|
| |
| |
| |
| |
Amurat den IV. Van dien naem, soon van Achmet, ende Broeder van Osman, XX. Keyser der Turcken.
't Jaer 1623.
AL-waer het gheweldt ende onrecht heerscht, is de hooghste verheventheyt soo naer by aende uyterste vernederinge, dat-men daer op eenen oogenblick alles wat wesen mach, zijn kan, ende oock niet met allen: ghy hebt ghesien hoe op een ende de selfde tijdt het | |
| |
woeden der Ianitsaren van eenen Keyser eenen plichtghen ghemaeckt heeft (treckende Osman uyt het Serrail om hem om-hals te brenghen) ende van eenen ghevanghen eenen Keyser, ghevende de Croon aen Mustapha, die in een echtenisse zijnde, het licht niet en ghenoot, ende siet maer vijfthien maenden daer-naer, men werpt uyt den Throon desen lesten, om sijnen Neef Amurat in sijne plaets te stellen, voor wien het geluck ofte het noot-lot vande Ottomansche Heerschappye dese weerdigheyt bewaerde, om vast te stellen delen grooten Staet, den welcken de onghebondentheyt, de ongerechtigheyt, ende oproeren schenen te hebben doen waggelen selfs in sijnen grondt: Schoon hy gheen vijfthien jaeren oudt en was als-men hem den Scepter inde handt gaf, hy voerde dien met veel meerder voorsichtigheyt, als-men van sijne jonckheyt hadde konnen verwachten; In het beginsel hy en roerde niet, uyt vreesen van de ghemoederen meer op te hitsen; maer trachtede te onderhouden den vrede met de Christene Vorsten, het Kryghs-volck in toom te houden, ende te stillen de oproeren inde Landtschappen ontstaen: daer-naer, alsoo hy zich bevondt meer ervaeren inde Staets-saecken, machtigher, ende meer versekert, sloegh de handt aende herstellinge van sijnen Staet, ende boven-al om het baldadigh Kryghs-volck tot tucht te brenghen, hy en liet het zich aen gheen sorgh, noch moeyten, noch gelt, schorten, ende beaerbeyde dat op sulck een goede manier, dat hy allenskens in handen kreegh alle de Over-hoofden vande muytmaeckers, hebbende die inde uyterste grensen van Asien achterhaelt, om die tot exempel van andere te straffen; de Ianitsaren, ende Spahis van Constantinopel hadden schoon morren over desen straffen handel, hy en ontsagh hunne dreygementen niet; ende soo-wanneer men hem aenbrocht dat sy t'samen rotteden, ende vergaderinghen tegens hem hielden, steegh te peert, ver- | |
| |
gheselschapt van 300. ofte 400. Ruyters, hondert-mael de groote plaets door-kruyssende, schietende met de Boge, ende met eene wonderbaere behendigheytden Schicht ofte halve Pycke werpende, om hun te kennen te gheven, dat hy Wapenen, ende moedt hadde om hun te straffen soo in het minste maer zich en beroerden. De levendigheyt des geests, ende de kloeckheyt van het verstandt vergheselschapten in hem dese grootsheyt des ghemoedts, hy door-gronde met eene diepe spitsinnigheyt de verholen saecken, voorsagh de toe-kommende, ende wist die te beschicken, niemandts raedt van noode hebbende, 't en zy om en weynigh de al te gheweldige ontroeringhen van sijnen tooren, ende driften van sijn voor-nemens te bemaetigen. Ghelijck sijne onversaeftheyt vervoeght by eene ontsienelijcke majesteyt, de welcke in sijn aensicht uyt-schenen,de Bassas, ende oproerighe den schrick aenjoegh: de strengigheyt van sijne Wetten weer-hieldt den quaden handel der Rechteren, ende de uyt-perssinghen vande Landt-vooghden: hy beminde sijn volck, ende nam al-soo groot vermaeck van die te lief-koosen, als de Groote, ende het Kryghs-volck in dwanck te houden. De loffelijcke Ordonnantien die hy maeckte tot het ghemeende best van sijne Ondersaeten, ende de strengigheyt met de welcke hy die dede altijdt onderhouden, hadden hem met recht den Eer-naem van Rechtveerdighen doen gheven, in-dien sijnen woedenden aert hem niet en hadde wreedt gemaeckt, selfs soo verre, dat hy sijne Suster doodede met den slagh van een yseren kolve op haer hooft, om dat sy hem verweet, dat hy gheene groote genoegh eerbiedinge en bewees aen sijne Moeder, ende eene der meest-begunstighde van sijne Sultanen, met den steeck van eenen poignaert in haere borst, om dat sy jegens sijn ghebodt Tabacq ghesogen hadde; Gheduerende sijn Rijck hadde hy alleen maer Oorlog met den Persiaen, al-waer hy ten verscheyde maelen | |
