Wisconstighe gedachtenissen. Deel 5: van de ghemengde stoffen

2 Hooftstick.
Vande bovckhovding der dispense vande Fortificatie, ende eerst vandeghemeene Officiers der selve, metsgaders de manier van besteding en anneming der wercken.

DE ordinaris Officiers die tot alle welgeformeerde dispensen behoorē, daer int 2 Hooftstick der Vorstelickedispense int ghemeen af geseyt is, verstaen sich hier oock tot dese dispense der Fortificatie noodich: Ende is te weten dat in plaets des geens die wy int gemeen Dispensier noemen, hier eenen gebruyckt wort diemen Commis heet, doch Dispensiers werck doet, als bouwing besteden, materialen coopen, daer af rekening doen en contabel sijn, hebbende tot hulpe een Commis vant magasijn (gelijck den Dispensier der keuckē een Gardemenge heeft) om de materialē te bewaren en distribueren. Voort een Bouchouder, Tresorier en Controlleur, oock mede een Superintendent, als den Gouverneur aldaer, of ymant anders die (ghelijck een Hofmeester in sijn bewint) gemeen bevel en toesicht heeft, onderteyckenende dagelicx metten Controlleur alle dingen die versche ghedachtenis vereysschen, en ander daer hy kennis af heeft, ghelijck hier na breeder gheseyt sal worden.

Merct noch dat hoewel het in sommige cleene wercxkens, en by Bouwers van cleen vermeugen, niet oirboir en waer al de boveschreven Officiers te gagieren, nochtans ist goet te verstaen de gemeene regel van t'gene mē in groote wercken oirboir bevint, om inde cleene de selve gemeene regel soo na te commen alst de omstandigen toelaten, verkiesende sulcke persoonē uyt Ingenieurs, Conducteurs van wercken, of sulcke diet benevens wat anders voor een selve gage doen, oft immers voor cleene verbetering.

Angaende de bestedinghen en anneminghen der wercken van Fortificatie,

[p. 95]

die ghebeuren op verscheyden manieren, waer afde voornaemste die inde bouckhouding oirboirlick mochten vermaent wesen, dusdanich sijn:

Ten eersten datmē een Schants of ander werck besteet t'eenemael an een man om dat te leveren gantsch opghemaeckt t'sijnen laste en perikel.

Ten tweeden datter op sulcke wijse van een werck ghedaen worden verscheyden bestedinghen an verscheyden persoonen.

Ten derden gebeurter besteding by schachtwerck (met schacht verstaetmen een hoop aerde lanck en breet een roe, en dick een voet) te wetē datmen besteet uyt de gracht te halen ettelicke schachten aerde tot een bedonghen prijs, en die te legghen ter plaets daermen hun anwijst, sonder datse hemlien mettet formen der wercken becommeren.

Ten vierden byde carre en cruywaghen.

Ten vijfden by dachuyren.

Ten sesten by vermenging van eenighe der voorgaende manieren, of van altemael, want in groote wercken gadet anden eenen oirt aldus, anden anderen alsoo toe.

Nu hoe noodich het is meerder sekerheyt te hebben danmen pleecht vande rekeningen deser Annemers, als Aerdewerckers, Timmerlien, Metsers, Smeen, met meer andere, om an niemant te veel noch te vrouch te betalen, noch deur abuys te cort te doen, dat meugen sy weten die met sulcke rekeningē van groote wercken sonder Italiaensche bouckhouding doende gheweest hebben. De manier van soodanige bouckhouding die my nu best bevalt, en ghelijckse inde eygen fortificatien van Syn Vorstelicke Genade dadelick geschiet, sal ick int corte beschrijven als volght: doch daerbenevens verbetering niet verachtende, maer veel eer daerom wenschende.