|
| |
Beschrijvinghe van de stadt van Constantinopel.
COnstantinus den Grooten eerste Christen Keyser, oprecht, deughtsaem, ende machtigh, begheerende sijnen naem eeuwigh te maecken, soo door sijn Godtsdienstigheyt, als door sijn Heerlijckheyt, liet de Stadt van Roomen aen het Hooft vande H.Kercke, ende vertrock sich inden Oosten om daer re soecken een bequaeme plaetse tot het stichten van een over-treffelijcke Stadt. Men meent dat hy sich eerstmael op-hiel in kleen Asien, in't Landtschap Phrygien, by de vervallinghen van het oude Troyen, alwaer hy nu gheleydt hebbende de gront- | |
| |
steenen van een Stadt, belet wierdt (soo-men ghelooft) door de smettende sieckte, de welcke den meerderen-deel sijnder werk-lieden hem ontruckte; andere houden dat hy desen aenslagh op schortede, door een openbaeringhe, de welcke hem aen-wees de plaetse alwaer ghebauwt was een kleyne ende oude Stadt van Griecken-landt, gheheeten Byzantium, die hy vermeerderde, ende verschoonde met veel treffelijclijcke ghestichten, besluytende die met mueren, ghelijck sy noch teghenwoordigh is, hy stelde aldaer sijnen stoel ontrent het jaer dry-hondert vijf-en-twintigh, die noemende het nieuwe Roomen, maer naer sijn doodt om te vereeren de ghedachtenisse van Constantinus, heeft-se sijnen Naekomelingh ghenoemt nae sijnen naem Constantinopel.
't Zedert is sy tot als heden den stoel der Keysers van het Oosten ghebleven, maer niet sonder bitterlijck te beproeven de onbittighe veranderinghe der fortuyne, want vande Christen Keysers is sy vervallen tot onder d'heerschappye der Mahometaensche Vorsten. Mahomet den tweeden van dien naem, Turckschen Keyser, nam die stormender-handt in, ghevende die tot een bloedigh voedsel om de gramschap sijnder soldaten te versaeden, daer bedrijvende soo veel wreedtheden, dat-men noyt desghelijckx ghehoort en heeft.
Dit groot ongheluck voor gheheel het Christenrijck quam in't jaer 1452. den 27. Mey, op den tweeden dagh van Sinxen toe-gheeyghenden Vier-dagh aenden H.Gheest, wiens Goddelijcke Majesteyt de Griecken soo dickwils vergramt hadden, dat het schynt dat Godt hun op desen dag heeft willen straffen om de leelijckheyt hunner boosheden te kennen te gheven, door het verlies van hun hooft-stadt, hun maeckende tot slaven van een volck buyten maeten rouw ende wreedt, de welcke om hun gheenderley teeckenen nochte ghedenckenisse van hun voorighe eere te laeten, hebben 't al verandert, selve niet willende laeten over- | |
| |
blijven aende stadt den naem van Constantinopel, zijnde nu by de Turcken gheheeten Stampol, 't welck in hunne spraecke beteeckent Overvloedigheyt van Gheloove.
'T schijnt dat dese stadt ghebauwt is gheweest om te ghebieden over de gantsche wereldt; soo schoon ende voordeeligh is haere gheleghentheyt; sy is in't uyterste van Europa, ende alleenlijck af-ghsondert van Asien, door een zee-ader van een half mijle breedt: haer verblijf is seer ghesont ende ghematight; haere gheleghentheyt is aenden 44. graet vande breedt: haer verblijf is seer ghesont ende ghematight; ende aenden 56. in de langhde, in't beghinsel van't vyfthienste Climaet: sy is ghesticht op seven kleyne heuvelkens, de stadt Roomen daer in ghelijckende, behelsende ontrent de vijf mylen in bevangh; haer wesen is dryhoeckigh, waer van de twee vande zee bespoelt worden. Vande Zee-zyde is sy alleenlijck omringht met een groote muer, op-ghetrocken met veel toorens, maer aende Landt-zyde (behalven de mueren) heeft zy noch twee langhe wallen, bekleedt met steen, doch zijn de mueren op vele zyden vervallen, de welcke bykans de grachten vervult hebben; de Turcken luttel acht nemende om hunne versterckinghen in standt te houden.
Dese stadt is schier omvanghen vande zee, niet-te-min wel versekert teghen de Zee-roovers, ende Tochtschepen, die daer souden willen aenslaghen op doen, want aende zyde van de Middellandsche Zee heeft sy twee Casteelen, gheheeten Dardanellen, die de enghte vanden Elespont bewaeren: ende op de syde vande Swarte zee, heeft sy den Bosphorus van Thracien, 't welck een Canael is van ses mijlen langh, ende ontrent een halve breedt, alwaer noch twee stercke Casteelen proncken, om den door-gangh te versekeren.
