|
| |
Vande kryghs-lieden ende krygh der Turcken.
DE Kryghs-lieden zijn van twee-derhande slagh in Turkyen. d'Eene die vande Landtschappen des Rijckx onderhouden worden, ende de andere die betaelt worden vanden Grooten Heer: de leste worden Kryghs-lieden van het Hof, ofte Poorte ghenoemt, uytmaeckende gemeynlijck 24. ofte 25. duysent peerden, die sy Espais noemen, boven 8. duysent Espais vanden Timar, de welcke Kryghs-lieden zijn die-men begunstight met eenige Vryheden ofte Bestieringen van Dorpen, ende verplicht zijn (gelijck ick hier vooren gheseyt hebben) by-te-brengen, soo-wanneer den Grooten Heer een groote Kryghs-macht uyt-rusten wilt, soo veel mannen als sy duysenden van Aspren tot inkommen besitten. Inder-voegen dat besittende het inkommen van 10. duysent Aspren, sy brengen thien Kryghs-mannen op hunne beurse: daer zijn 30. duysent Ianitsers, de welcke die zijn inden Oda woonen moghen, ende zijn altijdts de eerste die ten Oorloghe trecken: | |
| |
twee duysent Gebigen, dat zijn, die sorge hebben vande Wapenen, ende vier duysent gheschut-schieters die sy heeten Topigen: dese allegader worden onderhouden ende betaelt, soo wel ten tijde van vrede als van oorloge.
De gewoonelijcke betaelinge van de gene die te peerde dienen, is twaelf tot derthien Aspren s'daeghs, een Aspre is ontrent twee oortiens van onse munte, de betaelinge wordt hun verhooght na de mate vanden dienst die sy doen: sy zijn verdeelt by Benden van twee hondert, waer van het Hooft geheeten is Spahiagacy: hunne Wapenen zijn pijl en boghe, ende twee sabels, vande welcke d'eene ghehecht is aenden sadelboom: draghen oock pijcken, die sy weten te handelen ende te werpen met een uyt-nemende gauwigheyt: van beschermende wapens zijn sy slecht voorsien, eenige voeren ronde schilden, ende hebben aen 't lijf een eenigh yser-gevlochten hemd'-rock, overmits sy noch tot huyden het gebruyck van't harnas niet en hebben.
De Ianitsers en zijn soo seer niet geacht als de Espaissen, soo om dies-wille sy te voet dienen, als door dien hunne betaelinghe minder is, dies niet-te-min zijn sy in groot-achtbaerheyt, overmidts het ghetal meerder is, ende door dien sy kloeckmoediger zijn, ende te samen seer wel over-een komende: hunnen Kryghs-loon is van ses tot twaelf Aspres s'daeghs, ende naer de mate vanden dienst die sy doen, wordt hun de betaelinghe verhooght, ende voor de minste kloeckmoedige daedt vermeerdert-men hun twee ofte dry Aspres s'daeghs: 't welck hun seer aen-moedight om wel te doen, zijnde vanden anderen kant versekert, dat in-dien sy verminckt komen te worden, ende dat sy de Legers niet en konnen volgen, sy onderhouden zullen worden, ende dat de betaelinge hun sal vervolght worden.
Sy worden verdeelt in Benden van dry hondert, hun Capiteynen worden genoemt Souruagen, die elck dry Stede-houders onder hun hebben, de gene sy hee- | |
| |
ten Boulouck-bachen, ende vande twaelfve een Corporael die genaemt wordt Oda Bachi.
Soo-wanneer sy trecken ter oorloge, en strijcken niet meer als ten tijde van vrede, maer in vergeldinge doet den Grooten heer hun geven in het veldt de leeftochten, soo voor hun als voor hun peerden, ende soo goeden koop als tot Constantinopel, daer-en-boven eenen Kemel, dien hy hun besorght voor twintigh om hunnen tuygh te dragen, 't welck hun seer verlicht, ende worden altijdt gemoedt, wel wetende, in-dien sy wel doen, men hunne winst sal verhoogen.
Dit Kryghs-volck is de voornaemste sterckte van het Turcksche Keyser-rijck, ende de zenuwen van hun Leger: sy begeven hun selden ten houwwelijcke, midts de Getrauwde daer weynigh geacht zijn, oock om dat-men ghemeenlijck verwyt dat de ghene die vrauwen, ende kinders hebben, meer bekommert zijn met hun huysgesin, als om te vechten: niet-te-min die des lust hebben mogen het doen met toe-laetinge van hun Overste, maer sy en vermoghen niet te woonen in hunne vertreck-plaetsen die sy tot Constantinopel hebben, maer inde Stadt. Soo-wanneer hun kinders aengeboren worden, vermeerdert hun den Grooten Heer de betaelinghe van een Aspre s'daeghs, om hun te helpen opvoeden; als het Leger niet te velde en is. alle de Ianitsers zijn ghehuyst in hunne vertreck-plaetsen, die ick beschreven hebbe. De Espaissen liggen den meesten-deel in besettinge binnen d'omliggende Steden, altijdt bereydt zijnde het ghebodt van hunnen Vorst te ontfanghen.
