 451. In manieren ende bi ghelike, d.i. even goed als of hij ware gesproten uit het geslacht enz. voetnoot453 vs. 453. Versta: of misschien van Emma. [tekstkritische noot]vs. 454. C. en B. Dor wes bede ende wes. 455. C. goed. 457. C. en B. na lichte. 460. C. en B. Ne hadde. 461. C. ongheboren. B. ghenen ongheboren. 462. C. en B. Niet ghegheven om gheen. 465. C. en B. een broeder hiet walgheer. 466. C. en B. waert. C. en B. gheheer. Maerl. ende sere geheer Ende vernaemt van groten love In princen ende in coninx hove Geve hiet sijn wijf bi namen Daar die Hollantsce heren af quamen. 468. B. een. 469. B. gena. voetnoot457 vs. 457. nabelanc, d.i. naverwant. voetnoot458 vs. 458. ommeganc, d.i. de gewone gang van zaken. voetnoot461 vs. 461. ongheboren, d.i. niet van hooge geboorte. voetnoot465 vs. 465. In den tekst staat: de hiet Walgher. voetnoot466 vs. 466. geer of geheer, of gehier, d.i. zacht, mild. voetnoot468 vs. 468. In den tekst staat: enen. [tekstkritische noot]vs. 472. C. eenre. B. eenen. 474. C. en B. Doe ghinc hi. 475. C. en B. beente. 476. C. daer hi nu leit. B. daer nu leit begraven. 477. C. een. 478. C. en B. Houten ende van zulken werke. 480. B. settede hi. 481. C. Aelbrechte. 482. C. kersten rechte. B. kersten. 483. B. vroenlire. 488. C. en B. Dat hovet e.b. tier. 489. C. en B. van den gr. B. es. voetnoot471 vs. 471. Te weten zijn gebeente. voetnoot476 vs. 476. nu-bi dagen, heden ten dage. voetnoot483 vs. 483. Zie de schenking in 't oorspr. Lat. en in Oorkondenb. v. Holl. en Zeel. p. 19. voetnoot484 vs. 484. Kallinghe, d.i. Kalandsoog. Zie Huydec. te dezer pl. voetnoot486 vs. 486. op dat sijs rochten, d.i. onder voorwaarde dat zij zich des bekommerden, dat zij den dienst behartigden. [tekstkritische noot]vs. 491. C. Eens dincs ic mi beroeme. B. Eens dinc ic mi beroem. 492. C. kerstendoeme. B. rechter kerstendoem. 494. B. also wi ghemarken. 495. C. en B. dat eerste. B. fondement. 496. C. en B. stichte. 498. C. dien. 499. C. Aelbrechte (: rechte). B. Want sine patroen Sinte A. 500. B. Eerde hi. 501. C. en B. Des was recht. 503. C. en B. het dede als ghi sult. 505. B. genen (: bleven). 507. C. en B. ende ende. 508. Hi ende vergheve. B. Hi ende vergena. voetnoot496 vs. 496. In den tekst staat: stichten. voetnoot499 vs. 499. In den tekst staat: Aelbrecht: recht. voetnoot502 vs. 502. Versta: dat hij wassen zou. voetnoot506 vs. 506. Dideric is gheheten bleven (voor gebleven), d.i. bleef (werd) geheeten, even als zijn vader. voetnoot507 vs. 507. ende, d.i. eindigde. lijf, d.i. leven. [tekstkritische noot]vs. 510. C. haren. 511. C. en B. screef. 512. C. en B. En weet w.b. het. 513. B. screef. 514. B. sine. 515. C. en B. Bedi. C. oncond. 517. B. dircx. 519. B. heet. 520. B. was. 521. B. vranckenlant. 522. C. en B. mersch. 523. C. sinen graefscap. B. sine graefschap. 524. C. tusschen rijn ende zuutherdershage. B. zuutershage. 525. C. en B. visscherien ende ander. 526. B. quitent. voetnoot513 vs. 513. Inderdaad vindt men bij de oorkonde (zie vs. 483) geen jaartal. voetnoot521 vs. 521. Arnoud, gemeenlijk Arnulf. Men vindt de oorkonde in het oorspronkelijk Latijn bij Kluit, Hist. crit. Cod. diplom. II en Oorkondenb. v. Holl. en Zeel. bl. 17. voetnoot523 vs. 523. ghelage, d.i. aangrenzend aan. voetnoot524 vs. 524. In den tekst staat: Zuudhardf haghe. Zie Huydec. I. bl. 230-235. voetnoot526 vs. 526. quitet hem van parlementen, d.i. bevrijdt hem van tegenzeggen, snijdt alle aanspraak van anderen af. [tekstkritische noot]vs. 528. C. Tincarnacioen. B. tcercacioen. 