Wisconstighe gedachtenissen. Deel 1: van 't weereltschrift

Plaetsen van Satvrnvs loop op den anvangtyt.

Middelsaturnus duysteraerlangde	95 tr. 34.
Des inrontwechs verstepunts schijnbaer duysteraerlangde	268 tr. 54.
Des inronts middelpunts wechlangde	287 tr. 46.
Saturnus middellangde int inront	92 tr. 16.

48 Voorstel.

Te vinden op een ghegheven tijt Middelsaturnus duysteraer langde, de schijnhaer duysteraerlangde vant verstepunt des inrontvvechs, de vvechlangde vant inronts middelpunt, en Saturnus middellangde int inront, deur vvisconstighe vvercking ghegront op stelling eens vasten Eertcloots.

[p. 219]

T'ghegheven. Laet den tijt sijn den 30 December int jaer 1600.

T'begheerde. Wy moeten daer op vinden Middelsaturnus duysteraerlangde, de schijnbaer duysteraerlangde vant verstepunt des inrontwechs, de wechlangde vant inronts middelpunt, en Saturnus middellangde int inront.

t'Werck.

Ten eersten om te vinden Middelsaturnus duysteraerlangde, soo was die op den anvangtijt, te weten opt begin des jaers 1600 deur het 47 voorstel deses 2 boucx, inden	95 tr. 34.
Maer van t'begin des jaers 1600, totten ghegheven 30 December 1600 is een Egipsch jaer, waer op Middelsaturnus loop deur het 18 voorstel des 1 boucx doet	12 tr. 13.
Die vergaert totte 95 tr. 34 ① eerste in d'oirden, comt voor Middelsaturnus begheerde duysteraerlangde	107 tr. 47.
Ten tweeden om te vindē de schijnbaer duysteraerlangde vant verstepunt des inrontwechs, soo was die op den anvangtijt, te weten opt begin des jaers 1600 deur het 47 voorstel deses 2 boucx, inden	268 tr. 54.
Des verstepunts loop doet opt boveschreven Egips jaer deur het 20 voorstel des 1 boucx 1 ① 28 ②, latet sijn	1 ①.
Die vergaert tot 268 tr. 54 ① vierde in d'oirden, comt des inrontwechs verstepunts begheerde schijnbaer duysteraerlangde	268 tr. 55.
Ten derden om te vinden de wechlangde vant inronts middelpunt, soo was die op den anvangtijt, te weten opt begin des jaers 1600 deur het 47 voorstel deses 2 boucx, van	287 tr. 46.
Des inronts middelpunts loop in sijn wech doet opt boveschreven Egips jaer deur het 21 voorstel des 1 boucx 12 tr. 12 ①, diemen noch lichter vindt treckende 1 ① vijfde in d'oirden, van 12 tr. 13 ① tweede in d'oirden, want alsdan blijfter oock	12 tr. 12.
Die vergaert tot 287 tr. 26 ① sevende in d'oirden, comt voor begheerde wechlangde vant inronts middelpunt	299 tr. 58.
Ten vierden om te vinden Saturnus middellangde int inront, soo was die op den anvangtijt, te weten opt begin des jaers 1600 deur het 47 voorstel deses 2 boucx van	92 tr. 16.
Daer toe vergaert Saturnus loop in sijn inront opt boveschreven Egips jaer doende deur het 19 voorstel des 1 boucx	347 tr. 32.
Comt voor Saturnus begheerde middellangde int inront	79 tr. 48.

Waer af t'bewijs deur t'werck openbaer is. T'beslvyt. Wy hebben dan op een ghegheven tijt ghevonden Middelsaturnus duysteraerlangde, de schijnbaer duysteraerlangde vant verstepunt des inrontwechs, de wechlangde vant inronts middelpunt, en Saturnus middellangde int inront, deur wisconstighe wercking ghegront op stelling eens vasten Eertcloots, na den eysch.

49 Voorstel.

Te vinden op een ghegheven tijt Saturnus schijnbaer duysteraerlangde, deur vvisconstighe vvercking gegront op stelling eens vasten Eertcloots.

T'ghegheven. Laet den tijt sijn den 30 van December int jaer 1600.

[p. 220]

T'begeerde. Wy moeten vindē Saturnus schijnbaer duysteraerlangde.

t'Werck.

