Wisconstighe gedachtenissen. Deel 5: van de ghemengde stoffen
(1608)–Simon Stevin–
Auteursrechtvrij7 Hooftstick.
| |||||||||||||||||
[pagina 80]
| |||||||||||||||||
den met name, en daer by hoe veel havers voor elck peert daghelicx veroirdent is, als voor sommighe een spint, ander twee, ettelicke drie, eenighe vier, op dat soo den Dispensier int distribueren, den Stalmeester en Controlleur int daghelicx onderteyckenen, of de auditeurs int examineren der rekening daer an twijffelden, hun bescheyt altijt by de handt meughen hebben. Maer want het getal der peerden verandert, deur eenighe diemen coopt, tot geschenck ontfangt, en nieu gheboren worden, of die men vercoopt, wech gheeft, en sterven, waer mede oock de veroirdende distributie van haver en voeder verandert, soo wort nevens dat peert op den cant gheschreven den dach wanneer sulcx ghebeurde, om daer deur de rechte daghelicksche distributie altijt bekent te hebben. Angaende de comptabel goeden des Stals, die sijn als volght:
De incomptabel sijn dusdanich.
Totte boveschreven worden noch vervought de volghende cappitelen.
Angaende de daghelicksche distributie, als van haver die viermael sdaechs gheschiet, dat gaet aldus toe: Den Dispensier schrijft daghelicx op, soo veel spinten als de heele distributie voor al de peerden bedraecht, maer want somwijlen eenighe wech sijn, soo treckt hy opt laetste soo veel spinten af als die absenten bedraghen: Boven dien wantter ghemeenelick overschot is, en dat de peerden de haver niet al op en eten, soo wort dat overschot versaemt en ghemeten, ende oock afghetrocken, en de reste is de distributie van dien dach. De distributie van d'ander comptabel goeden is eenvoudich, en onnoodich te beschrijven, De form der partyen des Stals int Iornael, als van goeden gecocht, vercocht, op dach, ghereet, tot gheschenck ontfanghen, en wech ghegheven, is ghelijck inde bouck houding der keucken. Maer anghesien vande peerden wat besonders valt, soo sal ick daer af verclaring doen. T'is te weten dat alle peerden tot gheschenck ontfanghen, nieu gheboren, wechghegheven, en ghestorven, op ghelt moeten ghestelt worden, ghelijck oock anderwaren, om de redenen van dies verclaert int 18 artikel des 3 Hooftsticx deser Vorstelicke dispense: Maer sulcke stelling valt op peerden seer onseker, eensdeels om smenschen verscheyden oirdeel: Ten anderen dat een peert des eens daechs sonder ghebreck, des ander daechs ghebreckich is, en van veel minder weerde: Ten derden dat opwassende veulen daghelicx veranderen, en van prijse onseker sijn. Om hier op een reghel te stellen, soo nemen wy dese ghemeene voet: Men stelt voor t'eerste elck peert op sulcken prijs alst gheacht wort weerdich te wesen, ende genomen dat de somme op 132 peerden bedroughe 25634 guldens, soo comt dat voor elck peert d'een deur d'ander 194 guldens 26/132, maer want dit seer na de 200 is, men macht daer op nemen. Nu dan elck peert ghestelt op 200 gul- | |||||||||||||||||
[pagina 81]
| |||||||||||||||||
dens, soo moest dat over de 132 peerden bedraghen 26400 guldens, daer sy inden inventaris in d'eerste partye des Iornaels op ghestelt worden, waer uyt men voorder besluyt, dat alle peerden daer na tot gheschenck ontfanghen, nieu geboren, wechghegheven, of ghestorven, gherekent sullen worden d'een deur d'ander op 200 guldens: Maer peerden ghecocht en vercocht, die salmen stellen op sulcken prijs als den coop inhoudt. Dit heeft ons een bequame middelwech ghedocht, om inde Italiaensche bouckhouding met cleene moeyte vant ware capitael niet verre te wijcken: Die ander bequamer manier vonde mocht die volghen. | |||||||||||||||||
Merckt.Int derde deel Du Guidon des Finances onder den tijtel van Tresorier de l'Escurie, staet dat de coopluyden leverende de goeden des Stals, stellen hun partyen na hun goetduncken, welcke sy behandighen anden Controlleur generael der Stal, die de selve modereert in elck artikel, en daer na onderteyckent: Maer my bevalt beter sulcke moderatie of coop ghemaeckt te worden deur den Dispensier volghens de voorgaende generale oirden by Syn Vorstelicke Ghenade ghenomen over alle specien der dispensen daer incoop valt, want nadien sulcke moderatie of prijsmaking een der voornamelicke punten is daer den Controlleur toesicht op moet nemen, te weten of den ghenen die dat doet hem draecht na t'behooren, soo is hy een controlleur over sijn eygen saken gestelt, t'welck niet en schijnt te sluyten. Boven dien ghemerckt den Dispensier vande ghecochte goeden behoort de distributie te doen, rekening gade slaen, en daer af comptabel sijn, t'welck in groote Escuryen een man gantschelick vereyscht, soo en schijnt sulcx deur den Controlleur niet bequamelick gedaen te connen worden, als ander werck ghenouch hebbende: Doch stel ick dit hier alleen by ghedachtenis, denckende daerentusschen datter misschien van sulcke manier van doen naerder onderrichting soude connen ghedaen worden. | |||||||||||||||||
Vande bovckhovding der dispense vande iacht.De cappitelen sijn dusdanich.
