|
| |
Beschrijvinghe vanden Serrail vanden Grooten Heer.
HEt Hof vanden Grooten Heer (by de Turcken Serrail genoemt) is gebouwt op het een eynde der Stadt naer den Oosten, behelsende het opperste ende af-hangen van een ghewest, 't welcke de Griecken noemen 't Landt van S.Demetrius, zijnde de streeck ligghende vande Kercke van S.Sophie, tot de Zee toe, 't welcke meer als de helft daer-van uyt-maeckt. Het overigh van het selfde Serrail, is af-ghesondert met eenen muer op-ghetrocken met verscheyde vierkante to- | |
| |
rens, inde welcke men alle nachten Azamoglans tot schilt-wachten stelt. De ghelegentheyt van het Serrail is seer schoon, de gebouwsels op het hooghste van eenen heuvel, ende de hovinghen in het af-hanghen tot den zee-kant toe gelegen, inder-voegen dat het gesicht daer van seer aenghenaem is, ende de woon-plaetse als naer den Noorden uyt-siende seer ghesont. Geheel het bevanck is van ontrent een mijle. Boven de ghemeyne groote poort achter S.Sophie gelegen, zijnder noch verscheyde andere, soo naer de syde vande Stadt als vande zee, door elcken den Grooten heer somwijlen verspeiden wat'er om-gaet, het gene hy seer dickwils doet. Tusschen den meur ende de zee is een kleyne Kay van 10. à 12. schreeden breedt, al-waer een groot ghetal geschutten staen naer de zee toe gekeert, de welcke men in het vieren van eenigen zegen-prael lost, ofte als-men eenighen veroordeelden van het Kryghs-volck in zee worpt.
Wat belangt de gebouwsels des Serrails, die zijn menighvuldigh, maer seer ongelijck ende wijdt van malkanderen liggende, overmits sy op verscheyde tijden, ende van verscheyde Vorsten zijn gesticht. Sy en zijn niet seer hoogh verheven, om de winden wil, die in die Stadt en namentlijck in't Serrail het gheheele jaer onstuymigh zijn. Van binnen zijn sy soo schoon verçiert, soo van verguldsels als schoone marbersteen, dat-men niet treffelijcker sien en kan. De Turcken seggen dat hunne Vorsten uyt oodtmoedigheyt hunne hoven soo kostelijck van buyten als van binnen niet op en toeyen, om verschil te maecken tusschen hunne huysen ende het Huys Godts, ende daerom is het dat hunne Mosqueën prachtiger zijn van buyten als van binnen, ghelijck ick gheseyt hebbe.
Langhs de Zee zijnder leege Salen, die de Turcken heeten Quiosqueën, datt's te seggen: Plaets van schoon
| |
| |
ghesicht, de welcke seer aengenaem zijn inden Somer ter oorsake van hunne koelte, zijn allegader bekleedt met marber, ende 't opperste verrijckt met verguldsels van verscheyde coleuren. Den Grooten Heer, geduerende de brandende hitte gaet'er gemeenlijck inde koelte sitten, daer ghenietende oock de vreught van alles dat'er omme gaet in zee. De voornaemste poorte siet na S.Sophie daer altijdt vijf-en-twintigh Capigen zijn tot de Wacht, de welcke alle 12. uren verandert worden, ende hebben ses Hooft-mannen Capigi Bachi genoemt, de welcke elck op hun beurt in het Wacht-huys slaepen: Dese poorte ghepasseert hebbende, soo gaet-men in een pleyn dat vier hondert treden heeft inde langhde, ende hondert inde breede: aen de slincker-handt siet-men een groot rondt gebauw, 't welck (soo-men seght) van oudts voor Sacristie diende aende Kerck van S.Sophie: de Turcken bewaerender veele Wapenen, gewonnen op de Christenen, soo in het veroveren der Stadt, als in andere voor-vallen: aende rechter-handt staet'er een groot bevanck van woonste, 't gene dient voor sieck-huys aen die vanden Serrail, soo-wanneer sy sieck ofte suchtigh worden.
Men magh'er in-gaen te peerde in dit pleyn, maer kommende aen het tweede, men moet zich te voet begeven, daer niemandt in en vermagh te kommen te peerde als den Grooten Heer alleen. Dese tweede poorte wordt bewaert door soo veel Capigen als d'eerste; de welcke alle slagh van volck daer niet en laeten in-kommen: dese plaetse is seer schoon ende wel ghelijckmatigh; heeft ontrent dry hondert schreden in't vierkante, ende al omringht met wandel-gangen: de weghen zijn al geplaveyt, de reste is aerde met af-schudtselen op de syde, daer vele Vogels van Indien, Herten, Inde-kalvers, ende andere Ghedierten rusten.