530. C. en B. bedi. 531. C. vriesch diet. B. vries diet. 534. C. te aken. B. taken. 535. C. en B. hebben. B. ghevrijt. 536. C. noyt yeesten. B. yesten en vant. 537. C. en B. na den. 542. C. en B. den. 543. B. Dese grave die Gherolf. voetnoot531 vs. 531. onscamel, d.i. onbeschaamd. voetnoot535 vs. 535. In den tekst staat: hebbe. voetnoot539 vs. 539. naer, d.i. later. voetnoot545 vs. 545. Vrankenvoerde, d.i. Frankfort. [tekstkritische noot]vs. 552. C. en B. Wat hi was of wat van hem q. 554. C. in ouder stonde. B. stonde. 555. C. en B. keer ie. 556. C. en B. jeeste (jeste) of leide neder. 557. B. Na dirc. 560. C. volghede. 565. B. Van hout. 566. B. settede. 567. C. en B. Ende gods h.v. stenen. 568. B. Dat was v.k. niet smal. 569. B. Ene. voetnoot556 vs. 556. In den tekst staat: seide neder. voetnoot562 vs. 562. vercoes (verkiezen), d.i. hij wijdde zijne aandacht, boven iets anders, aan St. Albrecht. voetnoot565 vs. 565. Van in den tekst staat: Wan. voetnoot569 vs. 569. fiertre, d.i. schrijn, Fransch châsse. voetnoot571 vs. 571. danen ghedaen, vandaar verwijderd. [tekstkritische noot]vs. 574. C. en B. sette moniken daer. 575. C. en B. Daer noch op. 576. C. en B. Tcovent. 577. C. meersede. B. meerre h. hoer. 579. C. en B. rinneghem. 580. C. en B. Bi eemskerke ende te sucherem. 581. C. en B. arem alsoe. 582. C. en B. heilichloe. 583. B. Sassenen. 584. C. en B. renten. 585. C. en B. ende in bachem. 586. C. en B. smitten. 587. B. thosen. 590. C. en B. Tusschen zulen den vloet. voetnoot577 vs. 577. mersde, d.i. meerderde, vermeerderde. voetnoot578 vs. 578. Men vergelijke vs. 578-597 met het Chron. Egm. ad ann. 977, bij Kluit (Hist. crit.), die het mogelijke tot verklaring der eigennamen heeft bijgebracht. voetnoot590 vs. 590. In den tekst staat: Tusschem. In het Chron.: inter rivulum Sculingbeke et: Hureslede. [tekstkritische noot]vs. 591. C. In huisliede. B. In husliede. 592. C. en B. visscherie. 593. C. en B. lande ende den outaer. 594. C. en B. aechten dage dor. 596. C. en B. noerdike. 599. C. goet ende waert. B. waert. 600. C. en B. hiet. 601. C. en B.v. zeden ende v. leven. B. hoves. 602. C. en B. Ende vol doghenachticheden. 605. C. en B. scoenheit v. meniger m. 606. C. en B. een tafel. 607. C. en B. Beide van zilver. voetnoot594 vs. 594. daghe dore. Dit is wat in het Chron. Egmond. gelezen wordt: a nona usque ad nonam in festivitate S^tae Agathae. Zie Matth. op de Ann. Egm. p. 182. Over de in de voorgaande verzen van Melis Stoke genoemde plaatsen zie Kluits aanteekeningen op het Chron. p. 28-30. voetnoot598 vs. 598. goede, d.i. begiftigde met goed. voetnoot605 vs. 605. Wonder sconeit van manieren. Ook beneden, vs. 675. wordt van een gouden kruis gezegd, dat het van scoenre maniere was. [tekstkritische noot]vs. 608. C. menichvoude. B. steente. 609. C. en B. roemsche rike clene. 610. B. dure stene. 611. C. en B. Dan in die tafel. 613. B. robijn. 614. C. en B. Den sophier ende die orangeline. 615. C. en B. calcedone. 616. C. en B. miraude menige. 617. B. Leguriuse ende elitrophe. 618. B. en C. Jaspre groen v. duren. 619. C. camalien. B. camelien. 