Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Wijdenes
(gemeente Drechterland)

Dorp, ontstaan in de 12de eeuw als veenontginning. Nabij de huidige zuidpunt van de noord-zuid gerichte ontginningsas (Zuideruitweg) verrees in 1282 een burcht die in 1296 al weer werd gesloopt. Bij de Kerkbuurt vormde zich een bebouwingsconcentratie. Na de Tweede Wereldoorlog is daar een kleine woonbuurt ontstaan.

De voorm. Herv. kerk (Kerkbuurt 72) is een eenbeukige kerk met een toren van drie geledingen met balustrade en achtzijdige spits. De laat-gotische toren verrees rond 1500; spits en balustrade dateren van een verbouwing in 1893. In de toren hangt een door Henricus Nieman gegoten klok (1617). De bijbehorende kerk werd na brand (1616) herbouwd in 1619. Vervolgens heeft men in 1839 het schip herbouwd en na een verdere verbouwing in 1857 volgde in 1863 de toevoeging van een zuidelijke dwarsarm.

Het voorm. raadhuis (Kerkbuurt 68) is een blokvormig tweelaags pand uit circa 1880 met balkon, dakkapel en

[p. 531]

eclectische details.

Woonhuizen. Het in opzet tweebeukige houten huis Zuideruitweg 40 heeft een 18de-eeuwse kern. Oorspronkelijk waren er bedsteden in de afluiving. Andere voorbeelden van houten huizen met een mogelijk 18de-eeuwse oorsprong zijn Zuideruitweg 38 en Kerkbuurt 78 en 80.

Windmolen ‘De Stofmolen’ (Molenweg 1) is een met riet gedekte achtkantige stellingmolen. Deze korenmolen kwam in 1911 tot stand met gebruik van onderdelen van de poldermolen ‘Het Vette Schaap’ uit Zaandijk.

Oosterleek. Dit lintdorp ten oosten van Wijdenes ontstond als laat-middel-eeuwse veenontginning. Door landafslag kwam de kerk later dichter aan zee te liggen. De voorm. Herv. kerk (Oosterleek 9) kwam in 1875 tot stand als zaalkerk met houten geveltoren op de plaats van een kerk uit 1694 (gevelsteen behouden). Achter de kerk ligt een schelpenkerkhof. Uit 1873 dateert de tweeklassige openbare lagere school met onderwijzerswoning (Oosterleek 7).