In het pleyn vanden Divan staen ter rechter-handt negen groote Keukens met hunne toebehoorige andere | |
| |
ghebauwen, inder-voegen wy, mits de gunst van eenen Boustangi, in-gingen. Sy zijn verscheyden van het pleyn met eenen kleynen muer: hebbende te midden in hun overwelfsel een kleen rondt doorluchtigh torentjen dienende om den roock uyt te vliegen van het vyer, het welcke te midden daer onder ghemaeckt wiert. De eerste keuken is die vanden Grooten Heer, de tweede, die van de eerste Sultane, de derde, die vande andere Sultanen, de vierde van den Capi Aga, die als den Groot-Meester is, zijnde eenen Ghelubden, bevel hebbende over al de witte Ghelubde; de vijfde, vande Dienaers vanden Divan, de sesde, vande Ichoglans, Kinderen van Eer', ofte Pagien vanden Vorst, de sevenste, vande Bevel-hebbers van het Serrail, de achste. vande Dochters, ende Vrauwen, ende de negenste voor de andere Dienaeren van het Serrail, ende voor de gene den Divan by-woonen.
De spijsen die-men in die Keukens bereydt, zijn in groot getal, overmits dat'er gemeynelijck in het Serrail vijf duysent menschen zijn. Men slacht tot voorraedt alle jaeren duysent Ossen, de welcke men doet souten ende droogen, ende boven dien den Besorgers hier van, de welcke eenen Jode is, ende dese bedieninge pacht, moet leveren dagelijckx twee hondert hamelen, hondert Schapen ofte Geyte-Lammeren, naer den tijdt des jaers, thien Kalveren s'daeghs, vijftigh Gansen, twee hondert ander Gevogelt, twee hondert koppelen Kiekens, hondert koppelen Duyven, ende Visch, soo daer iemandt die eten wilt; al welcke spijsen gekoockt worden ende bereydt met rijs, ofte gebryselt-broodt, doende in alles honigh ofte suycker.
Op de selfde syde vande Sael vanden Divan, is eenen kleynen stal, al-waer maer 30. Peerden en staen vanden Grooten Heer, den welcke oock van dit pleyn met eenen muer af-ghesondert is; boven den ghemelden stal zijn solders, de welcke dienen om de zadels ende | |
| |
peerden-tuygh op te leggen, de welcke soo met kostelijcke Ghesteenten, soo ick gheseyt hebbe, besteken zijn, dat'er niet soo trots en is.
Van d'ander syde van het pleyn, is'er een groote leeghe Sale rondt gesticht, gedeckt met loot: 't is in dese plaetse dat de Vizirs op den Sondagh, Maendag, Woensdagh, ende op den Saterdagh, vergaderen om recht te plegen, dat sy heeten Divan. Dichte daer aen is'er een kleen bevangh van woonste, 't ghene sy noemen Asna; in dese plaetse bewaert-men al het in-kommen des Staets, daer niet eenen Schat-Meester zijnde die 't geldt in handen heeft. Ende boven de Maelsloten ende andere, die zijn aende deur van dese Schatkamer, sy is noch toe-gezegelt met het Zegel vanden Grooten heer, den welcken in handen vanden grooten Vizir berust; derhalven de eerste saeck die sy aenvangen zijnde inden Divan, is te doen openen de Schatkamer om daer gelt in te leggen, ofte uyt te nemen om te betaelen de lasten des Rijcks. Den Chaux Bachi gaet den eersten aende deur vande Schat-kamer om het Zegel af-te-nemen, ende aenden Grooten Vizir te brenghen, om te sien of hy in sijn geheel is. Ende als den Divan is gheeyndight, men sluyt die weder toe, ende den Grooten Vizir gheeft het Zeghel om toe-te-zegehelen.
Alle de gene die den Divan by-woonen, vinden sich daer in het kriecken vanden dagh, sy vertoeven al aen de poorte tot dat den Grooten Vizir, die sy heeten Vizir Asem, binnen getrocken is; die komt'er gemeenelijck den lesten, vergheselschapt ten minsten met twee hondert peerden, ende met een groot gevolgh van voet-knechten, die voor hem twee en twee gaen; als hy passeert al de werelt buyght hem schier tot der aerden, hem toe-roepende duysent geluck-zegens.
De ghene sit-plaetse inden Divan hebben naer desen Vizirs, zijn den Caimacan, oft des Vizirs Stadt-houder, den | |
| |
Dins-blegerbey, Oversten vande Zee: daer-naer de twee Casiasquiers, den genen van Europa, den eersten, endie van Asien, den tweeden, de welcke als twee Presidenten zijn hebbende het opsicht vande Rechts-pleginge; vervolghens de Teftadars, de welcke de al-ghemeyne-Schat-Meesters zijn, ende Boeck-houders van alle het gheldt 't ghene men uyt ofte in de Schat-kist doet, ende eenige andere die den Grooten Heer tot die weerdigheyt verheffen wilt, waer-van het getal onbepaelt is.
Sy sitten al op kleyne stoeltjens van ontrent eenen voet hoogh, den Grooten Vizir. sittende aende slinker-syde, als wesende de eerlijckste sit-plaets onder de Turcken.
