Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Bloemendaal

Dorp, ontstaan in de 12de eeuw op een strandwal achter de duinen en oorspronkelijk Aelbertsberg genoemd naar een hier door graaf Floris II gestichte hof (ten westen van Brederodelaan nabij het Meertje van Caprera). Rond 1550 werd dit hof Huys te Bloemendaal genoemd naar de familie Blommendael, die vanaf begin 16de eeuw eigenaar was van het huis (afgebroken 1746). In de 16de en 17de eeuw ontstonden talrijke linnenblekerijen langs de Bloemendaalseweg, de Kennemerweg en de Brederodelaan. Bij de Herv. kerk (1635) vormde zich een kleine dorpskern. Het langgerekte dorp bestond eigenlijk uit drie buurten: Dorpsbuurt, Kerkbuurt en Voorbuurt. In de loop van de 17de eeuw stichtten kooplieden uit Haarlem en Amsterdam verschillende buitenplaatsen in Bloemendaal. In 18de en 19de eeuw verdwenen de blekerijen en op de vrijgekomen gronden werden nieuwe buitenplaatsen of bloembollenvelden aangelegd. Na 1880 veranderde Bloemendaal in een villadorp, waarbij veel buitenplaatsen werden omgevormd tot villaparken. Na de Tweede Wereldoorlog heeft Bloemendaal zich verder ontwikkeld als forensendorp.

De Herv. kerk (Kerkplein 1) is een classicistische zaalkerk met driezijdig gesloten korte zijden, een ingangsportaal en een achtzijdige dakruiter. Deze in 1635-'36 gebouwde kerk kreeg in 1759 aan de oostzijde een consistoriekamer met fronton (verbouwd 1867). In 1916 verrees aan de zuidzijde een nieuwe consistoriekamer met fronton (J. Mulder en J.A. van Asdonk). De kerk werd in 1895 gerestaureerd. Bij een restauratie in 1936-'39 (H.W. van Kempen) is de dakruiter vernieuwd.

Het interieur wordt gedekt door een gerestaureerd houten koofplafond met steekkapjes (1648). Tot de inventaris uit de bouwtijd behoren de preekstoel, het doophek, een tochtportaal en delen van herenbanken. Verder is er een door Pieter van Assendelft gebouwd orgel (circa 1760; aangekocht en vergroot 1987). De zerkenvloer bevat 17de- en 18de-eeuwse grafzerken. Uit de bouwtijd zijn verder de gebrandschilderde glazen van Pieter Holsteyn (1867 verkocht en later teruggekeerd).

De pastorie (Kerkplein 2) is een eclectisch

[p. 239]

Bloemendaal, Herv. kerk (1989)

herenhuis uit 1875 naar plannen van A. van der Steur (vergroot 1916). Overige kerken. Ontworpen in zakelijk-expressionistische stijl is de voorm. kerk van de Ned. Protestanten Bond (Potgieterweg 4; 1925, J. Mulder en J.A. van Asdonk). Een gebogen zadeldak met gebogen steekkappen kenmerkt de (Vrije Kath.) St.-Raphaelskerk (Popellaan 1; 1926, J. de Lugt). De Geref. kerk (Vijverweg 14;

Bloemendaal, Gesticht Meerenberg, hoofdgebouw

1958, H.W. van Kempen), een blokvormige traditionalistische zaalkerk met vrijstaande klokkentoren, is voorzien van betonnen rastervensters.

Het voorm. Gesticht Meerenberg (Brederodelaan 54), later Provinciaal Psychiatrisch Ziekenhuis, werd rond 1850 gebouwd op het terrein van de vroegere buitenplaats Meer en Berg met een landschappelijke parkaanleg, voortgekomen uit de 17de-eeuwse hofstede Cloeckendael, waarvan een deel van het 17de-eeuwse buitenhuis is behouden. Tegen dit T-vormige bouwdeel met tuitgevels en twee lage haakse vleugels werd in 1848 de directeurswoning ‘Huize Meerzicht’ (Brederodelaan 12) gebouwd, een breed neoclassicistisch gebouw met middenrisaliet en houten serre. Het bijbehorende koetshuis met stal en woning (Brederodelaan 10) stamt uit de late 17de eeuw. De oudste delen van het ziekenhuiscomplex en de bijbehorende tuinaanleg kwamen naar plannen van J.D. Zocher jr. tot stand. Wijzigingen en uitbreidingen van het park zijn rond 1900 uitgevoerd naar ontwerp van L.A. Springer. In 1991 is het ziekenhuis verplaatst naar Amsterdam.