De haven van Constantinopel is de meeste, de schoonste, ende sekerste vande Middelandsche zee, want al | |
| |
het gheene dat langhs den Serrail is, (Serrail is het hof vanden grooten Turck) ende den arm vande Swarte zee, is teenemael versekert; maer de voornaemste haven, ende daer sich de schepen ghemenlijck houden, light tusschen de stadt ende Galatha, begrijpende vier mijlen inde langhde, ende een halve inde breedde, ende soo versekert dat-men daer selden eenigh ongheluck siet voor-vallen: en hy is soo diepe, dat aen sijn kanten d'alder-meeste schepen konnen aen-gheraecken, sonder te peysen op het ancker-worpen, hun hechtende met kabels aende stijlen die langhs den oever staen; schoon de Turcken daer worpen al hun mest ende vuyligheyt, sonder daerom vervolt te worden, overmits de menighvuldighe vlietende waters, die daer onder loopen, al af-spelen 't ghene men daer gheworpen heeft: ick laete my voorstaen dat die haven om sijn schoonigheyts wille sijns ghelijck niet en kan vinden; want hy is ghelijck een Amphiteatre, ofte ronde Schouwplaets, omringht van Galatha, ende Constantinopel, wiens ghebauwels op heuvelkens proncken, ende hebben hun huysen soo aerdigh ghesticht, dat sy malkanderen 't uytsicht niet en benemen, het welcke een alderschoonste uytsicht veroorsaeckt.
De schuyten, de welcke dienen om over de haven te roeyen, zijn ghenaemt by de Turcken Perrama, zijnde bykans op de maniere vande Venetiaensche Schipkens, maer zijn snelder, het ghetal daer van wordt gheacht op vijf duysent; daer zijnder die ghebruyckt worden met een, twee, ende dry roeyers, de welcke inden grondt vanden boot den eenen naer den anderen plat sitten: 't maeckt'er seer ghenoeghelijck te wandelen door de haven op dese schuyten, soo om hunne snelheyts wille, als om het schoon ghesichte aldaer, want de Stadt haer veel schoonder ende bevalligher daer vertoont, als van eenigh ander gheweste.
Van binnen is de Stadt onghemaeckelijck, hoogh | |
| |
ende leeghe, de straeten seer engh ende nauwe, inder voeghen datter de Carossen niet door en konnen, warom sy die daer niet en ghebruycken, ende ghemeenlijck te peerde rijden: daer is maer een straete middelbaer breedt, de welcke de Stadt kruyst, gaende vanden Serrail tot de poorte van Andrinopel.
De ghene die te Constantinopel aen-komen, zijn ghehouden te herberghen binnen de Caravansaren, gheen ander Herberghen en zijnder: dit zijn plaetsen ghesticht als groote Hallen, daer niet anders te bekomen en is als het dack, ende boven-dien slecht gherieft, want men dickwils ghenootsaeckt is te rusten, midden tusschen de Peerden ende Kemels.
De Pachen dat zijn de aensienelijckste onder de Turcken, hebben groote ghebauwels, ghetimmert den meerderen-deel van hout, uytwendigh van luttel schyn, maer van binnen seer wel gherieft: hebben seer veel kamers, ende menighe salen, beleydt met marber, ende vol fonteynen: sy en behanghen hun kamers niet ghelijck in Christenrijck, maer belegghen den vloer, hebbende die Tapyten in overvloedt: de schoonste zijn van Persien, vande welcke daer eenighe hebben de koleuren soo levendigh, dat-men die nauwelijckx kan aensien: eyndelingh het binnenste des huys is alsoo schoon ende aenghenaem, als het buytenste arm ende onaenghenaem is.
Sy gronden hun op twee redens, waerom sy hun ghestichten niet uytwendigh en doen proncken; d'eerste is, sy ghelooven, ende segghen dat'er verschil moet wesen tusschen huys Godts, ende 't ghene der menschen: maer de tweede die my stercker dunckt te wesen, is, dat sy altijdt willen arm schijnen aen d'ooghen der menschen, ten eynde den pracht van hunnen staet hun den naem van rijck niet en kome te gheven, 't ghene dickwils den Prince d'oorsaecke gheeft van hun het leven te benemen.
| |
| |
De huysen der gheringhe Luyden zijn slecht ghebauwt, ende luttel gherieft; den meesten-deel en zijn maer van een stagie hoogh, en dat doen sy, overmits den Grooten Heer meer-maels hunnen Erf-ghenaem is, inder voeghen, dat sy-se niet en stichten dan voor hun leven, ende spaeren hun ghelt, 't ghene sy ghemackelijcker konnen achter-laten aen hunne Kinders, ende Ouders, als erf-goederen.
Men siet'er niet treffelijcker ghebauwt als hun Mosqueën: sy hebbender seven voornaemste, ghesticht door verscheyde Keysers, ende allegaer op de na-volghinghe des Tempels van S.Sophie, die sy noyt en hebben konnen achtervolghen: dese Kercke is alleen het ghebauwsel beschudt van sijn gantsche vervallinghe, naer het in-nemen van Constantinopel. Den Turck, om de schoonigheyt van haer ghestichte, sich verghenoeght hebbende dien t'ontheylighen, doende die dienen tot de voornaemste Mosquée.