620. C. en B. ostelaen d.n. en es. 621. C. en B. wil. 622. C. was oec mede daer mede. B. was oec daer mede. 627. C. ewangeli. B. ewangelij boec mede. voetnoot615 vs. 615. In den tekst staat: calcedine. voetnoot621 vs. 621. Zie Inleid. p. vii. [tekstkritische noot]vs. 629. B. steen. 630. C. en B. En. 632. C. en B. Wanen. 633. C. en B. vrien edelen. 635. B. makes. 638. C. van hogen tronke. B. van hogen trouwen. 639. C. en B. ten is. 641. C. en B. Dat woent tusschen der elve ende. C. der seyne. B. tseyne. 642. C. en B. hier neder reyne. 644. C. en B. gheremerden die diere (dire). 645. C. en B. tafel daer ziet. 646. C. bi so ne twifels ic niet. B. bi en twifel ics niet. 647. C. en B. Al hebt (heft) die scrivers dus vergheten. voetnoot638 vs. 638. Dat van, versta hier onse graefscap als subjekt. voetnoot642 vs. 642. haer neder, d.i. herwaarts naar Nederland. voetnoot644 vs. 644. gheremerden, beter: ghereïmerden, d.i. eigenlijk loskochten, v.h. lat. redimere. Beneden vs. 1221 leest men te recht reïmerden. [tekstkritische noot]vs. 648. B. En. 649. C. en B. der kerstine. 650. C. so veel eren. B. veel eeren. 652. B. dirc. 654. C. en B. die ander grave. 656. C. en B. alle dinghen. 657. C. en B. ende grote waerde. 658 C. wive verhildegaerde. B. sinen wiven Hillegaerde. 659. C. en B. hare oorders wonnen. 660 C. doechdeliker waerdichede. 661. C. en B. sone die aernout. 664. B. daer na over. 666. C. aertsbisschop v. triere. B. Aertspisschop van triere. 668. C. en B. waerheit. 669. C. aertsb. B. aertsbisschop. voetnoot666 vs. 666. In den tekst staat: tiere. voetnoot668 vs. 668. In den tekst staat: wereit. [tekstkritische noot]vs. 670. C. ghedochtem wel. B. ghedochtem hem w. 671. B. wane. 672. C. tgodshuus. B. eerde goeds. 673. C. vorders. B. vorders d. na recht (: aelbrecht). 675. C. en B. Een gouden cruus. 676. C. en B. een casuffel. 677. C. en B. Een almatike. 678. C. en B. Capitulaer ende passionael. 679. C. en B. boke. 680. C. en B. Ende doude ende die niewe. 681. C. en B. fijn (: scrijn). 684. C. en B. int jaer. 687. C. tsconinx. B. des coninx tochter. 688. C. en B. luutgaert. 689. C. en B. Theofanus (Thofanus) w.h. vaders. 690. C. en B. hadse scone ende bequame. voetnoot677 vs. 677. aelmatike, d.i. dalmatica, kleed met wijde mouwen. voetnoot682 vs. 682. heilichdoem, d.i. reliquien. [tekstkritische noot]vs. 691. C. en B. theofana. 693. B. derden. 694. C. en B. Dese minnede als. B. horen. 695. C. en B. arnout. 697. C. aertsb. egghebrecht. B. aertbisscop egbrecht. 698. C. en B. triere. 700. B. dirc arnouts. 702. C. en B. sint. 703. B. arven. 705. C. en B. Sijn. 706. C. en B. men bredet. 708. C. dietssche. voetnoot696 vs. 696-705. D.i. zoodat zij en de Aartsbisschop van Trier, die echt (d.i. dan ook) Arnouds broeder was, er een middel op vonden en te zamen van koning Otto III bejagheden (d.i. verwierven), dat men hem (Diderik, Arnouds vader) in erfelijk bezit al het goed gaf, dat zijne voorzaten als vazallen bezeten hadden. voetnoot703 vs. 703. In den tekst is het woord hem geschreven over een gedeeltelijk uitgewischt woord, in dier voege dat er helli schijnt te staan. voetnoot706 vs. 706. breder hem nochtan. breder is breedde er, van breeden, breed, groot, rijk maken. Dus beteekenen die woorden: hij verrijkte en verhief hem nog daarboven. [tekstkritische noot]vs. 709. C. drievoudichede. B. drieuoldichede. 712. C. Alle onsen ghetrouwe. B. Alle onse ghetrouwe 716. B. die. 717. C. egghebrecht. 