Het in 1846-'49 opgetrokken neoclassicistische hoofdgebouw (Brederodelaan 54) heeft twee binnenplaatsen en aan de voorzijde een middenrisaliet met zandstenen pilasters, brede kroonlijst en een klokkentoren. Dit bouwdeel wordt geflankeerd door lagere zijvleugels met hoekpaviljoens. In dezelfde tijd werd de portierswoning Brederodelaan 68 gebouwd. Uit 1852 dateert de met geveltoren uitgevoerde neoclassicistische gestichtskerk (Brederodelaan 52). Achter het hoofdgebouw staat het paviljoen voor ongeneeslijk zieken uit 1866. Het zusterhuis (Brederodelaan 46-48) werd rond 1900 gebouwd. Verder zijn er veel dienstwoningen, zoals de dubbele woning Brederodelaan 40 (circa 1875), de in neorenaissance-stijl uitgevoerde kleine dienstwoningen Brederodelaan 38 en 70 (circa 1885), de artsenwoningen Brederodelaan 42-44 en 50 (beide circa 1900) en de artsenvilla's Brederoodseweg 29 en

Bloemendaal, Gesticht Meerenberg, gestichtskerk

[p. 240]

Velsenenderlaan 1 (beide in Santpoort). Buiten het oorspronkelijk terrein van de inrichting liggen een complex dubbele dienstwoningen (Brederodelaan e.o.) en de dokterswoning Brederodelaan 77 (1914, K.P.C. de Bazel).

Het postkantoor (Bloemendaalseweg 41) is een wit gepleisterd gebouw uit 1905 met rationalistische en jugendstildetails.

Het dorpshuis met bijbehorende dienstwoning (Donkerelaan 18-20) kwam in 1929 tot stand naar een op het werk van F. Lloyd Wright geïnspireerd ontwerp van H.W. van Kempen.

Scholen. Uit 1833 dateert het gepleisterde tweelaagse gebouw met lage uitbouwtjes van de voorm. diaconieschool (Kerkplein 25). Sobere eclectische vormen vertoont het in 1879 gebouwde pand van de voorm. naai-, brei- en bewaarschool (Boslaan 26), gesticht door het echtpaar Borski-Sillem. De lagere school van de Bloemendaalsche Schoolvereniging (Lage Duin en Daalseweg 17) is een U-vormig tweelaags pand uit 1902 naar een rationalistisch ontwerp van J. Ingenohl. Dit gebouw werd in 1933 volgens plannen van J. Mulder en J.A. van Asdonk gewijzigd en uitgebreid met onder meer een gymnastieklokaal. Andere U-vormige schoolgebouwen zijn de eenlaagse Chr. lagere school (Bos en Duinlaan 1; 1909, J. Wolbers) en de tweelaagse, in Nieuw Historiserende stijl ontworpen, voorm. M.U.L.O.-school (Vijverweg 31; 1911, gewijzigd 1925). Sobere expressionistische vormen vertoont de R.K. lagere St.-Theresiaschool (Dennenweg 14; 1925, J. van Santen), een zesklassige middengangschool met aangebouwd gymnastieklokaal. De voorm. openlucht Montessorischool (Vijverweg 27) voor lager en voorbereidend onderwijs kwam in 1930 tot stand naar een functionalistisch ontwerp van J.H. Groenewegen. In 1936 werd aan de achterzijde een rond lokaal toegevoegd. De T-vormige openbare lagere Bornwaterschool (I. Bispincklaan 1; 1935, J. Mulder en J.A. van Asdonk) is een zakelijk-expressionistisch schoolgebouw met stalen ramen.

