|
| |
| |
| |
| |
Achmet, soon van Mahomet, XVIII. keyser der Turcken.
't Jaer 1604.
SUltan Achmet inden ouderdom van 15. jaeren erfde de Heerschappye van Mahomet sijnen Vader, vindende het Rijck vol van beroerten; den Oorlogh teghens de Persiaenen duerde noch, ende den ghenen van Hongaryen en konde gheen eynde nemen; de wederspanninghe volherden in Asien, de beroerten ontstonden t'aller uren in sijnen Staet, ende in sijn ey-
| |
| |
ghen Serrail, waerom men niet vremdt vinden en moet, in-dien hy ten aen-kommen aen het Rijck soo veel teghen-spoet ende teghenheden ghehadt heeft, vande welcke hy tamelijck geluckiglijck is ghereddert gheweest door het goedt beleydt van Haly Bassa sijnen eersten Visir, wiens grooten roem ende naem van gherechtigheyt ende voorsichtigheyt seer dienstigh was om de saecken te herstellen; den welcken met het volck, 't welck hy in Hongaryen hadde, wederom nam Vissogrado, Novogrado, den Bergh S. Thomas, Newstat, Totis, Strigonien, Nohasien, ende andere plaetsen, niet soo seer door de kloeckheut der Turcken, als door de onachtsaemheyt der Christenen, de welcke gheen voordeel en wisten te trecken uyt den tweedracht hunner vyanden, zich vergapende met den tijdt te verliesen door langhe ende verdrietige Rijckx-daghen, inde welcke sy meer bekommert waeren met te reden-cavelen over de rechten van hun voor-sitten voor-rechten, ende vryheden, als wel het ghemeyne best der Christenheyt, yder in sijn bysonder willende sijne vryheyt voorstaen; maer het is te vreesen dat dese inghebeelde vryheyt hun eenigher tijdt niet tot slaeven en maeckt vanden ghesworen vyandt der Christelijcken naem. Eyndelinghe den Keyser niet andere van dese Rijckx-daghen kryghende als verlanginghen ende uyt-stellen, wierdt ghenootsaeckt den vrede toe-te-staen, daer-van d'Articulen ghestelt wierden tot Comar, in't jaer 1606. voor 20. jaeren, waer van de Hongaroisen groote vreughde-teeckenen aenrechteden. Den Oorlogh van Persien ginck op eenen anderen voet voorts, de welcke weder-namen Tauris, Ertzeron, ende meerden-deel alle de plaetsen, die sijnen Groot-vader Amurat hadde doen verstercken in het Landt sijnder vyanden; 't welck eer toe-quam door de onachtsaemheyt van sijnen Voorsaet, ende den gheheymen handel vande voornaemste van sijn Rijck met de Persiaenen, als door sijn schult; | |
| |
ghelijck-men oock segghen mach vanden Bassa van Aleppo, den welcken oproerigh wiert, en nam in Damascus, ende Tripoli, zich meester maeckende van gheheel Syrien, ende versloegh de Leghers die-men teghen hem sondt: ten eynde hy maeckte een verdragh met desen oproerighen, aen wien hy, teghens het ghemeyn ghebruyck der Ottomannen, sijn woordt hieldt, ende hem doende kommen tot Constantinopel, vervoorderde hem tot de eerste bedieninghen vanden Staet: dierghelijcke en dede hy niet met den Bassa Chigale, den welcken om dat hy sijne saecken in Persien qualijck hadde verright, hy dede worghen, gheen andere schult hem op-legghende dan dat hy ongeluckigh was gheweest. Siende eyndelinghe den weynighen voort-ganck van sijne wapenen in Persien, ende sijne spaer-kist door de groote giften om den eenen ende den anderen te winnen uyt-gheput, dede hy door den raet van Haly Bassa sijnen eersten Visir aen-soecken den Coninck van Persien tot vrede, den welcken in den eersten soo voordeelighe voor-waerden aen-biedt, dat hy nu gheen eerlijcken deck-mantel meer en hadde om den Oorlogh te vervolghen; inder-voegen dat den vrede ghesloten wierdt, ende dat groot Rijck, het ghene weynigh te vooren zich sagh vervult van oorlogen ende beroerten, bevonden wierdt van alle kanten in rust ende vrede, zijnde daer maer alleen de Galleyen van Maltha, ende vanden Grooten Hertogh van Toscanen, die de Zee-kusten vanden Archipelagus onrusteden. Achmet zich bevindende in volle vrede, versmoort zich inde wellusten van sijn Serrail; ende om zich te vermeyen, stelt hem tot bouwen, doende stichten de schoonste ende treffelijckste Mosquée, die tot Constantinopel was, aende welcke hy sijnen naem gaf; maer alsoo sy ghebouwt was tegen de grondt-reghels van hunnen Godts-dienst, den welcken verbiedt, dat gheenen Keyser Mosqueën mach doen bouwen, nochte Hospitaelen stichten, ofte | |
| |