Sy besluyten in desen raedt niet alleenlijck alles wat den Staet aengaet, maer oock 't gene twistigh is, aen-hooren de klachten vande gene verdruckt zijn geweest, doende vlytigh recht aen een-yder: den Grooten Heer kom'ter ghemeenelijck, ende set hem in een venster staende boven het hooft vanden Grooten Vizir, met een traeilje van dunne stoffe (als kanevets) daer vooren, waer door hy lichtelijck kan verstaen, ende bespien al den handel, sonder dat hy van iemandt ghesien wordt, dat een spoore gheeft aen den Grooten Vizir, om wel op sijn stucken te letten, dat hy gheen onrechtveerdigheyt en plege.
Inde andere Sael zijn de ghene schryven de bevelen, de welcke zijn sesthien in ghetal, te weten: acht voor die van Europa. In-diender eenighe saeck voor-valt op de daghen dat het gheenen Divan en is, de dienaeren verwittigen daer-van den Grooten Heer by gheschrift, ende vernemen oock schriftelijck sijnen wille tot antwoorde.
Alle de Oversten, Bevel-hebbers, ghelijck als oock de Kryghs-lieden, blijven op dit groot pleyn terwijle men den Divan houdt, ende al-hoe-wel daer ghemey- | |
| |
nelijck zich seven oft acht duysent menschen bevinden, men hoort'er niet een woordt, elck onderhoudende een diepe stil-swygentheyt. De Janitsers staen op het nedertighste van dit pleyn langhs de keuckens, ende onder de wandel-gangen, gheene andere wapenen hebbende als een groot Indiaens-riet, beslaghen aen beyde eynden, ende in het midden met silver vergult.
Gheduerende de vier uren dat-men den Divan houdt, hunnen Oversten Aga, die is als Generael vande voetknechten, doet hun recht; ende op dat-men niet overhoops en loope (want sy ghemeynelijck vier ofte vijf duysent zijn) sy en mogen van hunne plaets niet roeren, om zich naer den Aga te begeven, 't en zy hy hun doet roepen: ende in-dien sy eenigh versoeckschrift hem willen in handen geven, twee van hun mede-ghesellen daer toe geschickt, kommen hem die afnemen, om aenden Vizir te dragen.
By den Divan is'er een vertreck, 't welcke komt tot in het Hof vanden Grooten Heer, in het welcke hy komt sitten om te aenhooren de Gesanten, 't welck gheschiedt met dit beslagh:
Alle de Gesanten die te Constantinopel aen-komen, van wat gheweste sy mogen wesen, en krygen geen ghehoor by den Grooten Heer in persoon, als in hun aen-komste ende vertreck, inder-voegen soo sy eenige saecken hebben te versoecken, sy moeten met den Grooten Vizir, ofte andere Dienaers handelen, 't gene ons ghenootsaeckte te sien na den sleep des Gesants van Transilvanien, die daer onlangs was aen-gekomen, daer wy in-gerochten, mits eenigen schenck.
Den Chaoux Pachi ontrent ten thien uren s'morgens quam hem haelen t'sijnen huyse om hem te gheleyden tot den Serrail, van-waer hy geleydt wiert inden Divan, daer-men hem dede sitten nevens de Vizirs: maer ghelijck het de manier is de Gesanten het middagh-mael te doen nemen, eer dat-mense gheleydt inde teghen- | |
| |
woordigheyt vanden Grooten Heer: het noen-mael wiert'er op-ghedist in groote silver vergulde beckens, al-waer de schotels gestelt waeren orden-wijs d'een op d'ander op der maniere van een Piramide: daer verschijnen ghemeenelijck vijf beckens met verscheyden slagh van spijse, slecht genoegh berydt, noch daer in iet leckers hebbende; wy lieden wierden met die van het ghevolgh des Ghesants gheleydt in een wandelgangh, daer-men ons het noen-mael hadde toe-bereydt ter aerden op groote vellen van roodt Leir; wy waeren genoodtsaeckt ons te setten aen dese tafel op de knien na de Turcksche manier; de schotels waeren soo dichte by malkander, dat'er een Bostangi (die ons te drincken schonck) passeerde dweers door: al dese maeltijdt bestondt in hamel, gesoden hinnen, ende een menighte van Rijs, bereydt op veele manieren; wy saten ontrent twee uren aen tafel, hebbende soo grooten etens-lust in't leste als in't beginsel, alles zijnde soo vuyl ende slecht bereydt, datmer niet en konde van eten.
Ten tijde vande maeltijdt hadde den Gesant twaelf Capiges, de welcke door het pleyn den schenck droeghen, die den Ghesant moeste gheven aenden Grooten Heer, dat waeren twaelf groote silver vergulde drinck-schalen, ende twaelf valcken: men doet den schenck aldus toonen anen het volck, ten eynde men de mildtheyt soude kennen vanden Vorst, die dat sendt.
