Wisconstighe gedachtenissen. Deel 4: van de weeghconst

[p. 87]

Derde bovck der weeghconst,
vande weeghdaet.⁺

+ Praxis arth Ponderaria.

[p. 89]

Anden leser.

Want in ettelicke^⋆ voorstellen der VVeeghdaet gehandelt sal vvorden vande roerselen der lichamen, so heeft my goet ghedocht, eer vvy tot de saeck commen, den Leser van dies vvat te verclaren. Te vveten dat de VVeeghconst ons alleenlick leert, het roerende ter evestalt vvichticheyt brengen mettet teroeren. Angaende t'ghevvicht ofte de macht, die t'roerende boven dien noch behouft, om het teroeren ter roerlicke daet te crijghen (vvelck ghevvicht ofte macht, over vvinnen moet des teroerens beletsel, dat in yder teroeren^⋆ onscheydelicke ancleving is) de VVeeghconst en leert dat ghevvicht ofte die macht niet^* VVisconstlick vinden, d'oirsaeck is dattet eengheroerde ende sijn beletselniet^⋆ everednich en is mettet ander gheroerde ende sijn beletsel. Maer op dat den sin van desen door ghelijckenis opentlicker verstaen vvorde, soo laet by voorbeelt een vvaghen bekender svvaerheyt, te trecken sijn op een berch ofte hooghde bekender steylheyt; Ick segh dat de VVeeghdaet leert, soo door het 4 voorbeelt des 9 voorstels blijcken sal, hoe groote macht met die vvaghen evestalt vvichtich, ofte evemachtich sal staen, sonder t'ansien roerselmet sijn belet, als assen tegen de bussen, raeyers teghen de straet, vvagentegen de locht, &c. vvelcke macht des besetsels de VVeeghconst niet en leert vinden, om dat sulcke beletselen ende haer gheroer den ingheen everedenheyt en bestaen, soo vvy hier souden connen bethoonen, vverleggende de^⋆ strijtredens vande ghene die in vallende svvaerheden de contrarie meynen, ten vvaer ons voornemenis, in dese VVeeghconst alleenlick met de leering voort te varen, ende d'oude dvvalinghen der vvichtighe ghedaenten elders te vervvorpen. Merct oock dat dese kennis der evest alt vvichticheyt tot desaeck genouch doet, vvant liggende in elcke schael des vvaeghs eveveel ghevvichts, ghelijck vvy dan vveten (hoe vvelde vvaegh oock haer belet des roersels heeft) dat tottet roersel der schalen luttel machts behouft, alsoo in allen anderen.

Dit is van t'belet des roersels tot dien eynde gheseyt, op dat yemant door de daet, de roerende macht altemet vvat grooter

⋆ Propositionet.

⋆ Insebarabile accidens.

* Mathematicè.

⋆ Proportionalis.

⋆ Arguments.

[p. 90]

bevindende, dan degheroerde, niet en dencke sulcx t'ghebreck der constte vvesen, maer nootsaecklick, overmidts, als vooren gheseyt is, t'roerende boven de evestalt vvichticheyt so veel svvaerder ofte machtigher moet sijn, dan het teroeren, dattet sulck belet overvvint. Ten anderen, op dat niemant, die hem in sulcke schijn van everedenheyt mocht betrouvven, bedroghen envvorde, tvvelck den genen alderlichtelicxt ghebeurt, die t'valsche voor vvarachtich houden.