718. B. oms ons. 719. B. triere. 721. B. Hartoghe v. beieren onse. 722. B. Dirc v.H. willen. 723. C. hilt. B. helt. 724. C. en B. dienst. 725. B. rechter arven. 726. C. en B. hilt lant of. 727. C. en B. watren yslo ende lyhore. 728. C. en B. gheven. 729. C. en B. nutscap. voetnoot709 vs. 709-760. Men vindt de handvest in 't oorspronkel. Latijn bij Kluit (Hist. crit. Cod. dipl. N^o. XIV), die de hier voorkomende eigennamen behoorlijk verklaart, en Oorkondenb. v. Holl. en Zeel. p. 40. voetnoot724 vs. 724. In dienste, in het Latijn van deze oorkonde staat in beneficium. [tekstkritische noot]vs. 731. C. wi gheven wi hem voert daer nare. B. hem voort daer naer. 732. C. sinnemare. B. annemare. 733. C. en B. verre ende. 734. C. en B.D.h. oec s. eygen si (sy). 735. C. leecht (: pleecht). B. lecht (: plecht). 736. C. en B. Dat m.d. te nomen. 737. C. chimeloes. B. Medemelc ende chimeloes. 741. B. texsele. 742. B. eyghedom. 745. C. en B. hem coemt. 748. C. en B heb. 749. B. doen. 750. B. ende tsine. voetnoot743 vs. 743. Uutghenomen, d.i. dat recht (huuslade geheeten) kreeg hij niet in vrijen eigendom, maar in zijne hoedanigheid als graaf. [tekstkritische noot]vs. 753. C. en B. fijn (: vingerlijn). 755. C. en B. in ons heeren jaren (jaer). 756. C. daer nare. B. daer naer. 757. C. en B. opten. 758. C. naest s'. B. Die naest sinte bertolmeus. 759. C. nyemagen. B. Tot nymagen. 762. C. Otto n. gh. k. was. B. keiser en was. 763. C. en B. inden. 764. C. en B. noch screef noch hiet. 765. C. en B. hem die vriesen. 768. C. en B. vriheit. 770. C. en B. vint. 772. C. en B. vor waer. voetnoot766 vs. 766, 767. Dat is; meenen zij degenen, die het ware van de zaak kennen, dwaas en dom te maken (verdullen en verriesen)? Uit de omstandigheid, dat een deel van het land der Friezen bij dien giftbrief van koning Otto aan den Graaf van Holland werd toegewezen, leidt Melis Stoke af, dat zij te voren tot Duitschland behoorden en des konings van Duitschland onderdanen waren. [tekstkritische noot]vs. 773. C. en B. hantvest. 774. C. en B. Ende al nochtoe. 775. C. Almangien. B. Almaegen. 776. C. vor waer. B. voer waer. 777. C. en B. ent. 779. C. diederike (: rike). B. dederijc. 780. C. en B. Die otte aldus maecte rijc. 782. B. jerone. 784. C. en B. Gods. 785. C. en B. noerdike. 786. Deze regel is in B. tweemaal geschreven. 787. C. en B. tot egm. 789. C. en B. leven (: seven). 791. C. en B. die jaren. voetnoot778 vs. 778. mijn belof vergelden, d.i. mijne belofte betalen, mij van mijne belofte kwijten. voetnoot781 vs. 781. In den tekst staat: didrike. [tekstkritische noot]vs. 796. C. en B. ewelic. 801. C. sal (met daaraan toegevoegde kleiner s). B. salt. 802. C. en B. tiden es te gaen. C. Binnen. B. Bmen. 804. C. die roemsche ende die vrancse. B. die vrancsche ende vnsche. 805. C. en B. Karel die grote. 807. C. en B. Also. 808. B. kinder. 809-850 ontbreken in C. en B. voetnoot812 vs. 812. twee man, in den tekst staat: twee jaer. Zie over deze plaats de Inleid. bl. xii, xiii. voetnoot817 vs. 817. ontfaen, te weten, als monnik, als hoedanig hij het zwarte kleed aandeed, voetnoot828 vs. 828. stoet, d.i. vermeld werd. voetnoot847 vs. 847. onderghinc hem die crone, d.i. won hem de kroon af (zie Huydec. op dit vers). [tekstkritische noot]vs. 854. B. kaerl starf. 859. C. keer ic. 860. C. en B. scriven. 862. C. en B. wart. 863. B. Diet. C. en B. van gherechter. C. boert. B. boerten. 