Desen Tempel is ghebauwt gheweest door den Keyser Iustinianus: d'Historien vertellen, dat hy daer al sijn in-kommen aen hingh, 't ghene hy trock van het Rijck van Egypten, 't welcke beliep tot twee millioenen goudts 's jaers, ende dat hy daer aen dede wercken den tijdt van seventhien jaeren, oock dat hy naer het op-maken, aen-merckende de schoonigheyt van dit ghebauwsel, hem vermat overtreft te hebben den Coningh Salomon inde op-rustinghe van sijnen Tempel.
Korts daer naer dede desen Keyser stichten een alderschoonste Clooster op de plaetse daer den Serrail vanden grooten Heer nu teghenwoordigh staet, het welcke hy beghiftede met acht hondert duysent Rycxdaelders inkomste, daer doende onderhouden neghen-hondert Priesters tot den Goddelijcken dienst van sijnen Tempel, dien hy toe-eyghende aen Sinte Sophie, dat in't Griecksche beteekent Goddelijcke Wijsheyt, 'tghene men noch gheschreven siet met groote Griecksche let- | |
| |
ters in een Mosaichs-werk, op een boordt om-hooghe, den welcken loopt rondt-om de Kercke.
'T ghene daer over-schiet van dit wonderbaer ende treffelijck ghebauw, is eenen grooten Dom, ghemaeckt van bruyne Marber, wesende om-vanghen van binnen met twee reyen pilaeren van Porphyr, ende Serpentynsteen, den meerderen-deel van een stuck, ende soo grof, dat twee menschen snaps souden hebben eene te om-vademen. Dese plilaeren onder-stutten groote wandel-ganghen, vande welcke den op-gangh is tusschen de mueren vanden Tempel, draeyende heel rond-om, soo breedt ende soo ghemackelijck, dat-men daer lichtelijck te peerde soude op-klimmen. Als-wanneer de Christenen d'over-handt hadden, was het de plaetse daer de vrauwen haer hielden, om van de mans verscheyden te wesen, ghelijck dat noch wordt gheploghen door gheheel het Oosten: men toonde ons in dese wandel-gangh een steen van rootachtigh Marber, tot den welcken de Turcken een groote eerbiedinghe betoonen: sy segghen dat hy daer is aen-ghebraght gheweest van Palestynen, ende dat de H.Maghet Maria voor ghewoonte hadde daer te wasschen de lynen-doecken van Onsen Lieve Heere. Daer neffens is eene venster van doorluchtighe marber, den steen is ten minsten vier vinghers dicke, niet-te-min siet-men daer den dagh door. Om-hooghe aen het welfsel vanden Dom siet-men noch het Beelt van eenen Godt den Vader, niet anders uyt-gheschrabt hebbende als het aensicht. De Turcken en houden daer gheen ander verçiersel dan een menighte van lampen, bollen van glas, ende eenighe uytkyckende stoelen, die hunne Dervis ghebruycken om te preken. Den vloer is al bevrocht met marberinghe van Agaet, ende Cornalybe-steen, de welcke op vele plaetsen noch bekleedt is met groote ende moye Tapyten van Persien; soo datmen niet edeler noch rijcker en kan sien als desen vloer.
| |
| |
Van alle de Mosqueën, de welcke de Turcken hebben doen stichten, en is'er gheen schoonder als die vanden Sultan Achmet, Vader vanden grooten Heer die teghenwoordigh heerscht: de Christenen noemense de Nieuwe Mosquée midts sy de nieuwste is: ende de Turcken, de Mosquée vanden ongheloovighen; om dies-wille sy ghesticht is gheweest teghen het beschick van hunnen Godts-dienst, den welcken verbiedt aen yder grooten Heer, Mosquée te moghen bauwen, noch Gast-huysen te stichten, 't en zy dat hy van te vooren eenigh Landt ghewonnen heeft op d'ongheloovighe van hun Religie, dat ghenoeghsaem soude wesen om d'onkosten te ghedooghen vanden bauw, ofte begiftinghe daer van: jae 't is van noode, dat sy selfs inden tocht gheweest zijn, waer in den Sultan Achmet te kort hadde ghebleven, noyt voet ghestelt hebbende uyt sijnen Serrail, om ten Oorloghe te gaen, 't ghene hem dickwils voor ooghen gheleydt wiert vande Leeraers sijnder Religie: niet-te-min en woude hy sijnen aen-slagh daer-by niet laeten blijven; 't welcke hem den naem van ongheloovighen heeft doen by-blijven. Dese Mosquée is vierkantigh ghebauwt, hebbende van vooren een ruyme plaetse, beleydt met witten marber, ende in't midden een over-groote Fonteyne; waer van oock het becken is van Marber-steen: rond-om proncken schoone wander-ganghen, hoogh verheven, onder-steunt door moye pilaeren, allegaerder van een stuck, men gaet'er in met acht trappen, zijnde alsoo langh als den ghevel vande Mosquée. Van binnen is'ter al ghewit, niet anders daer hebbende, als in een booghe met grove Arabische letters gheschreven den Naem Godts. De hooghde van een pijcke, hanghen menighe lampen, ende bollen van glas, alwaer vele seldsaeme dinghen in ghesloten zijn, die hun toe-ghesonden worden uyt verscheyden ghewesten des wereldts. In't opperste vande Mosquée staender ses hooghe toorentjes, die elck dry kleyne | |
| |
onghedeckte wandel-ganghskens hebben, daer op de Turcken hun begheven om te roepen tot vijf keeren s'daeghs, 't ghen' hun dient voor Uur'-werck, midts dat'er in Turckyen gheen te vinden en is, niet meer als Klocken: het opperste van dese toorentjens is al bekleedt met verguldt loot, draghende daer op halve Maenen.