De Rijp (Bloemendaalseweg 138). Deze buitenplaats werd gesticht bij een 17de-eeuwse boerderij annex blekerij. Het hoofdgebouw is gesloopt en vervangen door een modern bejaardencentrum. Het grootste deel van de buitenplaats werd in 1882 verkocht en ontwikkeld tot villapark (Bloemendaalsche Park). Van de buitenplaats resteren een vierkante houten theekoepel (bij Bloemendaalseweg 138) met ionische pilasters, gebouwd in 1789 door Lambert Rouwens naar ontwerp van Michiel Mouchel, en een met riet gedekte ijskelder (tegenover Mollaan 5) met uitgebouwd ingangsportaal.

Sparrenheuvel (Bloemendaalseweg 139). Dit buitenhuis is ontstaan uit een in oorsprong midden-17de-eeuwse boerderij, waarvan het woonhuis in fasen is uitgebreid. Het T-vormige, wit gepleisterde huis heeft aan de voorzijde een brede gevel met geblokte lisenen (circa 1770), die rond 1840 is voorzien van een inpandig portiek met dorische zuilen en pilasters. Het grondgebied van de buitenplaats is verkaveld en ontwikkeld tot villapark (Kinheimpark).

Duin en Daal (Lage Duin en Daalseweg 8). Ter plaatse van een voorm. linnenblekerij ontstond in 1774 een buitenplaats voor Arent Lits. Van 1853 tot 1885 was J.W. Arnold de eigenaar en hij liet de buitenplaats verder verfraaien. Het 18de-eeuwse blokvormige en later gepleisterde huis werd in 1897 verbouwd tot hotel, met toevoegingen naar plannen van J.H. Stom (1903) en J.A.G. van der Steur (1907).

In 1824 kwam voor mr. B.C. de Lange naar plannen van J.D. Zocher jr. een parkaanleg in landschapsstijl tot stand. Het van oorsprong 18de-eeuwse koetshuis (nr. 15a) heeft een hoge middenpartij en decoraties in Willem II-gotiek (circa 1860). De zogeheten Zocherzwitserij (nr. 31a) werd in 1834 naar ontwerp van J.D. Zocher jr. in chaletstijl gebouwd als stalgebouw. Na de verkoop in 1897-'98 werd het park grotendeels ingericht als villapark (Duin en Daal).

Wildhoef (Kennemerweg 32). Het wit gepleisterde huis van deze buitenplaats stamt uit de 18de eeuw en werd in 1788 voor Willem Philip Kops verbouwd in neoclassicistische stijl, mogelijk naar plannen van Abraham van der Hart. Het brede middenrisaliet van de tuingevel wordt bekroond door een met beeldhouwwerk versierd fronton.

Van het naar plannen van Johan Georg Michael in 1793 in vroege landschapsstijl aangelegde park is een groot gedeelte verloren gegaan met de bouw van een bejaardenhuis op het terrein. Het noordelijk deel van het park is verkaveld tot villapark (Duinlust). Aan zuidrand staat nog een vierkante theekoepel in Lodewijk XVI-stijl met gebosseerde houten wanden voorzien van pilasters en aan twee zijden een uitbouw met dorische zuilen. Deze koepel werd gebouwd in 1791 door Lambert Rouwens naar ontwerp van Michiel Mouchel. Verder zijn er nog een gepleisterd neoclassicistisch koetshuis (Donkerelaan 57) uit 1841, naar ontwerp van J.D. Zocher jr., en een met riet gedekte achtzijdige tuinkoepel (Brederodelaan ong.), mogelijk ook een ontwerp van Zocher.

De buitenplaats Saxenburg werd in 1798 bij de buitenplaats Wildhoef gevoegd, waarna het huis (1725) werd afgebroken. Wel resteert de voorm. tuinmanswoning (Mollaan 2) uit 1767. Dit eenvoudige huisje kreeg eind 19de eeuw een vijfzijdige uitbouw op ranke zuiltjes en is sedertdien bekend als het Pannenkoekenhuisje.

Hartenlust (Vijverweg 18). Van deze buitenplaats kwam het blokvormige, wit gepleisterde, neoclassicistische buitenhuis in 1848 tot stand naar ontwerp van M.G. Tétar van Elven. De voor- en de achtergevel zijn voorzien van een hoger opgetrokken middenrisaliet met fronton. Het huis is van 1900 tot 1914 als hotel gebruikt. Het bijbehorende landschappelijk aangelegde park ontstond rond 1825 naar plannen van J.D. Zocher jr., maar werd rond 1900 grotendeels verkocht en ontwikkeld tot villapark (Hoog en Laag Hartenlust).