864. C. en B. eerst. 866. C. en B. sijt. 867. C. en B. goeden. 868. C. en B. Tegmonde tcloester ende die. voetnoot848 vs. 848. vinghene met siere hone, d.i. ving hem met zijne bedriegelijke handelwijze. voetnoot849 vs. 849. Louwen, d.i. Laon. voetnoot866 vs. 866. In den tekst staat: sijn. voetnoot867 vs. 867. goedden, d.i. verrijkten. voetnoot869 vs. 869. Zie over de hier genoemde plaatsen Kluit, Hist. crit. I. p. 37, 38. [tekstkritische noot]vs. 870. B. welsen. 871. C. en B. voerhout ende in noordike. 872. C. en B. ander. 873. B. maze. 874. C. te leyde. B. poerte te leyne. 875. C. Ende te. B. Enten. C. en B. biwesten. 876. B. sine. 877. C. en B. die tijende (tiende). 881. C. en B. sinen (sine) wive lugaert. 884. C. en B. luste hem. B. castrighem. 889. C en B. Dat hi niet. 890. C. en B. ghewan. C. grave van Hollant. 891. C. ix hondert naer. voetnoot889 vs. 889, 890. d.i. Dat zij Holland niet, als graven, onder hun bewind kregen. [tekstkritische noot]vs. 893. C. en B. wart te keyser. 894. B. dorde. 895. C. en B. Lutgaert. 897. C. en B. begonste. C. risen. 903. C. en B. here. 905. C. menye. B. meme. 906. C. en B. Dat te scade. 910. C. en B. had. 911. C. had hi in hant. B. had hi in hollant. 912. C. Also grave dese Hollant. B. Grave ende had in hant. voetnoot901 vs. 901. Winkelmeet, zie over dezen plaatsnaam Huydecoper op dit vers. voetnoot904 vs. 904. in de were, d.i. in den strijd. voetnoot906 vs. 906. te scaden, in den tekst staat: de scaden. voetnoot911 vs. 911. In den tekst staat: in land. voetnoot912 vs. 912. dese Hollant. Acht men deze lezing onbedorven, zoo moet men aannemen, dat het onderwerp hi (vs. 911) met dit dese onnoodig herhaald wordt. Misschien is de plaats door de afschrijvers misverstaan, en moet men lezen: Vijf jaer hadde hi in (d.i. bezat hij) Hollant, Alse grave, en hadt (had het) in hand, d.i. beheerde het. B. leest nagenoeg niet anders. [tekstkritische noot]vs. 913. B. sine kinder. 914. C. en B. onbejaert. 915. C. en B. Doutste. 918. C. lutgaerde. B. luutgaert. 9.19. B. Die. 923. C. en B. ende florens. 924. C. en B. Dese. 926. C. Pilgrijn. B. Pilghrijm. 928. C. en B. ghebede. 929. B. thelich. 931. B. Katenborch x pont. voetnoot914 vs. 914. onbewaerd, niet verzekerd tegen nadeel of leed. voetnoot931 vs. 931. In den tekst staat: x lib. Kadenborch, in het Chron. Egm. ad annum 993 staat Radenburge. Zie over dozen plaatsnaam en de volgende plaatsnamen Kluit aldaar. Door Waldunen(936). versta men Waldmanneveen. [tekstkritische noot]vs. 933. B. oncen. 934. C. en B. teenre. 935. C. ghelt ende lant. B. onsen renten ende lant. 938. C. en B. vrijtgers hi berecht (: aelbrecht). 939. C. en B. onsen penningen. 940. B. offerhede hi. 941. B. dure. 942. C. en B. Te hoechtide (hoechtiden) hanct. 943. C. hebwi. B. hebbe wi. 945. C. en B. xii pont. C. ter jare. B. te jaer. 946. C. en B. Ende in baves. 947. C. en B. ter. voetnoot935 vs. 935. ghelt ende, in den tekst staat: gheleende. voetnoot938 vs. 938. berechte, d.i. bestemde. voetnoot939 vs. 939. Vrijdghers, d.i. Vrijdgras, naam gevormd als vrijdhof. voetnoot941 vs. 941. pellen, in 't Chron. Egm. staat: pallia, d.i. opperkleeden. voetnoot943 vs. 943. vereest, van vereeschen of vreyschen, d.i. door nasporing vernemen. voetnoot946 vs. 946. Meban, verkeerd voor Banes (zie Kluit). de grote, d.i. het bedrag. [tekstkritische noot]vs. 953. C. en B. daerop. 