|
| |
| |
| |
| |
Ibraim den I. van dien naem, broeder van Amurat, ende soon van Achmet, XXI. Keyser der Turcken.
't Jaer 1640.
SUltan Ibraim was den vijfden Soon van Sultan Achmet, vande selve Moeder als Sultan Amurat gebooren: hy was op-ghebracht op de wijse dat worden op-ghevoedt de jonghste Sonen van het Ottomansche Huys, als-wanneer hunnen oudsten inde Regee- | |
| |
ringhe is, dat is in eene gheduerighe echtenisse, ende schrick vande doodt, al-waer den meerderen-deel lomp ofte swaermoedigh worden, ofte gheheel onmenscheijck: ende in-dien hunnen oudsten kommende sonder Kinderen te sterven, sy erfachtigh worden van het Rijck, het gheschiedt, dat ghelijck sy inden rijckxhandel niet bedreven en zijn, nochte eenige kennisse der werelt hebbende, dat sy selfs seer slim regeeren, ofte dat sy geheel het bestier laeten aen hunne Moeder, ofte aen eenige van hun Visirs, de welcke gheen ander oogh-wit hebbende als hun eyghen belanghen, laeten dat vanden Staet vaeren, verstooren ende vergrammen een-yghelijck door hunne uyt-perssinghen, ende door hunne geweldige ongerechtigheden: het gebeurt noch, dat gelijck het den aert der menschen is van een uyterste dwanck over te gaen, ende zich te begheven tot een uyterste ongebondentheyt, ende zich tot overdaedt toe te versaeden vande ghenoechten, de welcke sy niet als met groote moeyelijckheden konden proeven dat die Vorsten voorts-kommende uyt de duysternissen van hunne echtenisse, zich als verloren werpen in alle slagh van ongebondentheden, inde regeeringhe onbequaem te maecken, 't en zy tot hun eygen baet: aldus hun leven over-brenghende, is het by-naer onmoghelijck, dat sy den ouderdom van 35. oft 40. jaeren beleven, nochte dat sy Kinderen van goede stoffe teelen: Inder-voegen dat sy de vergenoeginghe niet en hebben van die te konnen op-brenghen, ofte dat sy selver sterven eer dat sy hun tot hunner meerder jaerigheyt hebben op-ghebracht, 't welcke wy in dry voorgaende Successen hebben ghesien; ende vanden anderen kant, den slimmen handel die-men hun heeft aenghedaen, hun hebbende het hert verhart, maeckt hun tot wreedtheyt ghenegen, ende doet hun ghelooven dat het een erfrecht is hunne Ouders te vermoorden soo dat schoon gheen ander ghebreck in desen Staet en waer hy ten | |
| |
laetsten moet van onder tot boven ghekeert worden door de onbequaemheyt van sijne Vorsten, ende door het onder-gaen van het Ottmansche gheslacht, waer van hy klaerbijckelijk ghedreyght wiert. Ibraim den welcken van eenen tamelijcken soeten aert scheen te wesen soo als uyt-gaven de trecken sijn's aenschijns, sijn rootverwigh coleur, sijn open voor-hooft, ende de wel bemaetighde gesteltenisse sijn's lichaems, zijnde aldus op-ghebracht gheweest, hadde al veel van sijn goet oordeel verloren, van sijne ghesontheyt, ende natuerlijcke frisheyt, ende hadde aen-ghetrocken eenen droevenende droomachtigen aert, naer den welcken hy altijdt sijn ghesicht neer-geslagen, ende werreloos voerde, een laf hertige gestaetheyt, ende het hooft wat hangende, ende ter syden ghekeert: de vreese hadde hem het bloedt soo seer bevrosen, dat hy moeyten genoegh hadde om zich onder de schoone vrauwen van het Serrail te verwarmen, ende was meer als een jaer eer hy bequam was een vande selve te bekennen: geduerende welcken tijdt het scheen hy sijn volck versekeren wilde van eene ongetwijfelde geluckige regeeringhe; want hy in alle sijn bedryf dede uyt-schijnen eene ongemeyne goedtheyt, ende was bysonderlijcken besorght, dat-men een-yder recht dede; hy en wilde niet's inde Ampten van sijn huys veranderen, nochte van sijnen Staet, bevelende wel ernstelijck aen sijnen Grooten Visir Mustapha, van niemandt te doen sterven, 't en zy klaerlijck van eenigh schelmstuck overtuyght was, dat het selve soo groot nochtans was, dat-men het niet en konde sonder zich te misgaen, vergheven: Soo dat hy even-gelijck als Nero zich mochte vermeten gheduerende de eerste jaeren van sijne regeeringe, dat sijne handen niet bezoedelt en waeren met bloedt, en veerdigh was aende Goden rekeninge te geven vande minste ziele van sijne Ondersaten; maer dese ofte gheveynsde, ofte naturelijcke goedtheyt, verkeerde zich | |