| |
Leghers henen sondt onder het ghebiedt van sijne Stadthouders, maer altijdt met weynigh voorspoet 't gene hem besluyten dede selfs in persoon daer henen te trecken: maer voor sijn vertreck wilde hy zich versekeren vanden persoon vanden Emir Ficardin, een Arabisch Vorst, den welcken zich hadde meester ghemaeckt van Seyde ofte Sidon, ende van een groot ghedeelte van Palestynen, ofte H. Landt, ende beschuldight wiert van sijne Borghten sonder op-houden te verstercken, die met Oorlogs-voorraedt voorsiende, ende ontweldighde aende Bassas, ende Emirs sijne nae-bueren, hunne Vestinghen: in't kort dat hy dagelijckx sijne macht ende rijckdommen vermeerderde, door den middel van Landt-schattingen, die hy van veele plaetsen trock, ende van het groot ghetal Oorlogs-volck, 't welck hy onderhieldt: ende dat hy met de Araben ende Christene Vorsten, hebbende Verbonden ghemaeckt, voor-nemens was in-te-nemen de H. Stadt Ierusalem, ende in te volgen de voet-stappen van Godefridus de Bouillon, van wiens gheslacht hy zich seyde af-komstigh te wesen. Dese beschuldingen waeren soo veel te meer krachtigher by den Grooten Heer, dat-men den meerendeel daer-van waer bevont; hy beval dan aende Bassas van Aleppo, Damascus, Tripoli, ende van Gaza, gelijck oock aende Emirs van Terrabée, ende Faroux, van hunne Kryghs-machten by-een te vergaderen, ende soo veel te weghe te brengen van sijnen persoon te handt-vasten, ende boven-al van hem levende te krijgen, op dat hy te beter de handt soude konnen leggen op sijne schatten die hy inden Bergh Libanus verborgen hadt, ende die-men wist seer groot te zijn. De Bassas hebbende dit bevel ontfanghen, brenghen by-een hunne Kryghs-machten ende die van Damascus begon den eersten, den welcken hebbende sijn volck te velde ghebracht, doet Emir Ficardin de Stadt Sidon af-vraghen: hy seght dat sy zich moet begeven aen sijnen Soon Aly, aen | |
| |
wien hy alle sijne Staeten hadde overghelevert ende overghegeven, sulckx dat hy over gheene beschickinghe en hadde: maer den Emir, verwittight zijnde van de Oorloghs-bereydtselen van dese Bassas en hadde niet naer ghelaten van zich te voorzien tot sijne bescherminge, hebbende 25. duysent mannen op de been ghebracht, de welcke hy in twee Leghers verdeylde, onder het ghebiedt van sijne twee Sonen, hy zich daer-en-tusschen tot Barut onthoudende, om te toonen dat hy zich nergens mede en bemoeyde: dese Leghers zijnde genoeghsaem, om te beletten, dat de Kryghs-machten van sijne vyanden zich niet en vervoeghden, hy beval aen sijnen oudsten Soon naer Saphet te trecken met 12. duysent mannen, onder de welcke twee duysent Maroniten waeren, en thien duysent Druzen, om te beletten de veroveringhe vande volckeren vande Emirs Faroux, van Terrabée, ende vanden Bassa van Gaza, met die vanden Bassa van Damascus, die doen ter tijdt maer 12. duysent mannen en hadden, ghelijck als hy. Aly eenen jongen Vorst van een overloopende gemoedt, diende zich niet vanden list ende behendigheyt, ghelijck als sijn Vader hem gheraden hadde, hy wilde met den eersten een preuve nemen van sijne kloeckheyt jegens den vyandt, den selven eerst aen-tastende, den welcken hebbende gevonden, viel