Waer by inde Italiaensche Bouckhouding noch vallen de partyen van Capitael, winning en verlies, casse, Debiteurs en Crediteurs. De form vant bouck des Dispensiers, als oock der bouckhouding met Iornael en Schultbouck, is gelijck die der Stal of Keucken. | |||||||||||||||||
Merckt.De Iacht des Conincx van Vranckrijck heeft seven cappitelen, als blijckt int derde deel Du Guidon, maer van ander inhoudt dan dese, na den eysch der Hofhouding aldaer. | |||||||||||||||||
[pagina 82]
| |||||||||||||||||
Vande bovckhovding der dispense van des Heeren Camer.De cappitelen sijn dusdanich:
Waer by inde Italiaensche bouckhouding noch vallen de partyen van capitael, Winning en verlies, Casse Debiteurs en Crediteurs. De form vant bouck des Dispensiers, als oock der bouckhouding met Iornael en Schultbouck, is ghelijck die der keucken. | |||||||||||||||||
Merckt.De Camer des Conincx van Vranckrijck heeft seven cappitelen, als blijckt int derde deel Du Guidon, maer van ander inhoudt dan dese na den eysch der Hofhouding aldaer. | |||||||||||||||||
Vande bovckhovding der dispense vande Rekencamer.De cappitelen sijn dusdanich:
Waer by inde Bouchouding noch vallen de partyen díe de selve mede brengt. De form vant bouck des Dispensiers, als oock der Bouckhouding met Iornael en Schultbonck, is ghelijck die der keucken. | |||||||||||||||||
[pagina 83]
| |||||||||||||||||
Merckt.De Rekencamer des Conincx van Vranckrijck heeft vijfthien cappitelen, als blijct int vierde deel Du Guidon; Maer van ander inhoudt dan dese na den eysch der saken aldaer voorvallende.
Belanghende | |||||||||||||||||
De bovckhovding der dispense des Ghebous,daermen by verstaet van huysen, of van wercken huysing angaende, angemerct die groote gemeenschap heeft mette bouckhouding der Fortificatien, in welcke oock huysbouwing valt, waer af inde dispensen der Finance extraordinaire gheseyt sal worden, soo nemen wy dit daer deur voor beschreven.
Angaende | |||||||||||||||||
De Bovckhovding der dispense vande Garden,t'ghebruyck van dien en is hier noch niet te werck ghestelt, maer sooment dede, ick acht datmen daer deur een sekerder voet soude connen crijghen, soo vande Soldaten die wesentlick in dienst sijn, als om deur de Tresories van dien goede betaling te doen onderhouden, soo wel tot voordeel der Soldaten als des Heeren, oock om meerder sekerheyt te hebben vande logijsghelden, amonitien, cleederen, en dierghelijcke die den Soldaten gedistribueert worden. Doch te wijle dit, soo ick gheseyt heb, niet int werck ghestelt en is, ten anderen dat de ghemeene reghel van sulcken handel eyghentlicker soude behooren onder de bouckhouding der dispensen van Finance extraordinaire, daer t'sijnder plaetsGa naar margenoot* vermaen afgheschien sal, soo en segghen wy daer af niet wijder. |