Den Grooten Heer gekomen zijnde inde Audientie ofte Ghehoor-sale, soo quam den Capigy Bassa de Vizirs waerschouwen, de welcke soo drae hem gaen eere bewijsen, ende staen by sijn persoon, den Capiaga komt den Gesant nemen, ende leydt hem in een kamer by den Divan, al-waer-men aen een-ygelijck geeft eenen Tabbaert op de Turcksche wijse, die-men ghedwonghen is aen-te-trecken; hebbende den Grooten Turck dese ghewoonte van niemandt te ghedoogen in sijn te- | |
| |
ghenwoordigheyt, als op-ghestelt op de maniere van het landt, zijnde alsoo gekleedt, den Capigy Bacchi, ende den Capiaga, gheleyden ons op de plaetse daer den Grooten Heer was. Dese Sale was al bekleedt met witten marber, het oppperste rondt ghewelft, ende soo verguldt, dat-men 't soude aengesien hebben voor louter goudt, ende de vloer gedeckt met overschoon Tapyten van Persien; in een vande hoecken deser Sale was'er een verheven plaetse van ontrent eenen voet en half, ende ses in't vierkante, gedeckt met een wonderlijck moye Tapyt van fluweel, ende veele kussens vande selve stoffe, al-waer den Grooten Heer gheseten was, hebbende het aensicht sydelings ghekeert, soo dat de gene die binnen komen hem niet sien en konnen recht in sijn aensicht: den Gesant wiert geleydt dicht by sijn persoon door twee Capiges, die geheel dicht neffens hem gingen: den Asnadar Bachi nemende de mauwe des Tabbaerts vanden Grooten Heer, gaffe hem te kussen: op deser manieren worden oock geleydt die van het gevolgh, de welcke niet en kussen als den boordt vanden Tabbaert: den Gesant hebbende door sijnen Taelman ghedaen sijn vertoogh, vertreckt zich sonder dat den Vorst hem eenige antwoorde verleent, blijvende onroerigh als een houten beeldt, niet-met-allen zich roerende, selfs niet de wynbrauwe, soo seer is hy bevreest te verliesen een stip van sijn statigheyt.
Den geheelen tijdt geduerende dat sy te Constantinopel zich onthouden, in-dien sy eenige saecken in het Hof te verrichten hebben, maecken die kenbaer aenden Grooten Vizir, in wiens handen den Grooten Heer alles stelt wat sijn Rijck belanght. Wy hebben verscheyde reysen geweest met den Heer Graef Cesy Gesant des Coninckx van Vranckrijck, als hy den grooten Vizir, ofte andere Pachas besoecken ginck. Als het eenen nieuwen Pacha is, men draeght hem een geschenck van Laken ende Satyn, om hem daer van Tabbaerden te maecken; | |
| |
het welck de Gesanten meest altijdts doen, als sy de Turcken gaen besoecken, de welcke geenen Christenen wel onthaelen, 't en zy hy hem eenigh gheschenck brenght.
Als den Gesant in hunne Saele komt, den Pacha doet brengen twee kleyne Scabellen, tegens hun ghebruyck, want de Turcken en sitten noyt 't en zy plat ter aerden, hebbende de beenen over-kruys. Naer dat den Gesant hem heeft onderhouden door sijnen Taelman op de saecken waerom hy ghekomen was, neemt sijn af-scheydt, ende staen t'samen gelijck op, elckanderen groetende , ende den Pacha set zich plat ter aerden, sonder eenen voet te versetten om den Gesant te geleyden, den welcken uyt-gaende doet gelt gheven aende dienaeren vanden Pacha.
De Gesanten en besoecken nimmermeer de Groote van het Hof, t' en zy sy hun eenighe saecken te kennen te gheven hebben, overmits de groote onkosten, die sy ghenootsaeckt zijn te doen inde gheschencken.
Daer siet ghy de dienst-pleginghen die de Turcken gebruycken ten opsichte vande Gesanten, de welcke altijdt verbonden zijn te dragen groote geschencken, dese gewoonte wesende soodanigh, dat sy dese schencken niet en nemen in gifte, maer voor verbintenisse, ende schryvense in hunne handt-boecken voor schattinge. Dat meer is, het is noodigh dat dees Ambassaten, die gemeenlijck aen het hof zijn vanden Grooten heer, geduerighe giften schencken aen de Pachen, om te konnen bestaen.
De Gesanten die zich gemeenlijck houden in het hof vanden grooten Turck zijn vanden Coninck van Vranckrijck, vanden Coninck van Enghelandt, vande Republycke van Venetien, ende vande Hollanders.