daer grouwelijck op, versloegh hem, te neder-maeckende acht duysent mannen: maer dese victorie was eenen Cadmischen zeghen-prael, laetende vande sijne meer als seven duysent achter; ende den volgenden dagh de hulp-benden van Aleppo zijnde aen-gekomen, de Turcken gaven hem wel de weder-maet, hem gaende met de selve kloeckheyt, ghelijck als hy ghedaen hadde, aenvallen: het ghevecht was wonderlijck van wedersydts halsterigh, ende men ghelooft dat vande vijf duysent mannen die Aly noch hadde, hem gheen 140. overigh bleven; hy zijnde buyten aesem, ende sijn | |
| |
peert onder hem ghedoodt, gaf zich ghevangen aen eenen Soldaet vanden Bassa die hem quartier beloofde, maer desen trouwloosen, hebbende erkent wie hy was, worghde hem met de lonte van sijn Musquet, hauwde hem den kop af, ende den kleynen vinger van sijne slincke handt, aenden welcken sijn Segel was, 't welcke hy aenden Bassa sijnen meester droegh, die dat naer Constantinopel sondt. Den Emir Ficardin, hebbende verstaen de droeve tijdingen van dese nederlage, ende vande doodt van sijnen Soon, siende van allen kant Kryghs-volck aen-naerderen tot sijn leste verderf, liet teenemael den moedt zacken; meest al sijn volck verliep oock, ende sijne Vestinghen gaven zich aenden Turck over; zich siende dan verlaeten, ende dat-men van alle kant hem listen leyde, hy sochte sijne schuylplaets inde hollen vanden Bergh Libanus, zich nu in d'een, nu in d'ander verbergende, laetende in elck eenighe van sijn volck, op dat sijnen vyandt ten rechten niet en soude konnen weten, al-waer hy zich onthiel; daer was onder de ander een verre af-gheleghen, de welcke maer eenen seer engen ende moeyelijcken toe ganck en hadde al-waer hy zich vertrock met 50. vande sijne, die hem hunne trauwe ghegeven hadden om met hem selfs te sterven, hebbende al-daer doen toe-voeren levens-middelen genoegh om zich te konnen ses maenden onderhouden, t'eynden vande welcke, hy verhoopt dat den overvloedt van sneeuw die op die gheberghten valt, de Turcken soude doen vertrecken, die hem van alle kanten sochten. Hy bleef aldaer ontrent de vier maenden verborgen, ende sijnen vyandt wanhopende van daer van konnen ten eynde komen, zijnde door den sneeuw ende uyterste koude ghedwongen, den welcken de Kryghs-lieden niet meer en konden lijden, stondt om op-te-breken, als-wanneer een vande Trauwanten van Ficardin, hem verraede, laetende eenen jongelinck die hy omgekocht hadde, met | |
| |
eene koorde af-daelen, om den Bassa te verwittighen dat hy zich daer onthieldt: dese tydinghe ontfangen zijnde, den Bassa verdobbelde de wachten, die hy op de aenkomsten ghestelt hadde, ende liet aen Ficardin weten dat hy hem soodanigh omringhelt hiel, dat het onmogelijck is uyt sijne handen te ontsnappen, niet-te-min soo hy zich op sijn woordt wilde overgeven, liever als zich daer toe te laeten dwingen, hy belooft hem op sijnen Turbant (eenen onverbrekelijcken eedt onder de Turcken) dat hy hem in gheenderley manieren en sal verongelijcken nochte in sijnen persoon, nochte in sijn goederen; maer sal hem naer den Grooten Heer leyden den welcken hem met ernst wenschte te sien; en die ghewisselijck hem in het besit sijn's Vorstendoms soude herstellen. Den Bassa boodt hem dese voorwaerden aen, om dat bevolen zijnde hem levendigh tot Constantinopel te brengen, hy bevreest was indien hy desen helden-moedt tot het uyterste dwanck, hy zich selven door eene manhaftighe wanhope omhals brengen soude, ende dat hy daer door met eenen verliesen oude de kennisse vande verbergh-plaetsen sijnder schatten. Sy quamen dan over-een, dat hy niet en soude gheleydt worden in Triomph door het Legher: maer dat het hem soude