Naer dese Mosquée, is de schoonste die Sultan Solyman heeft doen stichten, ende is schier op de selve maniere aen-gheleydt: daer staet een over-schoon Gasthuys by, dat den Keyser beghift heeft met tsestigh duysent Rycxdaelders s'jaers; al-waer niet alleenlijck d'aerme onderhouden en worden, maer daer zijn oock ghehuerde menschen, om door de straeten stucken vleesch te draghen, die sy worpen aen d'honden tot aelmoessen; hunne miltheyt soo groot zijnde, dat de beesten selve danof deelachtigh zijn; ghelijck ick breeder sal segghen, sprekende van hunnen Godts-dienst.
Jder Keyser, de welcke een Mosquée heeft doen op-rechten, heeft daer by ghebauwt een Cappelle, de welcke hem dient voor begraef-plaetse. De Tombe is over-deckt met een rouw-kleedt van groen fluweel, aen het ghene men al-hier inde begraevenissen ghebruyckt ghelijck, hebbende aen het hooft eynde eenen grooten Turbant, verçiert met dry Reyghers-vederen, vol ghesteenten. Ter zyden zijn de graven van hunne Huysvrauwen, die sy meest liefden: ende dien volghens daer oock de ghene van hunne kinders; de knechtjens hebbende dien sluyer-wrongh ofte Turbant op het hooft-eynde, ende de dochterkens hun hooft-cieraet, al vol menighe kostelijcke ghesteenten; daer is by wijlen soo groot een ghetal, datmender siet tot tachtentigh ende meer. Rond-om hanghender vele lampen en keerssen, die dagh en nacht licht gheven; ende altijdt is'er eenen Talisman, ofte Turckschen Priester, die den Alcoran leest over de ziele vanden Keyser die daer begraven light.
| |
| |
Vele ghelooven dat-men niet en magh gaen inde Mosqueën, ende dat door het segghen van eenighe Pelgrims, die 't Heyligh Landt besoecken, ende sich in-beelden, dat de Christenen door gheheel het Turcksche Landt, ghehandelt worden met soodanighe strengigheyt, ghelijck sy in Palestynen gheweest zijn. Ick hebbe wel het teghendeel bevonden, want in vele ghewesten van Turckyen heb ick soo eerlijck volck ghevonden. ende soo groote vryigheyt, als in het Christendom; ende tot Constantinopel gaet-men vryelijck de Mosqueën besien, 't welck ick heb onder-vonden, die als besocht hebbende, maer men moet toe-sicht nemen, daer binnen niet te treden gheschoeyt, ende sich te mijden van spauwen.
Alle de Mosqueën, soo tot Constantinopel, als elders in Turckyen, zijn buyter-maten beghift; den grooten Heere is als Opper-hooft, ende stelt daer Priesters ghenoeghsaem om den dienst te doen, ende voor het ghene dat'er overschiet van het in-kommen, zijnder Bevel-hebbers door alle de Landtschappen, die groote sorghe draghen dat ghelt te innen, 't welck sy senden naer Constantinopel, daer het bewaert wordt in het Casteel met de seven Toorens. Den grooten Heer en magh van dit ghelt niet schicken, 't en zy om d'ongheloovighe van sijn Religie den Oorlogh aen te doen, anderssins soude overtreden de wet vanden Alcoran ende sijn siele quetsen.
Daer is een groote plaetse voor de nieuwe Mosquée, de welcke d'oude Griecken noemden Ipodrome. Dese plaetse is in voorleden tijden gheeffent gheweest vande Keysers tot den loop der peerden; men siet'er noch twee seer oude Pyramyden, d'eene van groote Marber-steenen op-ghetrocken sonder moortel, d'ander van een steen alleen, ghelijck-formigh aenden Obelisci die-men tot Roomen siet: daer zijn oock dry kopere Serpenten t'samen ghevlochten, niet vry hebbende als het hooft, | |
| |
d'Inwoonders houden by overleveringhe, dat sy daer ghestelt zijn gheweest uyt by-gheloof, ende dat om de Stadt te verlossen vanden menighte der Serpenten, die d'inwoonders soo lijdigh quollen, dat sy ghedwonghen wierden de Stadt te verlaeten, 't en hadde ghewaaet dat sy verlost wierden door dit gegoten beeldt, 't welck ghestelt wiert te midden inde Ipodrome, ofte Ren-plaetse.