Woonhuizen. Het 18de-eeuwse huis De Voorbuurt (Bloemendaalseweg 126) is voorzien van hoekpilasters en een middenpartij met fronton en ingangsomlijsting (circa 1760). Andere voorbeelden van 18de-eeuwse huizen zijn de voorm. dienstwoning Bloemendaalseweg 133-135 (circa 1770), het diepe pand Bloemendaalseweg 102 (nu café ‘'t Hemeltje of Brederode’), de gepleisterde huizen Kleverlaan 2 en 6, en het woningbouwcomplex Laan van Boreel 1. Uit de eerste helft van de 19de eeuw dateren de gepleisterde pan-

[p. 241]

den Bloemoord (Bloemendaalseweg 125; circa 1825), Kerkplein 19 (nu ‘Jacqueline’), Kerkplein 23-24 en de huizen Bloemendaalseweg 94 en 96. Sobere neorenaissance-vormen vertoont Kerkplein 26 (1881). Laat-19de-eeuws is ook de voorm. dienstwoning van de buitenplaats Caprera, Brederodelaan 141.

Villapark Bloemendaalsche Park werd naar plannen van L.J. Ritter ontwikkeld door de bouwmaatschappij ‘Het Bloemendaalsche Park’ na aankoop van een groot deel van de buitenplaats De Rijp (1882). Een van de eerste villa's was Duinouwe (Parkweg 18; 1883), gebouwd in rijke chaletstijl voor de douarière Schouwenburg-de Marez Oyens. Bij de villa horen een houten biljartkamer met veranda in chaletstijl (nr. 18a) en een veelhoekig houten vogelverblijf (circa 1900). Rond 1885 in neorenaissance-stijl opgetrokken zijn de villa's De Wingerd (Parkweg 16), Parkweg 14 en Agtsaem (Parkweg 12); de laatste heeft een decoratieve houten geveltopomlijsting. Villa De Berg (Rijperweg 15; 1896, S. Roog en J. van den Ban) heeft een houten belvedère op het dak en een koetshuis met stal. J.E. Scheltema liet in chaletstijl de villa Tangkal Rambei (Korte Parkweg 1; 1894, J.W.

Bloemendaal, Villa Dennenoord

Hanrath) bouwen in een door L.A. Springer ontworpen tuin. Vergelijkbaar zijn de rond 1900 gebouwde villa's Boshof (Parkweg 10), met houten hoekerker, en Sparhove (Rijperweg 13; J.A.G. van der Steur). Naar ontwerp van J.W. Hanrath verrees de villa Lommeroord (Rijperweg 9; 1899) met bijbehorend koetshuis (nr. 11). J. Stuyt en J.Th.J. Cuypers ontwierpen in Nieuw Historiserende stijl de villa's Zonneduin (Rijperweg 10; 1906) - nu een verpleeghuis - en Ackumerduin (Huygens Backerlaan 2; 1909).

