Dialectike ofte bewysconst

Propositie IIII.

De Cromme Bevvijsredenen te maecken.

Werkinghe.

OM te maecken een Cromme Bewijsreden, diens voorgaende Propositien verkeert staen, soo en behouftmen anders niet, dan (int ansien der Rechter) d'eerste Propositie te stellen inde plaetse der tweeder, ende de tweede inde plaetse der eerster. Alsoo oock tot de Verkeert Besluytende, en is niet anders noodich, dan het Anclevende des Besluyts der Rechter, hier te nemen voor Grondt, ende diens Grondt voor deses Anclevende. wel verstaende der gheenre die verkeeringhe lijden, oock elck verkeert naer sijnen aert, als inde volghende 6. Propositie door vijf Regelen dat verclaert is.

Tot het maecken der Crommer Bewijsredenen

[p. 70]

als Overvloedighe, Met voorwaerde, Beweghende, van Dobbelbesluyt, en schijnt het niet noodich besonder exempelen te schrijven, nademael sy soo ghemeene sijn, datse de Leecken dickwils in haer spreecken ghebruycken.

Alsoo oock int maecken der Onvolmacter Bewijsredenen, soo veel de Forme belangt, daer af en behouven wy hier niet te segghen, soo die doch slecht, ende door de 47. Definitie kennelick ghenouch is: Maer anghesien veel Questien door dese Bewijsreden ghemeenelick afgheveerdicht worden, soo sullen wy van hare Materie hier segghen, verclarende hoe sy tot een voorghestelde Questie, bequamelick mach ghetrocken worden uyt verscheyden plaetsen, int eerste Bouck ghedefiniert, metgaders de ghemeene Dialectikelicke Reghelen verscheydener Gheleerder Dialecticienen daer by ghevoucht, welcke hier toe ghenomen hebben Onvolmaecte Bewijsredenen, eensdeels om de cortheyt, ende bequaemheyt, ten anderen dat sy (als door de volghende 6. propositie blijct) tot volmaecte connen verkeert worden; wy sullense dan hier schicken tot haer eyghen plaetse als exempelen deser Propositien.

I. Argvment ghenomen uyt de materie, gehseyt argumentering vande materie tot de daet.

Daer is Meel
Men cander dan Broot backen.

[p. 71]

Diens reghel;

Ghestelt de Materie, de Daet can volghen.

Wederom,

Daer en is gheen Silver
Daer en is dan gheen Silver Beecker.

Diens reghel;

Gheweert de Blijvende Materie, so wort oock gheweert de Daet.

Maer inde Veranderende Materie niet alsoo, want datmen soude segghen, daer en is gheen Meel, daer en is dan gheen Broot, ten is niet nootsaeckelick.

Argvment ghenomen uyt de formule, gheseyt argumentering vande forme tot de daet.

Daer is een Plat diens Ommetreck overal even wijt is van sijn Middelpunt
Daer is dan een Ronde.

Diens reghel.

Ghestelt de Forme, so wort oock ghestelt de Daet.

Wederom,

Daer en is gheen Plat diens Ommetreck over al even wijt is van sijn Middelpunt,
Daer en is dan gheen Ronde.

[p. 72]

Diens reghel;

Gheweert de Forme, soo wort oock ghevveert de Daet.

III. Argvment ghenomen uyt de maeckende oirsaeck, geseyt argumnetering vande maeckende oirsaeck tot de daet.

De Sonne is boven het Horizon,
Het is dan Dach.

Diens reghel;

Ghestelt de Nootsaeckelicke Maeckende Oirsaeck, soo vvort oock ghestelt hare Daet.

Wederom;

Daer is eenen Timmerman,
Men cander dan Timmeren.

Diens reghel;

Ghestelt de vvillende Oirsaeck, de Daet can volghen.

Wederom;

De Sonne en is niet boven het Horizon,
Ten is dan gheen Dach.

ofte,

Daer en is gheen Timmerman,
Men cander dan niet Timmeren,

[p. 73]

ofte,

Daer en was noyt Timmerman,
Men heefter dan noyt Ghetimmmert.

Diens reghel;

Ghevveert de maeckende oirsaeck, soo vvort oock ghevveert de daet.

IIII. Argvment ghenomen uyt de eyntlicke oirsaeck, gheseyt argumentering vande eyndtlicke oirsaecke tot de Daet.

Een Gherust Leven is Goedt,
De Duecht dan is oock Ghoedt.

Diens reghel,

Tgene diens Eynde goet is, is oock goet.

Wederom,

Ghestolen goet te besitten is Quaet,
Het Stelen dan is oock Quaet.

Diens reghel,

Tghene diens Eynde quaet is, is oock quaet.

V. Argvment ghenomen uyt de daet, gheseyt argvmentmentering vande daet tot de oirsaken:
Eerst tot de materie.

[p. 74]

Daer Is eenen Gouden Rinck,
Daer Is dan Goudt.

Diens reghel;

Ghestelt de Daet, so vvort oock ghestelt de Materie.