vry-staen met zich sijnen schat te voeren, ende 300. mannen met blaesende Trompetten: ende in desen toe-val wiert hy naer Constantinopel gheleydt, vergeselschapt met twee van sijne Neven, daer van hy Groot-vader was, mede-dragende een millioen Sequinen in goudt, boven een groote menighte van andere rijckdommen, aende welcke 14. Kemels hunne volle vracht hadden. Zijnde twee dagh-reysen vande Stadt, hy sondt acht kisten vol goudt aen den Grooten Heer, wiens gierighen aert hy kende, ende vervulde de Bassas met dese hoop, dat hy genoeghsaem hadde mede-ghebracht om hun alle te verrijcken, indien sy hem met hunne gunst wilden by-staen. Op | |
| |
de tijdinghe van sijne aenkomste, den Grooten Heer vervoert zijnde door een ongemeynde blijdschap, ende door een brandende begeert van desen Vorst te sien, wiens roem soo uyt-schynende was in soo hooghe onder-nemingen, ende de fortuyn soo teghen, trock uyt het Serrail, vermomt met het kleedt ende gevolgh van eenen Bassa, om hem dies te ghevoegelijcker te sien, ende aenmercken: hebbende hem in het veldt ontmoet, vraegde hem wie hy was, ende wat hem beweeghde t'Hove te kommen, wie sijne vyanden waeren, ende welck d'oorsaeck van hunne verbitterheyt was? Den Emir herkende hem soo stracx, maer veynsende hem te nemen voor eenigen Beampten van het Hof, vertelde hem in weynige woorden sijne gheschiedenisse, noemde hem de op-stokers vande vervolginge die hy leedt; ende trachtede hem te toonen, dat den haet die sy hem droegen nergens anders uyt en ontstondt, dan om dat hy zich stelde tegens hunne uyt-perssingen der Landtsaeten verdruckingen, ende teghens hunne boosheden; hy leyde sijne redenen wydt-loopigh uyt om sijn bedryf te verdedighen, ende het hunne te beschuldigen, eyndende de selve met een erbarmlijck verhael hoe sy met hem ghehandelt hadden onder het gesagh van sijne Hoogheyt. Gantsch dese reden-voeringe was met sulck een behendigheyt, leventheyt des gheests ende welsprekentheyt vergheselschapt, dat sy den Grooten Heer ontoerde, den welcken naer dat hy hem met eene onghemeyne aendachtigheyt aenhoort hadde, hem beloofde met sijn vermogen te helpen aende Poort, ende hem den toe-ganck tot sijne Hoogheyt te bereyden. Den Emir wel voldaen in dit voor-val, dede sijnen Intrede binnen Constantinopel, niet als eenen plichtigen, maer als zeghen-praelende met klinckende Trompetten ende vlieghende Vendels. Korts naer dat hy aengekommen was den Grooten Heer gaf eene gunstiger Audientie als hy selfs hadde derven wenschen. Het scheen hy sijne | |
| |
twee ooren hem gaf tot het aenhooren van sijne redens, hem vraghende sijn ghevoelen raeckende het bestier van sijn Rijck, ende versekerde hem dat hy voortaen hem wilde ghebruycken in sijn meeste belangens, ende hem voor sijn vriendt houden soude, voor sijn Vader, ende voor sijnen ghetrouwen dienaer; ende naer dat hy hem langh onderhouden hadde beval hem inde bewaernisse vanden Bostani Bassa, aen wien hy belastede eene bysondere sorghe van hem te nemen. D'Overtolligheyt van dese vriendtschappen was de oorsaeck van sijn leste onheyl, ende maeckte voor dese reys het Spreeck woordt leugenachtigh, 't welcke seydt: Dat het beter is benijdt te zijn dan beklaeght. De Bassas jalours van dat den Grooten Heer hem soo seer achtede, sweiren alle t'samen sijn verlies; sy wetteden daerom het spits van hunne lasteringen, hem ontallijcke schelmstucken op-leggende, maeckende selfs van sijn gheschil, een geschil vanden Godts-dienst, rocken den Mufty op om hem te beschuldigen, van niet alleenlijck de Christenen te hebben gunstigh gheweest, ende behulpaem tegens de Mahometanen, maer oock dat hy teghens hunnen Propheet hadde ghelastert, ende