Westwoud
(gemeente Drechterland)
Dorp, ontstaan in de 12de eeuw als veenontginning. In 1414 kreeg de Stede Westwoude (Westwoud met Ooster- en Westerblokker en Binnenwijzend) stadsrechten, maar deze waren louter bestuurstechnisch van aard. Bij de ronde begraafplaats ('t Laantje), ter plaatse van de in 1876 gesloopte 14de-eeuwse dorpskerk, verspringt de ontginningsas (Oudijk) in zuidoostelijke richting en gaat vervolgens als Dr. Nuijensstraat door in de richting van Hoogkarspel.
De Herv. kerk (Dr. Nuijensstraat 24) is een zaalkerk met aangebouwde consistorie en een half-ingebouwde toren met achtkantige lantaarn en naaldspits. In de toren hangt een door Claude Fremy gegoten klok (1684). Deze eclectische kerk met gietijzeren rondboogvensters kwam in 1875 tot stand naar plannen van A.T. van Wijngaarden en bevat een Van Dam-orgel (1883).
De
R.K. St.-Martinuskerk (bij Dr. Nuijensstraat 80) is een driebeukige kruiskerk met halfronde apsis en een toren van drie geledingen met houten lantaarn en ingesnoerde naaldspits. Ter vervanging van een schuurkerk uit 1773 werd deze neoclassicistische kerk in 1849-'51 gebouwd naar ontwerp van Th. Molkenboer. In rondboognissen van de
Westwoud, R.K. St.-Martinuskerk (1983)
voorgevel staan door P.J. de Cuyper vervaardigde beelden. De kerk is gerestaureerd in 1983-'84.
Het interieur wordt gedekt door gestucte kruisribgewelven op ionische zuilen en pilasters met entablementen. Tot de rijke neobarokke inventaris uit de bouwtijd behoren biechtstoelen, een communiebank, een neobarok hoofdaltaar (L. Veneman) en zijaltaren, enkele heiligenbeelden, koperen kronen en een gebeeldhouwde preekstoel (1865). Verder zijn er een door L. Ypma gebouwd orgel (1863-'64) en een koperen gedenkplaat voor in 1894 in Westwoud overleden arts en historicus W.J.F. Nuijens (1898, J.H. Brom).
Bij de kerk horen een pastorie (Dr. Nuijensstraat 80; 1863), een voorm. liefdesgesticht (Dr. Nuijensstraat 72; 1872) met school, en de tweeklassige R.K. lagere St.-Martinusschool (Dr. Nuijensstraat 112; 1930, S.W. Langius). Het voorm. raadhuis (Dr. Nuijensstraat 13) is een sober neoclassicistisch pand uit circa 1860 met souterrain en beletage, een kleine dakruiter en vensters met lambrekijns. De naastgelegen voorm. openbare lagere school (circa 1875) is later verbouwd tot brandweerkazerne.
Westwoud, Banpaal
Woonhuizen. Het dwarse houten eenlaagspand Dr. Nuijensstraat 92 (circa 1830) heeft een bakstenen voorgevel. Uit 1909 dateert het L-vormige huis Dr. Nuijensstraat 40-42 met houten ingangsportiek en sierspant.
Boerderijen. Terugliggende darsdeuren heeft de in opzet 18de-eeuwse stolpboerderij Dr. Nuijensstraat 82, die in de 19de eeuw is voorzien van een gesneden deur en een dakkapel met gesneden windveren. Het uitgebouwde woongedeelte van de mogelijk nog 18de-eeuwse stolpboerderij Dr. Nuijensstraat 102-104 kreeg rond 1890 een sierspant. De uit 1853 daterende stolpboerderij Dr. Nuijensstraat 21 heeft een gevelsteen ter herinnering aan koninklijk bezoek in 1914. Een pronkdeur met snijlicht en daarboven een houten klokgeveltop met hoekvazen bezit de stolpboerderij Vredebest (Oudijk 9; 1868). Jongere stolpboerderijen zijn Dr. Nuijensstraat 22 (1870), met spiegel, dakerker en versierde schoorsteen, en de Martha Hoeve (Dr. Nuijensstraat 63; 1873) met asymmetrisch geplaatst houten voorschot.
De banpaal tussen de ‘Stedeken Broeck en Westwoud’ (bij Dr. Nuijensstraat 75) is een zandstenen paal uit 1754 op een geblokt bakstenen postament en bekroond door een schildhoudende leeuw.
Auteursrechtelijk beschermd