Het is oock te anmercken, datmen vande Daet tot de Materie alleenelick Betuyghende argumenteert, ende inde Blijvende, alleene van Is tot Is, als boven blijct: Maer inde Veranderende, argumenteertmen van Is, tot Was, als:

Daer Is Broot,
Daer Was dan Meel.

Ten tweeden tot de forme.

Daer is een Ronde,
Daer is dan een Plat, diens Ommetreck overal even wijt is van sijn Middelpunt.

Diens reghel.

Ghestelt de Daet, so vvort oock ghestelt de Forme.

Wederom;

Daer en is gheen Ronde
Daer en is dan gheen Plat, diens Ommetreck overal even wijt is van sijn Middelpunt.

Diens reghel;

Ghevveert de Daet, so vvort oock ghevveert de Forme.

[p. 75]

Ten derden tot de maeckende oirsaecke.

Daer is een Mes,
Daer heeft dan een Mesmaecker toe gheweest.

Diens reghel;

Ghestelt de Daet, soo ist noodich de Maeckende Oirsaecke ghevveest te hebben.

VI. Argvment ghenomen uyt de Avthoriteyt.

De Astrologienen segghen datter Seven Planeten sijn,
Daer sijn dan Seven Planeten.

Diens reghel;

Men moet yeghelick Ervaren in sijne Conste ghelooven.

Ander reghel;

Dat Alle, Vele, ofte de Wijste, achten alsoo te vvesen, is ghelooflick, noch sonder ghevvichtighe oirsaecke, en salmen vvijcken van haerlieder Oirdeel.

VII. Argvment ghenomen uyt den grondt, gheseyt argvmentering vanden Grondt tot het Anclevende.

[p. 76]

Daer is een Lichaem,
Daer is dan een Plat ofte Superficie.

Diens reghel;

Ghestelt den Grondt, soo vvorden oock ghestelt alle sijn Anclevende.

Wederom;

Daer en is gheen Lichaem,
Daer en is dan diens Lichaems Plat niet.

Diens reghel;

Ghevveert den Grondt, soo vvorden oock ghevveert alle sijn Onscheydelick Anclevende.

VIII. Argvment ghenomen uyt het anclevende, gheseyt argumentering van het anclevende tot den grondt.

Daer en is gheen Plat.
Daer en is dan gheen Lichaem.

Diens reghel;

Ghevveert het Onscheydelick Anclevende, soo vvort oock ghevveert den Grondt.

[p. 77]

IX. Argvment ghenomen uyt het gheslachte, gheseyt argumentering van het gheslachte tot de specie.

Alle Ghedierte heeft Ghevoelen,
De Mossel dan heeft Ghevoelen.

Diens reghel;

Dat het Gheslachte toecomt, comt oock de Specie toe.

Wederom;

Daer en is gheen Metael,
Daer en is dan gheen Goudt, Silver, Quicsilver,
Tin, Coper, Loot, noch Yser.

Diens reghel;

Ghevveert het Gheslachte, soo vvort oock ghevveert de Specie.

X. Argvment ghenomen uyt de specie, gheseyt argvmentering vande specie tot het gheslachte

Daer is eenen Cop van Silver,
Daer is dan eenen Cop van Metael.

Diens reghel;

Dat de Specie toecomt, comt oock t'Gheslachte toe.

[p. 78]

Wederom;

Daer en is gheen Goudt, Silver, Quicsilver, Tin, Coper, Loot, noch Yser,
Daer en is dan gheen Metael.

Diens reghel;

Ghevveert alle de Specien, so vvort oock ghevveert het Gheslachte.

XI. Argvment ghenomen uyt het ghegeel, gheseyt argumentering van het gheheel tot het deel.

Daer is eenen Gheheelen Appel,
Daer sijn dan Schellen, Clochuys, Kernen, &c.

Diens reghel;

Ghestelt het Gheheel; soo vvort oock ghestelt yder Deel.

Wederom;

Den Gheheelen Appel is wech,
Daer en sijn dan noch Schellen, noch Clockhuys,
noch Kernen, der selver.

Diens reghel;

Ghevveert het Heel, so vvort oock ghevveert yder Deel.

Angaende yemandt by aftreckinghe van Deel,

[p. 79]

soude willen verstaen weeringhe van Gheheel, overmidts de Gheheelheyt dieder eerst was niet en blijft; t'schijnt onrecht, ende soude sulcx eyghentlicker gheseyt sijn, weeringhe der Heelheyt, dan des Heels.

XII. Argvment ghenomen uyt het deel, gheseyt argvmentering van het deel tot het gheheel.

Dat en heeft gheen Hooft,
Ten is dan gheen Mensche.

Diens reghel;

Ghevveert een Principaelste Deel, het Gheheel is verdorven.

Wederom,

Hy en heeft gheen Handen,
Hy en is dan geen volmaect ofte Geheel Mensche.

Diens reghel;

Sooder ghebreect een Deel, het Gheheel en is niet volmaect.

Ia al en waer het niet der principaelste.

Wederom,

Daer sijn Fondament, Mueren, ende Dack in malcanderen oirdentlick voughende,
Daer is dan een Huys.

[p. 80]

Diens reghel;

Ghestelt alle de Deelen recht in malcander voughende, so vvort oock ghestelt het Gheheel.

