Wisconstighe gedachtenissen. Deel 5: van de ghemengde stoffen

[p. 93]

1 Hooftstick.
Vande verscheyd en voornaemste specien der dispensen in extraordinaire Finance.

ANghesien t'ghene int 1 Hooftstick der Vorstelicke dispense gheseyt is angaende de eygenschappen dier dispensen int ghemeen, meest al mach verstaen wordē op dese dispense vant oorlooch, overmidts op d'een sulcke swaricheden en byvallen commen als op d'ander, soo en sullen wy derghelijcke hiet andermael niet verhalen, dan alles daer deur voor bekent houden: Daerom dit overgeslegen, ick sal eerst seggen vande verscheyden specien die ick inde extraordinaire Finance van Vranckrijck beschreven Au Guidon, telle tot-seven, welcke daer beteyckent wesende onder het woort Tresorier dusdanich sijn:

Tresorier vant ordinaire vant oorlooch.

Tresorier vant extraordinaire vant oorlooch.

Tresorier vant ordinaire der artillerye.

Tresorier vant extraordinaire der artillerye.

Tresorier der magasinen.

Tresorier der Zeesaken.

Tresorier der Fortificatien vande Frontiersteden.

D'oirsaeck des boveschreven onderscheyts datter gemaeckt wort tusschen het Tresorierschap vant ordinaire en extraordenaire vant oorlooch is dusdanich: Wantter in Vranckrijck een onderhoudt van seker menichte Crijchsvolcx is, genoemt Benden van ordonnantie, die ten tijde van vrede en in crijch altijt betaelt worden, soo laetmē de Officiers en d'oirden der rekeningen van dien besonderlick blijven. En want die oorloochsaken jaerlicx alsoo met een selve oirden commen, men noemtse het ordinairedeel, en̄ den Fenningmeester daer over ghestelt Tresorier van het ordinaire vant oorlooch, daermen by verstaet Tresorier generael over dat ordinaire deel. Maer de reste welcke ten tijde van oorlooch voorvalt, die sonder maet of seker oirden is, t'een jaer veel t'ander jaer weynich, heet het extraordinaire, en den Penningmeester van dien den Tresorier vant extraordinaire vant oorlooch, daermen by verstaet Tresorier generael over dat extraordinaire deel.

De generale bouckhouding die nevens dese twee generale Tresoriers ghehoort, is int voorgaende eerste en tweede Hooftstick beschreven. Angaende wy daer maer van een Tresorier generael geseyt en hebben, t'is te weten dat in alle Landen gheen oirsaeck en valt als in Vranckrijck, om sulck onderscheyt te maken van ordinaire en extraordinaire oorlooch, deur dien niet over al Benden van ordonnantie en sijn: En schoon al vallende, men mochtet daer voor houden, dat die twee verscheydenheden deur een Tresorier generael wel souden connen betaelt worden, Want gemerckt het extraordinaire op sommige jaren al veel meer vergroot dan dat ordinaire deel beloopt, sonder daerom een derde Tresorier generael te behouven, soo canmen daer deur verstaen dat een de betaling van die twee wel doen soude, en soo hebben wijt hier vooren ghenomen. Doch daer dadelick sulcke twee generaels sijn, t'is kennelick datmen met twee generale Italiaensche bouckhoudinghen tottet begheerde soude commen.

Angaende het boveschreven ordinaire vande artillerye, dat sijn oncosten vande gagen der Officiers onder de artillerye behoorende, welcke alsoose jaerlicx verschijnen, en datmender van te vooren staet op maken can, heeten het

[p. 94]

ordinaire deel, en den Penningmeester daer over ghestelt Tresorier vant ordinaire der artillerye: Maer oncosten der materialen, als gheschut, coghels, cruyt, affuyten, waghens, met datter an cleeft, die gheen seker reghel en houden, en t'een jaer veel meer als t'ander bedraghen, heeten het extraordinaire, en haer Penningmeester Tresorier vant extraordinaire der artillerye. Dit onderscheyt van ordinaire en extraordinaire der artillerye, en wort ghelijck t'ander in alle Landen niet ghemaect: Ick houdet oock voor onnodich, om sulcke redenen als vant ordinaire en extraordinaire vant oorlooch gheseyt sijn: Inder vougen dat wy int volgende daer af soo sprekē sullen, als t'samen een dispense wesende.

Nu dan int voorgaende 1 en 2 Hooftstick beschreven sijnde de generale bouckhouding, die nevens den generalen Tresorier vant oorlooch vervought wort, soo valt int volgende noch te seggen vande bouckhoudingen vervoucht totte particuliere Tresoriers, die wy noemen bouckhoudinghen der dispensen, welcke in plaets vande boveschreven particuliere Tresorierschappen in Vrancrijck gebruyckt, hier dusdanich sijn:

Dispense vande Fortificatie.

Dispense der amonitie van oorlooch.

Dispense der artillerye.

Dispense der vivers.

Dispense der Zeesaken.