In dese plaetse kommen de Turcken alle Vrydagen draven, ende hun peerden oeffenen, makende Rotten, loopen, ende draeyingen, ghelijck de gene, die-men in't Spaensche noemt, het Spel vande Rieten: men siet'er de schoonste ende sterckste peerden des werelts, doch in't ghemeene beladen met een groot ghebreck, dat is, dat sy hart zijn van mondt, waer door sy hunnen Meester dickwils te midden in het volck weghvoeren: hun behoeft oock een groote wijdde om te doen keeren: ick meyne dat dit ghebreck spruyt uyt den toom, die slechts bestaet in een draeyken.
Daer is altijdt eenigen Arabiaen, de welcke in die spelen dient als tusschen-speelder; want daer zijnder die loopen met lossen toom, hun houdende over-ende inden zadel; ander die hunnen voet recht op steken inde lucht; andere die loopen met twee peerden, ende springen van 't een peerdt op het ander in de sterckste vanden loop. Daer zijnder, die gheduerende den loop van het peerdt, kruypen van onder den buyck, ende hun houdende aen den steghel-reep, setten hun inden zadel. Daer zijnder oock die hunne gauwigheyt betoonen in het schieten met den boghe, want loopende, keeren sy hun op het achterste van hun peerden, ende schieten op het yser van d'achterste voet, vanwaer men den pijl siet weder-botsen inde lucht; in't korte sy bedryven duysent diergelijcke botsen, die een groote genoeghte, ende tijdt-verdryf baeren in't herte der aensienders. Het Paleys vanden Caimacan komt op | |
| |
dese plaets, daer den Grooten Heer hem ghemeenlijck vindt, ende siet hem in een grooten balcon, ghesloten met loer-vensterkens, van waer hy al den handel bespiet, ende hy van niemandt ghesien en wordt.
Daer zijn inde Stadt menige water-loopen, de welcke hun beken ontfanghen hebben van dry mijlen van Constantinopel, uyt een Dorp gheheeten Pirgau, al-waer sy om twee berghen t'samen te voegen, hebben dry boghen ghesticht, d'een op d'ander, seer ghelijck de brugghe van Gath, die soo gheroemt wordt in Vranckrijck. Dese water-loopen leveren soo veel water inde Stadt, dat sy genoeghsaem zijn om acht hondert Fonteyenen te doen vloeyen, de welcke te vinden zijn inde Mosqueën, inde huysen vande Pachas, ende door de straeten.
In't uytterste vande Stadt naer den Noorden op, ligghen de vervallingen van het oude Hof van Constantinus, al-waer soo veel Christene Keysers hun verblijf ghenomen hebben, welcker ghedachtenisse de Turcken sulck eenen haet dragen, dat sy niet en begeeren datmer een handt aen soude steken om te vermaecken, niet-teghenstaende dat'et een moye gheleghentheyt is, van waer-men heeft het schoonste ghesicht soo vande Stadt, als van het veldt. Dicht aende vervallingen van dit oude Hof, staet de Kercke, ende wooninghe des Patriarschs van Constantinopel: het ghestichte is gheringe, ende de Kercke aermelijck gherieft; ende al-hoe-wel den Patriarch een groot inkomen heeft, nochtans en soude hy daer niet derven bauwen, vreesende dat den Grooten Turck daer sijn handen soude op-slaen tot het stichten van een Mosquée: oock is het noodigh dat hy altijdt aermelijck daer uyt siet: binnen dese Kerck rust een menighte van Reliquiën, ende onder alles dry heylighe al gheheel lichamen; daer rust een deel van de colomme, aende welcke sy seggen onsen Heere ghegheesselt gheweest t'hebben, maer die en ghelijckt | |
| |
gheensins de ghene ick tot Roomen, ende Ierusalem ghesien hebbe.
Heel by dese Kercke staet een hooge colomme, die-men noemt der Gheschiedenissen, midts sy t'eenegaer bekleedt is met Af-beeldtsels der selver: men gaet'er van binnen in, ende is t'eenemael ghelijck aende gene van Trajanus, ende Antonius, die-men te Roomen siet.
De Catholijcken besitten dicht aen die plaetse een kleyn Kerckxken, al-waer gemeenlijck dry Religieusen van Sinte François Orden woonen, om die te bedienen. Dese Capelle is toe-gheeygent aen de Heylighe Maghet, waer van het Beeldt pronckt op den Autaer, het welcke dese goede Religieusen segghen gheschildert te zijn door de handt vanden H.Lucas. Het is ontrent dry jaeren geleden dat de Catholijcken daer heel by een ander Capelle besaten, toe-gheeygent aenden H.Niclays, maer de Turcken hebbense verandert in een Mosquée.
