genote Agnes († 1692), en een door C.G.F. Witte gebouwd orgel (1872). Op het door hoge, met steunberen geschraagde, muren omringde kerkhof dateren de oudste grafstenen uit circa 1880. De pastorie (Voorstraat 1) is een tweelaags dwars pand uit circa 1860.
De R.K. O.L. Vrouwe Hemelvaartkerk (Dammerweg 8) is een driebeukige basilicale kruiskerk met driezijdig gesloten koor, dakruiter en een toren van vier geledingen met frontalen, hoekpinakels en naaldspits. Deze neogotische kerk verrees in 1888-'89 naar ontwerp van Y. Bijvoets ter vervanging van een schuurkerk uit 1811. Restauraties zijn uitgevoerd in 1964 en 2002. De kerk bevat een communiebank (1866), een Maria-altaar (1902), kruiswegstaties van K. Dunselman (1902-'08), een Maarschalkerweerd-orgel (1906) en een door J. Matthijs vervaardigd zandstenen hoofdaltaar (1911, ontwerp Bijvoets). Bijvoets ontwierp ook de door atelier Sodekamp vervaardigde koorramen (1889).
De pastorie (Dammerweg 5) is een herenhuis uit 1888, Het R.K. zusterhuis (Dammerweg 8) een langgerekt gebouw uit 1936 in zakelijk-expressionistische stijl.
De voorm. Geref. kerk (Dammerweg 15), een kruiskerk in zakelijk-expressionistische stijl, kwam in 1937 tot stand naar ontwerp van B.W. Plooy. Recentelijk is tegen de hoge topgevel een glazen trappenhuis aangebouwd.
De diaconiehuizen (Kerkstraat 36-38) staan aan de zuidzijde tegen het hoge kerkhof. Deze gepleisterde huizenrij heeft een midden-17de-eeuwse oorsprong. De woning links heeft een zijtrapgevel en een kelder en opkamer.
Woonhuizen. De oudste bebouwing bevindt zich aan de Kerkstraat en bestaat uit - vaak later gepleisterde - diepe huizen. De 17de-eeuwse panden Kerkstraat 22 en 26 hebben tuitgevels met een toppilaster. Uit de 18de eeuw stammen Kerkstraat 2 en 28, Voorstraat 11 (afgeknotte lijstgevel) en Voorstraat 13 (sierankers). De huizen Brugstraat 1 en Voorstraat 5 worden gedekt door één doorlopend zadeldak; het laatstgenoemde pand heeft een lijstgevel en op de hoek een winkelentree (circa 1905). Andere 18de-eeuwse huizen zijn Juliana-Bernhardplein 1, Kuyerspad 2 (midden-19de-eeuwse neogotische deur) en het dubbelpand Voorstraat 24-25. Het tweelaagse herenhuis Voorstraat 4 heeft een omlijste ingang in Lodewijk XV-stijl (circa 1750). Laat-18de-eeuws is het brede pand Voorstraat 14-17, dat is voorzien van twee deuren in een classicistische omlijsting (Lodewijk XVI-stijl). De dokterswoning De Uitvlucht (Voorstraat 33) dateert uit circa 1885. Simpele neorenaissance-details vertoont het huis Kerkstraat 20 (circa 1910) met mansardedak. De villa Dammerweg 115 (1939) heeft een paraboolvormig dak.
Wasserijen. In de achterhuizen van enkele als dwarshuis- of langhuisboerderijen vormgegeven panden bevonden zich wasserijen, bijvoorbeeld bij Dammerweg 79 (circa 1896) en Dammerweg 85 (circa 1900). De directeurswoningen Huize Vecht en Dijk (Dammerweg 101-102) werden in 1924 bij een wasserij gebouwd.
De muziektent (bij Voorstraat 5) dateert uit 1948 en is afkomstig uit het park van het kasteel. Het achtzijdige dak rust op houten stijlen.
Boerderijen. Langs de Vecht staan enkele met riet gedekte krukhuisboerderijen met uitgebouwde kelder en opkamer; 17de-eeuws zijn Eilandseweg 11 en 16a, beide met links een uitgebouwde kelder en opkamer, en 18de-eeuws zijn Hinderdam 5 en Hinderdam 15 (nu zonder schuurdeel). De in oorsprong 18de-eeuwse Vechthoeve (Eilandseweg 18) heeft in 1914 een nieuw dwars geplaatst voorhuis gekregen. Uit circa 1850 dateert de met riet gedekte dwarshuisboerderij 't Hemeltje (Vreelandseweg 78). Een ontwerp van Th.E.B. Honders is de in 1912 gebouwde dwarshuisboerderij Reeweg 5. Uit 1921 dateert de langhuisboerderij Eilandseweg 17.
Poldermolens. De Stichts-Ankeveensepolder ten oosten van het dorp werd bemalen door de molen Ankeveensepad 9, een met riet gedekte achtkantige binnenkruier, gebouwd rond 1636. Ten zuiden van het dorp staat de molen Gabriël (Gabriëlweg ong.). Deze met riet gedekte achtkantige binnenkruier werd in 1635 gebouwd. De molen is in 1957 tot woning verbouwd.
De sluis ‘'t Hemeltje’ in het Hilversums Kanaal (Randweg ong.), gelegen bij de monding in de Vecht ten zuiden van Nederhorst den Berg, dateert uit 1932. Even oud is de ophaalbrug met brugwachtershuisje. In de nabijheid ligt de betonnen geschutskazemat ‘Overmeer’ uit 1935.
Forten. Ten noorden van Nederhorst den Berg ligt het voorm. Fort Hinderdam (bij Hinderdam 18). Bij een in 1437 aangelegde sluis in de Vecht werd in 1629 een schans opgeworpen. Deze had een sleutelpositie voor de inundaties van de Oude Hollandse Waterlinie. De schans verving men in 1673 door een gebastioneerd fort, gesitueerd op een eilandje in de Vecht. Na de bouw van de zeesluizen bij Muiden verdween de sluis bij Hinderdam. Het eilandfort kreeg in 1848 - als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie - een verdedigbaar vierkant wachthuis. Dit wachthuis en de omwalling zijn in 1880 gewijzigd. In 1913 ging het fort over naar de Stelling van Amsterdam, waarna nog een remise (1934), een betonnen kazemat (1934) en twee groepsschuilplaatsen (1939) werden toegevoegd. Ten zuiden van het dorp ligt het voorm. Fort Kijkuit (Kleizuwe ong.), gebouwd in 1844-'47 voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie ter plaatse van een versterking uit 1803. Dit fort diende ter afsluiting van de Vreelandseweg en het naastgelegen Hilversums Kanaal. De vierkante redoute met afgeronde hoeken werd in 1880 ingrijpend verbouwd. Ook in 1886 vonden wijzigingen plaats, onder meer voor geschutsbatterijen. In 1933 heeft men een betonnen kazemat met stalen front (1933) toegevoegd en in de omgeving enkele groepsschuilplaatsen ‘type P’ (1939-'40). Beide forten zijn in 1954 als vestingwerk opgeheven.
Horstermeer. Het ten oosten van Nederhorst den Berg gelegen Horstermeer werd in 1882 drooggemalen binnen een sinds 1612 bestaande bedijking. Aan de Middenweg ontstond na 1882 het lintdorp Horstermeer, waar vanaf 1905 tuinbouwbedrijven en later bloemen- en kruidenkwekerijen gevestigd waren. In 1902 vestigde zich de christelijk-anarchistische kolonie ‘Walden’ onder aanvoering van Frederik van Eeden. Het
Auteursrechtelijk beschermd