Franciscus den eersten, Coninck van Vranckrijck, gingh het eerste Verbondt aen met Sultan Solyman, Keyser der Turcken in't jaer 1535. derwaerts stierende voor Ghe- | |
| |
sant den Heer van Forest Auvergnac, de welcke treffelijck ontfangen wiert tot Constantinopel, ende stelde sijn Gesantschap op Voorwaerden (soo 't scheen) seer voordeeligh voor geheel Christen-rijck, want behalven dat hy den Koop-handel voorstelde, ende dat allen slagh van Christenen daer vryelijck moghte Koop-handel dryven onder de Vlagge van Vranckrijck, nam oock in sijn bescherminge de heylige Plaetsen van Palestynen: Den grooten Turck om dese nieuwe vriendtschap eere te bewijsen, herberghde den Gesant, hem doende geven voyer voor sijn peerden, ende ander geringe saecken voor de ghemeene lijf-tocht van sijn huys; maer gelijck die Gesanten t' zedert daer hun woonininge hebben volherdt, sonder dat de Turcken daer-af eenigh voordeel getrocken hebben, zijn allenskens vervallen tot de verachtinge ende hoon, ende de strengigheyt hunder ghevangenisse te beproeven, waer-van Vranckrijck niet betuyght hebbende eenigh gevoelen, hebbense ten lesten veracht, ende niet alleenlijck geweirt hun herberginge ende gewoonelijck gerief, maer gedwongen te koopen een kleyn huysken voor hun verblijf, 't welck Mijn Heer van Marcheville, lesten Gesant, onweerdigh achtende voor de wooninghe der Gesanten van een soo grooten Coninck, heeft'er begonst te herbauwen, maer het gestichte nauwelijckx ten halfven op-getrocken zijnde, den grooten Heer sondt het af-smyten, seggende dat het niet en betaemde in sijn tegenwoordigigheyt gestichten op-te-rechten, die eer toonden Casteelen te zijn als ghemeyne woon-plaetsen. Den Ghesant hadde veel moeyte om zich daer van te redden, ende koste hem veel geldt om den toorn vanden grooten Heer te stillen, de welcke hem dreyghde en woude in het kot worpen: eyndelinghe ontvlucht'et in een kleyne Fregatte, ofte snel Schipken, ende passeerde soo veel zeën in groot ghevaers sijns levens. Siet hoe dese vremde natie handelt teghen recht der volckeren met de Ge- | |
| |
santen, van de welcke ick dickwilt de redenen ghehoort hebbe, waer-omme sy daer blijven na soo veel on-eere ontfanghen t'hebben, die ick niet een soude derven aen 't papier betrauwen, want om het voordeel vanden Koop-handel en strijckt Vranckrijck geen, in het tegen-deel over-al daer ick Fransche Koop-lieden ontmoet hebbe, beleden my dat vande thien jaeren herwaerts Provencen alleen gelaeten heeft in schepen, die vermant zijn gheweest vande Turcksche Zee-roovers, meer als twee millioenen; want dese Zee-roovers nemen als dat hun in't gemoedt komt, ende leyden 't na Tunis, ofte Algiers, waer van den Gesant die tot Constantinopel woont gheen reden en magh af-heyssen.
Wat belanght de bescherminge van't Heyligh Landt, alle de gene die daer gheweest hebben zullen toe-staen met my dat dese bescherminge niet en dient tot eenigher saecken voor de bewaernisse der Heylige Plaetsen, ende dat alle de Religieusen dieder woonen, den meerderen-deel Spaigniaers, het daer niet en houden als alleen door het gelt, dat sy strijcken uyt de Landen van Spaignen, want uyt Vrancrijck en krijghen sy niet een mijte.
Elizabeth Coninginne van Enghelandt, in't jaer 1577. gingh oock een Verbondt aen met den Turck, ende sondt daer eenen ghewoonelijcken Ghesant met groote geschencken, denckende een behulpsaem handt te leenen van desen Barbarischen teghen den Coninck van Spaignen, maer dit verbondt en heeft geen ander ander voordeel gebracht aen die van haere Natie, als 't gene den Koop-handel raeckt: oock heeft ons desen Gesant meermaels gheseyt, dat het betamelijcker ende eerlijcker voor sijnen Coninck waere daer een Consul te houden als eenen Gesant, ende dat het de grootheyt van eenen Coninck te kort gedaen is daer te houden eenen Gesant aen het Hof van soo wreeden Vorst, ende die soo luttel gewag maeckt vande Christene Coningen, tot het | |
| |
slim handelen toe van hun Gesanten: ende met'er daedt en zijn sy niet alleenlijck veracht vanden Vorst, maer oock van sijn dienaers, ende van 't gemeene grauw, sy zijn ghedwongen dickwils de Bacchas te besoecken, ende hun schencken te doen sonder dat sy de Gesanten zullen komen weder-groeten, selve sy en doense geen uyt-gheley tot aen de deure van hun kamer, ende gaende door de Stadt het slecht gespuys roept dickwils lasteringen achter hunnen rugge.
De Republycke van Venetien tot behoedenisse der Eylanden van Candia, Cerigues, Tine, ende andere die sy besitten inden Archipelago, wordt gedwongen den vrede met den Turck t'onderhouden, ende ten wat prijs dat'et zijn magh te houden een Gesant tot Constantinopel niet-teghenstaende sy slim ghehandelt worden, selfs tot het proeven der strengigheyt hunder Vangenissen, ende meer. In't jaer 1624. wiert een Turckische Galleye verovert inden Golf van Venetien, de welcke alle de Venetianen tot Constantinopel dede ghevaer loopen van hun leven te verliesen; den Gesant meynende sijn macht te werck te stellen, dede sijnen Taelman wat hooge spreken: den grooten Vizir ded' hem met'er daedt inde tegenwoordigheyt vanden Ghesant worghen, ende soude aen den Gesant 't selve ghedaen hebben, ten hadde gheweest, dat hy met groot gelt hem gestilt hadde, men heeft ons voor de waerheyt gheseyt, dat dit schelm-stuck aende Venetianen meer als hondert duysent kroonen koste.