Ten eerstē souck ick de schijn baer duysteraerlangde vant verstepunt des inrontwechs op den ghegheven 30 December 1600, wort bevonden deur het 48 voorstel deses 2 boucx, van	268 tr. 55.
Ten tweeden souck ick de wechlangde vant inronts middelpunt op den ghegheven 30 December 1600, wort bevonden deur het 48 voorstel deses 2 bouck, van	299 tr. 58.
Ten derden souck ick Saturnus middellangde int inront op den gegheven 30 December 1600, wort bevonden deur het 48 voorstel deses 2 boucx, van	79 tr. 48.

Teyckening.

Dit soo sijnde ick teycken een form na den eysch der boveschrevē getalē als volght: Laet A B C D den inrontwech sijn diens middelpunt E, Eertcloot F, verstepunt A, t'welck sy als int eerste des oirdens onder des duysteraers	268 tr. 55.
Ick teycken daer na het punt D, alsoo dat de booch A B C D wech langde des inronts middelpunts doe als int tweede des oirdēs	299 tr. 58.
Op t'selve punt D als middelpunt beschrijf ick het inront G H I, en treck de rechte lini E D G, alsoo dat G beteyckent het middelverstepunt, ick stel daer na t'punt H, soo dat de booch G H of houck G D H beteycken Saturnus middellangde int inront, doēde deur t'derde des oirdens	79 tr. 48.
En treck daer na D H en H F: Hier me heb ick een cruysvierhouck H D F E met vijf bekende palen: D'eerste pael den houck F E D 119 tr. 58 ①, want de booch A B C D doet deur de teyckening 299 tr. 58 ①, daer afghetrocken het halfront A B C 180 tr. blijft voor de booch C D, t'welck oock is voor den houck C E D als vooren 119 tr. 58 ①: De tweede pael den houck H D E 100 tr. 12 ①, want den houck G D H doet deur de teyckening 79 tr. 48 ①, welcke getrocken vant halfront, blijft als vooren dē houck H D E 100 tr. 12 ①: De derde pael is des wechs halfmiddellijn E D doende deur t'ghegheven 10000: De vierde pael de uytmiddelpunticheytlijn E F doende deur het 45 voorstel deses 2 boucx 1170: De vijfde pael des inronts halfmiddellijn D H doende deur het 46 voorstel deses 2 boucx 1150: Hier me ghesocht den houck E F H, wort bevonden deur het 6 voorstel inde byvough der platte veelhoucken van	49 tr. 36.
Maer den houck E F H is oock den houck A F H, en A is onder des duysteraers 268 tr. 55 ① deur der teyckenings eerste des oirdens, daerom ghetrocken A F H 49 tr. 36 ①, van die 268 tr. 55 ①, blijft het punt H, dats Saturnus, onder des duysteraers	219 tr. 19.

[p. 221]

Waer af t'bewijs deur t'werck openbaer is. T'beslvyt. Wy hebben dan ghevonden op een ghegheven tijt Saturnus schijnbaer duysteraerlangde, deur wisconstige wercking gegront op stelling eens vasten Fertcloots, na den eysch.

1 Merck.

Inde dachtafels van Stadius is Saturnus plaets op desen 30 December 1600 gestelt onder des duysteraers 219 tr. 48 ①, t'welck vā dit besluyt verschilt 29 ①.

2 Merck.

Hier souden nu meughen volgen sulcke voorstellen als het 23 en 24 vande Son, oock gelijck het 39 en 40 vande Maen, te weten om te vinden de lini vanden Eertcloot tot Saturnus in sulcke deelē alsser des Eertcloots halfmiddellijn 1 doet, met noch soodanighe voorstellen als achter de boveschreven van Son en Maen volghen, maer anghesien oirspronckelicke kennis van sulcx in Saturnus, ghetrocken wort uyt de stelling eens roerenden Eertcloots, wiens handel int 3 bouck volght, soo sal ick dat hier achter laten, en daer beschrijven. Oock soude hier noch vereyscht sijn Saturnus breedeloop, gelijck vande Maen, maer anghesien daer af an Ptolemeus van sijn voorganghers niet ter handt ghecommen en is, en dat hy van dies sijn eyghen vonden gheschreven heeft, welcke onnatuerlick schijnende wy met d'ander voorgaende niet mengen en willen, om de redenen t'sijnder plaets verclaert, soo sullen de selve int 7 onderscheyt besonderlick vervought worden.