Daer zijn tot Constantinopel groote Hallen, die sy noemen Besestijnen, al-waer sy verkoopen alderhande slagh van Koop-waeren van weerde, ende insonderlinge van kostelijcke ghesteenten, borduersels, reucken, ende andere bevalligheden: het is'er fraey ende aengenaem te wandelen, soo om den lieffelijcken geur dieder stormt, als om de verscheydentheyt der dingen die-men siet: Seer by daer-aen zijn andere Besestijnen, al-waer men oock Waaren verkoopt, maer van minder weerde als de voorgaende. Daer nevens staet de Slave-merckt; de mans staen op d'een syde by-naer naeckt, ende de vrauwen op d'ander, teenemael ghedeckt; als-men die begeert te sien, soo is'er een huys dichte daer-aen dat'er alleen toe dient, daer-mense ontdeckt siet, ende meer-maels doet-mense de kleederen uyt-schudden, om te weten of sy het lichaem in goeden ghestalte hebben; selve daer zijn oude vrauwen die ondersoecken oft het vrauwen-volck maeght is ofte niet; de weerde van een | |
| |
middelbaere schoone is hondert Rijcxdaelders: maer in-dien sy bedreven zijn in werck, in sticksel, singen, oft spelen op Instrumenten, soo kosten sy vijf of ses hondert Rijcxdaelders, jae duyst en twee duysent: de Joden bedryven daer in grooten Koop-handel, want soo haest als sy aen-kommen, sy koopense ten leegen prijse, ende naer dat sy-se twee ofte dry jaeren bewaert, ende wel onderwesen hebben, sy verkoopense met groote winste. Den meerderen-deel der Slaven kommen uyt het Landt van Russien, Moscovien, ende Georgien: sy zijn hagel-wit, maer de trecken des aensichts en zijn soo bevalligh niet, hebbende die gemeenlijck breedt, het voor-hooft kleen, de neuse plat, ende d'oogen ghedrongen in het hooft. De slaven worden ghebracht na Constantinopel van Tartarien, want de Tarters stroopende in het Christenrijck, nemender met menighte.
By dese Besestijnen is'er een straete daer-men niet anders en verkoopt als zadels ende harnasch van peerden; 't is lustigh daer te wandelen, ende t'aenschauwen alle dat schoon getuygh, waer af de winckels vol zijn; vander ghelijcken de straete daer-men Porcelyne verkoopt, waer-van de Turcken seer keurigh zijn: sy hebbense in overvloedt, en soo verçiert van vergulsels ende andere coleuren, dat'et een vreught is die te sien.
Te midden inde Stadt is'er een grooten Serrail, besloten met steyle mueren; den Sultan Mahomet (de gene de Stadt overweldighde) hadde dien doen oprechten tot het verblijf der Ottomansche Keysers; maer de Naer-komelingen bevonden hebbende de plaetse daer sy hun nu tegenwoordigh houden, veel gesonder ende aengenamer te wesen, hebben dat verlaeten, makende daer-van een slot voor de vrauwen, soo-wanneer daer eenighen Grooten Heer aflijvigh komt te worden, al-waer de aerme vrauwen blijven quelen het overigh van hun leven, hebbende ruyme tijdt om te beschreyen de dood van hun Meester.
| |
| |
De Christenen van Armenien hebben een groote besloten plaetse binnen de Stadt, daer de wooninghe is van hunnen Patriarch; de Kercke is schrael en kleen; men siet er noch een groote saele, al-waer ten tijde der Christene Keysers ghehouden is gheweest een Concilie: alle de Vaders die'er verschenen, staen daer geschildert naer het leven; daer zijnder seer vremt in't ghewaedt. Boven de poorte staet het beeldt van een Keyser, van een Keyserinne met twee Jouffrauwen gheschildert, op sijn Mosaischs: sy siender noch soo versch uyt al oft sy maer uyt het pinceel en quamen. De Armeniaenen vertelden ons dat den Keyser Solyman soo keurigh was, dat hy-se dickwils quam aenschauwen, ende hadde-se derren vervoeren om in sijnen Serrail te stellen, 't en hadde gheweest dat sijne Religie opentlijck verbiedt het beeldt te hebben van eenighe schepsels.
By Sinte Sophie loopt'er een onder-aerdsche straete, daer de Turcken veele Ghedierten onderhouden: wy gingen daer binnen met brandende stucken deyl-hout, daer wy in verscheyde hollen saghen veele Leeuwen, Tygers, Luypaerts, ende veel meer andere wreede beesten, waer-van ick de namen niet en soude weten te noemen, als noyt diergelijcke ghesien hebbende, noch daer van hooren spreken: wy sagen oock den huydt van een Gyrafle, ghevult met kaf, gestorven twee maenden te vooren: dit ghedierte is een vande schoonste, ende sachtmoedighste dieder op de werelt zijn: het is vande grootte van eenen kleynen Kemel. 't heeft den huyt grys ende blinckende, d'achterste beenen kort, ende de voorste hoogh verheven, den hals langh, ende het hooft seer gelijck aen eenen Kemel: men acht den horen van sijn voeten de deftighste help-middel tegen de vallende sieckte; dit ghedierte wordt gevonden in Ethiopien, waer-van men eenen schenck gedaen hadde aenden Grooten Heer.