954. B. wart daertoe vercoren. 959. C. en B. romen voer enten dan wiede. 962. C. en B. roemsche keiser. 965. C. soude (: woude). B. kyesen. 966. C. en B. Die wie so si wouden. 967. C. en B. Die soude r.k. 969. C. en B. aertsche. C. biscoppen. B. biscopen. 970. C. en B. bi namen mach. 972. C. maletichen. B. malenchem. voetnoot958 vs. 958. sonder allene, d.i. behalve dit alleen, dat hij enz. Dus volgde de zoon den vader, nagenoeg erfelijk, mits hij (diegone) door den paus gewijd werd. voetnoot962 vs. 962. wederboot, d.i. bood tegenstand. Wederbode beteekent tegenstrever, bij Maerl. Nat. bl. B. III, vs. 1750. Zie Oudemans in v. [tekstkritische noot]vs. 973. C. triere. B. trier. 975. C. en B. alle. C. colen. B. coellen. 976. C. cancelier heet van. 979. B. plecht sijn (: rijn). 980. C. palesgrave. B. palentsgrave. 981. C. en B. drussate. 982. B. Sassen genant. 984. C. en B. zwaert draecht. 985. C. en B. derde staets. 986. C. en B. Van brandenborgh. 987. C. en B. Dat is. 989. B. coninc behem. 990. B. scincker d.r. nomen hem. 991. C. en B. die eere groet 992. C. en B. tsderden. voetnoot973 vs. 973. In den tekst staat: tieren. voetnoot980 vs. 980. plaesgrave, d.i. paltsgraaf. voetnoot985 vs. 985. die des niet afstaat, d.i. die dit (zijn ambt) behartigt: afstaen van is verwaarloozen. voetnoot990 vs. 990. scinke, d.i. Schenker. [tekstkritische noot]vs. 994. C. ware na. B. waren na. 996. C. jeeste. B. geest. 997. C. grave. 998. C. jeesten. 999. B. arnoud. 1001. B. tien (: onsien). 1002. C. en B. ghevelt. B. die. 1003. B. Die noerman. 1004. C. sloegen. B. slogen. 1005. C. en B. screef xviii iaer. 1006. C. en B. Ende M. 1009. C. en B. vaders. 1010. B. zwaerlic. 1012. C. van der. B. van den. 1013. B. govaert. 1014. C. en B. ne diede. voetnoot1002 vs. 1002. ghevelt - onsiene, d.i. kwam het rampzalig uit. De van Utrecht staat in de betrekking van den datief. In den tekst staat: ghevel. voetnoot1010 vs. 1010. Zie Inleid. bl. ix. [tekstkritische noot]vs. 1015. C. men en weet. B. men een weet. 1016. C. en B. Wanen het. 1019. C. menye. 1023. C. en B. ghevel het. 1024. C. desen grave. B. Desen graven 1026. C. en B. Hilt hi. 1028. C. en B. Most. 1031. C. en B. Neghen mede ende metter waerde. 1032. C. en B. ghebrocht tegmonde ter aerde. 1035. C. en B. grave. voetnoot1016 vs. 1016. Dat hem quam ghereet, d.i. hetwelk hun overquam (door hen vernomen werd) op het oogenblik zelve. voetnoot1019 vs. 1019. mevighe clene, d.i. kleine menigte. voetnoot1020 vs. 1020. ghemene, d.i. gezamenlijk. voetnoot1024 vs. 1024. In den tekst staat: Deze grave. voetnoot1035 vs. 1035. In den tekst staat: greve. [tekstkritische noot]vs. 1041. B. sine. 1042. C. en B. Tgraefscap regierde na dien. 1043. C. en B. Die was sijn broeder. 1044. C. en B. hine h.k. no w. 1045. C. en B. Een. 1046. C. en B. men bescreven. 1053. B. De nam. 1054. C. en B. scoen. 1055. C. en B. si. 1056. C. en B. Harman v.Z. hertoge. 1059. B. Eenen sone Dederijc (: ghelijc). voetnoot1061 vs. 1061. te lone, d.i. tot loon, te weten, als het ware als huwelijksgift. [tekstkritische noot]vs. 1062. C. Sident. B. Sint. 1066. C. escmordelf. B. In escmoerdelf. 1067. C. once. 1068. C. en B. In buschuse ende teenre. 1070. C. oncen. C. en B. omtrent. 1071. C. en B. Bidelf. 1072. B. morgen tiende ten. 1074. B. tide. 1075. C. en B. boudijn (: bouden) v.r. hiet. 1076. C. en B. men. 1077. C. maecte. B. maecte risel. 