De Hollanders hebbender oock eenen Ghesant willen houden, ende inde maent van Julius in't jaer 1612. quam'er van hunnen t'wegen aen d'Heer Cornelis vander Haghe: hy wiert'er treffelijck ontfangen ter oorsaecke vande schencken die hy mede-bracht, behalven sy seldsaem waeren, wierden gheweerdeert op twintigh duysent Rijcxdaelders: sijn Gesantschap was ghegront op dry saecken; inden eersten, versocht hy de verlossinge van alle Hollandsche Slaven gheheel Turckyen, ende | |
| |
Barbaryen deur; ten tweeden, dat sy souden moghen vryen Zee-vaert hebben door het geheele Middelandsche-zee; ten derden, dat sy een ghewoonelijcken Gesant tot Constantinopel souden moghen hebben; 't wiert hun alle dry toe-gestaen, maer en hebben niet als het leste onderhouden, want wat aengaet de verlossinghe vande Hollansche Slaven, men heeft noyt gehoort dat sy slechts een verlost hebben sonder goedt rantzoen; raeckende de Zee-vaert, de Turcksche Zee-roovers hebben soo veel van hun Schepen genomen, ende noch dagelijckx doen, dat geheel de kust van Africken gewapent is met Hollansche Schepen.
Desen Ghesant woonde noch daer doen ick my te Constantinopel vondt, daer hy geduerigh heeft gehandelt in het geldt, soo dat hy in rijckdom sterck aen-nam, ende door sijn mildtheyt meer op-gedaen heeft, ende meer gheloove ghekregen in't Hof vanden Turck, als alle d'andere Ghesanten: hy onderhoudt een groote vriendtschap met den Patriarch van Constantinopel, die seer ghemeensaem is in sijn huys, ende na de waerschijnelijckheyt ende ghevoelinge van veele, heeft hy desen Grieck seer besmet met de ketterye van Calvyn.
Den Keyser om d'Oorloghe wille die de Christene Princen onderhouden in het Keyser-rijck, wordt ghenootsaeckt Vrede te onderhouden met den Turck, maer dat alleenlijck als Coninck van Hongaryen, welck Landtschap als aen-grensende de Landen vanden Turck, syselven nauwelijckx en soude konnen behoeden sonder Vrede. De Ghesanten van Sijne Keyserlijcke Majesteyt, soo-wanneer sy aenkomen tot Constantinopel, en worden niet geherberght ghelijck de andere, maer ten koste vanden Grooten Heer; oock den Keyser en sendt daer noyt Gesant, 't en zy den Turck hem vander ghelijcken oock eenen weder-sendt: sy komen gelijckelijck aen de paelen, ende op den selven tijdt dat den eenen treedt in het Keyser-rijck, stelt den anderen sijnen voet | |
| |
in Turckyen. 'T is seker, dat sonder d'Oorloge van Duytslandt, de macht des Keysers kloeck genoegh is den Turck uyt geheel Europa te jaegen, ende het Oost-Keyser rijck te vervoegen aen het Westersche, t' ghen' ick hope dat Godt eens sal jonnen, aen de ghebeden van soo veel aerme Christenen, de welcke suchten onder het onverdraghelijck jock der Turcken: laet ons nu weder-keeren tot den Serrail.
Den Serrail vanden Grooten Heer is gelijck een besonder Republycke, verscheyden vande Stadt, de welcke haere geheele bysondere Wetten, ende manier van leven heeft. Dit beschick wordt kostelijck onder-houden, want dieder woonen zijn daer op-ghequeeckt van hunne jonckheyt, hebbende gheen ander kennisse als de ghene die hun aen-ghewesen wordt, t'eenemael blindt in't ghene de vryheyt raeckt: sy sien selden de straete, ende en houden gheen ghemeenschap met die vande Stadt, 't welcke de reden is, dat alles wat'er ommegaet inden Serrail niet en wordt gheweten van het ghemeene grauw.
Den Serrail is verdeelt in dry vertreck-plaetsen; d'eerste is de gene daer den Grooten Heer zich houdt, waer van den Capiaga, die eenen witten gelubden is, het opperste bevel heeft; de tweede is de gene vande Vrauwen, voor de welcke sorghe draeght Keflaragay Bacha, eenen swarten gelubden: de Hovingen die seer wydt ende breedt zijn, worden voor de derde ghehouden, waer van den Bostangi Bacha het last heeft.
Dese dry zijn de voornaemste Bevel-hebbers vanden Serrail, na welcke den Asnadar Bachi, eenen witten gelubden, het meeste gesach heeft, sorge dragende over den verborgen schat vanden Serrail, waer-van hy een sluetel bewaert, ende den Grooten Heer een ander: sy en komen noyt aen desen schat, 't en zy in grooten noodt. Den Chilir Bachi heeft oock groot gesach, hebbende 't last van alle d'onkosten die-men dooght in- | |
| |
den Serrail; Den Astalar Aga heeft de sorge vande gene die sieck ofte suchtigh worden, ende beveelt over de dienaers die inde sieck-kamers dienen: daer en is niemandt inden Serrail als den Boustangi Pachi, ende dese vyf gelubde, aen wien toe gelaeten wordt den Turckschen Sluyer-wronck, ofte Turbant te draghen, ende hebben alle d'ander onder hunne macht ende bevel.