| |
haest in eene uyt-nemende lafhertigheyt, ende schroomelijcke wreedtheyt; ende op de selve wyse als'er eenighe Dieren quaedt ende als woedende worden door het teelen; hebbende beproeft de ghenoechte der Vrauwen, hy wierdt onmenschigh, ende ten uytersten bloedt-gierigh: de ghenoechten deden hem de sorghe van sijne regeeringe vergheten, ende het ghene hem noch overigh was van het goedt oordeel, sijne eere, ende ten lesten sijn leven: want laetende van alles het bewint aen sijne Moeder, ofte aen sijne geliefde Vrysters, ende verquistende geheele millioenen gelts, om te voldoen hunne onversaedelijcke gierigheyt, wierdt uytter-maeten haetelijck aende Groote, veracht van het volck, ende aende Kryghs-lieden on-aengenaem: Boven dien sijne geldt-kisten uyt-geput, sijne Ondersaeten den Vrede ghewoone, ende het Kryghs-volck zich tot den Koop-handel begevende, hy onder-nam twee Oorlogen, de eerste tegens de Cosacken, die hem waeren kommen trotsen door den Bosphorus, tot naer by Constantinopel: ende de andere tegens de Venetiaenen, schoon hy in volle Vrede met hun was: In den eersten en behaelde hy maer schande, ten grooten nae-deel vanden roem der Turckschen Wapenen; want hebbende gesonden te lande, ende te water belegeren Asack, gelegen inden mondt vande Reviere Tanais, een kleyn Stedeken, ende tamelijck sterck, beschermt door 1500. Cosacken, ende 800. Vrauwen, den Opper-bevelhebber ter zee belegerde dat met 46. Galleyen, ende ontallijcke Carmoissals ende andere Schepen, ende ter selver tijdt wiert berent door het Landt-Legher bestaende in dertigh duysent Turcken, onder het ghebiedt van Husain Bassa, 40. duysent Tartars, en 10. duysent Carcassianen: sy dedender veele stormen op, maer wierden altijdt met groot verlies af-gheslagen: ende siende dat sy door de Wapenen gheen voortganck en deden, trachteden dat met den tusschen-handel te doen: maer dese | |
| |
manhaftighe Cosacken beantwoordeden alle hun voorstellinghen door den mondt van hunne Mosquetten; eyndelinghe hebbende de Turcken daer meer als vier maenden vooren ghelegen, ende siende den winter aen-naederen, den welcken ter oorsaecken vande winden ende sneeuw in dese ghewesten onverdraghelijck is, braken het belegh op, hebbende daer wel dertigh duysent mannen verloren. Den kloecken wederstandt vande belegerde veroorsaeckte een al-gemeyne verwonderinghe in alle menschen: ende van ghelijcken de lafhertigheyt, ofte weynigh beleydt der Turcken, dede hun teenemael verliesen den roem hunner Wapenen, siende dat eene soo kleyne plaets, onsterck, sonder hulp, ende (om soo te seggen) aen de poorten van Constantinopel, ten opsichte van hun wijdt-verspreydt Rijck, konde bestaen, ende zich weiren teghens de macht van eenen soo grooten Vorst. Den Oorlog die hy teghens de Venetianen ondernam, wiert door de Ridders van Maltha veroorsaeckt, de welcke inde maent van September 1644. naemen een groot Gallioen vande Sultane, 't welck van Constantinopel naer Egypten trock, op het welcke wel 1200. Turcken waeren, ende onder andere eene Sultane vanden Grooten Heer, met een kleyn Soontjen, de welcke met een groot gevolgh, ende vergheselschapt van verscheyden dienaers vanden Serrail, ginck volbrengen eene belofte, die sy ghedaen hadde van naer Mecca te gaen; dit verlies vertoornde Ibraim grootelijcx, den welcken op-gerockt wiert door de Vrauwen van het Serrail, ende aen-gemaent door de Priesters van sijnen Godts-dienst tot de wraeck, de welcke hem vertoonden, dat den overlast ende onghelijck ghedaen aende Pelgrims van Mecca, te achten waeren te gheschieden aenden persoon van hunnen Propheet Mahomet;hy sweirt dan dat hy daer van wraecke nemen sal ende uytroeyen de Religie van Maloba, ende hunne Rots tot asschen te maecken: hy belast aende Magazynen van- | |