Het Kryghs-volck dat onderhouden wordt door de Landtschappen, bestaet in groote menighte; Algiers, Tunis, Damascus, Aleppo, Arseron, ende Egypten, onderhouden een goedt getal, de Espaissen vanden Timar, soo wanneer den Grooten heer hun wilt doen vergaderen, kommen tot hondert vyftigh duysent peerden, ghe- | |
| |
voeght met de macht der Landtschappen, maecken meer als acht hondert duysent strydtbaere mannen.
Wat belanght de kloeckheyt van dit Kryghs-volck, is heden maer een schaduwe, by dat het gheweest is, verloren hebbende al hun strydtbaerheyt, t'zedert dat de begeerlijckheyt van goudt ende silver te vergaderen onder hun ghekropen is, ende dat met de besittinghe der rijckdommen, de weelden ende wellusten mede aen-gevolght zijn, die hun de macht ende kracht teenemael bedorven hebben, ende hunnen inborst verbastert: want in't beginsel waeren sy gewoon te slapen onder den blauwen hemel, ende met geduldt sonder letsel te verdraghen koude, hitte, hongher, dorst, ende meer ander ongemack; maer nu sy overvloedigh zijn in moyen huys-raedt, ende speel- en vreught-huysen, van strydtbaer zijn sy laf hertigh, van kloeckmoedigh bloodt ende swack, ende van vernuftighe weeck ende vervrauwt gheworden.
Het Legher vande Poorte is alsoo seer bedorven: 't waeren voormaels al kinders van Tribuyt ende schattinge, af-geschaft vande Christenen, ende op-gequeeckt in de Serraillen vanden Vorst, maer als-nu veele Turcken hopende hunne kinderen eens vervoordert te sien, tot de eerste Ampten vanden Staet, maecken hun daer in te krijghen, mits eenighen schenck dien sy senden aende Gelubde, de welcke daer-van de sorgh hebben: Dese Turcksche kinders die soo worden aen-genomen voor Christene kinders inden Serrail, als sy daer uyt-gekomen, ende tot eenigh Ampt vervoordert zij, ofte wel gestelt in het Leger, worden indachtigh hun Vader ende Moeder, ende het bloedt van hunne gheboorte lockt hun daer wederom te keeren, al-waer sy verstaen van hun Ouders de verwarringe dieder inden Staet in-gesluypt is, ende de wreede verdruckingen die sy lijden; sy nemen voor hun die te wreken, ende, want sy vergadert zijn met d'eerste ghelegentheyt die'er voor- | |
| |
valt, morren sy, beklaghen hun, ende versoecken dat den Staet gesuyvert zy, ende kommen gewelt te doen aen den Grooten Heer, ten eynde hy hun gehoor verleent in't openbaer: ende naer dat sy hun klachten hebben uyt-gestort op het gebreck der Regeeringe, dwingen sy den Vorst in hun handen te stellen sijn Jonstelingen ende Raedts-mannen, die sy in stucken kappen voor sijn oogen: sy komen noch voorder, want inde leste jaeren quamen sy aentasten den persoon van hunne Keysers; gelijck wy hier vooren geseyt hebben ten opsichte van Sultan Osman.
In-dien de kinders vande naturelijcke Turcken noyt ontfangen hadden geweest inden Serrail, dese verwarringen en hadden daer noyt overghekomen, want de kinders der Christenen, die sy op-nemen voor schattinge, worden op-gebraght ende ghevoedt van hunne teerste jonckheyt inde Mahometaensche Religie, schroomende teenemael al het ghene den naem voert van Christen: sy haeten selfs hun Ouders, ende en willense noyt verkennen, ende en houden gheen ander voor Vader ende Bescherm-heer, als den Grooten Heer, ende en hebben geenen anderen wille als den sijnen, souden liever sterven, als sijne gheboden te overtreden.
Boven het Kryghs-volck dat den Grooten Heer onderhoudt in sijnen Staet, soo houdt hy een nauwe vriendtschap met den Vorst van Kleyn-Tartarien, met wien hy maeghschap rekent, hem belovende, dat, in-dien het geslachte der Ottomannen quam te ontbreken, gantsch het Keyser-rijck hem soude toe-vallen: dese hope streelt hem soo, dat desen Vorst hem toelaet te werven in sijn Landt soo veel Kryghs-volck als't hem lust, vande welcke hy zich dient, als-men doet vande Switsers in het Christenrijck.