Alle de gene die dienen inden Serrail, zijn Kinders van tribuyt ofte schattinge, af-genomen van de Christenen: den Grooten Turck behoudende het derde Knechtjen vande Landtschappen, die hy met geweldt in-ghenomen heeft, ende zich niet vry-willigh onder sijn ghehoorsaemheyt begeven hebben: inder-voegen dat gheheel Griecken-landt die moet op-brengen: alle jaer sendt-men daer Bevel-heeren, die niet alleenlijck het derde vast-houden, maer lichten met geweldt al dat hun aenstaet van 10. ofte 12. jaeren, ruckende met geweldt de kinders uyt d'aermen van hunne Moeders, de welcke geen middel en sien om de selve te verbergen, want sy doen de Doopsel-boecken brenghen, die de Priesters niet en souden durven vervalschen op de verbeurte van hun leven: maer de Landen de welcke hun vry-willigh ten onderen hebben gegeven aenden Grooten Heer, en handelt-men soo hardt niet: alle de kinders van tribuyt ofte schattinghe worden gheleydt na Constantinopel, ende ghestelt in groote woon-plaetsen gheleghen ontrent de Stadt. Het eerste waer dat de Turcken doen, is, dat sy hun doen hun Religie versaken, door middel van groote hope dat sy seer zullen vervoordert worden: ende soo dese voorstellingen by hun gheen plaetse noch kracht en grypen, gaen-se dan aen met lauter geweldt, ende met veele pijnigen dwingen-se hun te laeten besnyden: doende hun oock seggen dese woorden: La Hilla, Hella, halla Mahometh resul halla, dat is: Daer en is gheenen Godt, als den eenighen Godt, ende Mahometh gesonden van Godt.
| |
| |
Als den Grooten Heer die ghebreck heeft, ende op eenen dagh, men vergadertse op het pleyn vanden Serrail, daer-men den Divan houdt. Den Lueslarachi Opper hooft der gelubde, die sorge hebben over de Vrauwen, ende den Capiaga, met de voornaemste Gelubde, worden geschickt om die uyt te keuren, het gene hun wel afkomt, overmits sy hun verstaen aende Ghedaant-kunst, de ghene die de schoonste ghedaante des lichaems hebben, neemt-men op tot den dienst des Vorst, ende worden ghebruyckt tot dienst van sijnen persoon, de welcke men noemt Ichoglans, dat is Kinderen van binnen. Sy nemender noch een ander ghedeelte op, om daer-van Gelubden te maecken, waer-van meer als de twee deelen sterven, want sy het hun al af-snyden. Sy houdender een ander deel tot den gemeynen dienst des Serrails, ende de overighe versenden sy inde Serraillen die den Grooten Heer in Europa, ende Asien heeft, al-waer-men hun inden Turckschen Godts-dienst onderricht, ende in oeffeningen der Wapenen, ende vervolgens dat sy daer-in wel aen-nemen, mogen sy verhopen in het Serrail te kommen.
De ghene van slimmer ghedaente ende ghestalte des lichaems zijn, ende vande welcke min te verwachten staet, worden Azamoglans ghenoemt, 't welcke seggen wil lompe Kinderen, ende dese worden onderricht, ende t'samen op-ghevoedt in een groot beluyck, het welcke tot Constantinopel is, ende gemeynelijck doet-men die dienen inde hovingen vanden Grooten Heer, ende als-dan worden sy Boustangi, dat is Hovenier, genoemt. Den Grooten Heer geeft'er aen sijn bloedt-verwanten, als hy die uyt-houwelijckt, om hunne huysen gaede te slaen, ende als-dan noemt-men die Bultagis, schoon dat hunnen eygen naem is Azamoglans.
Den Grooten Heer heeft noch een ander middel om sijne Serraillen te vervullen, want boven dese Tribuyt-Kinderen, neemt hy noch de ghene, wiens Ouderen tot | |
| |
Slaven ghemaeckt zijn, de welcke men ghelijck de andere uyt-keurt.
Het zijn de Azamoglans, die met'er tijdt gheheel Turckyen bestieren, want met verduldt over-ghebrocht hebbende eenige jaeren in slavernye, gheraecken sy tot de hooghste Ampten des Rijckx.
Ten eersten men besorghtse Gelubde die hun in heusheyt ende goede zeden onderwijsen, ende de ceremonien leeren die-men inden Serrail gebruyckt: sy leeren hun lesen ende schrijven, ende onderrichtense in hun Religie: hebbende vyf of ses jaeren dese dienst-baerheyt gheplogen, soo leert-mense de Persiaensche ende Arabische Taele, ende men begintse te onderwijsen inde oeffeningen des lichaems, als te peerde te rijden, met den boge te schieten, ende met de lancie om te gaen: daer in ontrent vier jaeren volherdt hebbende, soo kommen sy wat naerder den persoon vanden Vorst, ende worden gebruyckt om stillekens de kleederen te vauwen, den Turbant, ofte wronck vanden Turckschen Sluyer te maecken, het hayr te scheiren, ende de nagels vanden Grooten heer af-te-korten.
