19de en 20ste eeuwse huizen
Na een periode van verpaupering begon de stedelijke economie rond 1850 weer aan te trekken en vonden verbouwingen en vernieuwingen plaats, zoals bij Marktstraat 39 (circa 1860). Eclectische details tonen de gepleisterde gevels van Kloosterstraat 10 en Turfpoortstraat 12 (beide circa 1870). Het ongepleisterde dubbele huis Turfpoorstraat 58-60 verrees rond 1880 in eclectische vormen. Een trapgevel en siermetselwerk in neorenaissance-stijl bezit Cattenhagestraat 38 (1895). Eveneens voorzien van siermetselwerkdetails zijn Ruysdaelplein 4-5 en de arbeiderswoningen St.-Vitusstraat 55-65 (1906). Het diepe huis Turfpoortstraat 56 kreeg rond 1925 een gevel met expressionistisch metselwerk naar plannen van F. Dekker. Door L. Streefkerk ontworpen in traditionalistische vormen is Turfpoortstraat 55 (1932).
De Kringenwet (1853) vormde een ernstige belemmering voor uitbreiding direct rond de vesting. Daarom zijn de oudste villa's verder weg te vinden, tegen de grens met Bussum en nabij het station (1874). Een voorbeeld is het wit gepleisterde herenhuis
Comeniuslaan 8 (circa 1880), met middenrisaliet en hoekpilasters, en het met eclectische details uitgevoerde eenlaagspand
Anne-ville (Zwarteweg 64; circa 1880). Monumentaal is de neorenaissance-villa
L. Hortensiuslaan 15 (circa 1895). Voorzien
Naarden, Woonhuis Sandtmannlaan 34
van details in die stijl is
Villa Nuova (Comeniuslaan 12-14; circa 1900). Wit gepleisterde gevels en decoraties in schoon metselwerk hebben
Burg. Van Hasseltlaan 6 en
W. Koeniglaan 14-16 (beide circa 1905). De rijzige
Villa Stendhal (Pater Wijnterlaan 2; 1909) heeft in de geveltop een tegeltableau boven een serliana-venster. In deze buurt gebouwde expressionistische huizen zijn bijvoorbeeld
Burg. Van Hasseltlaan 8-10 (1920, G. Repko),
Burg. Van Hasseltlaan 9-11 (1919) met paraboolvormig dak en
Burg. Van Hasseltlaan 12 (circa 1930) met decoratief siermetselwerk. Vanaf 1900 kon er in de Verboden Kringen alleen in hout worden gebouwd, aanvankelijk aan de (Verlengde) Fortlaan, zoals de eenvoudige eenlaagspanden
Fortlaan 15-17 (circa 1900) en
Fortlaan 13 (1905) naar plannen van F. Yperlaan. Iets later ontwikkelden bouwexploitanten grotere woningblokken, zoals de in chaletstijl gevarieerd uitgevoerde houten middenstandswoningen
Sandtmannlaan 1-32 en
Nagtglaslaan 7-9 (1909-'12) naar ontwerp van G.E.A. Sandtmann, directeur van de ‘Maatschappij tot exploitatie van onroerende goederen: Zeker Bezit’. Het pand
Sandtmannlaan 34 heeft een uitkragende hoekerker bekroond door een opengewerkt achtzijdig torentje. Latere voorbeelden zijn de houten villa
Brownies (Fortlaan 27; 1920), naar ontwerp van H. Everts, en de door H.G. van Eijden ontworpen panden
Fortlaan 23 en
25 (beide 1921). Everts ontwierp
Naarden, Woonhuizen Godelindeweg 24-26 (Dudokhuizen)
ook de houten villa
Thierensweg 32. Het houten buurhuis
Thierensweg 30 (1920), met hoge kubusvormige kap, kwam tot stand naar plannen van H.Th. Wijdeveld voor kweker en plantengroeimiddelenfabrikant H.P. Bendien. De houtbouweisen golden toen ook voor de Godelindeweg, waar W.M. Dudok de zogenoemde houten
Dudokhuizen (Godelindeweg 20-48; 1921-'23) ontwierp in zakelijk-expressionistische stijl. Bij de nummers 40 en 42 is in de vormgeving de invloed van F. Lloyd Wright merkbaar. Dudok ontwierp verder in expressionistische stijl de met riet gedekte villa
J. van Woensel Kooijlaan 17 (1920). In vergelijkbare stijl maakte J. Rebel diverse ontwerpen, zoals voor de landhuizen
De Bikkel (J. van Woensel Kooijlaan 27; 1921),
J. van Woensel Kooijlaan 5 (1926) en voor de villa
De Beek (Oud Blaricummerweg 7; 1930). Voor G.F. Dudok van Heel ontwierp Rebel het landhuis
Zuiderhof (Bollelaan 22; 1928) met koetshuis en stallen (Bollelaan 18-20), gelegen aan een lange oprijlaan en omgeven door een siertuin naar plannen van D.F. Tersteeg. Landhuis
't Eiland (Valkeveenselaan 44; 1937) heeft drie vleugels rond een centraal trappenhuis en volumes van verschillende hoogten. Voorbeelden van kleinere expressionistische villa's zijn de drie met riet gedekte panden van
De Boshoek (Bollelaan 1-3 en Oud Blaricummerweg 40; 1920, ontwerp J.M. van