Wisconstighe gedachtenissen. Deel 5: van de ghemengde stoffen

4 Hooftstick.
Van wat ghedaente en beteyckening in dese bouckhouding van Domeine ghenomen vvort Capitael en Cassier.

T'Is te weten dat ick hier int ghemeen opsicht ghenomen heb totte Coopmans beproufde wijse van bouckhouding, en bevindende dat hy sijn Iornael begint met capitael, ghelijckmen hier vooren siet, luydende d'eerste partie aldus: Verscheyden partien debet per capitael: Maer de tweede Capitael debet per verscheyden partien: En ick dit willende navolghen, heb overdocht wat partien hier des Vorsts Capitael sullen maken, en lettende opt voornemē, te weten dat wy trachten na jaerlicksche rekeninghen deur welcke wy geduerlick willen weten hoe alle cassen der Penningmeesters ghestelt sijn, soo heb ick hier voor capitael ghenomen t'ghereet ghelt datter by den Tresorier in casse moet sijn, met alle teghenwoordighe schulden: En voor capitael debet, alle Crediteurs, even gelijck den Coopman daer toe oock neemt ghereet ghelt met Debiteurs en Crediteurs. Doch is te weten dat wy in dit capitael vant eerste jaer niet berekent en hebben silverwerck, juweelen, en ander meublen, noch oock het capitael of weerde der landen en saken daer jaerlicksche incomst op ghegront is, uyt oirsaeck dat ons sulcx niet voorderlick en soude sijn totte kennis vande boveschreven ghestalt der cassen. Maer by aldien daer na renten gecocht of vercocht wierden, anghesienmen den cooper of vercooper daer af te boucke Debiteur of Crediteur soude stellen, soo volght daer uyt soodanighe hooftsommen int capitael des begins der ander boucken van ander laren te moeten commen.

Angaende ymant mocht segghen dat de voorschreven weerde der landen en saken daer de jaerlicksche incomst op ghegront is, voort silverwerck juweelen en ander roerende goeden oock ware deelen van het recht capitael sijn, dat mach oock soo ghenomen worden, maer niet int ansien vant boveschreven daer wy na trachten: Want ghelijck den Coopman een ander besonder insien

[p. 53]

heeft op sijn capitael in eenighe compaignie, dan op sijn ander capitael dat hyder buyten heeft, alsoo wy oock hier in stof van Domeine.

Merckt noch dat ick gheen goeden noch Credireurs van weghen de dispense in wesen, hier in capitael en brengh: T'is wel waer dat ymant mocht segghen, by aldien den Tresorier al die Crediteurs betaelde, en die ghecochte goeden niet betaelt en hadde, dat sulcx verandering soude veroirsaken in sijn casse, en vervolghens int capitael van Domeine, deur dien de caste daer in ghebrocht wort, en daerom de reden te vereysschen de selve schulden en goeden in dit capitael te stellen: Maer d'oirsaeck waerom sulcx ghelaten wort is dese: Te weten dat vande dispense soo wy hier na segghen sullen, een besonder bouckhouding is, waer in de reden meer vereyscht sulck capitael te brenghen dan in Domeine, om de rekeninghens wille diemen daer houdt met Crediteurs, welcke inde rekening van Domeine niet en commen: Doch is te weten datmen int staetmaken het capitael der dispense, vervoughen sal by t'capitael van Domeine, om de verandering des capitaels int gheheel op dat jaer volcommelick te sien, ghelijck daer afinde volghende staermaking breeder geseyt sal worden.

Belanghende Cassier, om hier in den Coopman te volghen, soo nemen wy in die plaets den Tresorier, welcke ghelijck des Coopmans Cassiet te boucke debet noch credit en staet, maer wel de casse, om de redenen van dies vooren verhaelt. Angaende ymant dencken mocht de particuliere Rentmeesters altemael Cassiers des Vorsts te wesen, soo wel als haer Generael den Tresorier, en datmen daerom in plaets van hemlien namen behoort casse te stellen, ghelijck vanden Tresorier ghedaen wort. Hier op is int ghemeen gheantwoort in het 5 Hooftstick des Coopmans bouckhouding.

Om nu totte saeck te commē, soo is te weten dat ick dit voorbeelt der bouchouding in Domeine cort sal maken, nemende onder eenen Tresorier alleenelick drie Rentmeesterschappen, als van Nieustadt, Hooghenhuyse en Swanenborch, stellende voort in elck Rentmeesterschap soo weynich partien als my tot verclaring des voornemens ghenouch dunckt.