| |
de Swarte-zee, vijftigh nieuwe Galleyen op te rusten ende alsoo veel Schepen: hy schrijft aende Bassas van Algiers, ende Tunis, van alle de Zee-roovers te vergaderen, ende gebiedt in alle de Eylanden vanden Archipelagus, van alle het volck, 't welck in sulcken voor-val schuldigh is te dienen, gereet te houden: hy doet in het Wapen-huys van Constantinopel alle de oude Galleyen herstellen, doet geschut gieten, ende alle den Oorlog-tuygh tot desen Oorlog verveerdigen: ende op dat alles te vlytiger mach naergekommen worden, hy komt daer dickwils selfs by: hy doet enden Venetiaenschen Ghesant de Heer Soranzo, eene haven in Candia af-vraghen, om zich daer-van te dienen tot eene vertreck-plaets voor sijne Galleyen, gheduerende desen Oorlog van Maltha, den welcken sulckx beleefdelijck van sijnen hals schudde. Dese wonderbaere toe-rustinge ter Zee brenght verscheyde in onrust. De Venetiaenen gelooven gerust te mogen zijn op den vrede die sy met den Turck hadden, nu onlangs vernieuwt: den Coninck van Spaignen was bevreest voor Calabrien, ende het Rijck van Sicilien, ende soo veel te meer dat sijne Wapenen als-dan meest te doen hadden met de Franschen, ende de Hollanders, dies niet-te-min hy en laet niet naer van zich op alles te voorsien; de Ridders van Maltha waeren meest van al ontrust, sy wisten hoe seer sy het gemoedt van Ibraim ontsteken hadden door het nemen van het Gallioen vande Sultane; sy bereyden zich dan met alle neerstigheyt, ende den Groot-meester Broeder Paulus lascaris Castellar, doet alle de Ridders in-dagen op peyne van ongehoorsaemheyt, ende van het kleedt, ende Commanderyen te verliesen, om te verschijnen tot Maltha jegens den 15. April 1645. volgens sijne brieven vanden 24. Januarij des-selfs jaers: Sy en lieten oock niet naer van hunne Vestingen te herstellen, ende al-waer sy dat noodigh ordeelden, van nieuwe te maecken, ende bysonderlijck om het | |
| |
landen te beletten, waer in sy wisten dat het voornaemste bestondt. Daer-en-tusschen Ibraim doet sonder op-houden verveerdigen des Kryghs-toerustinge, ende om dat hy geloofde dat den Bassa van het Wapen-huys 't selve niet genoegh en vervoorderde, dede hem in echtenis setten, ende soude hem hebben doen worgen, in-dien de Sultane sijne Moeder door schoone woorden hem niet en hadde ghestilt: hy hadde zich op desen Oorlog van Maltha inden kop gesteken, ende was tot den selven soo gemoedight, dat hy op lijf-straffe verboden hadde aen wien het zy, hem dit voor-nemen te ontraden: 't welcke wel ontrustede de Visirs, Bassas, ende de voornaemste Kryghs-Oversten, de welcke verwittight vanden grooten toe-loop vande manhaftighe Ridders, vande oude ende ervarene Kryghs-lieden, de welcke met menighte alle daghen tot Maltha aenquamen, als oock vande goede versterckingen, die in dat Eylandt waeren, hielden dat als een steen-klip jeghens de welcke onfeylijck d'Otomansche Wapenen, ende roem ginghen schip-braeck loopen: Sy hielden verscheyden t'saemen-komsten, om middelen uyt te vinden om dese moeyelijckheden te doen weten aen Ibraim, ende eyndelingh vinden desen, dat Sali Assendy, eene van sijne Jonstelingen, soude aenden Grooten Heer raeden voor hem te doen kommen sulck eene Aga, den welcken nieuwelijckx van Maltha ghekommen was, al-waer hy was Slaef gheweest, om sijne Hoogheyt te onderrichten vanden standt van dat Eylandt, vande hoedanigheyt, ende getal der Ridders, vande verschansingen, ende andere bereydtsels tot hunne bescherminghe: den desen vertoonde vryelijck aenden Grooten Heer het Eylandt van Maltha te wesen eene Rots, sonder aerde om loop-grachten te konnen maecken, onvruchtbaer, ende van levens-middelen tot het onderhoudt vaneenen Legher onvoorsien, sonder havens ofte Imbochten om de Schepen te versekeren; ende in tegen- | |
