Oosthuizen
(gemeente Zeevang)
Dorp, ontstaan als veenontginning in de polder Zeevang en voor het eerst vermeld in 1212. Vanaf 1292 was het een vrije ambachtsheerlijkheid, waarvan de rechten werden verleend aan Gerrit van Heemskerk. Na het droogmalen van de Beemster (1612) en de aanleg van de
Oosthuizen, Herv. kerk
Zesstedenweg vormde zich in de 17de eeuw een kleine dorpskern langs de Raadhuisstraat en bij de wegkruising. De bebouwing verdichtte zich verder rond 1900, onder meer dankzij de aanleg van de spoorlijn Zaandam-Hoorn in 1884-'85. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp verder uitgebreid aan de zuidzijde en nabij het station (halte opgeheven 1943).
De Herv. kerk (Raadhuisstraat 61) is een laat-gotische kruiskerk met vijfzijdig gesloten koor en een dakruiter. Van deze laat-gotische kerk kwamen koor en transept in 1511 gereed, het schip in 1518. In de dakruiter hangt een door Geert van Wou gegoten klok (1511). De blinde westgevel heeft in de tuitgeveltop drie kleine ronde vensters (oculi). De kerk is gerestaureerd in 1959-'64 en 1988-2003.
Het
interieur wordt gedekt door houten tongewelven met trekbalken. De schalkbeelden onder de kruisingsspanten zijn afkomstig van de middeleeuwse kerk van Nieuwe Niedorp (gesloopt 1876). Op de orgelgalerij (1871) bevindt zich een orgel uit circa 1520 met een 16de-eeuwse orgelkast. Tot de inventaris behoren verder een renaissancistisch koorhek (circa 1560), een preekstoel (1664), een doophek in Lodewijk XVI-stijl (eind 18de eeuw) met koperen doopboog (derde kwart 17de eeuw) en koperen lessenaar (1690), een overhuifde herenbank en een tochtportaal (beide 1648). De kerk bevat het praalgraf van François van Bredehoff († 1721), vrijheer van Oosthuizen. De graftombe met Minervabeeld en portretmedaillon werd in 1723 door Jan Peter van Baurscheit sr. en jr. vervaardigd in marmer en hardsteen
Oosthuizen, Woonhuis Westeinde 3
(gerestaureerd 2002). Opmerkelijk zijn verder de twaalf rouwborden voor de familie Van Bredehoff (1685-1785).
Het kerkhof wordt afgesloten door een smeedijzeren hek tussen natuurstenen posten met frontons en tuinvazen (circa 1860).
De R.K. St. Franciscus van Assisiëkerk (Raadhuisstraat 3) is in 1960 voor de rooms-katholieke inwoners van de Zeevang ingericht in een eclectisch woonhuis uit circa 1880.
Het voorm. raadhuis (Raadhuisstraat 22), een tweelaags pand met asymmetrisch geplaatst risaliet, werd in 1909 gebouwd en heeft tot 1956 als zodanig dienst gedaan.
Woonhuizen. Het 18de-eeuwse dwarse houten huis Westeinde 3 is voorzien van een erker, een omlijste ingang en twee houten voorschotten met geschulpte windveren en zolderluiken met bovenlichten. Een 18de-eeuwse kern heeft mogelijk ook het diepe houten huis Raadhuisstraat 55. De rond 1770 gebouwde, deels onderkelderde, middenganghuizen Raadhuisstraat 29 en 42 hebben boven de omlijste ingang een dakkapel met rijk gesneden vleugelstukken. Opvallend groot zijn de deels gepleisterde tweelaagse notabelenwoningen Raadhuisstraat 7 (circa 1800) en Raadhuisstraat 6 (circa 1880). Neorenaissance-details heeft het hiermee in opzet vergelijkbare herenhuis Raadhuisstraat 15 (circa 1905). Voorbeelden van eenlaagse middenganghuizen in eclectische stijl zijn Westeinde 9 (circa 1875) en Westeinde 1 (circa 1915) met rijk uitgevoerde topgeveldecoratie. Het woon- en winkelpand Raadhuisstraat 14 kwam rond 1910 op een straathoek
Auteursrechtelijk beschermd
