Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2015. Schoonschip maken,

d.w.z. in letterlijken zin het schip schoon maken (zie B.B. 49; 55; 68; 197, enz.³⁾; fig. opruimen, opruiming houden (van personen of zaken); een toestand zuiveren; zijn schulden afbetalen; uitverkoop houden; vgl. Harreb. II, 250; Kmz. 158: Met alles te zeggen maak je schoon schip, met te verzwijgen blijf je gevallen vrouw; O.K. 170: Ze is waarachtig weer aan 't schoonschip maken tusschen de stamboomen; Het Volk, 6 April 1914, p. 8 k. 1: Aan het hoofd der bedrijven een sterke en aktieve wethouder staat, die zoo noodig schoon schip maken kan; Nw. Amsterdammer, 17 April 1915, p. 2 k. 2: Zulk eene partij moet juist die gebeurtenis als gelegenheid aangrijpen om schoon schip te maken met schrobbeering van de schneidigen; Handelsblad, 3 Maart 1914, p. 5 k. 1 (avondbl.): En nu er schoon schip gemaakt werd zou tegelijkertijd eens opruiming gehouden worden in de verouderde bepalingen; 21 Sept. 1914 (avondbl.), p. 7 k. 4: Men (Het N. Tooneel) wil een fusie niet den troep van Verkade; voor dien tijd moet schoon schip worden gemaakt (schulden betaald) en dat nog wel ten koste van de artisten; Sjof. 252: Ze betaalde dan wel weer, as ze geld in d'r handen kreeg, maar schoon schip make, dat ging nooit; Ndl. Wdb. XIV, 700; fri. skjinskip meitsje.

3) In den zin van ‘zich van schuld zuiveren’, zich verontschuldigen, zijn pad schoonvegen of maken (V. Ghistele, Terent. Heaut. 57; Westerbaen II, 457; Antw. Idiot. 932) komt zijn schip schoon maken voor in Pamflet, Rogge II², bl. 124 (anno 1600): Maer want men sommighe menschen vindt, die welgherust ende te vreden zijn als sy eenighe ontschult ghevonden hebben, om haer schip schoon te maecken. Vgl. voor Zuidndl. Joos, 115: Ieder maakt zyn schup (schip) schoon, ieder tracht zich te verontschuldigen. Evenzoo in Waasch Idiot. 578 b: Zijn schip schoonmaken, zich verschoonen, verontschuldigen.