1079. C. leecht (: seecht). B. lecht (: secht). 1082. B. an hem. voetnoot1066 vs. 1066. Voor de plaatsnamen zie men Kluit op het Chron. Egm. ad ann. 1048. voetnoot1069 vs. 1069. gherent, renten geschonken. voetnoot1078 vs. 1078. kanesie, d.i. kanonisie, Kapittel van kanunniken: hier wordt de kapel van het Kapittel bedoeld. [tekstkritische noot]vs. 1083. C. ambochte. 1086. C. en B. daernaer. 1088. C. en B. ende den gonen. 1089. C. en B. an dat. 1091. B. yesten. 1093. C. en B. dat. 1094. C. onsen liede. B. onse liede. 1097. C. harentare. B. ende taer. 1098. B. hi brocht. 1099. C. en B. maketse oec. 1103. C. en B. waert ten. 1105. C. en B. sijnre viande. voetnoot1088 vs. 1088. Het onderwerp is de graefschap. Hem kwam de graefschap aan, hij bekwam haar. voetnoot1092 vs. 1092. Zie Inleid. bl xiii, xiv. voetnoot1099 vs. 1099. In den tekst staat: make. [tekstkritische noot]vs. 1107. C. en B. sijns selfs. 1114. C. en B. entie (: en die) sine conden. 1116. C. sinen luden. B. sine luden. 1118. C. en B. ghegraven bi. B. sine. 1121. C. als cleen wonder sceen. B. als gheen wonder was ende sceen. 1122. B. screef M. doe ende een. 1123. B. Ende lx 1129 B. horen. 1133. C. en B. Robbert grave boudijns. [tekstkritische noot]vs. 1135. B. twe. 1136. C. en B. Hi nam in huwelicbant. 1137. B. Ghertruut weduwe graven Florens. 1138. C. en B. Dies. 1139. B. bouden. 1142. C. en B. Ende hi noch zoude. B. oem goet. 1145. C. en B. hine. 1146. C. en B. dede hem. 1147. B Toudenare. 1149. C. om ghene. B. hi om ghene. 1150. C. en B. an. 1152. C. en B. datse. 1154. B. hollant robbrecht. voetnoot1138 vs. 1138. In den tekst staat: Die. Dies, d.i. van wien, namelijk Florens en bijgevolg van zijne weduwe. Chens is opbrengst, inkomsten. voetnoot1142 vs. 1142. In den tekst staat: hine. voetnoot1148 vs. 1148. voer de man, d.i. in tegenwoordigheid der vazallen. voetnoot1152 vs. 1152, 1153. Soe breke helpen hadde, zij gebrek (behoefte) aan hulp had. [tekstkritische noot]vs. 1157. B. Ende hem. 1160. C. en B. Ende voert wart robbrecht (rubbrecht). 1161. B. Robbr. die vriese mede. 1163. C. vervoechdi. 1164. C. hadt. 1166. C. en B. Quam in. 1169. C. sire. B. sijnre. 1170. C. en B. Hilt. 1171. B. drie na den. 1172. C. en B. ende tquam. B. algader. 1173. C. en B. arnout. 1175. C. en B. den kinder. voetnoot1156 vs. 1156. ghegoet op der Vresen chens, d.i. wat de Friezen opbrachten tot apanage (lijftocht) had. voetnoot1163 vs. 1163. vervoghede hi Hollant, d.i. strekte hij Holland ten voogd. voetnoot1172 vs. 1172. In den tekst staat: ende het quam hem algader. voetnoot1176 vs. 1176. In den tekst staat; Vlaandren tlant. [tekstkritische noot]vs. 1177. C. en B. Haten om hare. B. moelichede. 1179. C. en B. zwaerlic. 1184. B. rijc man een hoghe. 1186. C. en B. ict. 1188. C. en B. een dochter hiet. 1189. C. en B. becant. 1890. C. den bulgioen. B. godevaert van belioen. 1192. B. sijn. 1194. C. en B. in die hele stede. voetnoot1180 vs. 1180. tellet die dinc, d.i. de gebeurtenis te verstaan geeft. voetnoot1183 vs. 1183. Muesele, d.i. Moezel. In het Chron. Egm. ad annum 1070 staat: dux Mosellanorum. Overigens raadplege men hier Huydec. op dit vers. voetnoot1187 vs. 1187. bocheus, gebocheld. voetnoot1188 vs. 1188. preus, Fransch preux. voetnoot1198 vs. 1198. ghewaghen, d.i. gewaagd, gemeld. [tekstkritische noot]vs. 1199. B. coenliken. 