Graft
(gemeente Graft-De Rijp)
Dorp op het Schermereiland, ontstaan in de 13de eeuw langs de oostzijde van de omringdijk van het eiland (Raadhuisstraat), die het oostelijke deel van het eiland tegen overstromingen moest beschermen. Na de indijking van het westelijk deel van het eiland ontstond ook aan de westzijde van deze dijk bebouwing. Later breidde het dorp zich uit richting De Rijp (Dorpsstraat). De zeil- en touwfabricage waren belangrijk voor een economische bloei waaraan na een dorpsbrand in 1705 definitief een einde kwam. Nadien is de bebouwing van dit kenmerkende L-vormige lintdorp alleen verder verdicht.
Van de Herv. kerk (bij Raadhuisstraat 24) resteren na de sloop in 1951 van het 17de-eeuwse gebouw de fundamenten en de zerkenvloer. Het kerkhof wordt afgesloten door een gietijzeren hekwerk (circa 1880).
Graft, Raadhuis
Het voorm. raadhuis (Raadhuisstraat 24) werd in 1613 gebouwd in rijke maniëristische stijl, met trapgevels aan drie zijden en een versierde schoorsteen aan de vierde. De west- en de zuidgevel hebben een geblokte ingang met kleine hardstenen stoep. De gevelsteen in het iets vooruitspringende middendeel van de westgevel stelt mogelijk prins Maurits voor. Het raadhuis werd verbouwd in 1852 en gerestaureerd in 1909 (J.F.L. Frowein). De beelden van Justitia en Charitas zijn bij de restauratie gemaakt door F.J. Kuyk. Binnen heeft de begane grond een balklaag op consoles; de verdieping met raadzaal bezit een volledig houtskelet met geprofileerde sleutelstukken.
Het voorm. Herv. weeshuis (Dorpsstraat 26) werd in 1911-'12 gebouwd op de plaats van een weeshuis uit 1708. Het neorenaissance-ontwerp is van R.K. Koppen & Zoon.
De voorm. openbare lagere school (Dorpsstraat 60) is een deels gepleisterd tweeklassig schoolgebouw met zijgang en onderwijzerswoning, gebouwd in 1876 naar ontwerp van T.C. van der Sterr.
Woonhuizen. Het in 1878 naar ontwerp van K. Leguit in eclectische stijl uitgevoerde middenganghuis
Raadhuisstraat 20 is de voorm. Herv. pastorie. Binnen bevinden zich stucplafonds uit de bouwtijd en uit 1916. Een vergelijkbare woning is
Raadhuisstraat 16. Voorbeelden van eenvoudige houten
Noordeinde bij Graft, Doopsgez. Vermaning
huizen zijn
Raadhuisstraat 2, van oorsprong 17de-eeuws maar verbouwd of herbouwd in 1878, en
Dorpsstraat 59a-b.
De boerderij Raadhuisstraat 41 is een kop-hals-rompboerderij uit circa 1900 bestaande uit een bakstenen woongedeelte met gesneden windveren en een houten stolpschuur.
Het torentrafohuisje (Dorpsstraat 58) werd in 1918 voor het Provinciaal Electriciteitbedrijf Noord-Holland (P.E.N.) gebouwd naar ontwerp van J.B. van Loghem (gerestaureerd 1990).
Noordeinde. Lintdorp ten noorden van Graft. Het deels gepleisterde zaalgebouw met rondboogvensters van de Doopsgez. Vermaning (Noordeinde 18) kwam in 1874 tot stand ter vervanging van een houten kerk. Het ontwerp van J.H. Lehman uit 1873 is in hoofdvorm uitgevoerd. Het omstreeks 1793 door Johannes Stephanus Strümphler gebouwde orgel - waarschijnlijk voor de R.K. statie St. Engelmundus te Velsen - is rond 1897 hier geplaatst (gerestaureerd 1992). De kleine kosterswoning (Noordeinde 20) uit 1881 heeft een houten klokgevel. Voorbeelden van middenganghuizen zijn de voorm. Doopsgez. pastorie (Noordeinde 16; 1862) met houten dakkapel boven de ingang, en het woonhuis Noordeinde 14 (1879). Het met gesneden windveren versierde brandspuithuisje (Noordeinde 9) is rond 1900 gebouwd.
Auteursrechtelijk beschermd