Villapark Duin en Daal kwam tot stand na de aankoop in 1898 van het park van de gelijknamige buitenplaats door de N.V. Binnenlandsche Exploitatiemaatschappij van Onroerende Goederen. Het door L.A. Springer gemaakte ontwerp voor het villapark respecteerde de oorspronkelijke aanleg van J.D. Zocher jr. Met chalet-elementen verrees de villa Dennenhoek (Midden Duin en Daalseweg 33; 1899, K.J. Muller). J.A.G. van der Steur ontwierp de villa's Dalhoeve (Lage Duin en Daalseweg 29; 1900) en Dunenburg (Hoge Duin en Daalseweg 19; 1901), beide met vakwerktopgevels, en De Boekhorst (Midden Duin en Daalseweg 4; 1905, herbouwd na brand in 1920). Van de hand van J. Wolbers zijn de villa's Karmel (Midden Duin en Daalseweg 20; 1899), met opvallende klokkenstoel als dakbekroning, en Hoogh Duyne (Hoge Duin en Daalseweg 17; 1902). De villa Hoogh Heem (Koninginneduinweg 2) werd in 1903 gebouwd naar ontwerp van Van der Steur en in 1914 vergroot naar plannen van Wolbers. Villa Dennenoord (Koninginneduinweg 7; 1902, J.A.G. van der Steur) vertoont een mengvorm van jugendstil en rationalisme. De door D.E.L. van den Arend ontworpen villa Kijkduin (Hoge Duin en Daalseweg 50) uit 1901 heeft men in 1932 sterk uitgebreid en als klooster in gebruik genomen. De gepleisterde villa De Weyde Blick (Zomerzorgerlaan 6; 1908, J.H. Slot) is voorzien van een loggia en vakwerkdetails. Een voorbeeld van een villa in landhuisstijl is Cloverdale (Jozef Israëlsweg 5; 1910) met zijn opvallende hoektoren en overdekte balkon. Deze villa kwam tot stand naar ontwerp van J.C. Putz en J.W. Lassing. Zij leverden ook ontwerpen in diverse stijlen voor andere villa's, zoals Arnoldlaan 1 (circa 1910) met rationalistische elementen, Arnoldlaan 7 (1910) met vakwerktopgevel, en de in Nieuw Historiserende stijl uitgevoerde blokvormige villa's Zonheem (Arnoldlaan 3-5; 1911) en Zonnegaard (Arnoldlaan 23; 1910). Eveneens in Nieuw Historiserende stijl gebouwd zijn Hilverheuvel (Midden Duin en Daalseweg 29; 1905, deels verhoogd 1939) en Varenberg (Midden Duin en Daalseweg 12; 1907, later vergroot) - beide naar plannen van J. Stuyt en J.Th.J. Cuypers - en de villa Duinrand (Midden Duin en Daalseweg 16; 1910, H.A.J. Baanders). Mr. G. Vissering, president van de Nederlandsche Bank, liet het forse landhuis Die Clinghe (Hoge Duin en Daalseweg 31; 1916, Ed. Cuypers) bouwen. Vergelijkbaar is het huis Rachelsteyn (Hoge Duin en Daalseweg 53; 1916) naar plannen van S.P. Rijnierse. Hij leverde ook het classicistische ontwerp voor Middenduin (Midden Duin en Daalseweg 9b; 1914, vergroot 1916). Het landhuis Mesdaglaan 2 en de bijbehorende dienstwoning (Midden Duin en Daalseweg 1) zijn in 1925 gebouwd naar ontwerp van J.W. Hanrath.

Villapark Hartenlust. Het park van de gelijknamige buitenplaats werd rond 1900 grotendeels verworven door

[p. 242]

Bloemendaal, Villa Endymion

de Binnenlandsche Exploitatie Maatschappij van Onroerende Goederen en ontwikkeld tot villapark (Hoog en Laag Hartenlust). Uit de begintijd dateren de villa Rodesteijn (Mollaan 1-1a; 1902, J. Wolbers), de villa Huize Lariksheuvel (Potgieterweg 3, 1903, J. Mutters) in chaletstijl met jugendstil-elementen, en de villa's Noorder Stationsweg 2-8 en 19, en Zuider Stationsweg 16. Rond 1905 verrezen in Nieuw Historiserende stijl de villa's Kinheim (Mollaan 3), Zuider Stationsweg 20 en Carpe Diem (Potgieterweg 3-5). De gepleisterde villa Endymion (Koepellaan 2; 1909-'10, H.Th. Wijdeveld) is uitgevoerd in vroege expressionistische vormen met Weense Sezession-stijlelementen. Boven de ingang zit een bronzen plaquette. Het met riet gedekte landhuis Saxenburg (Mollaan 7) werd in 1919 gebouwd naar ontwerp van J.W. Hanrath met een tuinaanleg in nieuwarchitectonische tuinstijl van D.F. Tersteeg.