| |
deel voorsien van eene groote ende stercke besettinghe, bestaende den meerderen-deel in kloecke ende manhaftighe Ridders, die niet als om d'eer' en vechten; boven dien soodanig verschanst dat sy lichtelijck souden konnen wederstaen, ende af-slaen de Ottomansche macht; voorts dat het aen Sicilien, ende Italien seer naergelegen was, van-waer sy t'allen-stonden hulp-benden kryghen konnen; ende ten beste uyt-kommende, dat sijne Hoogheyt maer een stomme Rots en soude winnen met het vergieten van veel bloedts, ende met ghevaer vanden roem sijnder Wapenen te verliesen: dit vry vertoogh maeckte Ibraim als raesende, ende het schorte weynigh ofte hy en dede den Aga ombrengen: maer alsoo hy hem selver geroepen hadde, hy en konde sulckx met recht niet doen; hy en ontquam het nochtans sonder ongemack niet, want hy wiert voor sijn leven uyt het Hof verbannen, ende sijn goederen verbeurt gemaeckt; ende ghelijck hy uyt desen Aga verstaen hadde dat den meeren-deel vande Besettelingen van Maltha Françoisen waeren, ontstack soo in gramschap, dat hy den Ghesant van Vranckrijck wilde doen worgen, ende om hals brenen alle de Françoisen die-men in sijn Rijck vondt, in-dien eenen Swarten ghelubden hem sulckx niet ontraeden en hadde, naer wien hy styf hoorde: hy nam ten laetsten den raedt der Vizirs aen, ende zich gheleyden om rypelijck dit onder-nemen t'overleggen; ende door hunne redenen bedaerde zich allenskens, ende wiert bequaem om goeden raedt te aenhooren: Alles dan wel overleydt zijnde, ende het onder-nemen van Maltha moeyelijck bevonden zijnde, van gheender nut, ende eere, men raedt-slaeghde op het aentasten van Calabrien, Sicilien, ofte Rijck van Candien; ende naer dat alles wel was op-gheweghen, het lot viel op het laetste, tot welcken de Turcken waeren sterck aen-gedreven door enighe vluchtighe Candiotten, ende verbannen Edel- | |
| |
luyden van daer, die zich tot Constantinopel bevonden, ende niet op en hielden de Turcken aen te raeden dese onder-neminghe, soeckende in des Staets onder-ganck hunne bysondere weer-vraeck. Ter dier tijdt was met het Ampt van Providitor Generael, ende met de Opperste macht van het Rijck Candia bekleedt Andrea Cornaro, een Raedts-heer van grooten roem, ende aensienelijck om de bedieningen by hem gepleeght; maer noch meer om dat hy was van een gheslacht, 't welcke onder de 24. Edele van Venetien, onder d'eerste ende Doorluchtighste vande Republique gerekent wiert; desen tusschen die volmachtigheden, hadde oock sijne gebreken, was toornigh, seer licht om zich te stooren, ende wraeck-gierigh, andere verachtende, koppigh, ende den welcken om den minsten mis-slagh met al te groote strengigheyt straftede; 't welcke hem niet alleenelijck aende Candiotten, haetelijck maeckte, maer oock aende Kryghs-lieden: De verbannene uyt Candia, ende de vluchtige en lieten niet naer van sulcx aende Vizirs te vertoonen, om de Turcken tot dit voor-nemen aen te moedigen daer by-voegende, om hun veel eer sulckx te doen besluyten, dat dit Eylandt tot een vertreck-plaets diende aende Malthesche Galleyen: ende selfs dat de rijckdommen van het genomen Gallioen vande Sultane, daer waeren ontlaeden ende verkocht: ofte sulckx waer ofte niet is, ick en soude het niet derven versekeren; maer het is buyten twijffel dat-men 15. de schoonste Turcksche Peerden in het selve Gallioen genomen, bevondt inde stallen vanden Generael Cornaro, Onder-Coninck van Candia; 't gene uyt-druckellijck is teghens de bespreken vanden Vrede tusschen de Venetianen, ende den Turc, al-waer by eenen Artikel gheseyt wordt, dat de Venetiaenen soo op hunne Reeden als in hunne Haven niet en zullen moghen laeten vertreckenop geenderleye manier de Galleyen van Maltha: Van daer quam het dat de Turcken | |