Als-men aen de Turcken vraeght, waerom den Grooten heer zich eer dient van Kinderen der Christenen, als vande naturelijcke Turcken, seggen, dat de menschen veel eer erkennen de weldaden hun bewesen van hunne vyanden, als van hunne vrienden, ende gevolgentlijck dese aerme Kinderen, zijn getrocken uyt de slavernye ende ellende; inde welcke sy waeren ende nu verheven tot die groote Ampten, hebben eene meerder verbintenisse tot den Vorst, al ofte sy Kinderen van Turcken waeren, om dat sy zich in-beelden souden dat hunne Ouders hun tot hun geluck gheholpen hadden: ende hebben boven-dien noch krachtiger redenen, om dat de Ampten niet altijdt in een geslacht souden blijven, om te vermeerderen het ghetal der Turcken, ende verminderen dat vande Christenen, ende | |
| |
hun door dese groote vergeldingen aen-te-leyden om Turcks te worden.
Alle dese Ichoglanten, de welcke als Kinderen van Eeren zijn vanden Vorst, en wel 5. à 6. hondert in getal, zijn geherberght in dry vetreck-plaetsen Oda genaemt, daer sy niet uyt en gaen; 't en is hun niet geoorloft te handelen met d'ander dienaers van den Serrail, hebbende altijdt de Gelubde aen hun ooren die oock seer selden uyt-gaen, diese om kleyne gebreken doen stock-slagen gheven, ende handelen soo straffelijck, dat'er veele dit onthael niet langer konnende verdragen, versoecken uyt den Serrail te moghen scheyden, dat-men hun oock lichtelijcken toestaet, maer en krygen oock niet anders als Epays, dat is Ruyter te mogen worden. De ghene die den lust hebben te volherden tot den lesten, ende van de welcke de Ghelubde niet en weten te klaghen, komen op het eynde van eenige jaeren Edelmannen te werden vande Camer vanden Vorst, ende als-dan hebben sy volle vryheyt inden Serrail, ende houden zich gemeenlijck by den persoon vanden Vorst, rijckelijck ghekleedt van silver ende goudt Laken, daer d'ander niet en zijn dan van laken: daer zijnder ghemeenlijck vyftigh die op hunnen tijdt komen tot de hooghste ampten vanden Serrail, die zijn, den Selictar, die het Sweert draeght vanden Vorst, Chiodar, die hem sijn Regen-mantel draeght, Ischioptar, die hem Serbit eenen dranck, gemaeckt van suycker ende cytroenen, draeght om te drincken, Ebrietar, die hem water draeght om te wasschen voor dat hy sijn devotie doet. Dese vier zijn de Jonstelinghen vanden Prince, trecken altijdt met hem uyt, ende en scheyden van hem niet, 't en zy dat hy gaet inde vertreck-plaetse vande Vrauwen. Hebbende dit Ampt vier oft vyf jaeren bekleedt, soo scheyden sy teenemael uyt den Serrail, om gebruyckt te worden inde saecken vanden Staet, ende men sendtse dan henen om eenigh Landtschap te bestieren.
| |
| |
Dit jongh volck aldus vertreckende uyt den Serrail, zijn seer luttel bemiddelt, doch vinden Joden diese voorsien van huys, huys-raet, slaven, ende met een woordt van alles dat hun noodigh is, ende gheraken daer door soo inde gunst van dese nieuwe aen-komelinghen inde wereldt, dat sy hun gemeenlijck dienen voor eerste Gheheym-schrijvers, ende zijnde in eenighe Landts-regeering, doense soo veel gierigheden ende bedrogh bedryven, dat sy hun-selven weer-betaelen met dobbel winste van al 't ghene sy geleent hebben, hun altijdt houdende inde gunste van hunnen Meester, dien sy soo wel weten te bestieren, dat sy niet aen-en-slaen sonder hunnen raedt, 't gene groote verwerringh veroorsaeckt in het Turcksche Landt, want d'ondersaten worden soo slim ghehandeldt door dese regeerders, dat den meerderen deel wegh-vlucht, konnende niet langher verdragen de groote wreedtheden ende geldt-schattingen, die-men hun uyt-perst. 'T is wonder dat de Joden soo wel weten de gonste te winnen van de Turcken, dat'er niet eenen Pacha ofte Grooten onder hun en is, die niet eenen Jode voor sijn trauw-vriendt ende eersten Gheheym-schryver heeft, inder-voeghen dat-men segghen magh dat Turckyen geregeert wordt door de Joden.
De Azamoglanten, de welcke in groot ghetal zijn, naer dat sy lange jaeren ghedient hebben inde hovinghen, ende van behoorlijcken ouderdom zijnde, worden geoeffent in het schieten met de busse, ende daer naer worden sy verheven tot Janitsers, dat het voornaemste Kryghs-volck is der Turcken. Dese verloochende Christenen en hebben gheen kennisse van hunne gheboorte, noch vande Religie hunner Ouders, selve sy zijn meerder vyanden der Christenen als de naturelijcke Turcken.
|
|
Auteursrechtvrij