Egmond-Binnen
(gemeente Bergen)
Dorp, ontstaan op een strandwal. In 722 stichtte de angelsaksische prediker Adelbert hier een kapel, waarin hij rond 740 werd begraven. Dit leidde in 922 tot de stichting van een belangrijk benedictijnenklooster, dat vanaf 1140 rechtstreeks onder de paus viel. In 1573 werd de abdij geplunderd en deels afgebroken. Van het behouden tweetorenfront van de forse abdijkerk stortte de noordtoren in 1596 in. Nadat de zuidtoren in 1789 in puin was gevallen, werd de rest van de abdij voor sloop verkocht (laatste resten geruimd 1836). Het dorp werd in 1597 door brand geteisterd. Na de Tweede Wereldoorlog is Egmond-Binnen aan weerszijden van de Herenweg verder uitgebreid.
De
Herv. kerk (Kloosterweg 2) werd in 1836 op de plaats van de noordtoren van de abdijkerk gebouwd als een sobere neoclassicistische zaalkerk. In de slanke toren met ingesnoerde spits hangt een klok uit 1661. Bij herstel in 1914 werd de toren toegevoegd. De in 1993 gerestaureerde kerk bevat een laat-18de-eeuwse
Egmond-Binnen, St.-Adelbertabdij (1993)
preekstoel en een door Johannes Petrus Hilgers gebouwd kabinetorgel (1762, gerestaureerd 1997-'99).
De St.-Adelbertabdij (Abdijlaan 26) kwam tot stand op de in 1909 door benedictijnen uit Oosterhout gekochte oude abdijgronden. In een robuuste traditionalistische stijl met steile daken verrees in 1934-'35 naar ontwerp van A.J. Kropholler een ‘voorlopig’ klooster met kapel en kloostergang. Na uitbreidingen in 1945-'50 is het klooster in 1950 tot abdij verheven en in 1953-'54 heeft men een monumentale abdijkerk verwezenlijkt naar plannen van Kropholler (uitgevoerd B.J. Koldewey).
Tot het complex behoren een ingangspoort en een U-vormige kloosterboerderij (Vennewatersweg 27), waarvan de oorspronkelijk open hof later is overkapt.
De R.K. St.-Adelbertuskerk (Esdoornlaan 27) is een brede kerk met forse half-opengewerkte klokketoren. Deze moderne kerk verrees in 1963-'64 naar plannen van C.F.L. van der Lubbe en verving een kerk uit 1857 van het ten noorden van het dorp gelegen gehucht Rinnegom.
Woonhuizen. Het gepleisterde huis De Krijt 5, met toppilaster en waterlijsten, stamt uit circa 1620. Het diepe huis Herenweg 60 bevat mogelijk nog 16de-eeuwse resten, maar heeft een 18de-eeuwse klokgevel. De uit Duitsland afkomstige reder Valkering liet rond 1865 de eclectische villa Koningshof (Weg naar de Bleek 5) bouwen. Uit 1870 dateert de neoclassicistische rentenierswoning Herenweg 114. J. Stuyt ontwierp in 1911 de villa Herenweg 108 bij een achterliggende boerderij. De R.K. woningbouwvereniging St. Joseph liet in 1919 de drie dubbele woningen Vennewatersweg 5-15 bouwen, naar ontwerp van C.J. Ooms.
Het café Swart (Herenweg 59) kreeg zijn huidige vorm rond 1912, maar bevat een gevelsteen van een herberg uit 1597.
Boerderijen. Uit 1776 dateert de boerderij Waterrijk (Herenweg 81), een stolpboerderij met staart. De rond 1800 gebouwde stolpvormige duinboerderij Vogelenwater (Staringweg 2) werd in 1934 gerestaureerd naar plannen van C.W. Royaards. Van zijn hand is ook de in 1936 in pseudo-17de-eeuwse stijl gebouwde stolpboerderij Westert (Oude Schulpweg 18), waarvan de topgevel boven de ingang is geïnspireerd op het raadhuis van Schoorl.
Het St.-Liobaklooster (Herenweg 85), gelegen tegen de duinrand ten noorden van Egmond-Binnen, werd in 1934-'35 naar een traditionalistisch ontwerp van C.M. van Moorsel gebouwd voor de zusters benedictinessen. Een deel van het terrein wordt afgesloten door een robuuste poort.
Auteursrechtelijk beschermd