Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Landsmeer

Dorp, ontstaan in de 12de eeuw als veenontginning aan een watergang en weg.

Dit in 1326 voor het eerst vermelde dorp groeide uit tot een langgerekt tweezijdig lintdorp (Zuideinde-Dorpsstraat-Noordeinde). De afname van het areaal grasland

Landsmeer, Woonhuis Dorpsstraat 37

door vervening leidde ertoe dat men zich na 1860 op de pluimveehouderij ging toeleggen. Pas na 1900 kreeg het dorp bebouwing aan de haaks op de ontginningsas gelegen Van Beekstraat. Vanaf 1920 werden de wegsloten gedempt en na de Tweede Wereldoorlog volgde een ruilverkaveling. Toen is het dorp verder uitgebreid en is Landsmeer een forenzendorp van Amsterdam geworden.

De Herv. kerk (Dorpsstraat 28) is een zaalkerk voorzien van een ingebouwde toren met balustrade, houten bovenbouw en ingesnoerde spits. Deze neoclassicistische kerk werd in 1852 gebouwd ter vervanging van een oudere kerk, waarvan de door Assuerus Koster gegoten klok (1639) in de toren hangt. Tot de inventaris behoren een rijk gesneden preekstoel (circa 1650) en twee predikantenborden (1766, 1795).

De voorm. pastorie (Dorpsstraat 44) is een wit gepleisterd dwars huis uit circa 1850 met acroteriën op de dakhoeken.

Overige kerken. De voorm. Geref. kerk Noordeinde 124 (circa 1880), een houten zaalkerk met spitsboogvensters, huisvest nu een winkel. In 1927 werd de Geref. kerk Calkoenstraat 12a in gebruik genomen. Deze zaalkerk met toren vertoont expressionistische details. Aan de achterzijde staat een verenigingsgebouw (1967). Uitgevoerd in de vorm van een stolpboerderij is de R.K. De Goede Herderkerk (Zuideinde 34; 1972-'73, H.J. van den Bogaard).

Raadhuizen. Het voorm. raadhuis Dorpsstraat 38 is een tweelaags dwars pand uit circa 1870. Het huidige gemeentehuis Raadhuisstraat 1 is een functionalistisch gebouw uit 1956-'68 naar ontwerp van M.F. Duintjer (uitgebreid

Landsmeer, Eierpakhuis (1993)

[p. 414]

Den Ilp bij Landsmeer, Woonhuis Den Ilp 45

1992-'93, R. Uytenhaak).

Woonhuizen. Het diepe huis Dorpsstraat 53 heeft een 17de-eeuwse kern met houtskelet (driebeukige opzet). In de 18de eeuw kreeg het bakstenen gevels en een (later vernieuwde) uitkragende houten tuitgevel op stijlen. Binnen bevinden zich betimmeringen en een schouw uit die tijd. Een zelfde 18de-eeuwse overstekende houten tuitgevel bezit het houten pand Zuideinde 46. Een gewone houten tuitgevel heeft het buurpand Zuideinde 48. Goede voorbeelden van houten eenlaagspanden met schilddaken zijn het laat-18de-eeuwse huis Dorpsstraat 37 met Lodewijk XVI-details en de laat-19de-eeuwse huizen Dorpsstraat 2 en 43 (1874), Noordeinde 164 en Van Beekstraat 30. De notabelenwoning Dorpsstraat 54 is een fors tweelaags huis met omlijste ingang en eclectische details, gebouwd in 1863 in opdracht van Simon Dirksz. Voorbeelden van bakstenen middenganghuizen zijn Dorpsstraat 31 (1863) met eclectische details en Noordeinde 8 (circa 1905). Een sierspant heeft Zuideinde 11 (circa 1905). Het dubbele herenhuis Zuideinde 54-56 (circa 1915) is voorzien van details in groen geglazuurde baksteen.

Boerderijen. Interessante stolpboerderijen uit de tweede helft van de 19de eeuw zijn De Klaverhof (Noordeinde 145) en Zuideinde 21 met aangebouwd hooihuis, en de keuterboerderijen Zuideinde 26 en Noordeinde 125.

Eierpakhuizen. Aardige voorbeelden van eierpakhuizen zijn Hoop en Zegen (Van Beekstraat 54b; circa 1900), het pakhuis bij Van Beekstraat 73 (circa 1900) en dat bij Van Beekstraat 36 (1915).

De voorm. coöperatieve Boerenleenbank (Noordeinde 170) kwam rond 1905 tot stand met siermetselwerk en een tegeltableau met jugendstildetails.

Poldermolen ‘De Twiskemolen’ (Het Luijendijkje 2) is een met riet gedekte achtkantige binnenkruier op een met hout beklede voet. Deze omstreeks 1578 te Barsingerhorn gebouwde molen werd in 1967 gesloopt, om in 1973-'75 op de huidige plek te worden herbouwd.

De Herv. kerk van Purmerland (bij Purmerland 50), gelegen ten noorden van Landsmeer, is een zaalkerk uit 1897 met een in 1941 grotendeels vernieuwde ongelede toren. Daarin hangt een door Wilhelmus en Jasper Moer gegoten klok (1512).

Den Ilp. Dit langgerekte veenontginningsdorp ten noorden van Landsmeer ontstond in de 12de eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog is het zowel aan Purmerland als aan Landsmeer vastgegroeid. De voorm. tweeklassige openbare lagere school (Den Ilp 73) dateert uit circa 1900 en werd rond 1920 verbouwd. De 19de-eeuwse stolpboerderij Den Ilp 193 heeft aan de achterzijde een hooihuis. Woonhuizen. Gebouwd in 1899 en verbouwd in 1930 is het dwarse houten huis Den Ilp 131-132. Een aardig voorbeeld van een middenganghuis met baksteendecoraties is Den Ilp 45 uit 1911. Traditionalistische vormen vertoont het dubbele huis Den Ilp 31-32 (circa 1925). Uit 1924 dateert het tweelaagse eierpakhuis ‘Ons Voordeel’ (Den Ilp 111).