Overige landhuizen en villa's. In de eerste helft van de 19de eeuw verrezen in neoclassicistische stijl het met balustrade uitgevoerde huis Voorduin (Bloemendaalseweg 88) en het in 1840 voor D. Borski naar ontwerp van I. Warnsinck tot stand gekomen huis Overbeek (Bloemendaalseweg 150; voorheen Lindenheuvel) met veranda en colonnade. Mevrouw C.E. van Valkenburg-Teding van Berkhout liet in 1871 de wit gepleisterde neoclassicistische villa Donkerelaan 2-4 met dubbel dienstgebouw in chaletstijl bouwen naar plannen van A. van der Steur (uitgebreid 1916). In eclectische vormen uitgevoerd is de gepleisterde villa Weltevreden (Brederodelaan 84; 1864, A. van der Linden) en rijke neorenaissance-vormen vertoont het villablok Busken Huetlaan 8-12 (circa 1895). Deels gepleisterd zijn de villa's Bloemendaalseweg 163 (circa 1910, J. van den Ban) en Imhof (Bloemendaalseweg 165; circa 1910). Een rationalistisch ontwerp is villa Narmada (Pinellaan 15; 1903, A. van Gendt). Het huis Vredeoord (Bloemendaalseweg 169; 1906, J.A.G. van der Steur) vertoont invloeden van de neorenaissance. Rond 1920 gebouwd in expressionistische stijl zijn de met riet gedekte landhuisjes Esschenhoeve (Duinwijckweg 1) en Duinwijckweg 9. De expressionistische villa Krullenlaan 12 (circa 1920) heeft gestileerde vogels op de gevelhoeken als versiering. J. Bierens de Haan liet het expressionistische landhuis Schapenduinen (Brederodelaan 135; 1930-'32, W. Hamdorff) bouwen en voor violist Z. Szekely verrees in functionalistische stijl het landhuis Rapsodie (J. Verhulstweg 70; 1933, G.Th. Rietveld).

Woningbouwcomplexen. Rond 1890 liet A.J. Stoel de arbeiderswoningen Hofje van Stoel 1-10 bouwen. Uit circa 1910 dateren de met gepleisterde geveldelen uitgevoerde arbeiderswoningen Schroeder van der Kolkweg 2-20, de van trapgeveltjes voorziene woningen Kinheimweg 43-49 en de woningen De Metselaar en De Timmerman (Kinheimweg 39-41). De Chr. Nationale Werkmansbond verwezenlijkte de gepleisterde arbeiderswoningen Boslaan 7-41 (1904, W.P. Nederkoorn) en de traditionalistische woningen Boslaan 2-24 (1937, J. Mulder en J.A. van Asdonk). In 1921 kwam voor de R.K. woningbouwvereniging St. Benedictus het complex aan de Alberdingk Thijmlaan tot stand. Een tuinwijkachtige opzet heeft het door woningbouwvereniging Bos en Duin gebouwde complex Bos en Duinlaan, Bos en Duinplein, Sterreboslaan en Brederodelaan (1921-'22, W.K. de Wijs). Het woningbouwcomplex Platanenlaan-Iepenlaan (circa 1925) is een expressionistisch ontwerp van H. Lucas.

Het woon- en winkelpand Bloemendaalseweg 62a is een drielaags expressionistisch gebouw met smalle erkers bij de hoeken, gebouwd in 1922 naar plannen van J. Mulder en J.A. van Asdonk. H.A. van den Eijnde vervaardigde het gevelbeeld (IJdelheid) op de verdieping.

Kantoren. Het voorm. kantoor met bovenwoning van de Binnenlandsche Exploitatie Maatschappij (Iepenlaan 2; circa 1925) is ontworpen door J. Mulder en J.A. van Asdonk in een door het werk van F. Lloyd Wright geïnspireerde bouwstijl. Van hieruit vond de ontwikkeling van het Kinheimpark plaats. De naastgelegen toegang tot dat

[p. 243]

Bloemendaal, Hoofdkantoor Provinciaal Electriciteitsbedrijf Noord-Holland

villapark wordt gemarkeerd door twee pijlers met sculpturen van een man en een vrouw (1926, H.A. van den Eijnde). Ontworpen in Nieuw Historiserende stijl is het voorm. hoofdkantoor van het Provinciaal Waterleidingbedrijf Noord-Holland (Essenlaan 10) uit 1929. Directeur B.F. van Nievelt maakte de plannen voor dit met midden- en hoekrisalieten uitgevoerde forse gebouw (uitgebreid 1987, K.F.G. Spruit). Het voorm. hoofdkantoor van het Provinciaal Electriciteitsbedrijf Noord-Holland (I. Bispincklaan 19) verrees in 1933-'35 naar een zakelijk expressionistisch ontwerp van R.H.T. Zwiers. Het carré-vormige gebouw is voorzien van stalen vensters en een hoger opgetrokken ingangsrisaliet.