Als-wanneer het Leger van wijlent Sultan Osman naer Polen trock was het (soo-men ons versekerde) dryhondert duysent vechtbaere mannen sterck, van het | |
| |
welck een groot gedeelte verslagen was, ende het overige keerde in een seer slimme gestalte naer huys toe, het gene de doodt van dese armen Vorst veroorsaeckte, om dat hy seer hooghmoedigh zijnde, spytigh wiert van te sien dat een soo groot Leger geslagen was, ende willende des Rijckx-stoel verdragen naer Damascus, om aldaer een nieuw Kryghs-volck te werven, wiert sulckx door de Ianitsers ontdeckt, die hem worghden, ghelijck hier vooren is gheseyt gheweest.
Wy en hebben hun Leger niet gesien, zijnde nu daer dry jaeren geweest in Persien, inden tocht voor Babylonien, onder het beleydt van Asam Pacha Grooten Vizir, ende volgens 't gene wy vernamen van die het selfde hadden sien vertrecken, bestondt maer (treckende van Constantinopel) in veertigh duysent mannen, maer sy vervoegdender noch vyftigh duysent tot Damascus, Aleppo, ende andere omliggende plaetsen. D'oorsaecken waerom sy geen meer mannen naer desen tocht en leyden, is om dat-men op dat ghewest geen leeftochten en vindt, moetende by-naer alles achter-aen-gevoert worden.
Het Legher vanden Coninck van Persien was van vyftigh duysent mannen, soo wy verstaen konden, die om hunne kloeckmoedigheyt ende gauwigheyt wel hondert duysent Turcken op-wegen konnen. De Turcken t'zedert eenigen tijdt zijn seer bloodt-hertigh geworden, den meerderen-deel alles aen-wendende om zich te bevryden van naer den Oorlogh te trecken.
Daer is tot Constantinopel noch overigh eenen Franschen Oversten van een Regiment 't ghene in het getal van 400. ten jaere 1602. zich begaven onder den Grooten Heer, de welcke in sijnen dienst over-trocken, ende wierden aen hun betaelt, te weten: aende Soldaten 10. Sequinen, aen de Hooft-mannen 100. ende aenden Oversten 500. ter Maent: maer t'zedert 4. à 5. jaeren herrewaerts, sy en hadden niet ontfangen. 'T is waer, daer is'er seer weynigh overigh, Godt hebbende toe-gelaeten | |
| |
dat den meerden-deel ellendighlijck is vergaen door hunne laf hertigheyt, gaende den Turck tot na-deel van de Christenen dienen.
Raeckende de macht die den Turck ter Zee kan brengen en is soo niet te vreesen als sy wel roemen, niet-tegenstaende dat'er niet eenen Vorst en is op de werelt, die meer Galleyen ende Schepen kan op-rusten, ende met minst kost als hy: want de geheele kust vande Swarte-Zee, ende in-sonderlinge rondt- Trebisonde, is't vol Bosschen, de Dorpen van dat geweste zijn vry van alderhande Tollen, selve van het tribuyt ofte schattinghe der kinderen, zijnde alleenlijck eenige ghehouden het hout te vellen, d'ander dat te zagen, ende te bereyden om de Galleyen te bouwen: inder-voeghen dat het lichaem van een Galleye, dat onder ons beloopt tot vier duysent Rijcxdaelders, aenden Grooten Heer maer duyst en sal kosten, doch van Roeyers ende Boots-gesellen, als oock van Schippers, is desen Vorst slecht ghedient; de Galleyen die hy onderhoudt tot Constantinopel, veertigh ofte vyf-en-veertigh in ghetal, zijn, bemant met Christene Slaven, den meerderen-deel uyt Russien: dese zijn seer gauw, ende wel gewoon te roeyen, maer soo-wanneer hy alle dese Galleyen wilt veerdigh maecken, ende begeert een machtigh Leger in Zee te brengen, wordt genootsaeckt gedient te worden van naturelijcke Turcken voor Galleye-boeven, die hy sendt op nemen door gheheel sijn Keyser-rijck, alle de Dorpen gedwongen zijnde die op-te-brengen, ende naer het ghetal der ghesinnen, zijn sy schuldigh twee ofte dry Roeyers te besorgen: dese gasten zijn soo schaers ervaren te roeyen, dat'er vier niet een weerdigh en zijn van die dit ambacht gewoon zijn, ende worden daer op de Galleyen soo slim onthaelt, dat sy derwaerts noyt meer en keeren. 'T is daerom dat sy tot yder Zee-tocht nieuwe Roeyers hebben, de welcke, mits sy de Zee niet ghewoon en zijn, schier zijn sy | |
| |
van gheen dienst, ende sterven daer den meerderen-deel.
