Wisconstighe gedachtenissen. Deel 4: van de weeghconst

[p. 11]

Begheerten.

Angesien sommige saken als beginselen door gemeene wetenschap bekent sijn, ende gheen bewijs en behouven; Ander bedectelicker den berispers tot stof souden dienen, om te straffen t'ghene gheen straf en verdient, wy sullen naer^* Wisconstnaers ghebruyck, eer wy tot de voorstellen commen, begheeren dat ons alsulcke toeghelaten worden.

* Mathematicorum more.

1 Begheerte.

Wy begheeren datmen toelate even ghevvichten an even ermen oock evestaltvvichtich te sijne.

2 Begheerte.

Ende ande^⋆ vvisconstige lini alle ghevvicht te connen hangen ofte daer op te connen rusten, sonder dat sy breke ofte buyghe.

⋆ Mathematica.

3 Begheerte.

Ende de svvaerheyt hoogher ofte leeger



hangende, altijt van een selfde ghevvicht te blijven.

Verclaring.

Als de swaerheyt A neerghetrocken sijnde tot B, aldaer even so swaer te wesen, ofte sulcken macht an C D te doen, als sy ter plaets van A dede.

4 Begheerte.

Ende datmen by des pylaers beschreven plat t'vvelck hem door de langde des as deelt, verstaen sal den voorghestelden pylaer.

Als wesende A B een pylaer diens as C D, ende



de selve doorsneen met eenich plat als E F G H, datmen door t'beschreven plat E F G H, al de rest achterghelaten, verstaen sal den ghegheven pylaer.

5 Begheerte.

Ende alle^⋆ hanghende linien voor^⋆ evevvijdighe ghehouden te vvorden.

⋆ Perpendiculares.

⋆ Parallelis.

[p. 12]

Verclaring.

De reden is dese; Laet A B C D den eertscloot sijn, wiens middelpunt E, ende^* sichteinder A C, ende F G een balck, evewijdich vanden sichteinder A C, diens balcx even ermen H F, H G, ende even swaerheden daer an I, K; alwaer het blijckt, dat de hanghende linien F I, ende G K, gheen evewijdighe en sijn, maer onder naerder malcander dan boven; Laet



daer na den balck F G ghekeert worden op t'vastpunt H, alsoo dat G comme daer nu Lis, ende F daer M, ende K sal commen daer nu N, ende daer nu O is, ende den houck L M E is naerder dē rechthouck dan M L E, waer deur O (als in het volgende 24 voorstel blijcken sal) naer de ghestalt swaerder is dan N. Uyt desen volght oock dat onder alle lichamelicke formen die inde natuer bestaen, soo en isser gheen ander,^* Wisconstelick sprekende, dan den cloot, an wiens swaerheyts middelpunt het lichaem door ons ghedacht hanghende, alle ghestalt houdt diemen hem gheeft; Ofte door t'welck alle plat, t'lichaem deelt in evestaltwichtighe deelen, maer om de oneyndelicke verscheyden ghestalten, sullender oneyndelicke verscheyden swaerheyts middelpunten in sijn. Oock en soude (teghen t'volghende 1 voorstel) de swaerste swaerheyt niet sulcken reden hebben tot de lichtste, als den langsten erm tot den cortsten, maer d'eene soude naer de ghestalt swaerder sijn, om dat haer houck plomper ende den rechthouck naerder is dan des anders houck. Maer om t'selve by voorbeelt te verclaren, laet A B den cortsten erm sijn, diens ghewicht C,



ende A D den langsten erm, diens gewicht E in sulcken reden sy tot t'ghewicht C, als A B tot A D, ende F sy t'swerelts middelpunt; Alwaer blijckt dat den houck F B A plomper ende den rechthouck naerder is, dan den houck A D F, waer uyt volght (door t'voornoemde 24 voorstel) dat C naer de ghestalt swaerder sal sijn dan E.

Alle dese onghevallen spruyten daer uyt, dat F E met G E in d'eerste form, ofte B F met D F der tweede form, gheen evewijdighe linien en sijn: Maer overmidts dat verschil in alle t'gene de menschen weghen, onbemerckelick is, want den balck soude al veel mijlen lanck moeten sijn eer hem dat can openbaren, soo begheeren wy datse voor evewijdighe ghehouden worden. Wel is waer dat wy die ansiende voor t'ghene sy sijn, volcommelick souden connen wercken na heurlieder ghedaente, maer want dat moeyelicker soude wesen, ende tot de saeck, dat is de^* Weeghdaet nochtans niet voorderlicker, so ist beter ghelaten.

* Horizon.

* Mathematicè.

* Praxis.