Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Schellinkhout
(gemeente Drechterland)

Dorp, ontstaan in de 12de eeuw als veenontginning. In 1282 vond bij Schellinkhout een veldslag plaats tussen troepen van Floris V en de West-Friezen. In het midden van de noord-zuid gerichte ontginningsas vormde zich een bescheiden dorpskern met een kerk (eerste vermelding 1365). Door landafslag kwam de kerk later dichter bij zee te liggen en verschoof het zuidelijke deel van de Dorpsstraat oostwaarts. Ten noorden van de kerk is na de Tweede Wereldoorlog een kleine uitbreidingswijk ontstaan.

De Herv. kerk (Dorpsweg 107),

Schellinkhout, Raadhuis

oorspronkelijk gewijd aan St. Martinus, is een eenbeukige kruiskerk met driezijdig gesloten koor en een ingebouwde toren van drie geledingen met ingesnoerde naaldspits. Het gotische koor stamt mogelijk nog uit de tweede helft van de 14de eeuw. Het dwarsschip verrees midden 15de eeuw en het oostelijk deel van het schip volgde later die eeuw. Het westelijke schipgedeelte en de toren kwamen begin 16de eeuw tot stand. In de toren hangt een door Geert van Wou gegoten klok (1526). De toren en de geveltoppen van het dwarsschip hebben een laat-gotische nissenversiering. Bij de restauratie in 1956-'59 zijn onder meer de venstertraceringen gewijzigd.

Het interieur wordt gedekt door houten tongewelven met trekbalken; op de hoeken van de kruising zijn houten schalkbeeldjes aangebracht. In het afgeschoten westelijke schipgedeelte was tot 1872 een lagere school ondergebracht. Tot de kerkinventaris behoren een midden-17de-eeuwse preekstoel en doophek, en een door P. Flaes gebouwd orgel (1872).

Het voorm. raadhuis (Dorpsweg 108) is een dwars pand met souterrain en bordestrap, gebouwd in 1765 (gevelsteen) door Jan Roos en Remmert Schuijt. Het souterrain bevatte de waag en een cachot. De voorm. raadzaal op de beletage heeft betegelde wanden met daarin tegeltableaus met voorstellingen van Gerechtigheid, Hoop en Liefde (1782).

De voorm. dorpsherberg (De Laan 4) is een tweelaags vierkant pand uit circa 1770 met tentdak.

Woonhuizen. Het in de kern moge-

[p. 488]

lijk 18de-eeuwse dwarse huis De Steenen Camer (Dorpsweg 61) heeft een groot venster geflankeerd door twee lancetvensters. Vroeg-19de-eeuws is het diepe houten huis Dorpsweg 160 met afluiving. Het rond 1850 gebouwde dwarse houten huis Dorpsweg 106 is voorzien van een dakkapel met gesneden windveren en wangen.

Boerderijen. De in de kern mogelijk nog 18de-eeuwse stolpboerderij Dorpsweg 20 heeft een asymmetrisch houten voorschot en een pronkdeur. Uitgevoerd met houten geveltop en terugliggende darsdeuren is de stolpboerderij Dorpsweg 98 (circa 1880). Terugliggende darsdeuren heeft ook de stolpboerderij Dorpsweg 74 (circa 1885). In het muurwerk is een gevelsteen uit 1612 (Geloof, Hoop en Liefde) opgenomen. Een spiegel en dakerker bezitten de stolpboerderijen Dorpsweg 107 (circa 1875), Nooit Gedacht (Dorpsweg 75; 1890) en Dorpsweg 66 (circa 1900).

Poldermolen ‘De Grote Molen’ (Zuiderdijk 57), gelegen ten westen van Schellinkhout, is een met riet gedekte achtkantige binnenkruier uit circa 1630 op een met hout beklede voet. Bij de molenkolk ligt het poldergemaal ‘Schellinkhout’ (Zuiderdijk 56), gebouwd in 1900 als hulpgemaal voor de Polder Schellinkhout. In 1914 nam het gemaal de hoofdbemaling over met een dieselmolen voor de bestaande centrifugaalpomp (geëlektrificeerd 1946).