der Christenen Godts-dienst aenghenomen: sy beswaerden dese stucken met soo veel woorden, omstandigheden, ende gevolgh-redenen, ende volghden alles met sulck eenen drift in, dat eyndelingh Amurat, door den Godts-dienst ontroert, zich liet vervoeren om desen zeghen-praelenden kop tot een offer te slachten, om zich de gunst van sijnen Propheet Mahomet te verkrygen inden Oorlogh van Persien, al-waer hy selfs in persoon ginck: dit gheschiede op den 14. Martij 1635. Den handel van dese veroordeelinge was ongemeyn: den Grooten Heer op sijnen Throon geseten zijnde, dede hem voor zich brengen inde tegenwoordigheyt van verscheyden Bassas, voornamentlijck vanden genen, op wiens woordt hy zich hadde overgegeven, beval hem op eenen lee- | |
| |
ghen stoel neder te setten, leght hem voor oogen alle de stucken vande welcke hy dese beschuldight was ende naer dat hy die in het langhe verhaelt hadde, besluyt sonder te hooren het gevoelen van eenige der omstaenders dat hy de doodt verdiende; ende op de selfde tijdt beval dat men het vonnis soude uyt-voeren. Den Emir van sijnen stoel op-staende, trachtede zich te verdedigen, ende sijnen Rechter tot medelijden te bewegen; maer soo hy begon te spreken, sagh hy de stomanen (waer-van den Grooten Heer zich ghemeynelijck dient om het ampt van beulen te doen) dat sy aen-naerderden om hem te worgen: alle de genade die hy bekommen konde, was een vierendeel-uurs om sijn ghebedt te doen: als-dan keerde hy zich naer den Oosten, tegens het Mahometaensche ghebruyck, die Godt bidden siende naer den Zuyden, ende maeckte het teecken des Cruys, waer-over den Grooten Heer niet min gram als verwondert wesende, riep dat-men met alle vlijdt dat Vercken worght; ende beval dat-men sijnen Soon, ende sijne Neven in het water smachten soude, op dat'er geene af-komst overigh en soude wesen vanden genen die hy een af-vallighenvan sijnen Godts-dienst achtede. Naer het volbrengen van het vonnis, wiert sijn doodt lichaem ten toon gheleydt op de publique marckt, en sijn hooft op eene spies ghedragen door de straeten vande Stadt, met een op-schrift in het Turckxsche luydende: Hier is het hooft vanden Emir Ficardin, den godloosen, ende wederspannighen. Men seght dat-men hem ontkleedende tusschen het hembt ende sijn lichaem vondt een gouden Cruys, ghemaeckt op de wijse van het Cruys dat-men noemt van Lotharinghen: sulckx was het treurigh eynde vanden Emir Fiardin. De doodt van desen Vorst veroorsaeckte eene ghevoelijcke droefheyt aende Latynsche Christenen, die hem gekent hadden, ende voornamentlijck aende Françoisen, om dat hy zich seyde van die Natie af- | |
| |
komstigh te wesen. Alle lieten hun voorstaen dat hy van voor-nemen was wederom het Christendom in het H. Landt te doen bloeyen, ende het Rijck van Ierusalem te herstellen: hy dede de Cristenen alle de beleeftheden aen, de welcke sy van eenen alder-ijverighsten Vorst in hunnen Godts-dienst hadden konnen verhopen, niet-te-min hy en dede nimmermeer belijdenisse van desen Godts-dienst, nocht en betuyghde uyt-druckelijck dien te willen aen-nemen. Wat'er van is, het was inder waerheyt een Vorst begaeft met de alder-schoonste bequamigheden om over het volck te heerschen: want hy sijn vermaeck nam van hun in ruste te doen leven, ende inden overvloedt, sonder hun iets af te heysschen als het ghene dat redelijck was: ende men magh seggen dat in Turckyen gheen Landt soo rijck ende bloeyende was, als desen kleynen Staet, welckers ellendiger gesteltenisse soo-men aenmerckt onder het ghebiedt der Turcken eer hy dat besat, ende daer-van berooft wiert, in vergelijckinge van het gheluck, in het welck het zich behielt, gheduerende dat hy daer