Wisconstighe gedachtenissen. Deel 5: van de ghemengde stoffen

5 Hooftstick.
Van het stellen der partyen int Iornael en Schultbouck vande dispense der Keucken.

DIt vande comptabel en incomptabel goeden verstaen sijnde, wy sullen commen tot anvang des Iornaels, alwaer na de gemeene regel der Italiaensche bouckhouding vooral vereyscht wort staet om t'capitael teformeren, tot welcken einde men opschrijft alle comptabel goeden tegenwoordelick in wesen, en daer af makende d'eerste partye des lornaels aldus beginnende: Verscheyden partyen debet per capitael &c. En worden die warenna Coopmans gebruyck ghestelt ten prijse der teghenwoordighe weerde. Voort en commender in dese eerste partye gheen incomptabel goeden, want die daghelicx opgheten en verteert worden.

Daer na vergaertmen alle teghenwoordighe Crediteurs de dispense der keucken angaende, van welcke men maeckt des Iornaels tweede partye aldus anvanghende Capitael debet per verscheyden partyen &c. Na dit volghen de partyen der daghelicksche incoopinghen of incomsten der goeden, comptabel en incomptabel ghelijckse ontmoeten, als by voorbeelt Rijnsche wijn ghereet ghecocht, aldus: Rijnsche wijn debet per caße &c. Op tijt ghecocht: Rijnsche wijn debet per Ian Claessen &c. Maer Rijnschen wijn anden Vorst tot vereering geschoncken, aldus: Rijnsche wijn debet per capitael deur dat de Stad Nvereering ghedaen heeft van thien amen, nu weerdich gheacht tot soo veel de ame, comt &c. Noch is te weten dat nadien vande comptabel waren maer twee drie of vier mael tsiaers provisie gedaen en wort, soo volght daer uyt dat vanden incoop der selve maer twee drie of vier partyen tsiaers ten Iornale en commen, met weynigher schrijvens dan d'incomptabel die daghelicx vallen, of te drie of vier daghen eens.

Tot hier toe gheseyt sijnde vande inschrijving ten Iornale der ghecochte of inghecommen goeden, soo rester nu noch vant uytgaen te spreken: Maer anghesien die goeden opgheten ghedroncken of verteert worden, en niet weer-

[p. 64]

om vercocht ghelijckt metten Coopman toe gaet, soo mocht nu de vraegh sijn hoe de selve int Schultbouck overghestelt wesende en debet staende, daer na haer credit sullen crijghen, en hoe soodanighe partye eerst ten Iornale sal vallen? Ick antwoorde hier op dat sulcx toe sal gaen als met een Coopman, welcke by voorbeelt in suycker handelende, gheeft daer af 25 ponden in sijn keucken, want ghelijck hy int Iornael stelt, Oncosten vanden huyse debet per suycker: of anders soo hy wilde (wantet eintlick op een selve uytcomt) Capitael debet per suycker: Alsoo hier het suycker ghedistribueert sijnde, men sal stellen Capitael debet per suycker. Of meer ander waren daer by wesende, ghelijckt altijt ghebeurt: Capitael debet per verscheyden partyen. Want hoe wel den Coopman van sijn gecochte goeden weynich op eet, en dattet hier al op gheten wort, soo ist nochtans in desen ghevalle van ghelijcke natuer.

Maer anghesien de voorschreven distributie des suyckers en van alle ander waren deur veel cleene ghedeelten geschiet, en dat den genen die daer af bouck houdt, sulcken sekerheyt moet hebben als vande incomst gheseyt is, te weten dat dadelick hebben sien weghen, tellen, of meten, en leveren, en dat derghelijcke den voorschreven Bouckhouder inde distributie seer moeyelick soude vallen, soo wort vande distributie, in plaets der onvolcommen anteyckening die daer af pleecht te geschien, bouck ghehouden (ghelijck ick int volgende 6 Hooftstick verclaren sal) deur een die bouchoudersche wijse elcke specie by haers ghelijcke vergaert, en daer af alle maende een partye maeckt, die leverende anden Bouckhouder der Dispense, welcke de selve op elcken laetsten dach des maents in een partie ten Iornale stelt, aldus:

31 Maerte Capitael debet per verscheyden comptabel waren, deur dien in dese maent van Maerte blijckende by de distributie gedistribueert sijn de navolghende waren:

Peper 14 ℔ tot 40 ₰ het pondt, comt	14 ℒ 0 β
Gimbert 15 ℔ tot 20 ₰ het pondt, comt	7 ℒ 10 β

En soo voort met d'ander comptabel waren: Sulcx dat elcke specie in yder maent maer eens ten Iornale en comt, dats twaelf mael tsiaers, en die partyen int Schultbouck overghestelt wesende, de poste van capitael (daermen by verstaet hooftsomme vande dispense der keucken) crijcht haer behoorlicke debet in een partye, en de posten der contabel waren haer behoirlicken credit, vallende alles voor den Bouckhouder cort en licht om doen.

Tot hier toe verclaert sijnde hoe ten Iornale commen de partyen der comptabel waren, om int Schultbouck haren behoirlicken credit te crijghen, soo rest nu derghelijcke te segghen vande incomptabel, welcke alsoose inde boveschreven distributie niet en staen, en nochtans verteert sijn, soo wortdaer af op den laetsten dach des Iaers inde boucksluyting een partye ten Iornale ghestelt, aldus luydende:

31 December Capitael debet per verscheyden incomptabel waren die in dit Iaer 1606 daghelicx verteert sijn gheweest, bedraghende als volght.

Versch vleesch blijckende int Schultbouck fol. tali	ℒ	β
Versche visch blijckende int Schultbouck fol. tali	ℒ	β
Crudenierie blijckende int Schultbouck fol. tali	ℒ	β

En soo voort met d'ander incomptabel waren. Dese partye int Schultbouck

[p. 65]

overghestelt sijnde, soo sal de poste van capitael haer behoirlicken debet crijghen, en elck der posten van incomptabel waren haer behorilicken credit, alles met weynich schrijvens, en nochtans ons eintlick brenghende tot kennis van het begheerde.

Angaende wechgheschoncken goeden, het stellen van dien ten Iornale is bekent deur t'verkeerde vande voorgaende goeden tot gheschenck ontfangen. Als by voorbeelt, Rijnsche wijn an ymant vereert wort aldus ghestelt: Capitael debet per Rijnsche wijn deur datter vereert is an N drie amen, nu weerdich gheacht tot soo veel de ame &c.

Belanghende d'oirden der posten int oversetten der partyen uyt het Iornael int Schultbouck, die is als inde Coopmans bouckhouding hier voorē beschreven, want datmen de posten alle jare in een selve oirden soude stellen ghelijck in Domeine ghedaen is, dat en wil hier soo niet vallen, deur dien sommighe goeden van provisie maer drie of vier mael tsiaers ghecocht of ontfangen worden, en dat ettelicke ander waren alle daghe incommen, welcke opt jaer veel blaren vervullende de boveschreven oirden breken, alsoo oock doen veranderende Crediteurs.

Ende is te weten dat soo veel verscheyden partyen alsser van comptabel en incomptabel goeden beschreven sijn int 4 Hooftstick, soo veel verscheyden posten vallender int Schultbouck, waer toe noch comt de poste van meublen, gagen, en vant extraordinaire der keucken, mergaders van Capitael casse Leveraers en ander Crediteuren met Debiteuren.