Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Egmond aan Zee
(gemeente Bergen)

Vissersdorp, ontstaan in de 10de eeuw in de duinen. Bij gebrek aan een haven lagen de bomschuiten op het strand. De in 1036 gestichte St.-Agneskapel (herbouwd 1620) moest na de stormen van 1717 en 1741 aan de zee worden prijsgegeven, evenals het omringende dorpsgedeelte. De kerk werd landinwaarts herbouwd. De Voorstraat en de parallel lopende Noorderstraat en Zuiderstraat vormen het dorpscentrum. Met de oprichting van een V.V.V. (1895) ontwikkelde Egmond aan Zee zich tot een badplaats. Er kwam een tramverbinding met Alkmaar (1905 tot 1934) en aan de noordzijde volgde rond 1915 een uitbreiding (Wilhelminastraat e.o.). In 1943-'44 werd op last van de Duitsers een strook bebouwing aan de Boulevard en het Pompplein gesloopt, waaronder het Hotel Kurhaus (1910). Na de oorlog is Egmond aan Zee opnieuw een belangrijke badplaats geworden.

De Herv. kerk (Trompstraat 2) is

Egmond aan Zee, (Oud Kath.) St.-Agneskerk, interieur (1994)

[p. 286]

Egmond aan Zee, Koloniehuis Zwartendijk

een driezijdig gesloten zaalkerk met houten geveltorentje, gebouwd in 1746 door aannemer Jan Stuyt ter vervanging van een in 1741 ingestorte voorganger. De in 1897 verlengde en in 1974 gerestaureerde kerk bevat een preekstoel en doophek uit circa 1746 en een door L. van Dam & Zn. gebouwd orgel (1898).

De (Oud-Kath.) St.-Agneskerk (Voorstraat 112) is een driebeukige pseudobasilicale kerk met vijfzijdig gesloten koor en een robuuste toren van twee geledingen (klok 1634). Deze neogotische kerk met portaal-achtige ingangsomlijstingen verrees in 1886 naar plannen van W. Raman (gerestaureerd 1985-'86). Het interieur wordt gedekt door gestucte gewelven op dorische zuilen. Opvallend is de uit Amsterdam afkomstige rijk gesneden preekstoel in Lodewijk XIV-stijl (circa 1740; overgebracht 1801). Het Adema-orgel dateert uit 1873.

Nabij het koor bevindt zich het in 1928 met sobere expressionistische elementen uitgevoerde Oud-Kath. verenigingsgebouw (Julianastraat 5).

Overige kerken. In 1905 gebouwd naar ontwerp van A.A.J. Margry en J.M. Snickers is de R.K. kerk O.L. Vrouwe Onbevlekt Ontvangen (Wilhelminastraat 12), een bescheiden eenbeukige neogotische kerk met ranke geveltoren. De kerk bevat een door B. Pels gebouwd orgel (1913). De voorm. Geref. kerk (Zuiderstraat 7) is een zaalkerk met gezwenkte gevel, opgericht rond 1870 en nu in gebruik als museum. De Geref. Kerk (Plevierenlaan 1; 1958, B.T. Boeyinga en A. Warnaar.) is een centraalbouw op vierkante plattegrond met ‘ingeklapte’ hoeken (12 zijden).

Prins Hendrikstichting (Voorstraat 41). Dit in 1874 gestichte tehuis voor behoeftige oud-zeelieden werd in 1895 vernieuwd en wederom in 1937. Toen ontstond naar ontwerp van C. Elffers een langgerekt, wit gepleisterd, functionalistisch gebouw. De vleugels zijn in 1979, 1982 en 2005 vernieuwd.

De R.K. lagere school (Pastoor Van Kleefstraat 19) kwam in 1939 tot stand als een L-vormige zesklassige school naar ontwerp van D. Saal.

Woonhuizen. Van de oude kleine vissershuisjes resteren Voorstraat 121 (mogelijk 17de eeuw), Zuiderstraat 20 (circa 1875) en Schoolstraat 3-9 (1895). Het woon- en winkelpand Noorderstraat 2 uit 1888 kreeg in 1910 zijn huidige winkelpui. Siermetselwerkdetails prijken op het dubbele huis Voorstraat 54 (1895).

De recreatiewoning ‘De Geveerde Kikker’ (Boulevard 23) is een van de weinige bewaard gebleven oude recreatiewoningen langs de boulevard. Dit geprefabriceerde huis werd in 1920 afgemonteerd volgens het blokhuisbouw-systeem en geleverd door de firma Christoph & Unmack A.G. uit Silezië.

Koloniehuizen. Het voorm. koloniehuis Zwartendijk (Zwartendijk 1) verrees in 1910 voor het Centraal Genootschap voor Kinderherstellingsen Vakantiekolonies. Dit I-vormige

Egmond aan Zee, Vuurtoren

gebouw met midden- en hoekrisalieten werd door P.N. Leguit ontworpen in sobere late neorenaissance-stijl. In 1948 is een gebouwtje voor ziekenverpleging toegevoegd (C. Keesman). Na de sluiting van de kolonie in 1982 heeft het gebouw van 1985 tot 2001 als raadhuis gediend. N. Molenaar ontwierp met zakelijk-expressionistische elementen het voorm. R.K. koloniehuis St. Joseph (Dr. Wiardi Beckmanlaan 4), een rijzig drielaags gebouw uit 1925 met lagere aanbouwen en een kapel uit 1930. Het werd gebouwd voor de R.K. Vereniging voor Kindervakantie en Herstellingsoorden, en heeft tot 1977 als koloniehuis dienst gedaan. De lighal aan de achterzijde is in 1991 overkapt.

De vuurtoren (Vuurtorenplein ong.) verrees in 1833-'34 naar ontwerp van J. Valk en heeft een wit gepleisterde ronde conische romp van zes verdiepingen, een omgang en een lichthuis met koepel en draailicht. Naar plannen van J.D. Zocher kreeg de toren in 1838-'40 lauwerkransen en een monumentaal neoclassicistisch voetstuk met acroteriën en op het fronton een gietijzeren leeuw (L. Royer), als monument voor zeeofficier J.C.J. van Speyk, die in 1831 bij Antwerpen de heldendood stierf.

Straatmeubilair en gedenktekens. Uit Workum komt de door ijzergieterij ‘De Prins van Oranje’ vervaardigde gietijzeren dorpspomp op het Pompplein (circa 1875, geplaatst 1953). Het bakstenen vissersmonu-

[p. 287]

ment (bij Voorstraat 4) dateert uit 1922 en bevat naamplaten van de in 1914-'18 omgekomen vissers. L. Bolle ontwierp het monument en de afbeeldingen van de visserschepen. Op het naar hem genoemde plein staat de gedenkbank voor burgemeester Eyma, geplaatst in 1935 bij zijn 25-jarig jubileum. Het voorm. busstation annex V.V.V.-kantoor (Voorstraat 69) is een bouwwerk met afgeronde hoeken, uitgevoerd in 1954 naar plannen van B. Blokker.