| |
oorsaeck namen van Candia aen-te-tasten, welckers veroveringhe de vluchtelingen seer gemackelijck schilderden, als wesende van alles onvoorsien 't welcke tot sijne bescherminge dienstelijck is, ende boven-al door eenen Onder-Coninck bestiert, den welcken van allen ghehaet wiert ende van niemandt bemindt: Inder-voegen dat-men het selve soo haest soude over-meestert hebben, als aen-gheranst. De Turcken dan dit voornemen hebbende besloten, hun voornaemste sorgh was om de Venetianen in slaep te wiegen, ende hun te doen ghelooven dat alle dese Oorlog-bereydtsels tegens Maltha, ende Sicilien waeren, voort-vaerende in allen heuschen handel met den Ghesant Soranzo, om hem in dit gheloof te bevestighen. Daer-en-tusschen ghelijck desen Gesant, zijnde een ervaeren man, ende boven-al ten rechten den aert der Turcken kennende, de welcke als-wanneer sy meest vriendtschap bewysen, dat het dan is dat sy willen bedriegen, en laet het zich aen gheene neerstigheyt schorten, om door trauwe vrienden die hy in het Serrail hadde te konnen ontdecken het voor-nemen van Ibraim, ofte hy bedecktelijck op Candia niet en wilde; maer wat hy oock al aen-wende: schoon hy geen gelt en spaerde, 't welcke gemeynelijck door-dringht tot het binnenste van der Vorsten gheheymkamers, hy en konde nochtans niet sekers ontdecken, soo geheym was dit besluyt: hy en liet daerom niet naer vanden Raedt te verwittighen vande groote Oorloghs-bereydtselen die de Turcken maeckten ende al-hoe-wel hy niet anders en konde vernemen als dat alles teghens Maltha, ende Sicilien, verveerdight wierdt, dat nochtans den Raedt niet en mochte verswymen van te voorsien, ende wel te verschansen de Zee sterckten, ende boven-al Candia. Dit stuck wiert lanck overleyt, ende bereden-kavelt inden Raedt tot Venetien, al-waer d'eene van ghevoelen waeren van zich niet tot den Oorlogh te bereyden, uyt vreese van op te hitsen door | |
| |
hun bereydinge het gemoedt van Ibraim, ende soo veel te meer dat sy uyt-gheput van gelt bevonden door den Oorlogh tegens de Barbarinen, vande welcke sy maer en quamen: andere waeren van ander gevoelen, dat aen-ghemerckt den ongemeynen toef, die de Turcken aen hunnen Gesant deden, het teecken was dat sy het op hun ghemunt hadden ende dat-men seer haest dit onweer tegens hunne Republyck soude sien uyt-borsten. De verscheydentheyt van ghevoelens, dede de middel-maet nemen, doende alleskens eene middelbaere bereydinge tot den Oorlogh maecken, die nochte stooren, nochte achterdencken aende Turcken gheven konde; sy rusten dan toe twee Galeassen onder het beleydt vanden Raedts-Heer Girolamo Morosini, ende dertigh Galleyen, by soo veel Edelen ghevoert, ende eenige Schepen, ende Galioenen, onder het ghebiedt vanden Raedts-Heer Antonio Marino Capello; maeckende tot Opper-hooft van desen Legher den Heer Francisco Molino; ende bevolen aenden Onder-Coninck van Candien om de haven van La Luda te bewaeren sonden daer-naer toe eenighen voorraedt van leeftochtsmiddelen, ende van Oorloge; maer noch in dese toerustinghe vaerden sy met soo een groote onachtsaemheyt voort, zich op den Vrede die sy met den Turck hadden betrauwende, ende vast geloovende dat alles op Maltha, ofte Sicilien soude vallen, dat de Turcken in Candia ghelandt waeren, eer alles ghereedt was. Het Turcxsche Legher vertrock van Constantinopel half Mey 1645. bestaende in 83. Galleyen, van welcke nauwelijckx de 40. wel bemant waeren, 30. Oorlog-Schepen, twee Mahomen, een groot Galioen vande Sultane, ende wel 350. Saicquen, Caramousels, ende mindere Schepen, met mondt- ende oorloghs-voorraedt geladen, alle onder het opper-ghebiedt vanden Selictar Bassa, een Jonghman, Jonstelinck van Ibraim, Croat