Scheydende uyt dese plaetse, soo trocken wy binnen
| |
| |
een oudt ghestichte, dat wy terstondt verkenden ghedient te hebben tot de Kerck der Christenen, siende noch langhs de mueren gheschildert onsen Heere met de Twaelf Apostels. Een goeden ouden Turck, kommende ons daer geselschap houden, vertelde hoe dat'et maer thien jaeren geleden en was, dat daer langhs dese mueren een woon-plaetse ghebauwt was, al-waer eenen Turck, dieder woonde, gaende s'nachts om daer sijn vuyligheyt te doen, viel van boven neder, ende quam om-hals; om dese reden dede den Mufty (die het hooft is van hun Religie) die af-worpen, ende ver- | |
| |
boodt dat niemandt voortaen daer meer en soude woonen, seggende, dat die plaetse Heyligh was, ende dat Godt niet en begeerder dat sy soude ontheylight worden op sulcker voeghen.
By dese plaetse staet'er een colomme, ghenoemt de ghebrande, de welcke voor-maels heeft ghedient tot het op stellen des beeldts van Constantinus: sy was al bekleedt met goudt, om lichtelijcker die te vervoeren: de Turcken stoocken daer een menighte van vyer rondtom, t'sedert heeft sy den naem gekregen vande gebrande colomme, sy is omringelt met veel ysere-banden, de welcke houden staen de steenen waer-mede sy gesticht is, andersins en soude sy van haer-selven niet konnen bestaen.
Daer zijn twee groote besloten plaetsen binnen de Stadt diese noemen Oda van de Ianitsers; 't is in dese plaetsen dat de Janitsers hun houden terwylen het Legher in't Veldt niet en is. Den Grooten Heer voorsietse daer, boven hunne betaelinge, van broodt en vleesch; sy zijn gemeenlijck dertigh duysent in ghetal, die de kloeckste Soldaten zijn van 't Keyser-rijck, ende de zenuwe van hunne Leghers. Sy houden in dese plaetse goedt orden, ende verdrach den eenen met den anderen: sy zijn verscheyden by thien of twaelf in een kamer, een onder hun daer over 't bevel hebbende, den welcken sy heeten Oda Bachi: sy en vermeughen in dese Oda gheen vrauwen te leyden, je selve dieder woonen en moghen niet ghetrauwt zijn; ende soo-wanneer de trauw-sucht hun door de leden woelt, moeten sy woonen in de Stadt, niet anders genietende als hunnen Kryghs-loon. Daer is een groote plaetse in dit besluyt, al-waer de Janitsers sonder aflaeten geoeffent worden in het handelen vanden boghe, vande busse, ende ander bekommernissen rakende den Krygh.
Op een eynde vande Stadt, ligghende tusschen den Zuyden ende Westen, is een sterkte op-ghetrocken | |
| |
op de oude maniere, die-men heet het Casteel vande seven Torens, overmidts het bestaet in seven groote Torens, elck hebbende ontrent de vyftigh cubitus inde hooghde: men geraeckt'er niet in 't en zy door een poorte aende Stads-zyde, die vande landts-zyde toe-ghemetst zijnde, de welcke voormaels den voornaemsten in-gangh was, dat-men onder-vindt aen het portael, ghedeckt zijnde met groote marber tafels, al-waer seer veel persoonen in ghesneden staen. 'T is in dese plaetse dat den Grooten Heer bewaert de ghevangenen van belangh, ende de Pachen die hy niet en wilt ter doodt brengen. 'T was in dit Casteel dat den Sultan Osman Keyser der Turcken verworght is gheweest door sijn eygen Ondersaeten, in't jaer 1622. om de naer-volgende redenen:
Desen jongen Vorst alleenlijck vier-en-twintigh jaeren oudt, gevende het Turcksche Keyser-rijck groote hope van sijn kloeckmoedigheyt, leyde binnen Polen in't jaer 1622. een Legher van dry hondert duysent vechtbaer mannen, meynende met dese macht, in te slocken het gantsche Christenrijck: maer ghevonden hebbende meer tegenstandt, ende min kloeckheyt onder sijn soldaten als hy wel ghedacht hadde, wierdt ghenootsaeckt schandelijcken te rugge te keeren. Zich siende tot Constantinopel, onverrichter saecken wederghekomen vol rasernye, dat hy niet meer uyt-gerecht en hadde met sulck een machtigh heyr, daer sijn Voorsaeten met veel minder macht hadden in ghenomen gheheel en gantsche Rijcken: woude hy sijnen toorn breken op sijne voornaemste Bevel-hebbers, met hun te doen sterven, maer sy wisten te voor-kommen de gramschap van hunnen Meester, ende te betoonen dat het niet aen hun en ontbreeckte, maer dat-men de gheheele schuldt op de schouders vande Janitsers moeste leggen, de welcke te rijck ende te vrauw-achtigh zijnde, en begeerden zich niet in het ghevaer te begheven als voorgaendelijck, ende dat hy noyt iet merckelijckx | |
| |
en koste uytrechten dan veranderende van Krygs-volck: waer-op raedt gheschoren zijnde, wiert ghevonnist dat den Grooten Heer sijnen Stoel moeste vervoeren in de Stadt van Damascus, ende daer een nieuw Legher werven van Arabianen, ende van Mooren, kloeck, stout volck, hardt teghen de vermoeytheyt, ende aen wien niet en ghebreeckt om goede Kryghs-lieden te wesen als d'ervarentheyt.