het verschil dat'er is tusschen de dwingelandy, ende de gherechtige Overigheyt, 't welcke men nerghens door beter herkennen kan als door de ellende, ofte welstandt vande Landen die hun onderhoorigh zijn. Amurat hebbende aldus te neder ghebracht den Emir Ficardin, ende den Vrede ghesloten met den Coninck van Polen, begaf zich gantsch tot den Oorlogh van Persien, al-waer hy door sijne Stadhouders niets verricht hebbende, besluyt selfs in persoon daer henen te trecken, indachtigh het Spreeck-woordt: Dat den Turckschen Sabel niet en snijdt als inde handen van sijnen Vorst: Hy maeckte de vergader-plaets van sijnen Legers te Scudaret, ende in het pleyn van Chalcedonien, van welcke Stadt men niets overigh en siet: men gelooft dat hy daer by-een brocht hondert duysent mannen, | |
| |
alle Benden van Europa, die van Asien hebbende hunne vergader-plaets langs de Revier Eufrates, Hy vertrock van Constantinopel op het lest van April 1638. ende quam aenden oever vanden Eufrates ontrent half Ougst-maent; het welcke eene groote neerstigheyt was om te geleyden sulck eenen schroomelijcken naer-sleyp, aen-ghemerckt de moeyelijckheden der wegen, ende de wijdt-ghelegentheden der plaetsen, ende van daer vervolghde hy sijne streeck naer Bayloniën, by de Turcken Bagadet genoemt: op het eynde vande maent van Ougst geheel het Legher was den Eufrates overgetogen, ende niet-te-min (soo groot eenen hoop volckx doet soo weynigen voortganck) en begon het maer de Stadt Bagadet te berennen den 19. October, het ghene door 30. duysent mannen by den Visir verricht wiert: maer den Grooten Heer met het overigh vande Krygs-macht, en quam daer maer aen den 5. vande volgende maent; ende des anderen daeghs Amurat hebbende eenen voortreffelijken slagh-offer (den welcken de Turcken Courbam noemen) op-geoffert, wilde selfs vyer geven aen het eerste stuck gheschuts, wiens slagh soo stracx ghevolght wierdt met een lage van twee hondert andere stucken, met de welcke hy gedurighlijck de mueren bestormde: niet-te-min dit groot gerucht van het gheschut de belegerde niet verschrickende, deden sy t'alle stonden uyt-allen van 4. ofte 5. duysent mannen, de welcke met al-soo veel andere ververscht wesende tot twee ende dry mael, stelden dickwils het Legher der Turcken in wan-orden ende verwerringe, hunne Tenten, ende Veldt-tuygh verbrandende, ende somwylen dry ofte vier duysent te neder-maeckende: hy wiert genootsaeckt om dit gheweldt te stutten, te doen opwerpen met eenen grooten aerbeyt ende ongeloovelijcken kost, eene diepe loop-gracht met eene seer hooge borst-wier, voorsien van een menighte van Redouten langhs henen de syden, daer sy konden uyt-val- | |
| |
len, ende naer dat hy hun alsoo hadde benauwt ende besloten inde Stadt, dede met sulck eenen drift de mueren beschieten, dat sy in weynighe dagen by-naer geheel ontbloot waeren: in desen staet hebbende maer eenighe gheringhe verschansingen, die sy teghens dese Baterye hadden op-geworpen, sy wederstonden tot dry mael kloeckelijck den generaelen storm, maer de vierde mael wierden sy overmeestert, ende de Stadt geheel ten vyere ende sweerde overgelevert: den Grooten Heer hebbende bevolen, dat-men alle de Inwoonders ende Kryghs-lieden door het scherp van het sweert soude doen passeren, sonder aen-sagh van mannen ofte vrauwen, ofte van eenighen ouderdom: den Bevel-hebber des Slots wilde zich onder sijne wallen begraven, houdende het noch ses daghen, den sevensten zijnde alle de mueren door het geschut tot asschen geschoten, wiert met stormender-handt verovert: de belegeraers door eenen soo kloecken wederstandt als raesende gheworden zijnde, en vergenoeghden zich niet van te moorden