Azië vanuit de verte
China en Japan behoorden tot de missiegebieden van de jezuïeten. De hooggeleerde zeventiende-eeuwse jezuïet Athanasius Kircher (Kircherus) heeft veel boeken over Aziatische landen geschreven, hoewel hij er zelf nooit is geweest. Zijn informatie verzamelde deze natuur-, taal- en wiskundige bij collega's in de wetenschap en de missionering. Eén van die werken is zijn beschrijving van de geestelijke en wereldlijke monumenten van China, dat in 1667 verscheen bij Jacob van Meurs in Amsterdam, onder de titel China monumentis, qua sacris qua profanis, nec non variis naturae et artis spectaculis, aliarumque rerum memorabilium argumentis illustrata.
Athanasius Kircher (1601-1680), die professor was in Würzburg en vervolgens in Lyon en Avignon, gold als een universele geleerde die zich (onder andere) ook met wiskunde, taalonderzoek en scheikunde bezighield. Hij schreef 44 boeken van zeer uiteenlopende aard en kwaliteit: zo spoorde hij de wijsgeren van zijn tijd aan zich met het onderzoek van de natuur te bemoeien. Dat deed hij zelf ook, ook al was dat toen nog erg ongebruikelijk. Hij had bijvoorbeeld al een vermoeden dat infecties door levende organismen kunnen ontstaan. Maar hij had een nog grotere faam op het gebied van de geschiedenis en de taalkunde; zo geldt hij nu nog als grondlegger van de studie van het Koptisch. Ook gaf hij al zeer vroeg een interpretatie van teksten die in hiëroglyfen waren gebeiteld, ook al kon hij ze nog niet werkelijk ontcijferen.
Ook in zijn werken over Azië kwam het taalkundige aspect aan bod: hij maakte een vergelijkende studie van het Chinese, Tibetaanse en Indiase schrift. Maar hij was ook geïnteresseerd in meer volkskundige en cultuurhistorische zaken. Hij ging uitvoerig in op de Chinese, Tibetaanse en Indiase tempels en de godsdienstige rituelen. Het boek over China bevat naast uitgebreide informatie over land, volk en zeden ook vele kostelijke illustraties. Ook een later verschenen, nog steeds zeer bekend werk, China Illustrata uit 1687, bevat schitterende afbeeldingen uit het zeventiende-eeuwse China.
Deze universele geleerde had zóveel interesses, dat deze wel uit een hang naar extravagantie werden verklaard. In 1640 verscheen zijn boek over De kunst van het magnetisme, over magnetisme, hallucinatie, hypnose en trance, een werk dat later in publicaties over occultisme en parapsychologie vaak is aangehaald. De uitgebreide exotische verzamelingen die Kircher had opgebouwd, waren lange tijd te zien in het curieuze ‘Museum Kircherianum’ in Rome. Zij zijn thans verspreid over drie Romeinse museumcollecties aldaar. Het ligt eigenlijk voor de hand dat de boeken van dit geniale lid van de Societas Jesu ook in de Jezuietencollectie in de Universiteitsbibliotheek Maastricht een prominente plaats innemen.
Auteursrechtelijk beschermd