Om dit besluyt te verbloemen, dede den Grooten Heer uyt-stroeyen, dat hy een reyse wilde aen-nemen naer de Mecha; doende tot desen eynde sijn Legher ter zee gereedt houden, om daer alle sijnen schat te doen in-schepen, ende 't ghene hy alder-kostelijckste hadde in sijn Serraillen: selve hy dede mede slepen alle de juweelen ende kostelijcke ghesteenten die waeren op de tomben van sijn Voorsaten.
Binnen dien en konde hy niet verborghen houden den haet ende verbittertheyt die hy op-genoemen hadde tegen de Janitsers, swierende by nachte door de straeten ende Herberghen, ende daer hy Janitsers vondt, dedese moordadigh omme-brenghen, oft versmooren inde zee. Dese wijse van wreedtheyt niet konnende wettelijck gecoleurt worden met de verwe van rechtveerdigheyt, veroorsaeckte eenen grooten oproer door de Stadt, versaemt met het vertreck vanden Grooten Heer, het welcke achterdencken aen vele gaf, lichtelijck speurende dat-men om een Bedevaert te doen soo veel rijckdommen niet en behoefde mede te slepen. Sy liepen naer het huys vanden Mufty, daer sy op eenigen Text vanden Alcoran hem deden teeckenen, dat gheenen Turcksen Keyser en vermoght de Keyserlijcke Stadt te laeten om een Bedevaert te begaen: sy hielden dit briefken aenden Grooten Heer voor; maer de ghene die dat beweegde, beproefde terstont aen sy-selven, dat het quaet maeckt zich te bemoeyen met bevelen, die een oproer brauwen, want op eenen oogenblick wiert | |
| |
hy in zee gesmeten, ende den Vorst trappelde 't briefken onder de voeten, seggende dat hy aenden Mufty het selve sou doen, in-dien hy zich noch bemoeyde met sulcke briefkens te schrijven: dit wiert voor een verachtinge aen-genomen vande Religie, geenen Dervis, oft Turckschen Priester ontbrekende, die niet en tierde op dit stuck, 't welck een grooten oproer veroorsaeckte, seker zijnde dat'er niet soo seer het volck oproerigh maeckt dan de Religie te menghen inde saecken des Staets, niet-tegenstaende het selve luttel kennisse heeft van d'een ende van d'ander. Desen oproer quam soo verre, dat dit volck vervoert van grammoedigheyt liep met hoopen na den Serrail, al-waer sy de deuren in-reden; doch den Grooten Heer niet vindende op sijn gewoonelijcke plaetse, dringen in tot het vertreck der vrauwen, ende als rasende dooden de huysgenooten diese ontmoeteden, ende verpletterden dat hun tegenstandt boodt; sy braken de kisten ende al dat sy ghesloten vonden, ende drongen tot de verholenste plaetsen vanden Serrail, ende den Vorst missende, begonsten hun gramschap te breken op den huys-raedt: daer-en-tusschen kreegh een de wete dat den Grooten heer vertrocken was door een verborgen deure vanden Serrail, ende dat hy gegaen was ten huyse vanden Caimacan, die sijn Suster ten houwelick ghenomen hadde: sy liepender henen, ende hem gevonden hebbende ten halfsten ontkleedt (verliesende gantschelijck d'eere die-men schuldigh is aen een opperste Majesteyt) trocken hem van daer, ende sonder hem eenen Tabbaert te laten aen-trecken, setten hem met veele schamperighe woorden op eenen Esel, ende in dier manieren door de Stadt leydende broghten hem in't Casteel vande seven Torens, doende hem dienen tot een spiegel van veele Groote, dat'er noch Keyser-rijck, noch geluck tegenwoordigh en is, dat hun redden kan vande ellenden die de menschen onderworpen zijn.
| |
| |
Sy riepen uyt voor Keyser sijnen Oom Mustapha, de welcke langhen tijdt ghesloten hadde gheseten in een kamer vanden Serrail, daer hy onnoosel leefde; hebbende hem sijn een-voudigheyt van te vooren behouden het leven, ende voor als-dan verheven tot het meeste Keyser-rijck vande werelt: hy grontvestede sijnen Stoel door de doodt van sijnen Neve, dien hy terstont dede om-brengen, om zich te versekeren, ende dese oproer-makers te stillen. Naderhandt dese Mustapha geduerigh wercken van sooternye uyt-rechtende, wierden sy ghedwongen hem te brengen in sijn eenigheyt, ende alreede berouwende van 't ghene sy gedaen hadden, namen voor Keyser Sultan Amurat, twaelf jaeren oudt, ende Broeder van wijlent Sultan Osman, de welcke aen niemandt en heeft vergheven, dien hy wiste mede-plichtigh te wesen in de doodt van sijnen Broeder. Men versekerde ons dat hy'er meer als vyfthien duysent hadde doen sterven: een voor-beeldt 't welcke betoont, dat Godt in de Groote straft de wreedheyt, ende dwingelandye, ende ind'Ondersaten d'ongehoorsaemheyt en de baldadigheyt.
|
|
Auteursrechtvrij