alle het gene dat'er in was, maer door eene meer als onmenschelijcke wreedtheyt stroopten de vrauwen levendigh de huyt af. Dit belegh duerde 52. dagen, te rekenen vanden 6. Novembris dat de eerste geschut scheut daer-op geschoten wiert, tot den 22 Decembris, dat de Stadt ingenomen wiert. Amurat betoonde eenen brandenden yver om dese plaets weder te bekommen, aen-leydende sijne Kryghs-lieden selfs tot op den oever vande grachten om tot den storm te gaen, ende sonder op-houden de wercken vervoorderende door sijne tegenwoordigheyt, ende aen-maeningen, jae selfs als door eene raesernye, ende onmenschelijckheyt zich soo verre laetende vervallen, dat-men seydt dat het sinckrijs ontbrekende om de grachten om de grachten te vollen, de welcke seer diep waeren, om dat'er in dat gewest gheen hout en was bekommelijck om dat te maecken, ende dat by alle de Wolle-baelen, die hy van Aleppo gebracht | |
| |
hadde, hadt besteedt, hy van elck Corporaelschap dry mannen nam, de welke hy daer in dede smyten om die te vollen: ende al oft dese Stadt eene borge hadde gheweest, om daer-mede over geheel Persien te heerschen, vermat hy zich, dat volmaeckt ende herstelt hebbende des-selfs te neder-geschoten mueren, hy sijne veroveringen tot Hispaham toe soude verbreyden: maer soo wanneer den roock van sijne ydelheyt, ende van sijne blydschap was vervlogen, hy liet wel dit gheloof vaeren; want hebbende sijn Leger oversien, bemerckte dat'er meer als hondert duysent mannen ontbraken, vande welcke de twee derde-deelen door de manhaftigheyt der belegerde waeren gesneuvelt, ende het overigh door de besmettende sieckte, ende andere kranckheden, de welcke sulcke groote Leghers voort-brengen: vanden anderen kant vernam hy dat den Coninck van Persien, die met den Mogol in oorlogh was, vrede hadde ghemaeckt, aen-naerderende met een groot Leger om sijne overwinningen te stutten: 't welcke Amurat dede besluyten van te rugh naer Europa te keeren. Naer sijn vertreck uyt Asien, het oorlogs-vyer scheen al-daer als uyt-gedempt, de Turcken ende Persiaenen zich in hunne Sterckten gerust houdende sonder iets te ondernemen: de Kryghs-Oversten oock waeren bevolen van meer te trachten tot den Vrede, als tot den Oorlogh: den Persiaen was vredens-ghesint, want hy zich den swacksten kende, ende oock niet minder den Turck, die geloofde te hebben door het in-nemen van Bagadet, sijne eer herstelt, vreesende vanden anderen kant, te verliesen de goedt-jonstigheyt, liefde, ende groot-achtinge des Kryghs-volck, de welcke hy in desen tocht gewonnen hadde: daer-by gevoeght dat hy onder-vonden hadde, dat de Leghers in dusdanige moeyelijcke ende wijdt-af-ghelegene Veldt-tochten soo verdorven wierden, dat hy nauwelijckx mannen gekrijgen konde om te vervullen de plaetsen der gene die al-daer sneu- | |
| |
velden. Den Grooten Visir dan in-volgende de meyninghen ende voor-nemens van sijnen Meester, dede behendighlijck eenige Bevel-hebbers op de grenzen van Persien van verdragh spreken: dese voorstellinghe begonnen zijnde, den Coninck van Persien en was niet alleenelijck te vreden, maer gaf volle macht om den Vrede te sluyten; inder-voegen dat naer eenige weder-sydts voor-stellinghen, sy den Vrede maeckten op voorwaerden dat Bagadet den Grooten Heer behouden soude, ende Ervan den Coninck van Persien, den welcken aende Poort Gesanten met groote gheschencken senden soude. Met desen Vrede Amurat keerde al zeghen-praelende weder naer Constantinopel, al-waer men hem eenen overtreffelijcken Intrede bereydt hadde; van daer gaet hy zich inde wulpsheden van sijn Serrail wentelen: maer de doodt die hem in't midden vande Leghers ghespaert hadde, komt hem in