1200. C. en B. met sterker. 1202. B. hulpen. 1203. C. robbrechte den. B. robbrecht den. 1204. B. Die. 1205. C. wart. B. wert. 1207. C. en B. noch toe. 1210. C. en B. Ende lxxi. 1219. C. en B. hulpe. 1220. C. en B. richilt. 1221. C. remerde also sere sware. B. remeerde also zeer. voetnoot1200 vs. 1200. werc, vijandelijke macht. voetnoot1202 vs. 1202. In helpen, de bisschop leverde hulptroepen. voetnoot1221 vs. 1221. reimerden, d.i. zware schattingen oplegden: het woord is het Lat. redimere, d.i. loskoopen, hetwelk niet zonder groote opofferingen geschiedt. Reimeren wordt door eene soort van enallage in den zin niet van schatting opbrengen, maar van schatting opleggen, gebruikt. Zie boven vs. 644. In deu tekst staat: also ware. [tekstkritische noot]vs. 1222. C. en B. wilde hi. B. jeghen her. 1225. C. en B. ghere (: here). 1226. C. en B. quam met. 1227. B. Cassele tsinte omers. 1230. B. met her. 1231. C. en B. Coninc. 1232. C. en B. Daer wart. 1233. C. en B. bleef daer doet. 1235. C. hoerde nemmermeer. B. hoerder nemmeer. 1237. C. ghesconfiert. B. ghescofiert. 1243. C. en B.R. quam dus. voetnoot1224 vs. 1224. erven, wat men later heredeeren noemde, d.i. tot bezitter maken. [tekstkritische noot]vs. 1244. C. en B. Ende hadde Vl. 1245. C. en B. xxiii. B. Seder. 1247. B. Een. 1248. C. en B. Tot sinte P. als men. 1249. C. Ghertrude der weduwe tsgraven. B. tsgraven. 1251. C. en B. Sint S. ten dienst. 1252. C. en B. veel. 1253. C. godevaerde van bulgioen. B. govaerde v. belioen. 1254. C. en B. Plach hi te doen sijn sermoen. 1255. C. en B. Den heiden. 1260. C. en B. Een ander dochter des gelike. 1261. C. droech hem vr. G.B. droech vrouwe Gheertruut. 1262. C. en B. Die wart. 1263. C. en B. canut. 1264. C. en B. Van hem Kaerl die. voetnoot1247 vs. 1247. canesie, zie op vs. 1078. [tekstkritische noot]vs. 1266. C. en B. Ende te. 1267. C. en B. heet die. 1268. C. en B. Sident hadse die. 1270. C. en B. Daer si oec eenen sone an wan. 1271. C. en B. een. 1272. B. den vader. 1275. C. Philips die deech te. B. Philips die deech to niet (: margriet). 1276. C. en B. Maer van. 1277. C. boudijn. 1279. C. hare. B. vrou negheen 1280. C. jeeste bliven. B. yeste bliven. 1281. B. die vriese. 1285. C. en B. Besceden. 1286. B. hollantsche here voert. voetnoot1265 vs. 1265. an hem gedroeghen, aan zich gebracht. voetnoot1269 vs. 1269. Poelgen, d.i. Apulie. voetnoot1273 vs. 1273. Elsaten, Elsass (Alsatia). voetnoot1276 vs. 1276. In den tekst staat: Van van Heneg. [tekstkritische noot]vs. 1288. B. stout was. 1291. B. heer. 1292. B. wel zeere. 1293. C. Gods. B. int jaer M. 1297. C. en B. verbornde dorp. 1300. C. en B. men screef lxx. 1302. C. en B. eenre aventure. 1303. B. hemelichede (: stede). 1304. C. belaechden. 1305. C. en B. ghisebrecht. 1307. C. hine harde scamelijc; B. hine herde onscamelijc (: vreselijc). voetnoot1290 vs. 1290. Bi den biscop, d.i. door, met behulp van, den bisschop. voetnoot1307 vs. 1307. onscamelike, d.i. op eene schaamtelooze, schandelijke wijze; in C. leest men scamelijc, hetgeen nagenoeg op hetzelfde neêrkomt, daar het op eene wijze beteekent, waarvoor men zich schamen moet. [tekstkritische noot]vs. 1311. C. en B. sijn. 1314. C. en B. in uutgaende. 1315. B. vercoren.

Vorige Volgende

Rijmkroniek

[Eerste deel]

Eerste boek.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels