Schermerhorn
(gemeente Schermer)
Dorp op het Schermereiland, ontstaan in de noordelijke hoek van de in de 13de eeuw aangelegde omringdijk om dit gebied, later de Eilandspolder. De naastgelegen Zwet verbond het Schermermeer met het Beemstermeer en later de ringvaarten van de twee polders. In 1502 kreeg Schermerhorn een kapel en na droogmaking van de Schermer (1635) een verbinding met Alkmaar. Het lintdorp had in 1699 en 1702 te lijden van dorpsbranden. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp ten zuiden van het Oosteinde uitgebreid.
De
Herv. kerk (Oosteinde 2) is een driebeukige pseudobasilicale kerk met
Schermerhorn, Herv. kerk, interieur (1984)
vijfzijdig gesloten koor en een slanke ingebouwde toren van twee geledingen met balustrade en achtzijdige naaldspits. Deze in gotische trant gebouwde kerk verrees in 1634-'35. De vermelding van Jan Jansz Vijselaer op een van de trekbalken in het schip toont diens betrokkenheid bij de bouw. In de toren hangen een door Assuerus Koster gegoten klok (1635) en een klok van François en Pieter Hemony (1653). De kerk is gerestaureerd rond 1990.
Het interieur wordt gedekt door decoratief beschilderde houten tongewelven. De gebrandschilderde ramen dateren uit de bouwtijd, evenals de preekstoel, het doophek met banken, de vijf herenbanken en het tochtportaal (alles circa 1635-'40). De kerk bevat verder een zerkenvloer, een tiengebodenbord (1622), een wandbord met de bouwgeschiedenis (1636), een ordonnantiebord (1659) en twee scheepsmodellen (waarvan één gedateerd 1663). Het 18de-eeuwse orgel werd in 1879 door F.G. Leichel in de kerk geplaatst (gerestaureerd 1974-'77).
Overige kerken. In 1923 herrees na brand de Geref. kerk (Westeinde 88), een zakelijk-expressionistische kruiskerk met ingebouwde westtoren. De moderne R.K. O.L. Vrouwe Geboortekerk (bij Oosterweidestraat 1; 1963-'64, H. van Putten) heeft een uit betonnen schakels opgebouwde vrijstaande klokkentoren.
Het voorm. rechthuis (Westeinde 1) is een van oorsprong 17de-eeuws, grotendeels gepleisterd, tweelaags diep pand met een zadeldak tussen tuitgevels met schouderstukken, aan de voorzijde voorzien van twee hoekvoluten in Lodewijk XV-stijl. Boven de ingang zitten een gevelsteen met opschrift van een verbouwing in 1766 en een gepolychromeerde gevelsteen met een voorstelling van de Rechtspraak van Salomo.
De voorm. Chr. lagere school (Westeinde 93) is een tweeklassige school uit 1920.
Woonhuizen. Het dwarse huis Westeinde 38 meldt op een banderol het bouwjaar 1701. De middenpartij is hoger opgetrokken met een klokgevel, die is versierd met een gekleurde cartouche-omlijsting, gepolychromeerde festoenen als afdeklijst en een bekronend segmentvormig fronton. Van kort na de dorpsbrand van 1699 dateert ook het diepe huis Westeinde 22 met tuitgevel. In 19de eeuw gebouwd zijn het kleine houten tuindershuis Zuidje 11 met bakstenen schouw en schoorsteen en het middenganghuis Westeinde 26 (1885). Opvallend metselwerk in expressionistische stijl vertonen de voorm.
Auteursrechtelijk beschermd