| |
| |
van natie, ende onder hem Mahomet Bassa, Assam Bassa, een Albanois, ende Amurat Bassa, Aga der Janitsers, uytmaeckende ontrent 60. duysent mannen om te konnen landen: dese Vloot zeylden voor-by de Eylanden van Tine, ende van Cerigo, aende Venetianen toe-hoorigh, al-waer om hun noch vaster inden slaep te wieghen, sy ververschinghen in-namen, ende groote heuscheyt ghebruyckten, seggende dat sy recht naer Maltha wilden: maer nauwelijckx en waeren sy dese Eylanden voor-by, ofte tot groote verbaestheyt van alle, sy wenden hunne stevens recht naer Candia, ende op den 23. wiert sy door de Wacht op den Toren ontdeckt ontrent de Reede van Gogna, vijthien Italiaensche mijlen van Canea, al-waer sy haer ontdeckte inde ghestalte van een halfve Maen, een groot deel der Zee bedeckende, ende aldus naederde sy het Landt, 't welcke door de Landt-luyden bewaert wiert, die den Oorlogh ongewoone zijnde, ende verschrickt door een soo schroomelijcke Vloot, lafhertigh wegh-liepen, zich gaende inde gheberghten verbergen. Den Gouverneur van Canea sondt hun tot bystant twee Compagnien Voet-ganghers ende eene Ruyters; maer dit volck gheene Landts-lieden vindende, ende de vreese inde beenen krygende, verliep, ende nauwelijckx en konden de Overigheden daer van d'helft binnen Canea weder-brenghen: Inder-voegen dat de Turcken gheenen den minsten wederstandt vindende, geheel op hun gemack landeden, ende sonder hinder; en naer dat sy het Landt ontdeckt hadden, beleyden Canea, eene der beste ende voornaemste Steden van het Eylandt, in een kleyn pleyn ghelegen, ende met heuvelen omringht, door de welcke men konde tot aen de grachten kommen, sonder ontdeckt te zijn; sy behelsde ontrent de dry Italiaensche mijlen inde ronde, verschanst aende landt-syde met vyf bollewercken, ende met vier tussche-mueren van een onmaetighe lenghde, de gracht | |
| |
onvolmaeckt, ondiep nochte breedt volgens sijne maet, sonder onder-borst-weir, ende de buyten-wercken gheheel te niet: vanden zee-kant en hadde sy maer den muer beschermt door het zee-hooft, ende door eenen Ravelyn: daer was voor Bevel-hebber in Antonio Navario, die al-daer veel eer behaelde; want hy maer en hadde 600. Kryghs-lieden vande gewoonelijcke besettinge, ende ontrent 800. die hy tot bystandt ghekreghen hadde, daer henen op verscheyde maelen gestiert: met dit weynigh volck ende in eene onverschansde plaets, al-waer alles ontbrak, hy onderstondt het belegh twee maenden langh van een Legher van 60. duysent vechtbaere mannen, wederstaende ses stormen, ende doende al-eer van overgaen te spreken meer als 20. duysent Turcken sneuvelen De mare tot Venetien aengekommen zijnde dat het tegen hunnen Staet was dat dit Legher ghewerft was, ende dat van nu af de Turcken in Candia ghelandt waeren, belegherende de Stadt Canea, het is ongeloovelijck hoe zich den Raedt ontstelde, ende als uyt eene slaep-sieckte wacker gheworden zijnde, vervloeckten sy de trauweloosheyt hunner vyanden, ende met alle de mogelijcke neerstigheyt, beschicken alles op hunne grensen, ende rusteden op in min dan twee maenden, een Zee-vloote, niet alleenelijck machtigh genoegh om de Turcken te wederstaen, maer selfs om die aen te tasten, ende te verslagen het vyandelijck Leger; want sy alle hun volck hadden te lande ghestelt, hebbende soo weynigh daer van inde Galleyen gelaeten, dat sy nauwelijkx bestandt waren om de Wacht daer van te houden; maer het mis-verstandt, 't welcke onder de Opper-hoofden van het Venetiaens Legher ontstondt, was oorsaeck dat het manhaftigh besluyt des Raedts vruchteloos uyt-viel, de Generaelen wierden al den eenen jegens den anderen twistigh, dien vande Galleyen niet willende ghehoorsamen aenden genen vande Gallioenen soo oock dede | |