XIII. Argvment ghenomen uyt het onghelooflicker, geseyt argumentering van het onghelooflicker, tot het ghelooflicker.

Hy can Drie Hondert Ponden draghen,
Hy cander dan wel Vijftich draghen.

Wederom;

Hy en can gheen Vijftich Ponden draghen,
Hy en cander dan gheen Drie Hondert draghen.

Diens reghel;

Van het Onghelooflicker tot het Ghelooflicker, is goedt vervolgh.

Dat is, soomen toelaet het Onghelooflicker warachtich te sijne, men moet oock toelaten het Ghelooflicker waer te wesen; Ende soo het Ghelooflicker niet toeghelaten en wort, veel min het Onghelooflicker.

XIIII. Argvment ghenomen uyt de malcandertreffende.

Daer is Goudt,
Daer is dan Swaerste Metael.

[p. 81]

Diens reghel;

Ghestelt een der Malcandertreffende, het ander is oock ghestelt.

Wederom,

Daer en is gheen Goudt,
Daer en is dan gheen Swaerste Metael.

Diens reghel,

Ghevveert het eene der Malcandertreffende, het ander is oock ghevveert.

XV. Argvment ghenomen uyt de bestaende.

Pieter is Ians Vader,
Ian dan is Pieters Sone.

Diens reghel

Ghestelt een der Bestaende, het ander is oock ghestelt.

Wederom,

Pieter en heeft gheen Kindt,
Pieter dan en is gheen Vader.

Diens reghel

Ghevveert het eene der Bestaende, het ander is oock ghevveert.

[p. 82]

XVI. Argvment ghenomen uyt de contrarie.

Pieter en is niet Ghesont,
Pieter dan is Sieck.

Diens reghel,

Ghevveert een der Contrarien sonder middel, het ander vvort ghestelt.

XVII. Argvment ghenomen uyt de Teghensprekende.

Soo het waer is, alle Mensche Sterflick te sijne,
Soo is het valsch eenich Mensche niet Sterflick te sijne,
Ofte soo dit waer is, soo is dat valsch.

Diens reghel.

Tvvee Teghenspreeckende Redenen, en connen niet beyde Waer, ofte Valsch sijn.

XVIII. Argvment genomen uyt de verscheyden.

Ian is een Mensche,
Hy en is dan gheen Peert.

Diens reghel;

Daer een der Verscheyden mede overcomt, en overcomt het ander niet.

[p. 83]

XIX. Argvment ghenomen uyt de ghelycke.

Pieter is Sterflick,
Ian dan is Sterflick.

Diens reghel,

Van Ghelijcke is een selfde Oirdeel.

XIX. Argvment ghenomen uyt de proportie.

Den Stierman des Schips en wort niet ghecoren door t'lot, maer met voordachten raet; neemtmen een der consten ervaren, ende daer toe bequaem;
De Regierders dan der Stadt, en moeten niet by ghevalle ghecoren worden, maer sulcke als daer toe bequaem sijn.

Diens reghel,

Vande Proportionale is een selfde Oirdeel.

XX. Argvment ghenomen uyt de definitie, gheseyt argumentering vande definitie tot het
ghedefinierde.

Het Swaerste Metael is het Costelickste,
Het Goudt dan is het Costelickste.

[p. 84]

Diens reghel,

Watter betuycht vvort vande Definitie, vvort oock betuycht van het Ghedefinierde.

Wederom,

Het Swaerste Metael en is het Slichste niet
Het Goudt dan en is het Slichste niet.

Diens reghel,

Watter ontkent vvort vande Definitie, vvort oock ontkent van het Ghedefinierde.

XXI. Argvment ghenomen uyt het ghedefinieerde, geseyt argumentering van het ghedefinierde, tot de Definitie.

Goudt is het Costelickste Metael,
Het Swaerste Metael dan is het Costelickste.

Diens reghel,

Watter betuycht vvort van het Ghedefinierde, vvort oock betuycht vande Definitie.

Wederom,

Goudt en is het Slichste Metael niet,
Het Swaerste Metael dan en is het Slichtste niet.

[p. 85]

Diens reghel,

Watter ontkent vvort van het Ghedefinierde, vvort oock ontkent vande Definitie.

Merckt.

NAdemael vvy tot hier toe beschreven hebben, verscheyden Dialectike reghelen, op hare argumenten passende, sullen de volghende daer by voughen:

I	Gheen regel so generael, die niet eenighe uytneming en heeft.
2	Teghen de ontkenders der beghinselen, en canmen niet disputeren.
3	Ghelijcke en overcommen niet in alles.
4	Uyt het ware niet dan waer.
5	Uyt het valsche can het warachtighe besloten worden.
6	Ten is niet al valsch, datmen niet bewijsen en can.
7	Ten is niet al waer, dat schijnt bevvesen te sijne.
8	Van T'mach, tot Het is, en duecht het vervolgh niet.

[p. 86]

9	Misschien, vvort vveerleyt duer Misschien niet.
10	Ongheschicte vvorden toeghelaten, op datmen de vvarachtighe daer duer verstae.