hy en heeft soo veel Landts ghewonnen, dat hy daer van de onkosten kan volstringhen, ende dat hy daer selfs by in persoon is gheweest, het ghene Achmet niet gedaen en hadde, zijnde noyt buyten het Serrail gekommen om ten Oorloghe te gaen, waerom sy de Mosquée vanden Ongheloovighen ghenoemt wiert: Dese ghestichten aldus ghemaeckt teghens de grondt-reghels van hunnen Godts-dienst, ende vermeerderden de achtbaerheyt niet by het volk vande Wet, niet meer als sijne luyaerdigheyt by die vanden Oorlogh: 't welck hy ghewaer gheworden zijnde, ende wel wetende dat-men aende Kryghs-lieden werck gheven moet, ofte dat sy hem dat leveren souden besluyt hy Oorlogh te voeren, ende dat daerom te meer dat hy sagh sijne kisten ende Schat-kamer seer verrijckt, soo door den langh-duerighen vrede, als door het goedt ende den roof der Bassas die hy hadde doen sterven, ende voor-namentlijck van Nassouf Bassa, wiens rijckdommen begroot wierden op meer den vier millioenen in ghereedt ghelt ende wel voor al-soo veel in ghesteenten, ende andere seldsaemheden. Hy doet dan toe-rusten vier leghers, twee te Lande, ende twee ter Zee, het eerste teghens den Persiaen, het teghens Polen, het derde op de Swarte-zee, ofte pontus Luxinus, om de Cosacken te verjaeghen, de welcke hun verstout hadden van stroperyen te doen tot den Mont toe vanden Bosphorus van Thracien, ses mijlen van Constantinopel gheleghen; het vierde op de Middelandsche-zee, om zich te stellen teghens de Galleyen van Toscaenen, ende Maltha, en oock om te gheleyden de Caravane die de schattingh van Egypten bracht: maer alle dese, uyt-ghenomen het tweede, waeren ongeluckigh; want het eerste, 't welcke meerder dan van tachtigh duysent mannen was, naer dat het eenigen voort-ganck hadde ghedaen, leedt soo veel hongher ende ghebreck, de persiaenen hebbende alles verwoest al-waer sy den door- | |
| |
tocht nemen moesten, dat den Visir die-se op-leyde, zijnde door het ghebreck ghedwonghen zich te vertrecken, gheen dertigh duysent weder en bracht: Aengaende de ghene ter Zee, het een ontfinck groote aenstooten door de Cosacken, die'er van namen ofte verbranden meer als vyfthien Schepen: het ander geene vyanden hebbende ontmoet, wiert door het onweder bevochten, het welcke negenthien daer-van dede vergaen; ende ter selver tijdt als het water soo de Turcken be-oorloghde, het vyer veroorsaeckte hun noch meerder schade tot Constantinopel, hebbende al-daer meer als 600. Huysen binnen 24. uren tot asschen ghemaeckt. Dese ongelucken schenen de voor-boden te wesen vande doodt van Achmet, den welcken zijnde in het sterckste van sijne jaeren, ende noch meer willende onder-nemen als hy noch ghedaen hadde; bevondt zich aen-gerandt van eene sieckte, die hem in het graf sleypte den 15. dagh van November, in het midden van het 30. jaer sijns ouderdoms, en op het eyndt van het 14. van sijne regeeringhe. Hy was een Vorst van grooten moedt, maer van weynigh oordeel, swaer ende stomp door den overdaedt van sijne beestelijcke wellusten: weynigh van sijn Ondersaeten gheacht, om dat hy ongeluckigh was, hebbende veel aenstoots gheleden door de persiaenen, Cosacken, ende door de verscheyden muyteryen van sijne Bassas: niet bemindt van sijne Kryghs-lieden, de welcke hy niet en verghelde als daer toe ghedwongen zijnde, ende strafte die strenghelijck: maer ten anderen min wreedt als sijne Voorsaeten op de sijne, wiens bloedt hy ghespaert heeft tegen het onmenschelijck ghebruyck van dese Heerschappye. Terstont naer sijne doodt, de Bassas, ende voornaemste Bevel-hebbers erkenden Mustapha sijnen Broeder voor sijnen naer-volger in het Rijck, ende hem uyt de echtenisse treckende, al-waer hy hem altijdt hadde ghesloten ghehouden, brachten hem in het Serrail, al-waer sy hem voor Sultan deden | |
| |
uyt-roepen: Sy seyden dat Achmet in sijn doodt-bedde hun hadde belast sulcx te doen: ende dat de ghenegentheyt van desen Vorst voor het wel-vaeren vanden Staet, hem hadde beweeght den selven voor sijne eygen Kinderen te stellen, vande welcke den oudsten met naem Osman, maer twaelf jaren oudt en was; hy hadde ghevreest dat de swackheyt van sijne jaeren misschien oorsaecke wesen soude vande tweedrachten der Groote ofte van het in-vallen van buyten-landtsche vyanden: Inder-voegen dat eenighe beweegh-reden van het ghewisse, ofte conscientie, de welcke in dit gheval des levens ghemeyndelijck krachtiger is, als alle andere verbintenissen, hadde hem doen sien, dat hy moest naer-laeten eenen naer-volgher in dat groot Rijck, die de jaeren soude hebben om daer-van het last te konnen dragen; anderssints dat hy voor Godt soude moeten verantwoorden van alle de onheylen, die de kindsheyt van sijnen Soon daer soude konnen veroorsaecken: Het soude seker een groot wonder wesen, dat eenen Barbaer soude hebben gehadt een soo edel ende wijs ghepeys; veele oock meynen dat hy daer op noyt ghedacht en heeft, ende dat sulck eenen uyttersten wil door de eersucht vande Sultane Moeder van Mustapha is verdicht gheweest. Even-wel desen Vorst hebbende maer inde regeeringe ontrent een maent gheweest, ende verdient niet ghestelt te worden onder het ghetal der Keysers; oock en verrichtede hy niets goets: want de lange echtenisse met een gheduerigen schroom vande doodt, hadde soo sijn verstandt verswackt, dat hy nergens toe bequaem en was; hy wierdt dan van het Rijck af-herstelt, ende wederom in sijne echtenisse ghesloten; ende sijnen Neef Osman, oudsten Soon van Achmet, wiert voor Keyser uyt-gheroepen, oudt zijnde 12. jaeren.
|
|
Auteursrechtvrij
