Haarlemmerliede
(gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude)
Dorp, ontstaan in de middeleeuwen op een strandwal. De oudste vermelding dateert van 1343. De lintbebouwing langs de Liedeweg heeft zich in de 19de eeuw verder verdicht.
De R.K. St.-Jacobus de Meerderekerk (Liedeweg 50) is een neoclassicistische zaalkerk uit 1837 naar ontwerp van S. van der Paauw en gewijzigd door H.H. Dansdorp. In 1864 kreeg deze kerk naar plannen van Th. Asseler aan de voorzijde een extra travee met nieuwe tuitgevel en een houten klokkentoren (vernieuwd 1954). Onder leiding van A.C. Bleijs werd in 1883 het koor vervangen door een halfrond gesloten koor in neoromaanse stijl. Tot de inventaris behoren een neogotische preekstoel en zijaltaren (circa 1850), een Ypma-orgel (1890), kruiswegstaties (1899) en een hoofdaltaar (circa 1925). De pastorie (Liedeweg 52) is een blokvormig herenhuis uit 1875 naar ontwerp van Th. Asseler.
Het voorm. Franciscusklooster (Liedeweg 79) is een U-vormig kloostercomplex met R.K. lagere school uit 1920. Het trafohuisje (bij Liedeweg 38) werd in 1917-'19 voor de P.E.N. gebouwd naar ontwerp van J.B van Loghem.
Forten. Aan de oostzijde van de Liede liggen drie omgrachte forten van de Stelling van Amsterdam, die behoren tot de positie bij De Liede. Van de twee noordelijke forten dateren de aardwerken uit 1886. Deze zijn in 1895-'96 verdedigbaar gemaakt. Het voorm. fort bij Penningsveer (Liedeweg ong.) verdedigde het acces van de Oude Weg naar Haarlem en heeft een langgerekt bomvrij hoofd- en voorgebouw (met observatiekoepel), geflankeerd door afzonderlijke hefkoepels (1901). Aan de noordzijde ligt een nevenbatterij (1903). Het voorm. fort bij de Liebrug (Liedeweg ong.) verdedigde de spoorlijn en kreeg in 1899 een geknikt bomvrij hoofdgebouw, voorgebouw en afzonderlijke hefkoepels. Bij het fort staat nog een houten genieloods. Ter verdediging van de Haarlemmermeerringvaart staat het restant van het voorm. fort aan de Liede (Rotteweg ong.), een van de vier bij de drooglegging van de Haarlemmermeer (1843-'46) aangelegde forten. Een hier in 1846 gebouwde geschutstoren heeft men in fasen afgebroken en in 1914-'18 omgebouwd tot scherfvrije ruimte. Bij het fort liggen een nevenbatterij (1907) en een kazemat (1914).
Spaarnwoude. Dit dorp ten noorden van Haarlemmerliede ontstond in de middeleeuwen op een strandwal. In 1063 wordt er al een kapel vermeld. Spaanse troepen verwoestten het dorp in 1572-'73. De op een ommuurde kerkterp gelegen voorm. Herv. kerk (Kerkweg 26), oorspronkelijk gewijd aan St. Geertruida, is een zaalkerk met driezijdige sluiting. De romaanse kerktoren van drie geledingen met beneden haakse steunberen
Auteursrechtelijk beschermd