Boerderijen. De rond 1995 gerestaureerde boerderij Hofstede van het Huys te Bloemendaal (Aelbertsbergweg 1) is oorspronkelijk het vroeg-17de-eeuwse bouwhuis van dat buitenhuis. Bij een vergroting rond 1700 kreeg het de huidige omvang. De 18de-eeuwse langhuisboerderij Veen en Duin (Kennemerweg 29) behoorde oorspronkelijk tot de gelijknamige buitenplaats en later tot de buitenplaats Wildhoef. De boerderij heeft een kelder met opkamer en een aangebouwde houten stal.

De voorm. stoomblekerij-wasserij Bleekerspad ong., gebouwd rond 1891 met ketelhuis en schoorsteen, is in 1926 verbouwd en in gebruik genomen als drukkerij.

De voorm. stalhouderij ‘Gebr. Bottger’ (Zomerzorgerlaan 17) is een gepleisterd pand met schoonmetselwerkdetails, opgetrokken in 1901 naar ontwerp van W.P. Nederkoorn (uitgebreid 1931).

Het station (Zuider Stationsweg 18) werd in 1899 gebouwd, mogelijk naar ontwerp van D.A.N. Margadant, en bestaat een uit middendeel met bovenwoning en lagere zijvleugels met sobere neorenaissance-details. De linker zijvleugel is in 1906 verlengd.

Het waterleidingstation van de Bloemendaalsche Waterleiding (Hoge Duin en Daalseweg 21a) heeft een filtergebouw met kleine bovenverdieping, dat de ombouw vormt van een voor- en nafilter uit de begintijd (circa 1901). Verder zijn er een gepleisterde dienstwoning (circa 1900) en een machinegebouw (1912).

Het heempark ‘Thijsse's Hof’ (Brederolaan ong.) werd in 1925 aangelegd in een gedeelte van het Bloemendaalse Bos dat behoorde bij de 18de-eeuwse buitenplaats Saxenburg. Dit heempark met duinbos, vallei en duinheide werd aangelegd naar plannen van C. Sipkes en aan bioloog Jac.P. Thijsse aangeboden ter gelegenheid van diens 60ste verjaardag. Het standbeeld van Thijsse is uit 1995 (J. Prinsen). L.A. Springer ontwierp het hertenkamp (1929-'30) met vijver in landschappelijke stijl.

Gedenktenkens. Bij de vijver in het park aan de Lage Duin en Daalseweg staat een dubbele gedenkbank voor wethouder J.C. Laan (1932) en in het Wildhoefplantsoen aan de Kennemerweg bevindt zich een gedenkbank voor zanger Jac. van Kempen († 1939).

De observatiepost op het Kopje van Bloemendaal (bij Hoge Duin en Daalseweg 6) werd rond 1943 door de Duitsers gebouwd. Na de oorlog heeft men deze ronde betonnen toren verbouwd en als uitkijktoren in gebruik genomen.

De Alg. begraafplaats (Bergweg 60-64) werd in 1915 op de Aelbrechtsberg ingericht met een landschappelijke aanleg. J. Mulder en J.A. van Asdonk leverden de historiserende ontwerpen voor de portierswoning (Bergweg 60) en de hoger op het duin gelegen aula. Bijzondere graven op de begraafplaats zijn die van bioloog Jac.P. Thijsse († 1945), het familiegraf Ruys-de Peerez (circa 1930) en het overgebrachte familiegraf Van der Vliet-Borski (circa 1875).

Het R.K. St.-Adelbertuskerkhof (Dennenweg 16) werd aangelegd in het bosgebied van de Schapenduinen rond de R.K. St.-Adelbertkapel. Deze achtzijdige kapel met portaal, sacristie en lage omgang kwam in 1923

Bloemendaal, R.K. St.-Adalbertuskerkhof, kapel

[p. 244]

tot stand naar ontwerp van Dom P. Bellot in samenwerking met S.B. van Sante. De glas-in-loodramen zijn van atelier J. Nicolas. Karakteristiek is het gebruik van verschillende kleuren baksteen en verblendsteen, en de toepassing van gekleurde metselspecie. Op het kerkhof ligt onder meer de schrijver Godfried Bomans († 1971) begraven.