| |
dien vande Galeassen; ende dat met sulck eene moedigheyt, dat sy het schoonste voor-val ter werelt lieten voor-by gaen om hunne vyanden te verpletten; want het gewis is, in-dien sy inde eerste jaeren van desen Oorlogh gedaen hadden 't gene sy konden ende schuldigh waeren te doen, dat sy lichtelijck den Turck souden hebben gheslagen, ende behaelt al-soo treffelijcke victorie als de Christenen oyt op dese ongheloovige gedaen hebben: daer uyt lichtelijck te oordeelen is, hoe seer d'Ottomansche macht verswackt is, t'anderen tijden soo schroomelijck, dat niet-tegenstaende het slim beleydt der Venetiaensche Wapenen, sy soo weynigh soo ter zee, als te lande ghewonnen hebben in 20. jaeren dat sy dese Republyck den Oorlog hebben aengedaen, de welcke eenen onsterffelijcken roem behaelt heeft, van soo langen tijdt d'Ottomansche machtte hebben konnen wederstaen, hebbende alleenelijck Canea verloren, een Stadt van alles onvoorsien, ghelijck het overighe van Candia, in het welck doen de Turcken landeden hun 60. duysent mannen, geen 3000. betaelde Kryghs-lieden te vinden en waeren, sonder Oorloghs-voorraedt, gheschut, ende sonder ervaren Over-hoofden in het stuck vanden Oorlogh. Maer wy laetende Turcken in Candia hunne beste Kryghs-lieden verliesen, ende boven hunnen roem, ende wy keeren te rugh naer Constantinopel, om het treurigh eyndt van Ibraim te sien, den welcken hebbende dry jaeren vervolght den Oorlogh tegens de Venetiaenen, met alsoo groote swackheyt, als quaet beschick, 't is gebeurt dat de Groote door sijne wreedtheden verbolgen (want hy niet op en hiel vande Bassa te doen worgen, ende dat om seer gheringhe oorsaecken) het volck verargert door de baldadigheden, die hy in het openbaer verrichte, ende het Kryghs-volck ghestoort, om dat hy hun niet en betaelde, ende om dat hy de ghemeyne rust gebroken hadde door een soo weynigh noodigh onder- | |
| |
nemen, nemende voor deck-mantel de wan-orden, ende verwerringen vanden Staet, de verquistinge van het gelt, de voornaemste Beampte van sijn Rijck swoeren t'samen van hem het Rijck af-te-nemen, selfs sijne eygen Moeder verbolght door het slim onthael, 't welck hy haer hadde aengedaen, was daer-in te vreden; het Kryghs-volck dan zijnde door dit volck aengestouwt, ende door sijnen eyghen haet, vergadert op de groote plaets van Art Medan, den 7. Ougst 1648. ontbiedt den Mufty, de Cadylosquiers van Europa, ende van Asien, ende de andere Wets-gheleerde, ende vermaenen die dat sy souden willen den Grooten Heer af-heysschen d'afstellinge van Achmet sijnen grooten Vizir, ende dat-men de selve bedieninge soude geven aenden Bassa Mechmet, en Ouderlingh van 70. jaeren, Ibraim wiert genootsaeckt het zeyl te strycken, ende het gouden Zeghel, merck-teecken van dese bedieninghe, aen Mechmet te geven: ende terstont daer naer het Kryghs-volck beval dat Achmet soude geworght worden; 't welck zijnde volbracht, stracx wiert sijn lichaem aen alle de werelt ten toon geleydt voor de Nieuwe Mosquée; des anderen daeghs het Kryghs-volck zijnde wederom vergadert, de Opper-hoofden gegaen in de Mosquée, deden hunne klachten aenden Mufty over de ongerechtigheden, ende de slimme regeeringe van Ibraim: den mufty beval dat-men hem soude senden daegen om in het recht te verschijnen; 't welcke niet hebbende gheacht, den mufty sondt wederom andere mannen, 't welck Kryghs-lieden waeren, met een schrift ofte billiet van sijne handt, 't welck sy Fetsa noemen, dat is een punct vande Wet, by het welck wiert vast ghestelt, dat alle-man, schoon hy Coninck ofte Keyser waer, was in sijn ghewisse verbonden te verschijnen voor Godts Recht: Soo noemen de Turcken hunne Wet. Ibraim hebbende desen Fetsa veracht, ende dat gescheurt, den mufty, door de selve Kryghs-lieden, sondt hem een tweede, inhoudende, dat wie
