Wijk aan Zee
(gemeente Beverwijk)
Dorp, ontstaan in een duinkom. In de 14de en 15de eeuw kende Wijk aan Zee een levendige handel op Engeland, waaraan tijdens de Opstand een einde kwam. Daarna legde men zich toe op visvangst en schelpwinning. Er was echter geen
Wijk aan Zee, Herv. kerk
haven, de bomschuiten lagen gewoon op het strand. Na 1850 verdween de visserij. In 1881 werd het Badhotel geopend (gesloopt circa 1980) en daarna ontwikkelde het dorp zich tot een badplaats van bescheiden afmeting. Vanaf eind 19de eeuw verrees aan de zuidwestzijde van het dorp enige villabebouwing en later kwam er aan de noordoostzijde van het dorp nog enige nieuwbouw. Opvallend is de door woonhuizen omringde Dorpsweide langs de Zeestraat. Dit grote ovale weiland is het restant van een gemeenschappelijke weide van het dorp.
De Herv. kerk (Voorstraat 1), oorspronkelijk gewijd aan St. Odulphus, is een eenbeukige kerk met een slanke toren van vier geledingen met gedrukt tentdak. Een rond 1420 tot stand gekomen laat-gotische kruiskerk werd in 1573 grotendeels verwoest, waarna men in 1609 slechts het schip en de toren heeft hersteld. In de toren hangt een door Francois Hemony gegoten klok (1658). De ruïne van de rest van de kerk werd in 1855 verwijderd. Bij de restauratie in 1936-'37 (G. Friedhoff) is de huidige consistoriekamer aangebouwd. Tot de inventaris behoren een preekstoel op 15de-eeuwse stenen voet, een 17de-eeuws doophek en een Maarschalkerweerd-orgel (1905).
De R.K. St.-Odulphuskerk (St.-Odulfstraat 6) is een eenbeukige kerk met vijfzijdige apsis en een toren van drie geledingen met naaldspits en aangebouwde traptoren. Deze in 1978 gerestaureerde neogotische kerk verrees in 1889-'90 naar plannen van C.L.M. Robbers ter vervanging van een 17de-eeuwse schuilkerk. Het uit een schuilkerk te Kethel afkomstige, door Pieter Assendelft gebouwde, orgel (1754) werd in 1891 hier geplaatst en uitgebreid. Verder zijn er kruiswegstaties van F. Loots (1899-1904).
De voorm. Geref. kerk (Julianaweg 75) is een eenvoudige zaalkerk uit circa 1930 met dakruiter.
De voorm. openbare lagere school (Relweg 4) werd rond 1900 gebouwd als drieklassige gangschool. Het voorm. politiebureau met woonhuis (St.-Odulfstraat 23-23a) kwam rond 1915 tot stand in traditionalistische stijl.
Woonhuizen. Een voorbeeld van een eenvoudige 19de-eeuwse visserswoning is het gepleisterde pand Fransepad 1. Karakteristieke vroeg-20ste-eeuwse woningen zijn het met houten geveltopversiering en sierspant uitgevoerde huis Rustoord (Gasthuisstraat 1), het forse dubbelpand Gertrude (Julianaweg 15-17; 1904), de gepleisterde villa La Viola (Julianaweg 59) met torentje, en het aan een duinvoet gelegen blokvormige gepleisterde huis Santiago (Van Ogtropweg 16).
Horeca. Rond 1890 gebouwd als pension is het wit gepleisterde Hotel de Klughte (Van Ogtropweg 2) in chaletstijl. Het café met bovenwoningen Voorstraat 2-8 (1907-'08) is een gepleisterd hoekpand met jugendstildetails.
Het voorm. R.K. sanatorium ‘Heliomare’ (Relweg 51), in 1932 ingezegend door mgr. J.D.J. Aengenent, was bestemd voor mensen met tuberculose of beenderziekten. De neogotische kapel uit 1929 is ontworpen door A.A.M. Bruning. Het gemoderniseerde en uitgebreide gebouw dient nu als revalidatiecentrum.
Koloniehuizen. Het voorm. Joodse kinderkoloniehuis (Relweg 57; circa 1915), een wit gesausd pand met serres en veranda, en het koloniehuis Maris Stella (Voorstraat 42; 1926) zijn beide gemoderniseerd en aangepast aan hun huidige bestemming.
Auteursrechtelijk beschermd