Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1786. Patser,

een algemeen scheldwoord in de bet. van ploert, proleet, prolurk²⁾, prol, smeerlap. Wellicht verwant met het dialectische bats(ch), zwierig, in het oog vallend rijk gekleed (Molema, 20; Draaijer, 4 a; Gallée, 3); 17^de eeuw batsch, trotsch, brutaal; nhd. batzig, patzig, aanmatigend, trotsch; deels met het znw. pats, drukte, in pats maken, -maker, -trapper, dat van onomatopoëtischen oorsprong is (vgl. beiersch patsche(r), klatschhafte person, schwätser). Ook kan het wkw. verpatsen, fri. forpatse (voor verpassen, hd. (ver)paschen, (ver)passen, Pascher, smokkelaar) van invloed geweest zijn³⁾. Voor bewijsplaatsen zie Ppl. 194; Opprel, 76; Kmz. 14; Jord. 123; Kalv. II, 148; Menschenw. 90: Een vuilik, 'n skoelje..... een patser; Jong. 199: vuile patsers; Kmz. 303: gemeene patser; Kmz. 261: ouwe patser; Nkr. VII, 20 Sept. p. 5: rijke patsers. Als tweede lid eener samenstelling geldpatser (in Kmz. 100; De Arbeid, 31 Jan. 1914, p. 2 k. 4; 5 Aug. 1914, p. 1 k. 1); krachtpatser (in Het Volk, 24 Dec. 1913, p. 1 k. 4; 6 Mei 1914, p. 3 k. 1; Slop, 6). Verder komt voor patsertje (in Dsch. 139); patserig (in Kmz. 355); patserigheden (in Kmz. 339); verpatserd (in Zandstr. 71: De schrikkelijk verpatserde, ziekelijk bleeke jongen).

2) Contaminatie van proleet (= proletariër, lat. proletarius) en schurk?

3) Franck- v. Wijk, 493; Ndl. Wdb. XII, 834.