het midden den Vasten der Turcken is, voor-by zijnde, ende nu hunnen Beyram, ofte Paesschen wesende, Amurat in het uyt-kommen van de Mosqée, sondt aen sijnen Jonstelingh den Selictar segghen, dat hy met hem soude kommen eten, mede-brengende twee Persiaensche Chams, de welcke hem hadden leeren wijn drincken. Hy stelt zich dan tot brasschen, ende naer verscheyden slach van Wynen, ende Malvesie, sy begheven zich tot het drincken van Brandewyn getrocken op het kruyt dat-men Ros Solis noemt, ende brachten het malkanderen soo dickwils toe, dat hy sijn ingewandt verbrande, daer van in eene heete koorts vallende, vande welcke hy korts daer naer stierf in't 30. jaer sijn's ouderdoms, het 17. sijnder regeeringhe, in Februario 1640. Verscheyde sieckten hadde hem alle sijne Kinderen weghgenomen, ende sijne wreedtheyt hadde sijne twee Broederen doen vermoorden Orcam ende Bajazt, en hebbende Ibrahim maer ghespaert, om dat hy hem kranck- | |
| |
sinnigh oordeelde, ende onbequaem om tot Opperhooft te dienen, aende ghene tegens hem souden willen iets onder-nemen. In dese laetste sieckte ontboot hy hem dickwils, om aen hem (soo hy seyde) de bestieringe des Rijckx over te leveren, ende hem naer te laeten de onderrichtingen die de onder-vindige hem hadde gheleert: Maer de Sultane, Moeder vanden eenen ende vanden anderen, de welcke noyt zich van sijn bedde vertrock, ontrade hem dien te sien, hem voorhoudenden dat-men noch goede hope hadt van sijne ghenesinge, ende dat de kracht des bloedts, ende de teerheyt der Broederlijcke liefde, mochte hem in dit besoeck eenige ontroeringhe veroorsaecken; 't welcke sy seyde om dat sy vreesde dat hy hem vraeghde om te doen ombrenghen: want boven dat sy ende sijnen aert te wesen schroomelijck wreedt, ende bloedt-gierigh, sy was indachtigh, dat hebbende sijne Sonen verloren, hy desen dwingelandigen wensch hadde uyt-ghestort, over-een-kommende met dien vanden vervloeckelijcken Nero, dat sijn graf-plaets bedeckt mochte wesen met de ruinen vande Ottomansche Heerschappye: ende ghelijck hy gheene Kinderen en konde op-brenghen om op den Throon te stellen, het hem onverschilligh was wien zich naer sijn doot, daer-van meester maeckte: Maer de Godelijcke Voorsienigheyt hadde daer van anders gheschickt, want hy stierf sonder sijnen Broeder te sien, den welcken uyt den schroom der echtenisse getrocken, wiert op den Throon gheset. Gheduerende ses maenden dat ick tot Constantinopel woonde, hebbe ick dickwils desen Keyser Amurat ghesien; ende hem aensiende, moet-men toe-gheven dat de Turcken met reden seyden, dat het den schoonsten Mans-persoon was, ende den kloecksten Kryghs-man van sijn Rijck; Want hy was van eene seer schoone ghedaente, hebbende een wel bemaetight lichaem, ende in sijn aensicht scheen eene wonderlijcke heer- | |
| |
lijckheyt ende manhaftigheyt; hy trock alle daghen uyt, ende als onbekent ginck hy al-om, zijnde alleenelijck van een ofte twee vergheselschapt: niemandt en derfde aldus hem aensien, veele min groeten; des nachts ginck hy geduerighlijck in alle de Herbergen, al-waer hy vermomt zijnde, wist al wat'er om-ginck, ende al wat-men van hem seyde, ende van sijne regeeringhe: Gaende in het openbaer, ende met beslach, 't welck hy ghemeyndelijck alle Vrydagen dede om op het staetelijckste naer de Mosqée te gaen, hy groette gheduerighlijck sijn volck, neyghende sijn hooft nu vanden eenen, dan vanden anderen kant; ende al-soo seer als hy de Turcken beminde, haettede hy de Christenen; ende men houdt voor gewis, dat hy ginck Oorlogen in Hongaryen: inder-voeghen dat sijn doodt tot een groot gheluck voor het Christen-rijck is te rekenen gheweest.
|
|
Auteursrechtvrij
