Otthoman ofte kort begryp der levens vande Turcksche keyzers, t' sedert Otthoman den I. tot Mahomet den IV. Teghenwoordigh regeerende

[p. 47]

Solyman II. van dien naem, soon van Selim, XIV. keyser der Turcken.

't Jaer 1520.

HEt is een seldsaem gheluck voor het volck aen wien de Goddelijcke voorsienigheyt vergunt heeft eenen Vorst, alsoo wys inden Vrede als manhaftigh inden Oorlogh, wiens dapperheyt met de voorsichtigheyt bemaetight is, ende de gherechtigheyt vervoeght

[p. 48]

met de bermhertigheyt, alles met de Godts-dienstigheyt verheerlijckt; Solyman onder alle de Ottomanische Vorsten, is den eenighen aen wien men desen lof gheven moet van te zijn gheweest met dese volmaecktheden begaeft, al oft al het ghene inde andere uytmuntenst gheweest is, in hem in-ghevloeyet was, om voortaen als eene groote vergaerder-plaets daer van te wesen, uyt de welcke sijne naer-kommelinghen souden konnen putten al het ghene meest verheyscht wordt in een volmaeckten Vorst sijne manhaftigheyt ontdeckt zich in het in-nemen van Belgrado, in het veroveren van het Eylandt van Rhodus, inden Veldt-slagh van Mohacs, den welcken hy jeghens de Hongaroisen won, al-waer den Koninck Loys van Hongaryen bleef. Assyrien, ende Mesopotanien ghehoorsaemen hem, Persien schudt ende beeft onder sijne Wapenen; Tauris herkent hem voor sijn heer, den welcken het selfde, van daer vertreckende, berooft van al 't ghene het seldsaems besat, om daer mede sijne Keyserlijcke Stadt te verçieren, verovert Strigonien, en Griecxweissenburgh in Hongaryen, en eyndelinghe de stercke Steden Zighet ende Iulia, eyndighende sijne Heerschappye, ghelijck als hy die begonst hadde, met de wapenen inde handt, ter selver plaets, al-waer hy sijne eerste glorie bekommen hadt, naer dat hy seven tochten in Hongaryen hadde ghedaen, al-waer hy selfs in persoon gheweest was, sijn gheluck zich verspreydende noch over die, de welcke onder hem de Wapenen voerden. Door Ferat Bassa (schoon dat in dese veroveringhe meer argelistigheyt als manhaftigheyt schuylde) bracht hy onder sijn ghebiedt Aladulien, Hebraim Bassa verslaet de Dernis en Calanders in Natolien; Bararossa dwinght Alger hem schattingh te betaelen, met meer andere plaetsen van Barbaryen, in-nemende ende gantsch verdervende eenighe Steden van Calabrien in het Rijck van Napels, bedryvende ontallijcke strooperyen op alle Christene Zeën: Solyman

[p. 49]

den ghelubden brenght onder sijn ghebiedt het Rijck Aden, ende andere Steden aende Roode Zee gheleghen. Den Bassa Piali wint hem de Stadt Tripoli, ende de GerbesI; in Hongaryen blijft hy overwinner door sijne Stadt-houders, in dry groote voor-vallen, in dat van Secchio, van Buda (Raccandolph Oper-bevel-hebber zijnde van het Christen Legher) ende daer naer voor Pesth, den Marck-graef van Brandenburgh 't ghebiedt hebbende over den Legher vanden Keyser Ferdinandus. Themiswar wordt overghegheven, ende Lippa schandelijck verlaeten; Zalvocht ende meer ander Vestinghen van groot belangen kennen sijn Heerschappye. De soetigheyt van dese gelucken niet-te-min wiert somtijdts verminght met groote bitterheden: hy wordt verjaeght voor Weenen, hy moest opbreken voor Corfu: men ontweldight vande sijne Thunis, de Goulette, ende Penon de los Veles in Affricken; sijne Bassas worden ghedwongen het belegh van Maltha te verlaeten, ende eenighe stryden ghebeurender soo ter Zee als te Lande t'sijnen nae-deele; maer daer in is het dat sijne wysheyt uyt-schynt, nochte voor-spoet, nochte teghen-spoet hem konnende beroeren; stillende eenighe oproerten vande Ianitsers, zich onder-rustende vande gheleghentheden sijner vyanden, ende sijnen tijdt waer-nemende, bovendien soo veel te weghe brenghende door sijn goet bestier, dat schoon hy gheduerighe Oorloghen ghehadt heeft gheheel den tijdt van sijne regeeringhe, ende seer groote Leghers ghewerft, niet-te-min hy naer sijn doodt eenen grooten schat achter-liet. Het was sijn voorsichtigheyt ende wackerheyt die stracx stilde den oproer van Gazelli, den welcken door sijnen Bassa Hebraim, met sijn gheheel Legher te neder-ghemaeckt wiert; het selfde gheschiede in Egypten, weynigh tijdts hebbende ontdeckt, belettede hem door de doodt die in het werck te legghen: bestierende ende beschickende soo veel verscheyden saec-