| |
| |
aende Wet Godts niet en ghehoorsaemt, gheenen waerachtighen Musulman en is, ende in-dien het eenen Keyser is, hy vervallen is van sijn Rijck. Ibraim scheurde dat gelijck het voorgaende, meynende door sijne stouteyt dese t'samen-sweerders te verbaesen; maer dese sonder tijdt verlies trocken ten vyf uren t'savondts naer het Serrail, van alle de Kryghs-macht gevolght; als-dan liet hy gantsch den moedt zacken, ende badt sijn Moeder voor hem te willen spreken: sy beproefde het inder daedt, 't zy door geveynstheyt, ofte andersins: maer men hoorde naer haer smeecken niet, ende men dwanck haer te haelen den Soon van Ibraim, ghenaemt mehemet, den welcken op den selven stondt op den Keyserlijcken Throon gestelt wiert, hem op het hooft stellende eenen Turbant, bekleedt met Reygers-vederen, 't welcke als de Croon vanden Grooten Heer is: ende alle het Kryghs-volck roepende: Dat leve Sultan mehemet. Op dien selfden dagh wiert Ibraim op-ghesloten inde selve kamer, inde welcke hy (gheduerende het leven van sijnen Broeder Amurat) hadde gevangen gheweest, des anderen daeghs wiert hy nauwer ghesloten, ende thien daghen daer naer, te weten den 18. Ougst 1648. geworght: Het bestier vanden Staet wiert in handen gestelt vanden Grooten Vizir, vande Sultane Moeder, ende van eenen Raedt van 12. Bassas, om ghesaemdelijck te regeeren tot de meerder jaerigheyt van desen Vorst, dat is 10. jaeren lanck, want hy maer seven oudt en was: Dese schroomelijcke veranderinge gaf groote hope aende Venetiaenen, om daer van groote voordelen te trecken, ende sekerijck verscheyden verwerringen die de selve hebben ghevolght, soo door de twistigheden tusschen de Spahis, ende Ianitsaren, als door den oproer vande Bevel-hebbers der Landtschappen ende den tweedracht ende jalousien vande gene die vanden Raedt waeren, hebben oorsaeck geweest dat sy hun met inder kloeckheyt hebben bevochten ende middel ghe- | |
| |
gheven om soo veel te gemackelijcker wederstandt te bieden. Gheduerende alle dese wan-ordens, de Venetianen hebben de Turcken dickwils doen aen-soecken om Vrede, hebbende daer-aen oock gheen gelt ghspaert: maer sy en hebben nimmermeer tot eenigh verdrach willen verstaen, als midts af-staende gheheel het Rijck van Candia; ende in teghen-deel de Venetianen wilden dat sy van daer gantsch souden vertrecken: wel nochtans hebben sy hun daer-over aen-gheboden eenighe Jaerlijckxsche schattinghe. Men moet jegenwoordighlijck hopen, dat de Turckxsche macht zijnde soo bekommert in Hongaryen, de Venetianen daer van zullen ten eynde kommen, ende de Turcken uyt Candia verjaeghen: In-dien sulckx in dese gheleghentheyt niet en geschiedt, 't is te vreesen dat den stercksten den krancksten sal overmeesteren: wat'er van gheschieden sal, is het eenen eeuwighen roem aen dese Doorluchtige Republyck van te hebben twintigh jaeren lanck met haer eyghen macht wederstaen gheheel de Wapenen der Ottomannen: ende sy kan zich vermeten, dat in dien het ongheluck, 't welck soo veel ellenden in Europa veroorsaeckt heeft haer als de andere Vorsten inden Oorlogh in-ghewickelt heeft, ten minsten haere Wapenen zijn de eenighe die-men in het Christendom kan ontschuldigh achten.
|
|
Auteursrechtvrij