Aengaende de Stiermans ende volck, hun verstaende aen de Galleyen te geleyden, is desen Vorst oock aermelijck voorsien: de reden is, om dies wille dat het Keyserrijck der Turcken sijn wasdom genomen heeft gelijck een seer geweldige beke, door eenen hoop landt-loopers, sonder konste, en sonder eenige wetenschap, soo dat hy van noode gehadt hebbende zich te wapenen ter zee om sijn veroverde Landen te versekeren, gedwongen is geweest zich te dienen van Christen Stiermans ende Schippers, die in hunne handen waeren: waer vankomt dat sy geen eygen woorden en gebruycken raeckende de Zee-saecken, ende worden genootsaeckt d'onse te gebruycken; sy hebben liever ghedient te worden vande Christenen, ende van de Renegatten ofte verloochende Christenen: doch en zijn by hun soo overvloedigh niet, dat sy niet somtijdts gedwongen en zijn d'ysers los te maecken der Christen Slaven die in hun Galleyen zijn, om hun te helpen die te bestieren, ende de zeylen te handelen. Soo-wanneer sy eenigh verlies krygen op zee, nauwelijckx konnen sy zich herstellen; selver van als sy den slagh verloren hadden van Lepante, en hebben sy noyt konnen een diergelijcke Vlote uyt-rusten.
Raeckende Oorlogh-schepen en hebben sy geen tot Constantinopel, 't en zy vyf of ses Gallioenen, die sy heeten vande Sultane, zijn seer groot, slecht gebauwt, ende geensins nut om te slaen: sy en dienen niet dan om te trecken van Constantinopel naer Egypten, daer sy hout voeren om te bauwen, ende brengen wederom mede alderhande Koopmanschap, maer in noodt soude den Grooten Heer konnen gedient worden van Schepen van Algiers, die hem soude konnen besorgen meer dan hondert wel op-gerust.
Boven de Galleyen die den Grooten Heer onder- | |
| |
houdt tot Constantinopel, light'er een Esquadre inden Archipelago, de welcke s'Winters ende s'Somers altijdt ghewapent blijven tot bewaeringe der Eylanden: de Capiteynen zijn den meeren-deel Renegaten, ofte verloochende Christenen: den Grooten Heer en levert hun niet als het hol vande Galleye, het geschut, voorraedt van bus-poeyer, zeylen, koorden, ende tenten. Sy zijn verbonden die te bemannen van Slaven, ende die t'onderhouden, peck te besorgen om te smeeren, de Boots-ghesellen te betaelen, ende t'onderhouden hondert Soldaten: sy vinden het geldt op hun Bevelschappen ofte Commanderyen, volgens het inkomen van welcke sy verbonden zijn de Galleyen t'onderhouden.
De Capiteynen schroomen wonderlijck het vechten, uyt vreese van hunne Slaven te verliesen, de welcke, hunnen voornaemsten rijckdom zijnde, gaen teenemael ten onder, soo sy de selve quyt worden, geen middels hebbende om ander te koopen: den Grooten Heer neemt hun af hunne Timars, ofte Commanderyen die sy besitten: alle die Galleyen der Bayen vande Middelandsche Zee, zijn in getal van een-en-veertigh.
Den Pacha van Rhodes heeft'er seven onder sijn bevel, den welcken, soo-wanneer den Oversten vande zee (die sy noemen Dyns Beglerbey) tot Constantinopel is, beveelt in sijn plaetse, alle d'ander Capiteynen zijn schuldigh hem te gehoorsamen.
In het Eylandt van Chio worden gemeenlijck onder houden negen Galleyen: in het Eylandt van Cypres vier: in Moreën zijnder negen. Daer zijnder vyf in Egypten, ende seven in verscheyde gewesten vanden Archipelago: te weten, een in't Eylandt van Metelin, twee inde Dardanellen, een te Limino, een te Sallonycken, een te Negrepont, ende een te Naxien.
Alle dese Galleyen, behalven die van Rhodes, worden slim onderhouden, ende zijn luttel bequaem om slagh te leveren. Daer siet ghy 't ghene ick hebbe konnen | |
| |
vernemen vande macht vanden Grooten heer, soo ter Zee als te Lande: doch nu en zullen wy buyten spoor niet loopen, met aen-te-wysen de voornaemste feylen ende gebreken die'er bejegent worden in desen Staet: soo men daer met'er tijdt iet teghen vonde te seggen: men sal believen te bemercken dat'er geen Heerschappye op de werelt meer onderworpen en is de veranderinghe, als die van Turckyen.
|
|
Auteursrechtvrij