[p. 50]

ken als hem op den hals laghen, ende teghen soo veel ende soo machtighe vyanden op eenen selfden tijdt; dese twee deughden deden hem voor-kommen den eersten ende tweeden aenlegh van sijnen Soon Bajazet, ende soo ter rechter tijdt, dat de tweede-mael sijnen staet, ende misschien sijn leven ghevaer liep; ende al is't dat hy daer in wat harder is voort-ghevaeren, als wel eenen medelydenden Vader ten opsicht van sijne Kinderen doen soude, niet-te-min in-dien-men dunckt eenen Coninck te wesen, men sal bevinden dat in-dien hy het niet rechtveerdighlijck ghedaen en heeft, het selve eenighsins nootsaeckelijck dede: maer niet ten opsichte van Mustapha sijnen anderen Soon: want daer misschien alleenelijck maer schyn van recht was, 't welck hy nochtans sijn leven lanck eerde, ende 't selve onverschillijck ende sonder verdragh aen een-yder dede. Den Vorst tusschen alle de Ottomannen, die meest sijn woordt ghehouden heeft, als bleeck te Rhodus, Strigonien; ende andere plaetsen die haer op sijn ghenade overgaven; maer boven al ten opsicht vanden Coninck Ioannes van Hongaryen, den welcken hy inde besittinghe sijns Rijckx stelde, hem weder-ghevende de sterckte Vestinghen die hy van hem ghewonnen hadde: hy seyde oock dat sijn woordt te houden den middel was om het hert vande vremde Natien te winnen: en schoon de doodt sijnder Kinderen, ende van enighe vande sijne, hem met wreedtheyt bekladden kan, niet-te-min ten opsicht van sijne Voorsaeten, is hy seer sachtmoedigh gheweest; het is de lesse die hy aenden Coninck van Hongaryen gaf, van sijne oproerighe ondersaeten te vergheven; hy was seer gheleert inde Mathematisse Konsten, een groot leser der Historien, ende onderhouder van sijnen Godts-dienst, ende vande Wetten van Mahomet: noyt en dronck hy wyn, nochte en liet naer van alle Vrydagh naer de openbaere ghebeden te gaen; doende bouwen ver-

[p. 51]

scheyden Hospitaelen, ende Mosqueën, eerde de Priesters van sijne Wet, ende boven-al den Mufty, vanden welcken hy altijdt raedt vraeghde soo-wanneer hy wilde aengaen eenighe saecken van belanghen: Een alsoo volkommen Vorst, als eenigh van sijnen tijdt, behoudens sijnen Godts-dienst; want hy hadde een groot oordeel was wijs in sijnen raedt, eenvoudigh in sijnen handel, weynigh tot de vrauwen ghenegen, maetigh inde spijs, ende vlytigh tot den aerbeydt hem niet ontbrekende tot sijn hooghste gheluck, als te hebben eenen naer-volgher van sijne deughden: Maer het schijnt dat den glans vande Turcksche Heerschappye was als-dan op het hooghste ghekomen, ende dat sy met sijne doodt begon te daelen. Hy stierf voor Zighet vanden buyck-loop, volgens eenighe vanden rooden-loop ende naer het segghen van andere, van een gheraecktheyt, den 4. van September in't jaer ons Heeren 1565. ende vanden Turcksche Hegire 973. in het 66. jaer sijns ouderdom, ende volghens andere, 76. ende van sijn Rijck het 46.